26بارى، نخستين حجّ علنى (كه عمل پيغمبر در آن بازگو و نقل شده است) همان حجةالوداع است كه در سال دهم هجرت، چند ماه پيش از رحلت آن حضرت انجام شد، بنابراين آخرين حج پيغمبر نيز همين حج است.
حجةالوداع
مهمترين و مفصل‌ترين گزارشى كه از آخرين سفر حج رسول خدا(ص) به ما رسيده، روايت جابر بن عبداللَّه انصارى، صحابى معروف پيامبر(ص) است كه توسط امام صادق(ع) حضرت جعفر بن محمد بن على ابن حسين بن على(عليهم السلام) به ما رسيده و در كتب شيعه و سنى، با اندك اختلاف نقل شده است، منتهى در منابع حديثى اماميه بدون ذكر جابر و توسط وى نقل شده است. البته در روايات ديگرى نيز از طرق اهل سنت و شيعه، گزارش سفر پيغمبر در حجةالوداع آمده است كه به اين تفصيل و جامعيت نيست. مجموع اين روايات موجب شده است كه در كتب حديث فريقين، بابى بنام «حجّ النبى(ص)» يا «باب صفة حجّة النبي» عنوان شود.
صاحبان صحاح ستّ روايت جابر را به نقل از حضرت صادق(ع) آورده‌اند. و در سنن دارُمى و مستخرج صحيح مسلم از ابونُعَيْم و مُنْتَقى ابن ابى‌الجارود نيز نقل شده است و اختصار آن را نسائى و ترمذى در سنن خود آورده‌اند. 1 محدث شهير اهل سنت در عصر ما؛ يعنى «محمد ناصرالدين البانى» كتابى بنام «حجةالنبي(ص)» در استخراج حديث جابر تأليف نموده است.
چنانكه علامه ابن حَزْم ظاهرى اندلسى كتابى بنام «حجةالوداع» مرقوم داشته كه در آن، نخست گزارشى از حج پيغمبر، با همه خصوصياتى كه در روايات اهل سنت ديده، آورده است و سپس منابع هر يك از خصوصيات را كه راوى خاصى ناقل آن بوده است از كتب حديث تخريج فرموده و به اصطلاح گزارش جامع و مستندى از حج پيغمبر كه