34

زكات و خمس در اختيار چه كسانى قرار مى گيرد؟

يكى از مهم‌ترين مباحث زكات و خمس اين است كه چه كسى مى‌تواند امور مالى اسلام را در اختيار داشته باشد تا زير نظر او هزينه شود؟ آيا چنين فردى لازم است يا هر كسى كه زكات يا خمس بر او واجب است پرداخت نمايد؟

قرآن كريم دربارۀ تصرف زكات هشت گروه را بيان مى‌كند: «إِنَّمَا الصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ وَ الْمَسٰاكِينِ وَ الْعٰامِلِينَ عَلَيْهٰا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقٰابِ وَ الْغٰارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ » ¹ صدقات براى فقيران، مساكين، كارگران و جمع كنندگان صدقات، جذب كردن دل‌ها، آزادى بندگان، بدهكاران و مسافران درمانده.

اما مصرف خمس: «وَ اعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبىٰ وَ الْيَتٰامىٰ وَ الْمَسٰاكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ » ² در اين آيه مصرف خمس را براى خدا، رسول خدا، ذوى القربى، و اهل‌بيت، يتيمان، مسكين‌ها، درماندگان در سفر، بيان فرموده است.

از اين‌رو شش قسمت مى‌شود: سه قسمت آن يعنى سهم خدا، رسول و ذوى القربى در اختيار پيامبر صلى الله عليه و آله است. مقصود از ذوى القربى بر اساس روايات شيعه و اهل‌سنت حضرت على عليه السلام ، حضرت فاطمه عليها السلام ، امام حسن