63 صورت زيرين اگر با نردبان معرفت

علاوه بر آن با عنايت به روايتى كه نماز را معراج مؤمن مى‌خواند، و با توجّه به اين كه معراج پيامبر،(ص) به عرش الهى و نماز در كنار آن مى‌رسد، مى‌توان گفت كه نمازگزارى كه كعبه را قبله قرار مى‌دهد، با نماد عرش در زمين رابطه برقرار نموده است. چنان كه اصولاً، انسان اگر به ايمانى دست يابد كه بتوان او را مؤمن خواند، به مقامى رسيده است كه «قلب» او، خود «عرش» الهى است:

«قَلْب الْمُؤْمِن عَرْش الرَّحْمن.» ² امام سجّاد(ع) مى‌فرمايد:

«أنَّ فِى الْعَرْش تِمْثالَ جَمِيع مَا خَلَقَ اللهُ مِنَ البرّ و البحر و هذا تأويل قوله: وَ إِنْ مِنْ شَيْءٍ... » . صورت مثالى هر آنچه مخلوق خدا در خشكى و درياست، در عرش وجود دارد ³ و اين تعبير كلام الهى ⁴ است.

⁵ علاوه بر آن، در زمينۀ تجلّى زمينىِ «اصل»ى