سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه

چهاردهم ربیع الاول از «شام» در خدمت «حضرت مهد علیا»، از همان منازلی که سابق عرض شد روانه شدیم، اکثر رؤسای حاج «آذربایجانی» بودند، جناب «حاجی ملاعبد الکریم شیخ الاسلام سلماسی» از مردم «خوی»، و از «تبریز» جناب «حاجی آقا محمد طبیب»، پسر مرحوم آقا «اسمعیل طبیب»، «حاجی میرزا علی قلی»، پسر مرحوم «حاجی صادق باغ میشه‌ای»، با پسر خود «حاجی میرزا مهدی ولدان» عمدة التجار، «حاجی سید حسین» تاجر مشهور که جناب «حاجی سید هاشم حاجی باقر» باشند، با کوچ خودش، دختر «جناب آقا میرزا احمد مجتهد- سلمه اللَّه-»، و همشیره‌اش زوجه «آقا محمود» برادر «حاجی آقا میر صراف»، و بعضی از تجار غیر معروف، و از اناثیه «حاجیه قمر خانم»، والده «نواب جهانگیر میرزا»، ولد ولیعهد مغفور، دیگر «آدم عراقی» معروف در رکاب «حضرت مهد علیا» نبود.
قُرب پنجاه اصفهانی و کاشی هم، با «حاجی میرزا احمد روضه خوان اصفهانی» همراه بودند، که از «دیار بکر» با «آصف الدوله» عازم «عتبات» شدند، حاجی‌های ایرانی در زمان توقف «مهد علیا» در «شام» متفرق شدند، و صبر نکردند.
سرکار «آصف الدوله نور محمد خان»، سردار وزیر «حضرت مهد علیا» بود، و بر حاج سمت امیری و سرداری داشت، از نگاه داری حاج از تعدیّات حمله داران، و سایر عمله کوتاهی نفرموده، با ملتزمین رکاب «حضرت مهد علیا»، قسمی رفتار کرد، که از حرکات و سکنات ایشان تمام مردم راضی و شاکر بودند.
بالاخره‌از «شام» حرکت کردیم، دوفرسخی دهی است «دَوْمة»، بسیار آباد و مردمان با سلیقه دارد، من جمله خانه‌هاشان پاکیزه، زینت‌شان ظروف کُهنه چینی، ظرف‌هایی در آن ده دیده می‌شد، که در خانواده‌های «اصفهان» و «شیراز» و «طهران» یافت نمی‌شود، مگر در خانه سرکار «حسینعلی خان معیّر الممالک» دیده شود، یک شب در آن ده ماندیم و دو شب در «چشمه امام زین العابدین علیه السلام» که ... «نبک» معروف است عجب منزل مبارکی است، که در وقت رفتن «عید فطر» در این جا بودیم، و در مراجعت عید مولود، یعنی هفدهم ربیع الاول، به علت پریشانی مال‌های مکّاریان، و دو شب هم در منزل پنجاه و چهارم در «حما»، و شش شبانه روز در منزل پنجاه و پنجم در «حلب شهبآء».