46آنچه گفتيم حقيقتى است ثابت و روشن كه جز اهل جدل و خصم، آن را منكر نمى‌شوند و ما را با آنها سخنى نيست.
وجوب پرهيز از ضرر احتمالى
حقيقتِ مسلّم ديگرى كه از مطلب پيشين به دست مى‌آيد، اين است كه شخص عاقل به هنگام احتمالِ ضرر، بى‌آنكه به آن يقين داشته باشد، سزاوار نيست از آن چشم بپوشد و دربارۀ آن مسامحه نمايد و احتمال عدمِ آن را بدهد. بلكه بايد احتمال ضرر را در نظر گيرد و به‌دنبال دفع آن باشد؛ به‌گونه‌اى كه خاطرش از سوى آن آسوده گردد. اين كار، با آنچه در فطرت او، يعنى «حب نفس»، نهاده شده سازگارتر است و در صورت سهل‌انگارى و ضرر ديدن، مورد سرزنش قرار مى‌گيرد و پيامدى جز پشيمانى نخواهد داشت.
هر چه ضرر احتمالى بيشتر باشد، احتياط آن هم ضرورت بيشترى مى‌يابد و اين از امور مسلّم و انكارناپذير است.
تمركز اديان بر ثواب و عِقاب آخرتى
اساس دعوت اديان مختلف، بر همين دو حقيقتِ مسلّمِ فطرى نهاده شده است. اين اديان از عامۀ مردم مى‌خواهند با در نظر گرفتن ثواب و عقاب در آخرت، دعوت ايشان را بپذيرند و در دليل‌هاى آنها نظر كنند و سپس از ثبوت و وضوح ادله، به آن آيين گرويده و به تعاليم و برنامه‌هايش گردن نهند.
اين امر، پس از تأكيد اديان بر اين واقعيت است كه انسان پس از مرگ، دوباره زنده مى‌شود و در ازاى التزام به تعاليم دينى، پاداش مى‌بيند و در صورت مسامحه‌كارى و كوتاهى در كار دين و ايمان خويش، به عذابى شديد كيفر مى‌شود.
در قرآن كريم، مضامينى بلند دربارۀ وعده‌ها و بشارت‌هاى خداوند و برانگيختن و ترساندن انسان‌ها وجود دارد كه در هر انسانِ عاقلى، سبب شوق به ثواب پروردگار و دورى از عذاب او مى‌شود.