35هولاكوخان اسلام آورده و به مذهب تشيع گردن نهاده است؛ اما يادآور مى‌شويم: چنين تصورى را بايد پندارى نادرست بر شمرد؛ زيرا صرفاً آسيب نديدن مردم شهرهاى ياد شده را نمى‌توان دليلى براى اين امر دانست، به‌ويژه آن‌كه اين آزادى نسبت به همۀ مذاهب و اديان گسترش داشت (و اساساً اختصاص به دين اسلام نداشت تا نوبت به مذهب تشيع برسد)؛ اما مصونيت مردم شهرهاى مذكور از آسيب و خونريزى‌هاى هولاكوخان نتيجۀ تدبير علما و رجال با فكر شهرهاى ياد شده بوده است؛ زيرا آن‌ها قبل از فتح بغداد از او امان خواستند و او هم به آن‌ها قول داد كه آسيبى متوجه آنان نسازد. اين تصور غلط، از آن رو پديد آمد، چون قبل از هولاكوخان بر شيعيان فشار وارد مى‌شد و شيعيان هم معمولاً وقتى مانعى بر سر راه خود نمى‌ديدند از اختفا سر بر آورده و قد علم مى‌كردند. و همين عادتى كه شيعيان بدان خو گرفته بودند باعث مى‌شد كه دشمنان آن‌ها تضييقاتى براى آن‌ها فراهم آورند، و در برابر خواسته‌هاى آن‌ها موانعى ايجاد كنند؛ اما نمى‌دانستند كه مانند هولاكوخان اگر آزادى را از مذهب سلب كرده باشد معقول نبود كه از مذهب تشيع سلب نمايد؛ زيرا - بر فرض اگر هولاكوخان بر كفر خويش باقى بود - بايد او را دشمن همۀ مذاهب اسلامى بر شمرد. (اما چون اين نكته بر شيعيان مجهول ماند برخى تصور كردند وى اسلام آورده و به