330
آگاهى بخارى و مسلم به حال راويان
بخارى و مسلم، آشناتر و آگاه‌تر از ديگران، به حال مشايخ خود مى‌باشند و ايشان، تنها از راويان مشهورى، كه در درجه اعلاى از عدالت، حفظ و اتقان بوده‌اند، نقل روايت كرده‌اند. با توجه به ادعاى خود بخارى بر صحت جميع كتاب 1، چنانچه مشكلى در اين راويان، به‌لحاظ بدعت و فساد مذهبشان وجود مى‌داشت، هرگز نبايد بخارى و مسلم، از مبتدعه نقل روايت مى‌كردند؛ حال‌آنكه به‌اعتراف تمام محدثان، بخارى و مسلم از بسيارى از راويانى روايت نقل كرده‌اند كه بدعتشان ثابت شده است. 2
چنان‌كه ذكر شد، برخى از اين افراد داعيه بوده، و در تأييد مذهبشان نيز روايت نقل كرده‌اند؛ تاجايى‌كه سيوطى، طى فصلى با همين عنوان در «تدريب الراوى»، به دفاع از ايشان پرداخته است. 3 «مصعب‌بن‌عطاءالله حايك»، نويسنده كتاب «الامام البخارى و منهجه فى الجرح و التعديل» مى‌نويسد: «برخى كسانى كه بخارى، احاديثشان را تخريج كرده است، كسانى‌اند كه غالى در بدعتشان‌اند. اما بخارى، آگاه‌تر به حال اين راويان است. پس بخارى در توثيق آنان و تخريج احاديثشان در كتاب‌هايش اشكالى نمى‌ديده است». 4
البته، اين مطلب را در سال‌هاى بعد از تدوين اين دو كتاب نيز پذيرفته‌اند؛ چنان‌كه وقتى از محمدبن‌يعقوب، درباره فضل‌بن‌محمد مى‌پرسند، مى‌گويد:
وى در نقل روايت، صادق است؛ اما از غاليان شيعه به شمار مى‌رود. به او گفته مى‌شود كه مسلم در صحيح خود از او روايت نقل كرده است. پس چگونه از