48در بستر تاريخ اسلام جارى شد، اگرچه با رد و قبول و فرود و فراز بى‌شمارى همراه بود.
سنت ولايت‌گرايى در ميان اصحاب ائمه معصوم(عليهم‌السلام) و شيعيان خالص آنها پس از شهادت اميرمؤمنان، علي(ع) تا به امروز حفظ شده است و پيروى علمى و عملى از آنان مشروعيت حركت دينى و سياسى شيعيان را رقم مى‌زند، ولى توجه به اين گرايش در ميان علماى اهل سنت، به‌ويژه در حوزه معرفت‌شناسى، بسيار تأمل برانگيز است. ازاين‌رو، سعى ما بر اين است در اين نوشتار، اين رويكرد را در ميان علما و محققان شيعه و اهل سنت برجسته سازيم.
1. ولايت از منظر حكيم ترمذى
«حكيم ابو عبدالله محمد بن حسن بن بشر بن هارون ترمذى»، مفسّر، محدث، متكلم، فقيه و عارف نيمه دوم سده سوم هجرى، سرآمد علماى اهل سنت و بسيار مورد توجه و احترام است. ايشان كتابى به نام «سيرة الاولياء» دارد كه «راتكه»، استاد دانشگاه هلند، در سال 1996م آن را به زبان انگليسى ترجمه كرده است. البته اين كتاب به «ختم‌الاولياء» هم شهرت يافته است، ولى عنوان «سيرة الاولياء» درست‌تر است.
حكيم ترمذى در اين كتاب براى نخستين‌بار به صورت علمى به بحث ولايت و نبوت و خاتم اوليا پرداخته است. شيوه اصلى وى در اين كتاب، در قالب گفت‌وگو و به صورت پرسش و پاسخ شكل گرفته است.