21 آن به‌جا مانده است. مشهورترين اين آثار، سالن آمفى‌تئاتر باستانى آن است كه از عظيم‌ترين و سالم‌ترين سالن‌هاى تئاتر دوره روم به شمار مى‌آيد.

درباره سبب پيدايش اين مسجد، دو قول ذكر شده است: براساس يك قول، اين مسجد در محل نشستن شتر حامل نخستين نسخه قرآن، كه در زمان عثمان به سوريه ارسال گرديد، ساخته شده است. ¹ اين قول تنها در برخى كتب جديد آمده است و هيچ مدرك تاريخى معتبرى ندارد. اما بنابر قول ديگر كه منابع قديمى‌تر نيز آن را تأييد مى‌كند، اين مسجد به سبب ورود پيامبر اسلام(ص) به بصرى يا به مناسبت نشستن شتر آن حضرت در اين مكان، ساخته شده است؛ از جمله «على‌بن‌ابى‌بكر هروى» (متوفاى 611 ه .ق) مى‌گويد: «در بصرى مسجد پيامبر(ص) قرار دارد كه در آنجا نماز خوانده است». ² ابن‌بطوطه (متوفاى 779ه .ق) نيز نوشته است: «در بصرى نشست‌گاه ناقه او [پيامبر اسلام(ص)] قرار دارد كه بر آن مسجد عظيمى بنا شده است». ³ همچنين روى سنگى در سمت چپ محراب، عبارت «مسجد رسول الله» به چشم مى‌خورد.

گفتنى است بنابر نقل برخى مورخان مسلمان، پيامبر(ص) پيش از بعثت خود، دو بار به اين شهر سفر كرده است: بار اول در كودكى يا نوجوانى به همراه عموى خويش ابوطالب بود كه پيامبر(ص) در اين سفر با بحيراى راهب ديدار كرد. بار دوم براى سفرى بازرگانى از طرف خديجه به همراه غلام او ميسره به اين شهر رفت. ⁴ اما براساس تحقيقات جديد، سفر اول پيامبر(ص) به شام در منابع تاريخى اسلامى ثابت نشده است؛