11
حج ايرانيان در دوره قاجار و روابط قاجار و عثمانى
از آنجا كه سرزمين حجاز در حوزه قدرت دولت عثمانى قرار داشت، انجام دادن اعمال حج براى ايرانيان، به چگونگى روابط سياسى دولت قاجار و عثمانى ارتباط پيدا مى‌كرد. به همين دليل، در قراردادهايى كه ميان آن دو به امضا مى‌رسيد، به مسئله حج و زيارت عتبات توجه كامل مى‌شد و اصل يا اصولى از آن قراردادها به حج و زيارت اختصاص مى‌يافت.
البته گفتنى است كه در مكه يا مدينه، دولت شُرَفاى علوى قدرت داشت و شريف وقتِ حجاز به‌طور معمول، چه براى كسب درآمد بيشتر و چه به انگيزه‌هاى مذهبى و نَسبى، مى‌كوشيد تا با ايرانيان روابط بهترى داشته باشد. اما گاهى تيرگى روابط، تأثير مستقيمى روى برگزارى حج زائران ايرانى داشت. از برخى اسناد موجود برمى‌آيد كه وجود برخى مشكلات و درگيرى‌ها ميان دو دولت، تا پيش از سال 1237ه.ش سبب برگزار نشدن يا محدودشدن مراسم حج شده بود. البته پس از مدتى، آرام‌آرام كار به گفت‌وگو و سازش كشيده مى‌شد.
طبيعى است كه حفظ جان ايرانيان در كشور عثمانى بر عهده دولت بود و دولت عثمانى نيز اختيار امور حجاز را به شريف واگذار كرده بود. اما به‌هرحال، مشكل هميشگى زائران ايرانى، وجود اعراب بدوى راهزن