99
264. مرآة الحرمين، ابراهيم رفعت پاشا، ترجمه هادى انصارى، 1377ش، 568ص، وزيرى.
عنوان روى جلد : مرآة الحرمين شامل سفرنامه حجاز و تاريخ و جغرافياى راه‌ها و بقاع متبركه آن.
به بررسى و شرح سفرهاى سرلشكر ابراهيم رفعت‌پاشاى مصرى به حج و ديار حجاز مى‌پردازد. نويسنده در سال 1318 قمرى با عنوان فرمانده پاسداران محمل مصرى و اميرالحاج مصر در سال‌هاى 1320 و 1321 و 1325 قمرى همراه با كاروان محمل مصرى به حج رفت. اين اثر از مهم‌ترين و سودمندترين نوشته‌هاى دو قرن اخير در اين زمينه به‌شمار مى‌آيد. به گفته مترجم، مؤلف در توصيف اماكن مكه و ويژگى‌هاى آن و شرح جزئيات مسير خود از مصر به حجاز و حرمين مانند منازل، قهوه‌خانه‌ها، پادگان‌ها، قبايل، تپه‌ها، كوه‌ها و... و ثبت دقيق جغرافياى شهرى مدينه منوّره (از حرم نبوى و خانه‌ها و كوچه‌ها و خيابان‌ها و مناطق و حصار شهر و بقعه‌هاى متبرّك)، موشكافانه و كم مانند قلم زده است.
265. مكه و مدينه از ديدگاه جهانگردان اروپايى، جعفر الخليلى، ترجمه محمدرضا فرهنگ، 1376ش، 193ص، رقعى.
اين كتاب ترجمه‌اى از دو بخش موسوعة العتبات المقدّسة است. جلد دوم، بخش مكه و جلد سوم، بخش مدينه منوره را در بردارد كه دكتر جعفر الخياط پژوهش‌گر و تاريخ‌نگار عراقى آن را از انگليسى به عربى ترجمه كرد. سرگذشت خواندنى ماجراجويان و جهانگردان اروپايى كه با رنج فراوان، خود را به سرزمين وحى (مكه مكرمه و مدينه منوره) رساندند و اطلاعاتى تاريخى، جغرافيايى و اجتماعى از اين سرزمين عرضه كردند، درون‌مايه كتاب است. اين مجموعه هم‌چنين اطلاعات جامعى درباره وضع عمومى خاورميانه به‌ويژه جزيرةالعرب و آيين حج و حجاج كشورهاى گوناگون نيز به خوانندگان عرضه مى‌كند.
266. موسم بيدارى : گذرى بر خاطرات سفر حج، سيدمهدى عليزاده موسوى، 1389ش، 236ص، رقعى.
در برگيرنده خاطرات نويسنده از سفر حج است كه فضايل، آداب، مناسك و ويژگى‌هاى سياسى - اجتماعى آن را نيز بازگو مى‌كند.