3دانشمندان و فرهنگ شهر مدينه به نام الردّ على اهل المدينه نگاشت. همو از محمدبن ادريس (درگذشت 204ق، در مصر) ياد كرده كه كتابى به نام كتاب الحج نوشت. نيز از ابن محمدبن عبدالله الفقيه مشهور به بُندار از فقهاى متقدم اماميه ياد كرده كه كتابى در زمينه حج عمره به نام كتاب العمره نگاشت. 1
در فرهنگ شيعه اهتمام فراوان به حج شده است. نخستين آثارى كه دانشمندان اماميه در اين باره نوشتند عبارت اند از:
- كتاب الحج از ابان بن عبدالملك الثقفى از اصحاب امام صادق (ع) (مذكور در الرجال نجاشى)
- كتاب الحج از ابى منصورالزيادى (مذكور در المعالم ابن شهرآشوب)
- كتاب الحج از احمدبن القمى(درگذشت 350ق، مذكور در الرجال نجاشى)
- كتاب الحج از جعفربن محمدبن قولويه القمى (درگذشت 368ق، مذكور در الرجال نجاشى)
آقابزرگ تهرانى، چهل اثر از شيعيان متقدم از قرون نخستين اسلامى را شناسايى و معرفى كرده است. 2
البته اينها فقط آثار با عنوان كتاب الحج است و شيعيان آثار ديگرى با عنوان عمره يا مكه نوشته و عرضه كردهاند و با احتساب آنها، آمار كتابها و رساله هايى كه مسلمانان در هر سده عرضه كردهاند، افزايش چشمگير مييابد.
به دليل كثرت و زيادى آثار درباره حج، مكه، مدينه و امثال اين كليدواژه‌ها، كسانى در صدد گردآورى اطلاعات اين آثار و تنظيم آنها برآمده اند. از اينرو چند كتابشناسى درباره حج و زيارت توليد و عرضه شده است.
در ايران حداقل سه اثر در قالب كتابشناسى دربارهى حج و زيارت تاكنون