38 2. عدد «اربعين» در متون دينى

يكى از تعبيرهاى رايج عددى، تعبير «اربعين» است كه در بسيارى از موارد به كار مى‌رود؛ يك نمونه آن اين است كه سن پيامبر خدا(ص) در زمان بعثت، چهل بود. گفته مى‌شود كه عدد چهل در سن و سال انسان‌ها، نشانه بلوغ و رشد فكرى است؛ گرچه گفتنى است، برخى از پيامبران در دوران كودكى به نبوت رسيده‌اند. از ابن‌عباس، به نقل از پيامبر(ص) نقل شده است كه اگر كسى چهل ساله شد و خيرش بر شرش غلبه نكرد، آماده رفتن به جهنم باشد. ¹ در نقلى آمده است كه مردمان، تا چهل سالگى، در پى دنيا هستند و پس از آن، در پى آخرت خواهند رفت. ²

در قرآن آمده است كه «ميقات» موسى با پروردگارش در چهل روز حاصل شد: (وَ وٰاعَدْنٰا مُوسىٰ ثَلاٰثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْنٰاهٰا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقٰاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً) (اعراف: 142). در نقل است كه حضرت آدم(ع)، چهل شبانه‌روز بر روى كوه صفا در حال سجده بود. ³ درباره بنى‌اسرائيل هم آمده است كه براى استجابت دعاى خود، چهل شبانه‌روز ناله و ضجه مى‌كردند. ⁴

اعتبار حفظ چهل حديث كه در روايات فراوان ديگر آمده، سبب تأليف صدها اثر با عنوان «اربعين»، با انتخاب چهل حديث و شرح و بسط آنها شده است. در اين نقل‌ها، از پيامبر اسلام(ص) آمده است: «اگر كسى از امت من، چهل حديث حفظ كند كه در امر دينش از آنها بهره ببرد، خداوند در روز قيامت او را فقيه و