56

ج) وجه دلالت معجزه بر نبوت

تفاوت ديگرى كه ميان شيعه و سنى (اشاعره) درباره معجزه پيامبران وجود دارد، وجه دلالت معجزه بر پيامبرى است. چه رابطه‌اى ميان آن دو (معجزه و ادعاى نبوت) وجود دارد كه مى‌توان از يكى (معجزه) به اثبات ديگرى (ادعاى نبوت) پرداخت؟ ¹

ديدگاه مشهور اهل سنت اين است كه دلالت معجزه بر صدق دعوى نبوت، از طريق «عادة الله» است؛ يعنى عادت خداوند بر آن است كه پس از اظهار معجزه، خداوند علم به صدق مدعى نبوت را در افراد ايجاد كند. اين اعتقاد، به تفسير آنان از توحيد در خالقيت برمى‌گردد. اشاعره در توحيد خالقيت، اصل سببيت و عليت را نفى كرده، به جاى آن، خلق افعال را مى‌نشانند؛ يعنى مى‌گويند همه چيز بدون واسطه، مخلوق خداوند است. ²

اما به اعتقاد شيعه دلالت معجزه بر نبوت، دلالت برهانى و يقينى است. علامه طباطبايى رحمه الله اين ديدگاه را تشريح و تبيين كرده است. نتيجه فرمايش ايشان اين است كه چون پيامبران در ادعاى نبوت، انجام دادن امرى خارق‌العاده و نامحسوس را ادعا مى‌كنند؛ يعنى ارتباط مستقيم با خداى متعال و دريافت وحى؛ آن‌گاه براى اثبات اين ادعا - امر خارق‌العاده نامحسوس - امر خارق‌العاده ديگرى نشان مى‌دهند كه محسوس است (معجزه). همه مردم (عوام و خواص) بر اساس قاعده فلسفى « حكم الامثال فيما يجوز واحد »، از صدق اين امر خارق‌العاده محسوس بر صدق آن امر خارق‌العاده نامحسوس پى مى‌برند. به عبارت ديگر، اين برهان از قسم استدلال از يك معلول بر معلول ديگر است؛ دو معلولى كه با يكديگر ملازمه دارند و يكى - دريافت وحى - مهم‌تر و برتر از ديگرى - معجزه - است، (برهان اولويت). ³