20و آفريدگان را رها ساز.» 1
در مستدرك‌الوسائل 2 حديثى است نظير پرسش و پاسخ‌هاى ناصرخسرو و دوستش،اين پرسش‌ها ميان امام سجاد عليه السلام و شبلى رفته است.اما اگر مقصود از شبلى،همان صوفى معروف است،وى در سدۀ سوم (247 ه.ق.) متولد شده و در سدۀ چهارم (334ه.ق) درگذشته است.و شبلى ديگرى را كه در سدۀ نخست (معاصر امام سجاد عليه السلام) در مدينه به سر برده باشد در كتابها نمى‌بينيم (والعلم عنداللّٰه).
به‌هر حال مضمون آن روايت،رعايت شرايط معنوى در اداى مناسك حج به موازات انجام تكليف‌هاى ظاهرى است؛پس بار ديگر مى‌پرسم: استطاعت چيست؟
در آغاز بحث،از استطاعت سخن گفتيم و گفته شد:بايد توجه داشت استطاعتى را كه فقها شرط دانسته‌اند،استطاعت«مالى»و«جسمى»است،اما پيش از اين دو،بايد استطاعت ديگرى تحصيل شده باشد.استطاعتى كه مخصوص زائر خانۀ خدا نيست.استطاعتى كه هر مسلمان مكلف بايد دارا باشد.
«استطاعت علمى»؛يعنى«چه بايد بكند»و«استطاعت اخلاقى»؛يعنى«آنچه را مى‌داند چگونه انجام دهد».در شريعتى كه دربارۀ اخلاق عملى آن،كتابهايى مانند:
محجةالبيضاء،احياء علوم‌الدين،معراج‌السعاده،كيمياى