8

بخش نخست: تحوّلات تاريخى

وَ إِذْ بَوَّأْنٰا لِإِبْرٰاهِيمَ مَكٰانَ الْبَيْتِ أَنْ لاٰ تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّٰائِفِينَ وَ الْقٰائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ. ¹

«و چون براى ابراهيم جاى خانه را معيّن كرديم، [بدو گفتيم:] چيزى را با من شريك مگردان و خانه‌ام را براى طواف‌كنندگان و قيام‌كنندگان و ركوع‌كنندگان [و] سجده‌كنندگان پاكيزه دار.»

شهر مكّۀ مكّرمه در دلِ مجموعه‌اى از درّه‌هاى رشته‌كوههاى حجاز واقع است و مسجدالحرام در ميان درّۀ ابراهيم، با حدود 277 متر ارتفاع از سطح دريا قرار دارد. از ويژگيهاى برجستۀ اين منطقه، كوههاى پرشمار پيرامون آن است كه برخى از آنها در شكل‌گيرى تاريخ آن نقش داشته‌اند؛ از آن جمله مى‌توان جبل‌النّور در جنوب شرقى شهر را برشمرد كه غار حرا در آن است، غارى كه پيامبر صلى الله عليه و آله ، پيش از بعثت، در آن به پرستش خدا مى‌پرداخت. ديگر جبل ثور است كه پيامبر صلى الله عليه و آله و ابوبكر، در راه هجرت به مدينۀ منوّره، در آن پنهان شدند.

هجرت ابراهيم عليه السلام از عراق به فلسطين و صحراى سينا در مصر و از آنجا به بيت‌اللّٰه‌الحرام در مكّۀ مكّرمه، در حدود چهارهزار سال پيش، دروازه‌هاى شمالى شهر را تعيين كرده است. مهمترين دروازه‌هاى ديگر