14هرچند در طول اين مدت، حكومت‌ها يا دولت‌هاى مقتدرى مانند «صفويه» يا «عثمانى» روى كار آمدند، ولى با وجود اين، نتوانستند خط سير نيرومندى را در مقابل تمدن غرب ايجاد كنند. در اين مدت، علماى مبارز و روشنفكران متعهد دينى، سعى در زنده كردن دوباره تفكر دينى داشتند. مجموع اين فعاليت‌ها را در دو سده اخير، مى‌توان در بيدارى اسلامى خلاصه كرد.
شكوفايى انقلاب اسلامى ايران به رهبرى امام خمينى(رحمه الله)، جرقه رعدآسايى در غفلت‌زدايى اسلامى بود كه امواج بيدارى آن، به‌سرعت به سراسر جهان اسلام رسيد. امام خمينى(رحمه الله) با ارائه تفسير و ديدگاهى جديد از دين و كاركردها و مبانى آن، به نظريه بيدارى اسلامى در قالب انقلاب اسلامى، جلوه‌اى خارجى و تحققى عينى بخشيد. بدين‌ترتيب، مى‌توان گفت كه امام خمينى(رحمه الله)، نقطه عطفى در روند بيدارى اسلامى بود كه با تحليل جديدى كه از تعاليم دين داشت، همه مسلمانان جهان را به هويت مشترك اسلامى فراخواند.
اين باور و رويكرد به دين كه انقلاب اسلامى ايران را طراحى كرد و به پيروزى رساند، قرائت جديدى را از مناسك دينى ارائه مى‌داد. اين قرائت از دين، تعالى جهان اسلام و زندگى عزت‌مندانه مسلمانان را مد نظر داشت. يكى از مهم‌ترين مناسك دينى در اين فضا كه با قرائت نوين و فعالى ارائه شد، حج بود. امام خمينى(رحمه الله)، حج را با ظرفيت‌ها و كاركردهاى اخلاقى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى در سطح فردى، ملى و بين‌المللى، مطرح كرد. ايشان توجه مسلمانان را به كاركردها و ظرفيت‌هاى حج در راستاى تعالى‌بخشى جهان اسلام جلب كرد؛ به طورى كه مى‌توان ايشان را احياگر حج ابراهيمى(ع) ناميد.