49
اجماع چيست؟
اجماع 1، عبارت است از اتفاق نظر مجتهدان امت اسلامى در يك عصر، بر يك امر دينى يا دنيوى. بنابر اين تعريف، در صورت انقراض مجتهدان، اجماع بر هيچ امرى منعقد نخواهد شد؛ درحالى‌كه مى‌دانيم اگر اجماع در هر عصر صورت نگيرد، امورى كه حكم آن در كتاب و سنت تصريح نشده، و مجتهدان پيشين نيز در مورد آن سخنى نگفته‌اند، بى‌پاسخ مى‌ماند؛ براى مثال، اگر مردى شنيده باشد كه زمين به دور خورشيد مى‌چرخد، و بدون اينكه تحقيقى در اين موضوع داشته باشد، بگويد: «اگر زمين حركت دورانى دارد، زوجه من مطلقه باشد»، از آنجا كه چنين مطلبى در كتاب و سنت نيامده كه زمين متحرك است يا ساكن، لازم است علماى امت حكم اين مسئله را بيان كنند. وقتى اجماع داشتند بر اينكه زمين متحرك است، جواب اين مسئله داده مى‌شود. [و معلوم مى‌گردد طلاقى واقع شده يا نه؟]
مثال ديگر: اگر فرض كنيم كه شخص روزه‌دارى قبل از غروب سوار بر