41شناخت حرمين كهن و نيز وضعيت جديد به آنان كمك كند. در گذشته، نقشه‌هايى از بقيع و احيانا اماكن مكه در اختيار زائران قرار مى‌گرفت. اما حدود دو سال پيش، مجموعه‌اى از اين نقشه‌ها با عنوان «اطلس اماكن مكۀ مكرمه و مدينۀ منوره» انتشار يافت. در آن كتاب اشكالات جزئى وجود داشت كه امسال مرتفع شده و چاپ دوم اين اثر در شمارگان ده هزار انتشار يافته است. عاتق بن غيث بلادى و دهيش دو تن از علماى بزرگ تاريخ و جغرافىِ ساكن مكه، اطلس ياد شده را امسال ملاحظه و اصلاح كرده‌اند.
افزون بر آن، تعدادى از اين نقشه‌ها نيز در قطع بزرگ طى 32 برگ به چاپ رسيده و در سال جارى، براى نخستين بار به صورت آزمايشى در اختيار مديران كاروانها قرار گرفته است تا در محل آموزش حجاج نصب شود و آنان با مطالعۀ اين نقشه‌ها و توضيحاتى كه داده شده، با اماكن مربوط بهتر آشنا شوند. تنها مشاهدۀ اين نقشه‌ها و زيبايى انتشار آنها و نيز دقتى كه به‌طور نسبى در آنها به‌كار رفته، مى‌تواند ارزش علمى حركت انجام شده را نشان دهد. طى سالهاى گذشته، به هيچ روى شاهد وجود چنين مجموعه‌اى حتى در كشور سعودى نبوده‌ايم. آنچه در دسترس بوده، نقشه‌هايى بود كه گاهى شركتهاى خارجى در كنار تبليغ از توليدات خود از مكه و مدينه منتشر مى‌كردند، يا كتابهاى اطلسى مفصل و بزرگ بود كه به كار حجاج و زائران نمى‌آمد. در نقشه‌هاى جديد، علايق و سليقۀ زائران شيعه لحاظ شده و اماكن متبركه در مكه و مدينه و حتى نقاط ديگر در اطراف آنها معين گرديده است.
* آثار تاريخى ؛ مكانها و جاى‌هاى مربوط به تاريخ حرمين، از موضوعات اصلى است كه در حيطۀ كارىِ معاونت آموزش و پژوهش بعثۀ رهبرى قرار گرفته است. كتاب «آثار اسلامى مكه و مدينه» پس از سالها انتشار، امسال بار ديگر مورد بازبينى دقيق قرار گرفت و پس از اصلاحات فراوانى كه در پى تذكّرات افراد علاقمند داده شد، به صورت متنى منقّح آنچنان كه روحانيون، مديران و افراد علاقمند و اهل مطالعه بتوانند از آن استفاده كنند، انتشار يافت.
در زمينۀ اماكن، كار جديدى كه امسال نشر يافته، كتابى است با عنوان «زمزم، تاريخچه، تحوّلات، آثار» كه توسط حضرت حجت‌الاسلام والمسلمين محمدتقى رهبر نوشته شده است. اين كتاب تا حدّى مشتمل بر مطالبى است كه در دسترس مؤلف بوده و