19بوده‌اند و به دلائل اخلاقى و غير آن، مديون ديگران است بايد قبل از عزيمت، در اصلاح آنها همت گمارد. حقوق اخلاقى پدر و مادر، همسر، خويشاوندان، همسايگان، شريك و ساير مسلمانان از اين موارد است. اگر از كسى غيبتى كرده يا به او تهمتى زده و يا كينه و عداوتى در دلش بوده، خود را از آلودگى آن پاكيزه كند و از ذمّۀ آن بدر آورد؛ زيرا حقوق منحصر به مسائل مالى نيست و مسائل اخلاقى اگر مهمتر نباشد دست كمى ندارد.
امام صادق عليه السلام در حديث «مصباح الشريعه» كه بعداً خواهد آمد، با اشاره به اداى حقوق خلق مى‌فرمايد:
«وَ اخْرُجْ مِنْ حُقُوقٍ تَلْزِمُكَ مِنْ جِهَةِ الْمَخْلُوقِينَ».
(حال‌كه عزم حج دارى) «حقوقى راكه ازناحيۀ خلق بر ذمۀ توست ادا كن و از ذمۀ آنها بدر آى.»
3 - تهذيب نفس و توبه
زائر گرامى! بدان كه سفر مهمى را در پيش دارى، مى‌خواهى به مهمانى خداوند بروى. حج هجرت الى اللّٰه است و وارد شدن در محضر دوست. براى اين مهمانى