کتابشناسی حج و زیارت
مشخصات کتاب
سرشناسه : نصر اصفهانی، اباذر، ۱۳۵۸ -
عنوان و نام پدیدآور : کتابشناسی حج و زیارت/ اباذر نصراصفهانی.
مشخصات نشر : تهران: نشر مشعر، ۱۳۸۹.
مشخصات ظاهری : ۱۰۱۹ ص.
شابک : ۱۶۰۰۰۰ ریال : 978-964-540-283-7
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
موضوع : حج -- کتابشناسی
رده بندی کنگره : Z۷۸۳۵ /الف۵ن۶۳ ۱۳۸۹
رده بندی دیویی : ۰۱۶/۲۹۷۳۵۷
شماره کتابشناسی ملی : ۲۲۰۱۴۹۱
ص: 1
پیشگفتار
از جمله شاخص های توسعه یافتگی جوامع، رشد دانش اطلاع رسانی و خدمات مرجع در میان پژوهشگران آن جامعه است. خدمات مرجع دامنه وسیعی از قبیل دائرةالمعارف، دانشنامه، کتابشناسی، نسخه شناسی، فرهنگنامه، راهنما و اطلس دارد. مأخذشناسی به عنوان یکی از مناسبترین مراجع در گردآوری، تنظیم و اشاعه منابع مکتوب در حوزه موضوعی خاص، جایگاه و ارزش ویژهای در عرضه ی خدمات علمی دارد. در اهمیت کتابشناسی، همین بس که بدون وجود آن هیچ تحقیق و پژوهشی به طور کامل به سامان نمیرسد چرا که کتابشناسی، اطلاعات لازم جهت پیشبرد یک پژوهش را در اختیار محقق قرار میدهد. وجود کتابشناسی در هر موضوعی، از هدر رفتن وقت پژوهشگران آن رشته در جستجوی منابع جلوگیری میکند. همچنین نمایی از وضعیت علمی آن موضوع را نشان میدهد.
حج و زیارت به عنوان دو وظیفه اصلی سازمان حج و زیارت در ایران، دامنه‌ی عریض و طویل و جنبه های بسیار دارد؛ این موضوع با همه پهناوری آن، موضوع این مأخذشناسی است. از طرفی حج و زیارت، بخشی از زندگی هر فرد مسلمان است و مسلمانان برای این اعمال برنامه ریزی نموده، هزینه هایی مصرف کرده و بالاخره زمانهایی را به آنها اختصاص میدهند. البته تأثیر حج و زیارت در اقتصاد جامعه و فرهنگ دینی هم قابل توجه است. به دلیل همین نکات است.
ص: 2
که پژوهشگران از اقشار و تخصصهای مختلف به ابعاد حج و زیارت پرداخته اند و هرساله صدها کتاب و مقاله در این زمینه عرضه میشود و در اینجا هم مثل دیگر بخشهای جامعه اگر پژوهشگران و نخبگان به خوبی به وظایف خود عمل کنند، جامعه هدایت خواهد شد. اما با نگاهی به آثار عرضه شده در این زمینه معلوم میشود که مشکلات و نواقصی هست؛ ابتکار، و از دیگر سو، پرداختن به دغدغه ها و معضلات کمتر به چشم میخورد.
یک علتِ مشکلات در عرصه ی حج و زیارت، فقدان اطلاع رسانی مناسب است. این کمبود، مؤلفان را به سوی تألیف کارهای تکراری و بدون توجه به واقعیتها و مشکلات سوق میدهد. حال در صورت فعال شدن سامانه های اطلاع رسانی، وضعیت پژوهش در این عرصه سامان میپذیرد و به تبع آن جامعه هدایت و توجیه خواهد شد و میلیونها دلاری که در سراسر جهان هزینه میشود و زمانهای زیادی که مصروف میگردد، تأثیر بسیار زیادتر و ماندگارتری بر جای خواهد گذاشت. همانگونه که قرآن مجید فرموده در حج منافع زیادی هست که باید صید شود و مسلمانان با بهره‌گیری از این فرصت‌ها به سازندگی خود و جامعه، بهبود اخلاقیات و توسعه اجتماعی همت گمارند.
بنابراین هدف این پژوهش اطلاع رسانی در عرصهی آثار منتشره پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون است، تا از این طریق، حج پژوهی و زیارت پژوهی در مسیر صحیح قرار گیرد و با این تصحیح، جامعه هم در مسیر صحیح قرار گیرد. به ویژه مدیریت حج و زیارت با بهره گیری از همین اطلاعات میتواند برنامه ریزی داشته باشد یا خط مشی خود را اصلاح نماید.
پیشینه: حج و زیارتِ خانه خدا و مزارات بزرگان اسلام و تشیع از قرون نخستین اسلامی توجه مسلمانان را جلب کرد و دانشمندان از همان روزگار از منظرهای مختلف به ابعاد این دو پدیده پرداخته اند. ابنندیم در کتاب مشهورش از نویسندهای به نام اباعبدالله محمدبن الحسن (درگذشت 189 ق، مقیم کوفه و درگذشت در ری) یاد کرده که کتابی به نام الحج و کتاب دیگری در نقد
ص: 3
دانشمندان و فرهنگ شهر مدینه به نام الردّ علی اهل المدینه نگاشت. همو از محمدبن ادریس (درگذشت 204 ق، در مصر) یاد کرده که کتابی به نام کتاب الحج نوشت. نیز از ابن محمدبن عبدالله الفقیه مشهور به بُندار از فقهای متقدم امامیه یاد کرده که کتابی در زمینه حج عمره به نام کتاب العمره نگاشت. (1)
در فرهنگ شیعه اهتمام فراوان به حج شده است. نخستین آثاری که دانشمندان امامیه در این باره نوشتند عبارت اند از:
- کتاب الحج از ابان بن عبدالملک الثقفی از اصحاب امام صادق (ع) (مذکور در الرجال نجاشی)
- کتاب الحج از ابی منصورالزیادی (مذکور در المعالم ابن شهرآشوب)
- کتاب الحج از احمدبن القمی (درگذشت 350 ق، مذکور در الرجال نجاشی)
- کتاب الحج از جعفربن محمدبن قولویه القمی (درگذشت 368 ق، مذکور در الرجال نجاشی)
آقابزرگ تهرانی، چهل اثر از شیعیان متقدم از قرون نخستین اسلامی را شناسایی و معرفی کرده است. (2)
البته اینها فقط آثار با عنوان کتاب الحج است و شیعیان آثار دیگری با عنوان عمره یا مکه نوشته و عرضه کردهاند و با احتساب آنها، آمار کتابها و رساله هایی که مسلمانان در هر سده عرضه کردهاند، افزایش چشمگیر مییابد.
به دلیل کثرت و زیادی آثار درباره حج، مکه، مدینه و امثال این کلیدواژه‌ها، کسانی در صدد گردآوری اطلاعات این آثار و تنظیم آنها برآمده اند. از اینرو چند کتابشناسی درباره حج و زیارت تولید و عرضه شده است.
در ایران حداقل سه اثر در قالب کتابشناسی دربارهی حج و زیارت تاکنون
1- الفهرست، ص 245، 250، 279.
2- الذریعه، ج 6، ص 249- 254.
ص: 4
شناسایی شده است. مشخصات آنها عبارت اند از:
- کتابنامه حج، به کوشش محمدحسن بکائی، به سفارش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امورر حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374، 392 ص.
این اثر معرفی کتابها و نشریاتی است که درموضوع حج به زبانهای عربی، فارسی و اردو عرضه شده است و حداکثر تا سال 1373 شمسی را پوشش میدهد. فهرست موضوعی این آثار نیز در پایان کتاب آمده است. آثار معرفی شده ذیل یکی از این موضوعات جای گرفته‌اند: احرامنامه؛ احکام حج؛ احکام میقات؛ بهداشت حاجیان؛ پیامهای امام خمینی؛ حجاز مقدس؛ حج خونین؛ حجنامه؛ حرمین شریفین؛ دعاها و زیارات حج؛ سفرنامه؛ طواف نامه؛ عمره مفرده؛ قربانی؛ مدینه شناسی؛ مکه شناسی؛ مناسک حج.
- معجم ما کتب فی الحج والزیاره والمعالم المشرفه فی الحجاز، به کوشش عبدالجبار الرفاعی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 376 ص.
فهرستی از آثار فارسی و عربی است که در رابطه با حج و مکه مکرمه و مدینه منوره و اماکن متبرکه و زیارتی حجاز است. اطلاعات بیش از 2200 کتاب شامل اسم کتاب و نام نویسنده و سال و محل نشر را آورده است.
- کتابشناسی و ادبیات حج: مختصری از اشعار و فهرستی از کتب منتشره درباره حج، به کوشش اداره کل ارشاد اسلامی خراسان، مشهد، بی نا، چاپ 1، 1363.
- آینه آثار: فهرست آثار و معرفی کتابهای منتشر شده حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، به کوشش مرکز تحقیقات حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 223 ص.
معرفی آثار منتشر شده توسط مرکز تحقیقات حج و به کمک نشر مشعر است. این تولیدات درباره حج و ابعاد گوناگون فقهی، تاریخی، عرفانی، سیاسی و اجتماعی آن و نیز درباره عتبات عالیات است. به همراه اطلاعات مأخذشناسی
ص: 5
کتاب، معرفی کوتاهی از آن کتاب نیز آمده است. کتاب در یازده فصل تدوین شده که عبارت‌اند از: قرآن و تفسیر؛ آداب، اخلاق، اسرار و معارف حج؛ احکام و مناسک؛ اعتقادات؛ آثار تاریخی؛ ادعیه و زیارات؛ سفرنامه ها و خاطرات؛ حج در آینه شعر و ادب؛ نشریات امور اجرایی حج؛ آثار متفرقه؛ کتب و نشریات به زبانهای خارجی.
اما در باب زیارت هم از قرون اولیه اسلامی، آثاری نوشتند و در دوره جدید چند کتابشناسی عرضه شد. مهمترین اثری که از سده چهارم بر جای مانده کامل الزیارات ابن قولویه قمی است. پس از آن کامل الزیارت یا مزار نوشته شهید اول اهمیت دارد.
اما از کتابشناسی ها، بخشی از موسوعه الزیارات المعصومین (ع) از آقای رفیعی پور است. که چهارصد کتاب زیارتی را معرفی کرده و بسیار مهم است. دوم کتابشناسی مستقل زیر اهمیت دارد:
کتابشناسی زیارت: کتابشناسی زیارت، مزار، زیارتگاه های اسلامی، توسل، شفاعت، تبرک، به کوشش سیدرضا باقریان موحد، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 400 ص.
گزارشی از مهمترین کتابهای درباره زیارت به زبان فارسی یا عربی که نوشته یا ترجمه شده و در ایران چاپ یا پخش شده است. گردآورنده در بخش اول یکصد کتاب مهم درباره زیارت و مزار و زیارتگاه و موضوعات مرتبط را برگزیده و به صورت توصیفی معرفی کرده است. در بخش دوم با عنوان «کتابشناسی غیر توصیفی زیارت» اطلاعات مأخذشناسی 562 اثر را آورده است. همچنین در بخش سوم با عنوان «نسخه شناسی زیارت» برخی از نسخه های خطی درباره زیارت معرفی شده است. آثاری که در این کتابشناسی آمدهاند، حداکثر تا سال 1386 شمسی چاپ شدهاند.
مناسب است از کتابشناسی دیگری با عنوان کتابشناسی امامزادگان و بقاع
ص: 6
متبرکه (به کوشش اصغر احمدی، برای سازمان اوقاف و امور خیریه و مؤسسه اطلاع رسانی اسلامی پارسا، قم، صیح صادق، 1384) نیز یاد شود.
اما همه اینها متعلق به گذشته اند و اطلاعات آثار چند سال اخیر را شامل نمیشوند و بعضاً طبق استانداردهای بین المللی تنظیم نشده اند. متعارف است، در هر موضوع، کتابشناسی ها هر سال و حداکثر هر دو سال یکبار ویرایش جدید و تکمیل شوند. معمولًا پژوهشگران از آخرین کتابشناسی استفاده میکنند.
قلمرو: عنوان این پروژه «کتابشناسی حج و زیارت» است و مشتمل بر سه اصطلاح حج، زیارت و کتابشناسی است. منظور از کتابشناسی، اطلاعرسانی در زمینه ی کتب، مقالات و پایان نامه ها است. البته این مأخذشناسی فقط کتابها را معرفی خواهد کرد. اطلاع در این موارد مشتمل بر دیتاهای صوری مربوط به چاپ، عنوان، نویسنده اثر و نیز اطلاعات مربوط به محتوای اثر است. از اینرو هر اثر در دو لایهی مأخذشناسی و توصیف محتوا یا چکیده معرفی میشود. در همه این فرآیندها، مطابق ضوابط و استانداردهای بین المللی کار میشود و از آخرین تجارب استفاده میشود.
اما حج، اصطلاحی است که گویای مجموعهای از اعمال و نیات است که هر فرد مسلمان در دیدار مکه مکرمه و خانه خدا انجام میدهد. زیارت هم مجموعهای از کارها و نیتها است که مسلمانان در دیدار مسجد رسول الله (ص) و مرقد شریف آن حضرت و نیز مراقد دیگر معصومین (ع) انجام میدهند. معلوم است شیعیان با اعتقاد به امامت، احترام ویژهای به چهارده معصوم (ع) دارند و مفهوم زیارت نزد شیعیان گستردهتر است.
به هرحال حج و زیارت گویای مفهوم دیدار؛ ولی در حج، دیدار خانه خدا و در زیارت دیدار مرقد رسول الله (ص) یا امام علی (ع) یا امام حسین (ع) یا دیگر ائمه (ع) مطرح است. البته گاه غیر از چهارده معصوم (ع)، مرقد حضرت زینب در دمشق هم در قلمرو قرار میگیرد.
این کتابشناسی در صدد معرفی همه آثار حج و زیارت نیست بلکه فقط
ص: 7
کتابهایی را معرفی میکند که در محدوده زمانی 1358 (پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران) تا 1388 و انتشار در ایران است. این محدوده زمانی و جغرافیایی بر اساس نظر مدیریت مرکز تحقیقات حج و نیز مدیریت «همایش حرم» است. هر کتابی به هر زبانی در این محدوده منتشر شده باشد، در این پروژه اطلاعرسانی میشود.
اما از نظر موضوعی، همه ابعاد حج و زیارت یعنی ابعاد اجتماعی، سیاسی، کلامی، فقهی، اخلاقی، عرفانی، هنری، ادبی، تاریخی و جغرافیایی همگی در قلمرواند. البته آثار مرجع مثل دائرةالمعارفها یا کتابشناسیها هم در قلمرواند و در رده کلیات جای میگیرند.
آنچه از قلمرو این پروژه خارج است عبارت اند از:
* آثار درباره محور زیارتگاهها یعنی شخصیت معصومین (ع) در قلمرو نیست. خوشبختانه تاکنون چندین کتابشناسی درباره حضرت محمد (ص)، امام علی (ع)، امام حسین (ع) و ائمه دیگر منتشر شده است.
* کتابهای متن زیارتنامهها.
* دربارههای اماکن متبرکه که جنبه زیارتی ندارند نیز در قلمرو نیست. مثلًا کتابهای درباره کربلا و نجف درصورتی که صرفاً به ابعاد سیاسی، اجتماعی و یا جغرافیایی این شهرها پرداخته باشند در قلمرو نیست.
* تفسیرهای قرآنی در قلمرو نیست، البته اگر کتابی تنها به بررسی آیات حج پرداخته باشد و به اصطلاح تفسیر موضوعی حج باشد، در قلمرو قرار میگیرد.
* موضوعهای کلامی مثل توسل و شفاعت که از لوازم زیارتاند و اشتراکاتی با زیارت دارند، در حوزهی این کتابشناسی نیست.
ص: 8
* قلمرو این کتابشناسی تنها اماکن زیارتی مرتبط با حوزه اختیارات سازمان حج و زیارت است که عبارت‌اند از مکه و مدینه، عتبات عالیات و عتبات شامات. البته با نظر مدیریت همایش برخی اطلاعات مربوط به‌آستان قدس رضوی نیزآمده‌است. از اینرو اطلاعات مرتبط با امامزادگان و زیارت آنها و نیز زیارت اهل قبور در این کتابشناسی نمی آید. مشخصاً دانشهایی مثل تذکرةالقبور و مزارات که در قدیم از شاخه های علم تاریخ بود، در این پروژه نمی آیند.
توصیف و چکیده: پروژه های کتابشناسی متناسب با اقتضائاتی که دارند، نوع چکیده را انتخاب میکنند. چکیده ها انواع مختلف دارند.
ویژگیهای چکیده ها در این مجموعه عبارت اند از:
- تلاش شده تمایزها و برجستگیهای یک اثر نشان داده شود.
- در ابتدای چکیده تعریفی از مدخل عرضه شده است. این تعریف با نام «شناسه» نیز شناخته میشود. هدف اینست که کاربر با مطالعه ی شناسه اگر اقناع و ارضاع شود، میتواند راجع به مدخل تصمیم بگیرد و نیازی به مطالعه بقیه چکیده نیست.
- از سوی دیگر آثاری که عنوان آنها گویا است و عنوان، گویای کل محتوا میباشد، چکیده نشده اند. از اینرو در صدد چکیده نگاری برای همه ی آثار نبوده و نمی خواسته‌ایم حجم کتابشناسی بی جهت افزایش یابد.
فصلها یا بخشهایی که وضعیت خاصی از نظر چکیده نگاری داشته اند، در ابتدای بخش، توضیحاتی آمده است و مسائل و مشکلات چکیده نگاری توضیح داده شده است.
ساختار: اطلاعات گردآوری شده در یازده بخش طبقه بندی و تفکیک شده اند. عناوین این یازده بخش چنین است:
بخش نخست: تاریخ و جغرافیا؛ بخش دوم: سفرنامه و خاطره نگاری؛ بخش
ص: 9
سوم: عرفان، اخلاق و کلام؛ بخش چهارم: قرآن و حدیث؛ بخش پنجم: ادبیات و هنر؛ بخش ششم: فقه و حقوق؛ بخش هفتم: علوم اجتماعی (1)؛ بخش هشتم: بهداشت و درمان؛ بخش نهم: مدیریت حج و حجّاج؛ بخش دهم: تشرف و نیایش؛ بخش یازدهم: کلیات: مرجع شناسی. البته ذیل هر بخش، اطلاعات تفکیک و معمولًا در چند فصل آمدهاند.
ملاحظات: ذکر چند نکته ضروری است:
* آثار دو یا چند وجهی که تعداد آنها هم اندک است در جاهای مناسب با خودشان تکثیر شدهاند.
* آثاری که در حوزه‌های علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، روانشناسی است، همگی در بخش هفتم ذیل عنوان علوم اجتماعی قرار گرفته است. این انتخاب بر اساس قواعد سرعنوانهای فارسی است.
* کتابهایی که به بررسی اسناد زیارتنامه ها پرداخته اند در بخش کلیات قرار گرفته است.
* ترجمه های منظوم زیارتنامه ها در ذیل شروح زیارات در بخش دهم آمده است.
* به علت فراوانی کتابهای راهنمای اماکن زیارتی و اینکه اکثراً شبیه هم هستند، تنها چند نمونه ذکر شده است.
* چند بخش ویژه، به جهت اهمیت آنها ایجاد کردیم که عبارت اند از: 1- حوادث ویژهی مکه و مدینه شامل وقایعی مثل تخریب حرمین شریفین و واقعه حج خونین (کشتار زائران ایرانی در سال 1366)، 2- ادبیات کودک و نوجوان، 3- شبه‌شناسی، ردیه ها و دفاعیه ها در باب زیارت.
1- شامل جامعه شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی، روانشناسی، آمار و ...
ص: 10
در پایان: این کتابشناسی به پیشنهاد همایش حرم و مدیریت محترم مرکز تحقیقات حج اجرا شد و به اتمام رسید. و مسئولان این همایش از ابتدا تا انتها دلسوزانه مشکلات را تدبیر و مرتفع نمودند. همین جا از آنها تشکر میشود.
همایش حرم که به همت بعثه مقام معظم رهبری شکل گرفت، به منظور تشویق وتکریم مؤلفان وتجلیل ازبرترینهای علمی وپژوهشی حج‌وزیارت است.
همگان مستحضر هستند مأخذشناسی، پیچیدگی و دشواریهای فراوان دارد. اگر دلگرمیها و مساعدتهای مسئولین محترم مرکز تحقیقات حج نبود، سرنوشت این کار معلوم نبود به کجا برسد. همچنین از دیگر آقایان و خانمهایی که هرکدام به نوعی در پیشبرد این مأخذشناسی مساعدت نمودند تشکر میشود؛ نامهای این افراد در صفحه پدیدآورندگان آمده است. آقایان حضرت حجةالاسلام والمسلمین آقای سیدعلی قاضی عسکر، نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت و سرپرست بعثه مقام معظم رهبری، و حجةالاسلام والمسلمین آقای حجت الله بیات، معاون آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، که با تصویب این پروژه و رفع موانع اداری آن موجبات پیشرفت را فراهم آوردند؛ همینجا از آنان تشکر میشود؛ اما آقایان جناب سیدحسین اسحاقی مدیر مرکز تحقیقات حج و جناب حجة الاسلام والمسلمین محسن محمدی مسئول برنامه ریزی و پژوهش مرکز تحقیقات حج در همه‌ی مراحل این پروژه مساعدت کرده و با رایزنیها و ابراز نظریات راهگشا، زمینه های پیش برد پروژه را فراهم آوردند؛ در اینجا لازم است از اینان تشکر شود.
در آخر از همه فرهیختگان و پژوهشگران خواهشمندم، معایب و اشکالات را تذکر دهند و مطمئن باشند نظریات آنها در چاپ های بعدی اعمال خواهد شد.
اباذر نصر اصفهانی
E- mail: abazarnasr@ gmail. com
علائم و نمادها
ص صفحه
ج جلد
ق قمری
م میلادی
(ص) صلی‌الله علیه و آله
(ع) علیه السلام/ علیهم السلام
(س) سلام‌الله علیها
(عج) عجل الله تعالی فرجه الشریف
صفحه
جلد
ص: 11
بخش نخست تاریخ و جغرافیا
فصل اول: تحولات تاریخی
آل‌مرتضی مؤمن، ماجده
الحج عَبْر الحضارات والأمم: دراسه مقارنه بین الحج فی الإسلام وطقوس الدیانات الأخری، با همکاری محسن اسدی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1422 ق/ 1380، 288 ص، وزیری.
شابک: 2- 97- 6293- 964
عنوان دیگر: دراسه مقارنه بین الحج فی الإسلام وطقوس الدیانات الأخری.
بررسی مقایسه‌ای بین حج در اسلام و حج در فرهنگ‌ها؛ ملت‌ها و دیگر ادیان در گذر تاریخ است و در ده فصل تدوین شده است: معنا و مفهوم و مقصود حج؛ تاریخ حج؛ ابراهیم خلیل نخستین آموزگار حج؛ حج در دیانت یهود؛ حج در آیین مسیح؛ قدس در تاریخ انبیا؛ حج در اسلام؛ اهمیت و افضلیت حج در اسلام؛ حج در نگرش و تطبیق مشترکات و اختلافات؛ حج آسمانی.
ص: 12
الازرقی، محمد بن عبدالله (1) (درگذشت 250 ق)
یاقوت سرخی از بهشت، گزینش نسرین تقی‌زاده بهجتی (2)، تهران، صائب، چاپ 1، 8، 87 ص، رقعی.
شابک: 4- 35- 5795- 964
گزینش و اقتباس مطالبی از ترجمه کتاب مکه و ماجاء فیها من‌الآثار (تألیف محمد بن عبدالله ازرقی، ترجمه مهدوی دامغانی) است. در این گزیده به تاریخ و فلسفه ساخته شدن خانه کعبه زیر این عناوین میپردازد: آفرینش کعبه قبل از آفرینش زمین و آسمان‌ها؛ طواف کشتی نوح (ع) به دور خانه کعبه؛ گزینش ابراهیم (ع)؛ بت لات و عزی؛ چگونگی راه رفتن در طواف.
انصاری، عبدالقدوس
تاریخ مفصل کعبه معظمه قبل از اسلام، ترجمه اختر علوی (3)، اصفهان، چهارباغ، چاپ 1، 1385، 96 ص، وزیری.
شابک: 9- 38- 7282- 964
عنوان اصلی: التاریخ المفصل الکعبه المشرفه قبل‌الاسلام.
بررسی حوادث و تحولات تاریخ کعبه قبل از اسلام است. دارای این مباحث است: نامهای کعبه؛ بناهای کعبه قبل از اسلام؛ مصونیت کعبه؛ حجرالاسود و مقام؛ کعبه مرکز زمین؛ پرده‌داری کعبه قبل از اسلام؛ هدایای کعبه و اولین اهدا کنندگان؛ مهمترین رخدادهای کعبه قبل از اسلام؛ آثار
1- ابوالولید الازرقی؛ ازرقی، ابوالولید؛ محمد الازرقی
2- متولد 1335
3- متولد 1344
ص: 13
مقدس و تاریخی موجود در کعبه و پیرامون آن. مستندات نگارنده آیات قرآن، دیوان‌های شعرای معروف جاهلی، کتب معتبر لغوی و تاریخی است. نیز به نقد آرای مستشرقان پرداخته است.
حسینی ادیانی، سیدابوالحسن (1) (متولد 1334)
زیارت عارفانه: زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه، تهران، قائم، چاپ 1، 1386، 216 ص، رقعی.
شابک: 3- 89- 6139- 964- 978
بررسی اهمیت، آثار و برکات زیارت، مشروعیت آن و معرفی اماکن معروف زیارتی مدینه است. ذیل اماکن زیارتی مدینه به معرفی مراقد و مساجد، زیارتگاههای شخصیت‌های مقدس، صحابه و یاران پیامبر و حوادث تاریخی مربوط به این اماکن میپردازد. مسجد و روضه شریف نبوی، مأذنه بلال، محراب پیامبر، بقیع، مراقد دختران پیامبر، قبور عمه‌های رسول خدا، همسران پیامبر، قبور امامان شیعه و مساجد سبعه و مسجد قبا از دیگر اماکن زیارتی است. بخش اول تا سوم به تاریخ زیارت، زیارت از دیدگاه اسلام و فلسفه و اسرار و آثار زیارت اختصاص یافته است.
حسینی شاهمرادی، سیدقدرت الله (2) (متولد 1325)
دیار نور، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ 1، 1378، 388 ص، وزیری.
شابک: 2- 038- 400- 964
1- حسینی، سیدابوالحسن؛ ادیانی، سیدابوالحسن
2- حسینی، قدرت‌الله؛ شاهمرادی، قدرت‌الله
ص: 14
چاپ دیگر
تهران، دبیزش، چاپ 1،، 560 ص.
شابک: 4- 48- 7712- 964- 978
بررسی حج به شیوه‌ی گزارشی و با محتوای تاریخی- کلامی است. نیز در بخش پایانی، فصلی در فضیلت کربلا و زیارت امام حسین (ع) آمده است. اهم عناوین کتاب عبارت‌اند از: جایگاه و فضیلت حج در اسلام؛ تاریخ کعبه؛ تاریخ حج؛ آداب سفر؛ اقسام حج؛ آداب مناسک و مواقف مختلف حج؛ آداب وداع؛ حج و عمره پیامبر اسلام (ص)؛ فضیلت مکه و نامهای مختلف آن؛ فضایل کربلا و زیارت امام حسین (ع).
الخرابشه، سلیمان
رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین (قرن پنجم و ششم هجری)، ترجمه رسول جعفریان (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 144 ص، رقعی.
شابک: 1- 020- 540- 964
عنوان اصلی: التنافس السلجوقی- الفاطمی علی بلاد الحجاز و امره الحج
1- متولد 1343
ص: 15
الدقن، محمد
کعبه و جامه آن از آغاز تا کنون، ترجمه هادی انصاری، ویرایش علی ورسه‌ای، به کوشش حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 303 ص، وزیری.
شابک: 5- 43- 7635- 964
ص: 16
رهبر، محمدتقی (متولد 1314)
زمزم، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 179 ص، پالتویی.
بررسی تاریخ تحولات چشمه‌ی زمزم مثل آسیب‌ها، گسترش و بازسازی آن است. نویسنده در صدد پاسخگویی به این پرسشها است: در گستره زمان چه تحولاتی بر زمزم گذشته است؟ آیا آنچه امروزه به نام آب زمزم در مکّه عرضه میشود برآمده از همان چشمه اسماعیل است؟ یا منابع دیگری آن را تقویت میکند؟
مستندات نگارنده در درجه اول روایات و متون تاریخی بوده ولی با استفاده از منابع عرفانی و اخلاقی به نکته‌های جالب و شنیدنی درباره زمزم دست یافته که در چند فصل عرضه کرده است. این نوشتار پیشتر به صورت پنج مقاله در فصلنامه میقات حج منتشر شده است.
ص: 17
سعد، طعمه (متولد 1304)
الحج تاریخاً و آداباً و فریضه، قم، نورالنور، چاپ 1، 1382، 288 ص، وزیری.
شابک: 7- 5- 940180- 964
بررسی آداب، احکام و فضیلت حج با استناد به آیات و روایات است. نویسنده به عنوان مقدمه بحث، مطالبی درباره سفر و اوقات مبارک و نحس سفر بیان داشته و در خصوص سفر به حج توصیه‌هایی کرده است. سپس به تاریخ ساخت و بازسازی و اهمیت کعبه پرداخته و نقش ابراهیم و اسماعیل و هاجر را در تعمیر کعبه یادآور شده است. ثواب و فضیلت حج، حج ملائکه و پیامبران، عمره، حج اکبر، مناسک حج، استطاعت، مواقیت، آداب احرام، اعمال حج، ترک احرام، زیارت در حج از مباحث اصلی کتاب است.
شیخی، علیرضا
معارج: تئوری تطبیق مواقف حیات‌حضرت ابراهیم‌علیه السلام‌با مناسک‌حج، گرگان، مؤسسه‌فرهنگی انتشاراتی علوم طبیعی پدیده‌گرگان، چاپ 1،، 260 ص.
شابک: 2- 4- 91693- 964
عنوان دیگر: تئوری تطبیق مواقف حیات‌حضرت ابراهیم‌علیه السلام‌با مناسک‌حج.
بررسی اعمال و احکام هر یک از کارهای حج است. مهمترین ویژگی این کتاب اینست که زندگی حضرت ابراهیم و مواضع و رفتارهای او را با اعمال و مناسکی که حجاج انجام میدهند مقایسه کرده و در هر مورد پس از تحلیل تاریخی، نتیجه‌گیری نموده است.
ص: 18
طاهرپور، نصرت‌السادات (متولد 1360)
پرواز به خانه‌ی مردم، تهران، روناس، چاپ 1، 1387، 112 ص، رقعی.
شابک: 1- 34- 7587- 964- 978
معرفی حوادث تاریخی مکه و مدینه در قالب داستان و پژوهش تاریخی است. مؤلف تأکید میکند میلیونها مسلمانی که هر ساله از سراسر جهان برای شرکت در مراسم حج به مکه و مدینه می‌روند، به شناخت تاریخی مکه و مدینه نیاز دارند. حج یعنی رفتن، به دست آوردن فهم و دستیابی به معرفت و رسیدن به معرفت روحی است. کتاب حاضر با بیانی ساده به مسائل حج پرداخته است. نویسنده نخست شرح زندگی حضرت ابراهیم (ع) و چگونگی ساخت خانه‌ی کعبه و سپس داستان زندگی حضرت محمد (ص) و تاریخ اسلام را بازگو می‌نماید؛ سپس توضیحاتی درباره مدینه و اماکن متبرکه آن به همراه وضعیت مسجد النبی در گذشته و حال، اماکن مکه و مناسک حج و فلسفه‌ی هریک بیان میکند.
عثمانی، محمد شفیع (1) (1897- 1976 م)
تاریخ قربانی و حقیقت و اهمیت آن، گردآوری محمدامین حسین‌بر (2)، تربت جام، احمد جام، چاپ 3، 1387، 60 ص، رقعی.
چاپ دیگر
سراوان، حوزه علمیه‌اشاعت التوحید، چاپ 1،، 47 ص.
شابک: 7- 15- 6765- 964
بررسی تحولات قربانی حاجیان در مکه در طول تاریخ و نیز بررسی تأثیرات واقعی آن است. از زمان خلقت حضرت آدم (ع) تا کنون، اقوام
1- دیوبندی، محمد شفیع؛ شفیع، محمد
2- متولد 1333
ص: 19
مختلف ذبح قربانی را به عنوان یک سنت حفظ کرده و با روش‌های گوناگون آن را انجام داده‌اند. با ظهور اسلام، «قربانی کردن» در مجموعه عبادات مهم اسلام قرار گرفت که با استناد به آیه 34 سوره‌ی حج، خداوند متعال روش خاصی را برای آن تعیین نموده است. این کتاب هم به دیدگاه اهل سنت پیرامون تاریخچه‌ی قربانی و هم، نظریات دانشمندان شیعه درباره اهمیت این عمل میپردازد. نیز به ماجرای قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع)، احکام و آداب ویژهی قربانی میپردازد و به سؤالات مختلفی در این زمینه پاسخ میدهد.
قهرمانی‌نژاد شائق، بهاءالدین (1) (متولد 1343)
از حج آدم علیه السلام تا حج خاتم صلی الله علیه و آله و سلم: مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش، بی‌جا، مؤسسه فرهنگی ولیعصر (عج)، چاپ 1، 1378، 115 ص.
عنوان دیگر: مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش.
بررسی تحولات تاریخی حج از ابتدا تا دوره‌ی اسلام است. نویسنده به زوایای تاریخی حج از جمله حج در دوره‌ی حضرت آدم، جایگاه حج در فقه شیعه و مکتب اهلبیت علیهم السلام و حج انبیا میپردازد.
محمدزاده‌مزینان، مهدی (متولد 1355)
حج‌در آینه‌ی تاریخ، تهران، الهه ناز، چاپ 1،، 11+ 64 ص.
شابک: 9- 21- 8354- 964
1- شائق، بهاءالدین
ص: 20
بررسی تحولات حج در طول تاریخ است. از نظر این کتاب، حج آموزشگاهی است که در همه ادیان الهی مورد توجه بوده است. زیرا زمینه‌های افزایش معنویت و انسانیت را در اقشار جامعه ایجاد می‌کرده و راهی برای وصول توحید و شیوه‌ای برای خداشناسی بوده است. به همین دلیل وضعیت مناسک حج در دوره‌های مختلف را بررسی کرده است.
منصورنژاد، محمد (متولد 1340)
زنان و حج: عصر هاجر و مقطع اسلامی، ویرایشِ حجت‌الله محمدشاهی (1)، تهران، جوان پویا، چاپ 1،، 48 ص، رقعی.
شابک: 6- 9- 96298- 964- 978
عنوان فرعی: عصر هاجر و مقطع اسلامی.
فروست: دغدغه‌های جوان پویا- جلد 37.
بررسی ارتباط هاجر، همسر ابراهیم، با حج و جایگاه زنان در مراسم حج است. زنان همیشه، و به ویژه در صدر اسلام در سیر تحولات حج تأثیر داشته‌اند. این مسأله را با استفاده از برخی شواهد و متون تاریخی بررسی میکند. سپس نویسنده به خدیجه و نماز او در کعبه، بیعت زنان با پیامبر در حج، ام سلمه و گره‌گشایی، توجه رسول اکرم (ص) به زنان در سخنرانی حجة الوداع میپردازد. مبحث زنان و حج در فقه شیعه آخرین موضوعی است که توجه نویسنده را جلب کرده و آراء فقهای شیعه را درباره احکام زنان در حج و حقوق زنان در مکه و مدینه بررسی نموده است.
1- متولد 1356
ص: 21
هاشمی، سیدمحمود (متولد 1331)
حج‌و رویدادهای تاریخی حرمین، تهران، محمود هاشمی، چاپ 2،، 400 ص، رقعی.
شابک: 8- 939- 330- 964
بررسی رخدادهای مکه و مدینه و حوادث حج در طول تاریخ است. حرم مکه و حرم نبوی در دوره‌های مختلف، حوادث مختلفی به خود دیده است. مورخان، آنها را در کتابهای خود گزارش کردهاند. نویسنده بر اساس شواهد تاریخی، به بررسی و تحلیل این حوادث پرداخته است.
هجرانی، علی (به کوشش)
تاریخ، احکام و ارزشهای معنوی حج: به زبان روسی، قم، مهدی‌یار، چاپ 1، 1385، 160 ص، رقعی.
شابک: 7- 97- 7643- 964
دیدگاهها و تحلیلهای فقها و عارفان در این کتاب گردآوری و مجموعه‌سازی شده است. مناسک و احکام حج دستخوش تحولات شده و با گذشت زمان در هر دوره کامل‌تر گردیده است.
یوسف‌پور، رحمان
460 نکته نورانی درباره حج، ویرایش علی‌اکبر امامی، قم، میراث ماندگار، چاپ 1، 1387، 264 ص، رقعی.
شابک: 4- 04- 2959- 964- 978
بررسی زوایای گوناگون علمی، فلسفی، اخلاقی، فقهی، تاریخی و عرفانی حج و پاسخ به سؤالاتی در این زمینه‌ها است. نویسنده به 460 سؤال متنوع درباره حج و مناسک حج و تاریخچه‌ی اعمال حج، پاسخ داده است. بیشتر این سؤالات به اهمیت مسافرت به ویژه سفر معنوی حج،
ص: 22
فلسفه احرام و میقات، اهمیت شهر مکه و کعبه، تاریخچه‌ی ساخت خانه خدا، حجر اسماعیل میپردازد. نیز این موضوعات را بررسی میکند: پرده کعبه، حجرالاسود، طواف، مقام ابراهیم، مسجد الحرام، تقیه در حج، سعی بین صفی و مروه، عرفات، مشعرالحرام، منی، رمی جمرات و قربانی. در پایان اطلاعات مختصری از کشور عربستان (حجاز) و آثار تاریخی مکه و همچنین آداب سفر میدهد.
فصل دوم: سیره نبوی (ص) و ائمه (ع)
افتخاری گلپایگانی، علی (متولد 1304)
حج الملائکه والانبیاء والائمه علیهم السلام، قم، مؤسسه‌انصاریان، چاپ 1، ق/، 95 ص، رقعی.
شابک: 2- 336- 438- 964
چاپ دیگر
قم، مؤلف، چاپ 1، 1367، 73 ص، رقعی.
بررسی ویژگیهای حج
ص: 23
است. انبیاء و ائمه (ع) در تمام رفتارها و کارهایشان الگو و اسوه می‌باشند. از جمله سیره‌ی آنان در حج، باید توسط مسلمانان و پیروان آنان تبعیت و پیروی شود.
امامت‌کاشانی، سیدعزیز الله (1) (متولد 1308)
معراج‌الناسکین، یا، حج‌امامت، کاشان، حسینیه آیت الله امامت، چاپ 1، 1414 ق/ 1372، 392 ص.
بررسی احکام ومسائل حج ازدیدگاه عرفان، فقه وکلام اسلامی است. به نظر نویسنده حج اگر خوب اجرا شود، موجب رشد و معراج موحدین است.
1- امامت، عزیز؛ حسینی امامت کاشانی، عزیزالله؛ کاشانی، عزیزالله
ص: 24
حجتی، محمدامین (متولد 1335)
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و حج، قم، گلهای بهشت، چاپ 1،، 72 ص، پالتویی.
شابک: 2- 54- 8508- 964
بررسی سیره پیامبر (ص) در آداب و مسائل حج است. در فصول مختلف به این مقولات میپردازد: نکات ارزنده اخلاقی مانند سادگی، پاکیزگی، عبادت، خوش‌اخلاقی، مدارا، تواضع، تعاون، آداب سفر، رعایت حقوق همسفران. هدف نویسنده عرضه‌ی الگویی است که با تبعیت از آن، موجب رشد کیفی حج مسلمانان شود. از اینرو با اجرای دستورات پیامبر (ص) می‌توان به حجی کامل و معنوی دست یافت.
حکیم، منذر
الحج فی مدرسة اهل‌البیت علیهم السلام: معالمه آفاقه، قم، مجمع جهانی اهلبیت (ع)، ق/، 223 ص.
شابک: 5- 314- 529- 964- 978
بررسی سیره اهلبیت (ع) و مشرب آنان در عرصهی حج است. این کتاب به مباحث زیر میپردازد: حج، فریضه‌ی بزرگ اسلامی؛ نشانه‌ها و شعار حج در قرآن کریم؛ فلسفه و تاریخ حج؛ علائم و نشانه‌های حج در مدرسه‌ی اهلبیت (ع)؛ زیارت پیامبر (ص)، ائمهی معصومین (ع) و مساجد؛ حج در روایات اهلبیت (ع)؛ اهمیت، آثار و برکات حج؛ ادب حاجی و عرفان حج؛ حج انبیای الهی و پیامبر مکرم اسلام (ص) در نصوص اهلبیت (ع)؛ حج در سیره‌ی اهلبیت (ع)؛ حج امامان معصوم (ع)؛ حج امام صادق (ع) و حج امام مهدی (عج).
ص: 25
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات
حج‌الانبیاء و الائمة علیهم السلام، تحقیق‌معاونت آموزش و پژوهش حوزه نمایندگی ولی فقیه، اخراج‌حیدر الخزرجی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1416 ق/ 1374، 544 ص، وزیری.
معرفی ویژگیهای حج انبیاء و ائمه (ع) بر اساس احادیث است. این اثر شامل 973 حدیث درباره کیفیت به جاآوردن مناسک حج توسط هفده تن از پیامبران و ائمه اطهار (ع) است. برخی از عناوین مطرح شده در کتاب عبارت‌اند از: حج آدم، حج پیامبر (ص) و عمره او، حجة الوداع، حج ائمه (ع). در واقع این کتاب پاسخی به این سؤالات است: پیامبران چگونه حج می‌گزاردند؟ حج و جایگاه آن در معرفت دینی و نقش آن در زندگی انسان را چگونه تبیین می‌کردند؟ رازها و رمزهای نهفته در حرکات و اعمال را در این مجموعه چگونه تفسیر می‌کردند؟ پیشوایان الهی چگونه؟ امامان معصوم (ع) چه‌سان حج می‌گزاردند؟
قهرمانی‌نژاد شائق، بهاءالدین (1) (متولد 1343)
از حج آدم علیه السلام تا حج خاتم صلی الله علیه و آله و سلم: مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش، بی‌جا، مؤسسه فرهنگی ولیعصر (عج)، چاپ 1، 1378، 115 ص، رقعی.
عنوان دیگر: مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش.
1- شائق، بهاءالدین
ص: 26
بررسی چگونگی اجرای مناسک حج توسط رهبران دینی و تحولات تاریخی نمادها و اعمال حج است. این نوشتار، به برخی زوایای حج از جمله تاریخ حج، جایگاه حج در فقه شیعه و مکتب اهلبیت (ع) و حج انبیاء میپردازد. مکه و توجه انسان به حج به عنوان سمبل و نماد خداشناسی از ابتدای تاریخ انسان مطرح بوده؛ اما با اینکه خداشناسی اصل ثابتی در جوامع انسانی بوده ولی سمبل‌های آن تحولاتی داشته است. ائمه (ع) حج واقعی را در دوره خود به مردم آموختند و سمبل‌ها را به اندازه کافی ارتقا و توسعه دادند. این نوع حج الگویی برای دوره‌های بعد شد.
حج‌البیت‌در مکتب‌اهل البیت (علیهم السلام): شامل داستانهایی از حج‌معصومین (علیهم السلام)، قم، نصایح، چاپ 1، 1379، 212 ص، رقعی.
شابک: 1- 21- 6377- 964
بررسی سیره ائمه (ع) در عرصهی حج به عنوان الگویی برای شیعیان است. سیره‌ی معصومین (ع) شامل گفتار، رفتار و تقریر آنان در همه مسائل حجیت داشته و الگویی برای شیعیان است. این کتاب جنبه‌ها و ابعاد سیره‌ی حجی امامان را گزارش کرده است. منبع اصلی این گزارش‌ها، کتب روایی و احادیث معصومین (ع) و در مرحله بعد کتب تاریخی است.
حج‌خوبان حکایت آنان‌که به‌دیدار دوست‌بار یافتند، تهران، سبوح، چاپ 1،، 125 ص.
شابک: 9- 0- 94001- 964
بررسی داستانهایی درباره فریضه حج توسط چهارده معصوم (ع) است. ائمه (ع) چگونگی اجرای مناسک و اعمال حج را بیان کردهاند و نیز با عمل خود، چگونگی اجرای آن را تبیین کردهاند. این کتاب سیره‌ی حج ائمه (ع) را در قالب داستان معرفی کرده است. و تلاش کرده حج مقبول را از این طریق به مؤمنان آموزش دهد.
ص: 27
واثقی، حسین (متولد 1336)
حجة الوداع کما رواها اهل البیت علیهم‌السلام و یلیها: میزات الحج الجاهلی، حجج النبی (ص)، عمرات النبی (ص) من مکیات المعصومین (ع) العریض، قم، مرکز فقه الائمه الأطهار (ع)، چاپ 1، 1383، 599 ص، وزیری.
شابک: 5- 14- 7709- 964
بررسی حجة الوداع، به عنوان آخرین حج پیامبر (ص) بر اساس روایات و متون معتبر شیعه است. به ضمیمه سه موضوع دیگر را بررسی کرده است: ویژگیهای حج در دوره جاهلیت، حج‌های رسول اکرم (ص) و عمره‌های ایشان. نویسنده در صدد است سیره نبوی را در حج شناسایی و به مسلمانان معرفی کند. حجة الوداع به عنوان آخرین و کامل‌ترین حج پیامبر در تاریخ از اعتبار ویژهای برخوردار است زیرا پیامبر در این حج، بسیاری از معارف و مسائل اسلامی را به مناسبت به مسلمانان معرفی کرد. وی به تفصیل سیره پیامبر را درباره کیفیت احرام، طواف، تلبیه، حجرالأسود، سعی، وقوف در عرفات و مشعر و قسمت‌های دیگر حج توضیح داده است. سپس به مشخصات حج عصر جاهلیت، دیگر حجها و عمره‌های پیامبر و برخی از حج‌های امامان شیعه، سیره برخی از عالمان شیعه در حجگزاری و اهتمام به این فریضه را تحلیل میکند.
ص: 28
اثر حاضر را می‌توان ترجمه و تلخیص کتاب حجة الوداع کما رواها اهل البیت (ع) دانست که نویسنده با استفاده از منابع تاریخی و روایی و با ذکر تصاویر و نمودارهایی در ضمن چند بند به سفرنامه رسول خدا از مدینه به مکه پرداخته است. در ضمن، در صدد توضیح و شرح خطبه‌های پیامبر (ص) درباره مسائل حج است. بنابراین به همین بهانه به مسائل و احکام حج، از جمله احرام، میقات، تلبیه، طواف، وقوف در مشاعر اشاره کرده است. همچنین به مشاهد و مقامات دره مکه، از جمله مقام ابراهیم، زمزم، پوشش کعبه، عرفات، منا، وادی مشعر، حجر اسماعیل، اشاره شده است. نویسنده همچنین تفاوت‌های حج پیامبر با حج در جاهلیت را برشمرده و به برخی از بدعت‌های جاهلی، از جمله طواف برهنه، نرفتن به عرفات و جابه‌جا کردن ماه‌های حرام اشاره کرده است و در پایان با اشاره به عمره‌های پیامبر، به خاطراتی از معصومان (ع) درباره مکه پرداخته است.
واثقی راد، محمدحسین
همگام با فرشتگان، قم، آفاق غدیر، چاپ 1، 1387، 255 ص، رقعی.
شابک: 6- 9- 96881- 964
بررسی جنبه‌هایی از کعبه و مناسک حج و بیان احکام و فضایل معنوی سفر حج است. پژوهش حاضر با رویکردی اخلاقی، عبادی و فقهی به مسأله حج پرداخته و تفسیری از مناسک حج از قبیل احرام، طواف، میقات، سعی، رمی جمرات، تلبیه، وقوف در منی و عرفات و فضای معنوی حاکم بر مناسک حج عرضه میکند. نگارنده ضمن معرفی اجمالی کعبه و فضیلت و ثواب سفر حج و آموزش احکام و مناسک حج، به آثار فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حج توجه نموده و مقام و منزلت حج و حاجی را از دیدگاهی روایی و قرآنی بررسی می‌نماید. از این رو وی
ص: 29
به سیره پیامبران الهی و ائمه در اجرای عبادت حج اشاره کرده و احکام حج را تفسیری معنوی می‌نماید.
هروی، جمال‌الدین (متولد 1349)
با پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در حج، تربت‌جام، شیخ‌الاسلام احمد جام، چاپ 1،، 111 ص.
شابک: 7- 88- 8688- 964- 978
بررسی ویژگیهای حج رسول‌الله (ص) است. نویسنده سیره پیامبر اکرم (ص)، رفتارها و دیدگاههای ایشان را به گونه‌ای تحلیل و بررسی کرده که مسلمانان بتوانند الگوبرداری کنند.
فصل سوم: تاریخ محلی
الف: بررسی‌های عمومی
آل عصفور، حسن (متولد 1972 م)
المرشد السیاحی الدینی حول‌المراقد الشریفه و الاماکن‌المقدسة فی‌البلاد الاسلامیة، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1424 ق، 253 ص، رقعی، عربی.
شابک: 1- 29- 7866- 964
معرفی اماکن و زیارتگاههای مقدس اسلام در کشورهای مختلف اسلامی از جمله در حجاز، عراق، ایران، سوریه، مصر، فلسطین و اردن است. نویسنده زیارت و توسل و دعا در محضر معصومان (ع) و در کنار قبور آنها را دارای ارزش و پاداش معنوی دانسته و به همین سبب به معرفی این مکانها و قبور بزرگان و شخصیت‌های محترم مسلمان میپردازد. وی زیارتگاههای شهرهای مکه، مدینه، نجف، کوفه، کاظمین، کربلا، بصره، خراسان، قم، شیراز، شام و بیت‌المقدس را معرفی کرده است. در هر کدام از این شهرها تعدادی امام یا امامزاده و بزرگان صحابه و شهیدان صدر اسلام مدفون هستند.
ص: 30
حسینی‌جلالی، محمدحسین (متولد 1321)
خاک‌پاکان: تاریخ آرامگاه های خاندان پیامبر (ع) و صحابه خاص‌آنان، ترجمهی قربانعلی اسماعیلی، مشهد، آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر، چاپ 1،، 315 ص، وزیری.
شابک:
x
- 161- 333- 964
عنوان اصلی: مزارات اهل‌البیت (ع) و تاریخها.
فروست: به‌نشر (انتشارات آستان‌قدس رضوی)؛.
معرفی آرامگاههای خاندان پیامبر (ص) و برخی از صحابه ایشان است. مؤلف به این مباحث میپردازد: زیارت و مشروعیت و دلایل جواز آن؛ دیدگاههای وهابیت درباره زیارت؛ نقدی بر این عقاید؛ معرفی آرامگاهها در شهرهای مدینه منوره، کربلا، نجف، کوفه، کاظمین، سامرّاء، مشهد، قم، ری و شیراز؛ آرامگاههای واقع در کشور اردن و مصر.
حسینی‌خلخالی، محمدباقربن‌مرتضی (درگذشت 1337 ق)
جنات‌الثمانیة: سیری‌در تاریخ‌و جغرافیای هشت‌زیارتگاه مقدس‌جهان اسلام، تحقیق‌محمدرضا انصاری قمی (1)، قم، دلیل‌ما، چاپ 1،، 896 ص، وزیری.
شابک: 5- 82- 7528- 964
1- متولد 1337
ص: 31
عنوان دیگر: سیری‌در تاریخ‌و جغرافیای هشت‌زیارتگاه مقدس‌جهان اسلام.
بررسی تاریخ و جغرافیای هشت زیارتگاه مهم جهان اسلام است. مؤلف ابتدا به پیشینه تاریخی هر یک از این زیارتگاهها پرداخته و در ادامه، بر اساس روایت‌های دینی و گزارش‌های مورخان، دورنمای تاریخی هر کدام از این زیارتگاهها و شهرها را تحلیل میکند. سپس به تاریخ جایگاه مقدس هر شهر پرداخته و تمامی روایت‌های مذهبی و تاریخی درباره آن را جمع آوری نموده و دسته‌بندی و بررسی میکند. شهرهای مکه، مدینه، بیت‌المقدس، کربلا، نجف، کاظمین، سامراء و مشهد مقدس شهرهایی هستند که در این بررسی آمده است. مؤلف در بررسی سه شهر مقدس مکه، مدینه و بیت‌المقدس، به تفصیل به کعبه، مسجد الحرام، مسجد النبی و دیگر مزارهای مدینه و اطراف مسجدالاقصی و قبةالصخره میپردازد. اما در بررسی دیگر شهرها، به زندگانی امامان معصوم آرمیده در این شهرها پرداخته و درباره تولد، دوران امامت، خلفای معاصر آنان و مسائل جنبی و تاریخی و وقایع ویژه هر یک از آنان، به تفصیل نوشته است. در پایان سبب شهادت و چگونگی دفن و سیر تاریخی ساختمان‌سازی و تحولات معماری بقاع و اماکن مقدس آنان و حوادث تاریخی مرتبط این آرامگاهها را بررسی میکند.
حیدری، ابراهیم (متولد 1344)
جغرافیای تاریخی اماکن مقدسه، تهران، زعیم، چاپ 1،، 339 ص، وزیری.
شابک: 5- 14- 5403- 600- 978
بررسی ابعاد عتبات، مرقدها، مدفن‌های بزرگان، ابرار و رهبران دینی است. نویسنده اماکن مقدس را بر اساس معیارهای جغرافیایی تقسیم و دسته‌بندی کرده، آنگاه رخدادهای مهم مرتبط و منتسب به این اماکن را بررسی میکند. اماکن مقدس شامل ابعادی مثل معماری، نمادها و سمبل‌ها، شخصیت‌شناسی، آسیب‌شناسی، نظریات مردم درباره آنان، آراء
ص: 32
و دیدگاه خودشان و موقوفات وابسته است. هر یک از این ابعاد خود مشتمل بر چندین مقوله دیگر است. مثلًا معماری شامل فنونی همچون گچ‌بری، آینه‌کاری، کاشی‌کاری است. نویسنده تلاش کرده این نوع مقولات را بررسی کند.
الخلیلی، جعفر (متولد 1904 م)
آشنایی‌با عتبات مقدسه‌و زندگانی چهارده‌معصوم، ترجمه‌علی چراغی (1)، تهران، حمید، چاپ 1،، 372 ص، وزیری.
عنوان‌اصلی: مدخل‌الی‌موسوعة العتبات المقدسه.
مجموعه اطلاعاتی درباره عتبات و مراقد شریف معصومین (ع) است. نویسنده زندگینامه چهارده معصوم (ع) و اخلاقیات و خدمات اجتماعی آنان را به تفصیل آورده و بررسی نموده است. آنگاه مراقد و بارگاه‌های آنها در شهرهای مختلف عراق، عربستان و ایران را تحلیل و بررسی میکند.
رامین‌نژاد، رامین
مزار پیامبران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1، 1387، 316 ص، وزیری.
شابک: 8- 189- 971- 964- 978
بررسی ابعاد مقبره‌های انبیاء است. از حضرت آدم شروع میکند. آدم پس از 930 سال حیات دنیوی به بیماری سختی مبتلا و توسط فرزندش «شیث» در منطقه‌ای به نام «ابوقبیس» دفن شد و بعدها در زمان حضرت نوح برای در امان بودن از طوفان، خداوند به حضرت نوح دستور داد تا
1- متولد 1321
ص: 33
استخوان‌های ایشان را به نجف اشرف منتقل کنند و هم اکنون مزار ایشان پشت مزار حضرت علی (ع) میباشد. مزار پیامبران کتابی است که ضمن بیان توضیحاتی مختصر پیرامون حیات انبیاء الهی، اطلاعاتی درباره آرامگاه آن بزرگواران نیز ارائه میدهد. تصاویری از مرقدهای مطهر این بزرگواران نیز در انتهای کتاب آورده است.
سمواتی، فاطمه (متولد 1346)
اماکن مقدس در سفرنامه‌ها، تهران، قصیده، چاپ 1،، 171 ص.
شابک: 5- 18- 5087- 600- 978
استخراج، گردآوری و تنظیم گزارش‌های مندرج در سفرنامه‌ها است. از قرن نخست قمری با دفن رسول اکرم (ص) در مدینه منوره به بعد، تا کنون، صدها محقق، تاجر، گردشگر به شهرهای دارای عتبات و مراقد مسافرت کرده و به شرح رخدادها و مراحل سفر خود پرداخته‌اند. نیز آثار فردی و اجتماعی سفرهایشان را ثبت و نوشته‌اند. بسیاری از این سفرنامه‌ها چاپ و منتشر شده است. مؤلف این کتاب، این سفرنامه‌ها را مطالعه کرده و بخشهای مرتبط با عتبات و مراقد بزرگان اسلام و رهبران مسلمانان را از لابه‌لای آنها گردآوری و در یک ساختار علمی و منطقی مجدداً تنظیم و در قالب یک کتاب جدید عرضه کرده است.
لقمانی، احمد (متولد 1342)
هفت‌شهر عشق، قم، بهشت‌بینش، چاپ 1،، 429 ص، جیبی.
شابک: 9- 340- 938- 964
عنوان‌روی‌جلد: هفت‌شهر عشق، اثری‌معرفت آفرین‌برای زائران‌نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، کوفه، مشهد و دمشق.
معرفی اماکن مقدس در نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، کوفه، مشهد و دمشق
ص: 34
است. نویسنده تلاش کرده ابعاد مختلف این زیارتگاهها را بررسی کند؛ برای مثال به ویژگیهای هنری و معماری، به تحولات تاریخی، به شخصیت‌شناسی، و مدفونین در این اماکن میپردازد.
وحید دامغانی، ابراهیم
راهنمای‌حج‌و زیارتگاهها در جهان‌اسلام، تهران، رودکی، چاپ 1، 1362، 224 ص.
اطلاع‌دهی و هدایت در عرضه‌ی موضوعات مرتبط با حج، حجاج، جغرافیا و تاریخ اماکن زیارتی و مذهبی است. محدوده این کتاب تمامی مناطق جهان اسلام است. نویسنده همه عتبات و مراقد و نیز اماکن مذهبی- زیارتی مکه و عربستان را معرفی کرده است. این توضیحات شامل تاریخ تأسیس، تحولات تاریخی، معماری و شخصیت‌شناسی میشود.
ص: 35
ب: مناطق زیارتی خاص
1- مکه و مدینه
اشاره
مباحث کلی
آخوندی، مصطفی (متولد 1338) و انصاری، عبدالرحمن
مشاعر حج: عرفات، مشعر الحرام، منا، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر (عج)، چاپ 1، 1378، 110 ص، جیبی.
شابک:
x
- 3- 91247- 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد یکی از مقامات حج به اسم مشعرالحرام است. وظایف حجاج در اینجا، بایدها و نبایدهای حجاج، علت نام‌گذاری به مشعر و عرفات، تاریخ آن در دوره حضرت ابراهیم به بعد و امثال این موضوعات بررسی و تحلیل شده است.
ابن شبه نمیری، عمر بن شبه (172- 262 ق)
تاریخ المدینة المنوره، قم، دارالفکر، 1368، 2 جلد، وزیری، عربی.
بررسی تحولات تاریخ مدینه است. «صفحه من حیاة المؤلف» عنوان مقدمه کتاب است که توسط فهیم محمد شلتوت نگاشته شده و درباره ابوزید عمر بن شبه نمیری است. مطالب کتاب در سه بخش تنظیم شده است: بخش نخست به مدینه و روزگار پیامبر (ص) اختصاص دارد و پاره‌ای از رخدادها و آثار این دوره بررسی شده است؛ بخش دوم مربوط به مدینه روزگار خلیفه دوم عمر بن خطاب است؛ سومین بخش درباره مدینه در روزگار خلیفه سوم عثمان بن عفان است.
ص: 36
ترجمه فارسی
تاریخ مدینه منوره، ترجمه حسین صابری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1380، 676 ص، وزیری.
شابک: 1- 00- 7635- 964
عنوان دیگر: اخبار المدینه المنوره.
این نوشتار، ترجمه بخش نخست اخبار المدینة المنوره میباشد. مؤلف در این بخش، وضعیت شهر مدینه در روزگار پیامبر را بررسی کرده و به پاره‌ای از رخدادها و آثار این دوره میپردازد.
احمدوند، محسن (متولد 1353)
سفر به بیت عتیق: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1386، 472 ص، وزیری.
شابک: 1- 00- 2786- 964
عنوان دیگر: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه.
بررسی منفعت‌ها، تأثیرات، فلسفه مناسک حج و نیز راهنمای زائران خانه خدا برای آشنایی با مشاهد مشرفه مکّه و مدینه است. بخش اول به ذکر آیات و روایاتی در فضیلت و اهمیت کعبه و آداب سفر حج و بخش دوم به احکام و اعمال حج اختصاص یافته و مجموعهای از واجبات و محرمات و مکروهات و مستحبات این واجب شرعی بر مبنای فقه عملی شیعه در آن ارائه گردیده است. در بخش سوم موقعیت شهر مدینه و بخشهای مسجد النبی و اماکن زیارتی، مقبره‌ها و مساجد این شهر مقدس معرفی شده است.
ص: 37
احمدی، حسنعلی
ره توشه مدینه، قم، میثم تمار، چاپ 2، 1378، 128 ص، رقعی.
شابک: x- 9- 91554- 964
معرفی و بررسی تاریخی- دینی زیارتگاههای مقدس در مدینه منوره است. مدینه منوره با هجرت رسول‌الله (ص) تبدیل به ام‌القری جهان اسلام شد و از همان زمان، اماکن مقدس و دینی فراوان و نیز مدارس آموزشی زیاد در اینجا ساخته شد. به طوری که هم اکنون مجموعهای از همه نمادهای اسلام و گویای حوادث تاریخ اسلام و یک دوره تاریخ مجسم اسلام است. نویسنده در صدد برآمده زائرانی که چند روزی از ایام حج را در این شهر اقامت دارند، آگاهی و معنویت کسب کنند.
احمدی، محمد (متولد 1339)
جغرافیای عربستان سعودی و اماکن حرمین شریفین، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 211 ص.
شابک: 5- 188- 540- 964- 978
بررسی متغیرهای جغرافیایی کشور عربستان مثل آب و هوا، مختصات شهری، تقسیمات کشوری و نیز عتبات دینی و محل‌های حرم الهی و حرم نبوی است.
الازرقی، محمد بن‌عبدالله (درگذشت 250 ق)
ترجمه‌کتاب‌اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، تحقیق رشدی‌الصالح ملحس، ترجمه‌و تحشیه‌از محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ‌و نشر بنیاد، چاپ 1،، دو
ص: 38
جلد در یک مجلد، 623 ص، وزیری.
عنوان اصلی: اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار.
عنوان‌روی‌جلد: اخبار مکه.
بررسی حوادث تاریخی و تاریخچه‌ای از شهر مکه و مراسم حج و نیز تاریخ اماکن و مشاهد مقدس در این شهر است. این اثر که در قرن سوم قمری تألیف شده، جزء قدیمی‌ترین آثار درباره مکه است. چگونگی اجرای مناسک حج در آن زمان، اماکن مذهبی مکه و ... در آن دوره به خوبی معرفی شده است. به نظر نویسنده، عربستان قبل از اسلام دارای فرهنگ و مدنیت خاص بوده و بعد از اسلام تبدیل به یک قطب فرهنگی و اجتماعی در جهان اسلام شده است. از اینرو اماکن بسیاری در طول تاریخ ساخته شده است. نویسنده به معرفی اینها میپردازد.
استوان، محمد حسن
کعبه امن دل، شیراز، میرازی شیرازی، چاپ 1، 1386، 156 ص، وزیری.
شابک: 3- 13- 2710- 964- 978
بررسی جذابیت‌های مکه و مدینه هم برای توریست‌ها و هم جذابیت‌های دینی است. حج را یک فریضه دانسته و سفر به مکه و مدینه را دارای اثرات مهم در زندگی میداند. نویسنده معتقد است سفر به مکه و مدینه باید با شناخت و آگاهی باشد و مسلمانان قبل از سفر درباره تاریخ و جغرافیای این دو شهر مطالعه نمایند.
اسدی، علی‌محمد (متولد 1342)
مدینه منوره: راهنمای اماکن، زیارات و اعمال، گزیده اشعار، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1، 1384، 96 ص، جیبی.
ص: 39
شابک: 0- 24- 7600- 964
بررسی و معرفی اماکن دینی- تاریخی در این شهر، چگونگی و احکام زیارت و قطعه‌هایی از اشعار درباره اماکن زیارتی آن است. نویسنده در صدد راهنمایی زائران و تأمین نیازهای آنها به اطلاعات است.
اسلامی، محسن
عربستان سعودی در یک نگاه، قم، فقاهت، چاپ 1، 1387، 48 ص، پالتویی.
شابک: 5- 47- 7911- 964
معرفی نمائی از کل کشور عربستان سعودی است. مؤلف در ابتدا به جغرافیای طبیعی پرداخته و ضمناً به جغرافیای سیاسی نیز میپردازد. مسائل جمعیتی، زبان، مذاهب و ... از نکات مهمی است که در این قسمت، تحلیل میشود. در ادامه نویسنده به ساختار حکومتی و رژیم سیاسی عربستان پرداخته و سه دوره حکومتی را توضیح میدهد. اوضاع اقتصادی عربستان و جایگاه این کشور در منطقه از دیگر مباحثی است که در این کتاب مورد توجه قرار میگیرد. دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی عربستان از جمله مباحث جذاب کتاب است، زیرا دانشجویان و دیگران می‌توانند نسبت به مراکز علمی کشور عربستان آشنا شوند.
اسین، امل (1)
مکه مکرمه، مدینه منوره، ترجمه احمد آرام، تهران، امیرکبیر، چاپ 1، 1358، 231 ص، رقعی.
عنوان انگلیسی:
Mecca the Blessed Madinah The Radiant
بررسی تاریخ شهرهای مقدس مکه و مدینه با استناد به منابع قدیمی است.
1- Emel Esin
ص: 40
نویسنده که از خاورشناسان و اسلام‌شناسان است این اثر را برای مردم کشورهای اروپا و آمریکا به زبان انگلیسی نوشته است از اینرو مطالب و ساختار آن برای ما مسلمانان جذاب است. مهمترین ویژگی این کتاب اینست که تلاش کرده اثری مستند به منابع تاریخی و معتبر و کاملًا پژوهشی و علمی عرضه کند و با تزئین به نقاشی‌ها و تصاویری زیبا و کمیاب به خوانندگان اطلاعات و شناخت بدهد.
امینی، محمدهادی
تاریخ‌مکه، ترجمه‌محسن‌آخوندی، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 2، 6، 480 ص، وزیری.
شابک: 1- 472- 430- 964
چاپ دیگر
مکه، تهران، مکتب‌نشر العلم‌و الادب، ق/، 376 ص، وزیری.
بررسی تحولات تاریخی مکه در دوره اسلامی و معرفی حوادث مهمی که در این شهر به وقوع پیوسته است. مکه به عنوان یکی از مادرشهرها (متروپل) در فرهنگ اسلام و جهان مسلمانان، شاهد تحولات تاریخی فراوان بوده است. به ویژه پس از حاکمیت خاندان آل سعود بر کشور عربستان و مناسبات آنان با دیگر مسلمانان، مکه شاهد حوادث تلخ و شیرین بوده است. از جمله به حادثه کشتار حجاج ایرانی در سال 1366 شمسی اشاره میکند.
انصاری، عبدالرحمن و آخوندی، مصطفی (متولد 1338) و حجتی، عزیز
مشاهد و مشاعر حج، قم، زمینه‌سازان‌ظهور امام‌عصر (عج)، چاپ 1،، 276 ص، پالتویی.
شابک: 6- 9- 94198- 964
بررسی و معرفی اماکن، مشاهد و مشاعر و نیز جغرافیای مدینه، مکه و
ص: 41
برخی مسائل تاریخی عربستان است. این کتاب که مجموعهای از پژوهشهای سه نویسنده شیعی است، بیشتر بیانگر تفکرات و ایده‌های شیعیان در ارتباط با مشاهد مشرفه و اماکن مقدس و تحولات تاریخی مکه و احکام و مناسک حج است.
الانصاری، محمد حسن (1) (متولد 1342)
تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ترجمه عبدالمحمد آیتی (2)، ویرایشِ علی ورسه‌ای، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 223 ص، وزیری.
شابک: 7- 55- 6293- 964
بررسی تفصیلی تاریخ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی و اجزای آن در گذر ادوار اسلامی است. مؤلف با استناد به متون تاریخی و روایی، این گزارش را ارائه نموده است. زبان اصلی کتاب عربی است و اهم موضوعات کتاب عبارت‌اند از: نیروها و عوامل اقلیمی مؤثر در بنای مسجد نبوی، ویژگیهای جغرافیایی و تاریخی مدینه منوره، مدینه از عصر جاهلی تا دوران عثمانی، فضیلت مسجد نبوی و مدینه و مردم آن، هجرت پیامبر (ص) به مدینه، اقدامات پیامبر (ص) در بنای مسجد نبوی و اجزای آن، حجره و روضه شریف نبوی، حجره همسران پیامبر (ص)، شرح مکان صفه، گزارش تاریخ تعمیر و توسعه مسجد نبوی و محراب‌ها و ستون‌ها و درها و مناره‌ها و منبرهای آن از قرن یازدهم هجری تا زمان حاضر.
تلخیص
مسجد شریف نبوی، ترجمه عبدالمحمد آیتی
1- محمدحسن عبدالقادر الانصاری؛ الانصاری، ناجی محمدحسن
2- آیتی بروجردی، عبدالمحمد متولد 1305
ص: 42
، تلخیص رضا مختاری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 215 ص، جیبی.
شابک: 5- 73- 6293- 964
این نوشتار، تلخیصی از کتاب تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ نوشته ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری است که توسط عبدالمحمد آیتی به فارسی برگردانده شده است. این گزیده در شش فصل سامان یافته است: نیروها و عوامل مؤثر در بنای مسجد؛ نخستین مرحله بنای مسجد؛ تحولات مسجد طی سالهای 11- 1344 قمری؛ تحولات مسجد در دولت سعودی؛ تحولات مسجد در عهد ملک فهد موضوعاتی هستند که در فصول ششگانه بررسی شدهاند.
بحرالعلوم، سیدمحمد مهدی بن مرتضی (1155- 1212 ق)
تحفه الکرام فی تاریخ مکه وبیت الله الحرام، پژوهشِ سیدمحمدجواد جلالی (1) و خالد غفوری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1425 ق، 344 ص، وزیری، عربی.
شابک: 3- 58- 7635- 964
بررسی تاریخ کعبه و دیگر مشاهد مشرفه مکه است. نویسنده با بهره گرفتن از منابع روایی و تاریخی ابتدا به تاریخ بنای کعبه اشاره کرده و تاریخ اولیه بنا را در عهد آدم (ع) و تجدید بنای آن را در عهد ابراهیم (ع) میداند. دیگر تحولات این بنای مقدس در عهد عمالقه، قصی، قریش، عبدالله بن زبیر و حَجاج بن یوسف از دیگر مباحث کتاب است. مؤلف همچنین به مباحثی دیگر از جمله: حجر الاسود، درب
1- متولد 1331
ص: 43
کعبه، حجر اسماعیل، مقام ابراهیم، زمزم، مسجد الحرام، صفا، مروه، حطیم و رکن یمانی پرداخته است. در ضمن، برخی از رویدادها و حوادث تاریخی مکه را ذکر نموده است. دیگر مشاهد مکه از جمله منی، مزدلفه، عرفات، قرن‌المنازل و مکان‌هایی که پیامبر در آن نماز خوانده از محورهای مورد بحث در این کتاب است. مؤلف همچنین برخی از احکام حج و مناسک آن را بازگو کرده است. وی در پایان به جهت قبله، زندگانی پیامبر، ایمان پدران پیامبر (ص) و عمر دنیا پرداخته است. محققان در مقدمه کتاب، شمه‌ای از زندگانی و حیات فکری بحر العلوم را بازگو کردهاند.
بیگلری، حسن
احکام‌حج‌و اسرار آن، تهران، کتابخانه‌سنائی، چاپ 1،، 403 ص، وزیری.
بررسی تفصیلی احکام حج و اسرار آن و نیز تاریخ سرزمین حجاز و جغرافیای آن به همراه مختصری از زندگی پیامبر (ص) است. به نظر نویسنده همه احکام تابع مصالح و مفاسد است. همچنین به هدف و مقصود و جعل احکام پرداخته و علل جعل احکام را واقعی میداند.
بهرام‌نسب، محمدسهیل
استوانه نور: نگاهی به مسجد قبا، نخستین بنیان تقوا، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، چاپ 1، 1383، 102 ص، وزیری.
شابک: 0- 73- 8606- 964
عنوان دیگر: نگاهی به مسجد قبا، نخستین بنیان تقوا.
معرفی مسجد قبا به عنوان نخستین مسجدی که توسط پیامبر اسلام (ص) و اصحاب آن حضرت در مدینه ساخته شد. پایه تمدن و فرهنگ اسلام از
ص: 44
این نقطه آغاز گردید. در کتاب حاضر ضمن شناساندن منطقه قبا، از سیر تاریخی حوادث این مسجد با استناد به گزارش‌های تاریخی زیر این عناوین بحث شده است: قبا در گذرگاه هجرت؛ معرفی روستای قبا؛ قبا میزبان رسول خدا؛ پایه‌گذاری و ساخت مسجد قبا؛ فضیلت مسجد قبا؛ سیر تاریخی مسجد قبا؛ مسجد ضرار در مقایسه با مسجد قبا؛ درس‌ها و عبرت‌ها. در پایان نیز گزیده‌ای از نثر و نظم ادب فارسی درباره اهمیت و جایگاه این مسجد تاریخی به همراه پیشنهادهایی به برنامه‌سازان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ارائه گردیده است.
پورامینی، محمدامین (1) (متولد 1341)
بقیع الغرقد فی دراسه شامله، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1428 ق/ 1386، 480 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 045- 540- 964- 978
بررسی تاریخ بقیع و شخصیت‌شناسی افراد مهم که در آن دفن شدهاند، است. به نظر نویسنده، هر جامعه‌ای نسبت به حفظ آثار و تمدن گذشتگان خود حسّاس میباشد. در صورتی که این آثار و تمدن به عقاید و مذهب آنها برگردد، سعی و تلاش آنها در حفظ و نگهداری آن چند برابر میگردد. بقیع نیز از جمله مکان‌هایی است که یادآور تاریخ و تمدن اسلامی است. عناوین فصول دهگانه کتاب عبارت‌اند از: بقیع در لغت وموارد استعمال این واژه؛ تاریخ بقیع؛ پیامبر و بقیع، اهلبیت (ع) و بقیع؛ صحابه و بقیع؛ قبور مشاهیر بقیع، امامان بقیع؛ برخی از مدفونین بقیع؛ در بقیع چه چیزی وجود دارد؟؛ حوادث بقیع؛ بقیع در شعر؛ آلبوم بقیع.
تاجی گلداری، حسین (متولد 1347)
مدینه شهر پیامبر (ص)، شیراز، ایلاف چاپ 1، 1388، 152 ص.
1- امینی، محمدامین
ص: 45
شابک: 1- 026- 198- 964- 978
مجموعه اطلاعات تاریخی- مذهبی درباره شهر مدینه است.
جعفرزاده، حسین (متولد 1330)
سیری در دیار عشق، تبریز، احرار، چاپ 1، 1387، 31 ص، رقعی.
شابک: 0- 021- 976- 964- 978
معرفی جنبه‌ها و رخدادهای مکه و مدینه است. نویسنده خاطرات و مطالعات خود را درباره مکه و مدینه نوشته و در قالب کتاب حاضر منتشر کرده است. نتیجه‌گیری او اینست که این دو شهر زمینه‌ساز وصول انسان به الله و افزایش عشق و محبت الهی در قلب آدمی است.
جعفریان، رسول (متولد 1343)
آثار اسلامی مکه و مدینه، به کوشش علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 312 ص، وزیری.
شابک: 9- 85- 6293- 964
چاپ دیگر
آثار اسلامی مکه و مدینه با تجدید نظر و اضافات، تهران، نشر مشعر، چاپ 4، 1377، 223 ص، رقعی.
شابک: 1- 13- 6293- 964
ترجمه اردو
مکه اور مدینه کی مقدس مقامات، ترجمه به اردو سیدقلبی‌حسین رضوی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 300 ص، رقعی.
شابک: 7- 139- 540- 964- 978
ص: 46
بررسی تاریخ مکه و مدینه و معرفی بناها و اماکن و سایر آثار تاریخی این دو شهر است. انگیزه نویسنده، معرفی این آثار و اماکن به زائران خانه خدا میباشد. کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول (مکه مکرمه) دارای این سرفصل‌هاست: جغرافیای جزیره العرب، مکه و کعبه پیش از اسلام، تاریخ مکه در دوره اسلامی، کعبه و مسجد الحرام در دوره اسلامی، تاریخچه بنای بخشهای مسجد الحرام، مساجد مکه، مشاعر مقدسه و مساجد آنها، آثار مذهبی و تاریخی مکه. در بخش دوم (مدینه منوره)، این سرفصل‌ها مطرح است: یثرب در اسلام، مسجد النبی (ص)، قسمت‌های داخلی مسجد النبی، مساجد و اماکن متبرکه جنوب و غرب مدینه (قبا)، آثار تاریخی بقیع، اماکن و آثار تاریخی جنگ احد.
حاجی‌زاده اسفدن، محمدرضا
عربستان در یک نگاه: سه سال در حریم حرم امن الهی: قابل استفاده زائران بیت‌الله الحرام، مشهد، ضریح آفتاب، چاپ 1، 1386، 162 ص، وزیری.
شابک: 0- 192- 429- 964- 978
عنوان دیگر: سه سال در حریم حرم امن الهی: قابل استفاده زائران بیت‌الله الحرام.
بررسی جنبه‌ها و مسائل کشور عربستان سعودی از زوایای مختلف و نیز عرضه‌ی اطلاعات ضروری برای زائران خانه خدا است. نویسنده طی دوازده فصل، این موارد را بررسی کرده است: جغرافیای طبیعی؛ اماکن تاریخی، شهرها و بنادر؛ نکات ضروری در بدو ورود به عربستان؛ تحولات تاریخی؛ جغرافیای انسانی؛ جغرافیای سیاسی؛ وضعیت اقتصادی؛ وضعیت اجتماعی فرهنگی؛ آموزش و پرورش؛ وضعیت ایرانیان در عربستان؛ وضعیت مدارس ایرانی در عربستان.
هدف نویسنده اینست که زائران بیت‌الله الحرام را با عربستان و از جمله
ص: 47
مکه و مدینه آشنا کند تا با چشم باز و آگاهانه سفر نمایند. نیز نکات مهم و حساس و ضروری را برای آنان تشریح کرده است.
الحبشی، منصور
میقات قرن المنازل، السیل الکبیر، قم، حق یاوران، چاپ 1، 1386، 192 ص، وزیری.
شابک: 8- 29- 2709- 964- 978
بررسی مسائل و احکام قرن‌المنازل به عنوان یکی از مواقیت سفر روحانی و معنوی حج است. این میقات مربوط به مردمانی است که از شرق مکه به سوی سرزمین وحی عزیمت میکنند؛ به همین دلیل در برخی منابع و متون به نام میقات اهل طائف و واردشوندگان از آن طرف توصیف شده است. نویسنده به تفکیک سعی کرده قرن‌المنازل را از دیدگاه روایات، آراء فقها و علمای شیعه و اهل سنت و رساله‌ها و منابع فقهی، مورخان و جغرافی‌دانان بررسی و در یک فصل مستقل تحلیل نماید.
حسن‌زاده آملی، حسن
تعیین سمت قبله و تشخیص ظهر حقیقی مدینه منوره، قم، قیام، چاپ 1، 1373، 31 ص، رقعی.
بررسی مدینه منوره از نظر طول و عرض جغرافیایی و مختصات نجومی به منظور تعیین جهت قبله و اوقات شرعی است. نویسنده که در نجوم قدیم تخصص دارد با ابزار و روش‌های این علم به بررسی ویژگیهای جغرافیا- نجومی مدینه پرداخته و این اثر را تألیف کرده است.
حسنی، علی‌اکبر
سیری‌در اماکن سرزمین‌وحی، تهران، بعثه مقام‌معظم رهبری، معاونت آموزش‌و تحقیقات، چاپ 1،، 136 ص، رقعی.
ص: 48
بررسی جنبههای کشور عربستان و مسائل حج و مواقف و مشاهد مشرفه و اماکن متبرکه به منظور آشنایی زائران ایرانی است. نویسنده تلاش کرده به بسیاری از سؤال‌ها و ابهام‌های زائران بیت‌الله الحرام پاسخ مناسب بدهد. کتاب در دو بخش تدوین یافته است: بخش اوّل درباره مدینه و بخش دوّم درباره مکه است. سخن از مدینه را با نگاهی گذرا به جغرافیای آن و بررسی کوه‌های معروف مدینه آغاز کرده؛ آنگاه نامهای مدینه را بررسی میکند. عظمت این دیار، فضیلت و شرافت مدینه و امتیازهای دیگر آن نیز گزارش شده است. سپس از مسجد النبی و چگونگی شکلگیری آن بحث کرده و تحوّلات و توسعه آن را در گذرگاه تاریخ نمایانده است. بخش دوّم کتاب (درباره مکه) با عنوان «آشنایی مختصری با تاریخ شبه جزیره عربستان» آغاز میشود و با اشاره‌ای به جدّه و میقات‌ها ادامه مییابد. آنگاه به خود شهر مکه، نام‌ها و اماکن معنوی- تاریخی مکه میپردازد. این فصل با گزارش تفصیلی مسجد الحرام آغاز میشود و با توضیح و تبیین چگونگی ساختمان آن ادامه مییابد.
حسین، شاهرخ (متولد 1950)
مکه‌شهر مقدس، ترجمه‌مصباح‌خسروی، تهران، کتاب‌روشن، چاپ 1،، شش+ 66 ص.
شابک: 9- 016- 909- 964
فروست: مجموعه‌کتاب‌روشن.
بررسی ابعاد و مسائل مکه مکرمه است. غیر از تاریخچه و تحولات تاریخی این شهر، اماکن و زیارتگاهها، جغرافیا و آب و هوا و دیگر جنبههای این چنینی را بررسی میکند.
حسینی ادیانی، سیدابوالحسن (متولد 1334)
زیارت عارفانه: زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت،
ص: 49
اماکن زیارتی مدینه، تهران، قائم، چاپ 1، 1386، 216 ص، رقعی.
شابک: 3- 89- 6139- 964- 978
بررسی اهمیت، آثار و برکات زیارت و مشروعیت آن و معرفی اماکن معروف زیارتی مدینه است. در توضیح اماکن زیارتی مدینه مراقد و مساجد و زیارتگاههای شخصیت‌های مقدس و صحابه و یاران پیامبر و حوادث تاریخی مربوط به این اماکن معرفی شده است. مسجد و روضه شریف نبوی، مأذنه بلال، محراب پیامبر، بقیع، مراقد دختران پیامبر، قبور عمه‌های رسول خدا، همسران پیامبر، قبور امامان شیعه و مساجد سبعه و مسجد قبا از جمله این اماکن زیارتی است. بخش اول تا سوم به تاریخ زیارت، زیارت از دیدگاه اسلام و فلسفه و اسرار و آثار زیارت اختصاص یافته است.
حسینی بلداجی، گلبهار
خانه پاک برای پاکان، ویرایشِ مهدی طهماسبی دژکی، فرخ‌شهر، جهان‌بین، چاپ 1، 1388، 70 ص، وزیری.
شابک: 9- 37- 2637- 964- 978
بررسی تاریخ و موقعیت شهر مکه و معرفی و تشریح بناهای تاریخی آن و ارکان اعمال مراسم حج است. نگارنده معتقد است روح و جان زیارت کعبه، پذیرش ولایت است. زیرا کعبه و حرمت‌اش، زمزم و شرافت‌اش، صفا و مروه و صفایش، قربانگاه و تقوای قربانی‌اش، رمی جمرات و طرد شیطانش، عرفات و نیایش خالصانه‌اش، و سرزمین حرم با تمام برکاتش در پرتو ولایت و امامت رسول خدا و اهلبیت (ع) است. اگر کعبه به همه این شرافت‌ها مزین است روح عمل و مناسک‌اش، ولایت و امامت و شناخت امام و خضوع در برابر امام است. در پایان کتاب، شعری از «سید حشمت‌الله علوی بلداجی» با عنوان «در حریم حرم یار» به رشته تحریر
ص: 50
درآمده است.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد (1305- 1380)
بقیع، ترجمه محمدعامر پاشازاده، بی‌جا، بینش‌آزادگان، چاپ 1، 1422 ق/ 1380، 72 ص.
شابک: 6- 03- 7722- 964
عنوان‌اصلی: البقیع‌الغرقد.
حسینی‌کاشانی، زین‌العابدین بن نورالدین (قرن 11 ق)
مفرحة الانام فی تأسیس بیت‌الله الحرام، تحقیق عمار عبودی نصار و حیدر لفته مال‌الله، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 135 ص، رقعی.
شابک: 7- 56- 5400- 964- 978
بررسی تأسیس کعبه و بازسازی مکه مکرمه پس از تخریب و ویرانی بر اثر سیل سال 1039 قمری است. مؤلف که در بنای مسجد خانه کعبه خود بعنوان یک کارگر فعالیت داشته شرحی از ابعاد تخریب و آنگاه بازسازی به دست داده است.
متن فارسی این رساله که آن هم به قلم خود زین‌العابدین کاشانی بود در مجله میقات فارسی و متن عربی نیز در المیقات عربی چاپ و منتشر شد. اخیراً متن عربی تحقیق شده آن با توجه به اهمیت آن به طور مستقل و به صورت کتاب نیز چاپ شده است.
حسینی میلانی، سیدمرتضی
دلیل الحاج إلی مکه و المدینه، قم،
ص: 51
نقش، چاپ 1، 1426 ق، 172 ص، رقعی، عربی.
شابک: 2- 67- 7629- 964
چاپ‌های دیگر
قم، مدین، چاپ 1،/ ق، 176 ص.
شابک: 6- 89- 6642- 964
عنوان روی جلد: آثار مکه و المدینه و دلیل المرشد الی الحج و العمره.
قم، نقش، چاپ 1، ق/، 172 ص.
شابک: 2- 67- 7629- 964
فروست: بحوث فی التبلیغ‌الاسلامی؛،.
معرّفی آثار زیارتی و دیدنی مکّه و مدینه و راهنمایی حاجیان و زائران این دو شهر مقدس است. کتاب در دو بخش تدوین شده: بخش اول درباره مکّه است. نویسنده با اشاره به جغرافیای مکّه، به معرفی کعبه و دیگر مناسک حج از جمله حجر اسماعیل، مقام ابراهیم، صفا و مروه، مشعر و منا و جمرات میپردازد. دارالندوة، شعب ابیطالب، کوه‌های مکّه و مساجد این شهر از دیگر مکانهای معرفی شده در کتاب است. بخش دوّم کتاب معرفی مدینه و مکانهای دیدنی این شهر است. مسجد النبی (ص) چون نقطه‌ای فیروزهای بر تارک این شهر مقدس می‌درخشد، بقیع، کوه احد، فدک و خیبر از دیگر مکانهای دیدنی این شهر و اطراف آن میباشد. نویسنده در پایان به برخی از آداب حج و زیارت اشاره کرده است.
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات
اطلس اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره
ص: 52
، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 42 ص، خشتی.
معرفی اماکن مکه و مدینه با تصاویر، نمودار و نقشه‌های قدیمی و جدید است. مؤلف تصاویر و نقشه‌های شهر مکه و مدینه، مسجد الحرام و مسجد النبی، کعبه معظمه و دیگر اماکن و مناطق را همراه با توضیحات در چند فصل تنظیم کرده است. حتی نقشه‌های مراحل توسعه را آورده تا مراحل تحولات مشخص باشد.
بقیع، تدوین معاونت آموزش‌و تحقیقات، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 36 ص، پالتویی.
شابک:
x
- 76- 6293- 964
فروست: اماکن‌چهارگانه.
ترجمه ترکی استانبولی
تدوین‌معاونت آموزش‌و تحقیقات، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 28 ص، پالتویی.
ترجمه عربی
البقیع، تدوین معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 31 ص، پالتویی.
معرفی قبرستان بقیع به عنوان مزار مطهّر چهار تن از پیشوایان معصوم و ائمه شیعه و آرامگاه جمعی از صحابه و همسران و فرزندان پیامبر خدا است. از این رو شیفتگان مقام ولایت پس از زیارت پیامبر (ص) به سوی بقیع برای زیارت پیشوایان خویش می‌شتابند. این کتاب به منظور آشنایی زائران بیت‌الله الحرام با دفن‌شدگان در بقیع، به صورت مختصر تدوین شده و ذیل هر شخصیت، زندگینامه و خدمات او گزارش میشود.
شناخت‌عربستان، تهران، نشر مشعر، چاپ 4، 1380، 175 ص، رقعی.
شابک: 3- 09- 6293- 964
معرفی ویژگیهای جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و
ص: 53
فرهنگی کشور عربستان است. مؤلف مطالب را در پنج فصل تنظیم کرده و شامل این موضوعات و مباحث است: جغرافیای طبیعی، انسانی و سیاسی عربستان؛ آل سعود بر اریکه قدرت؛ تاریخ عربستان از قدرت‌گیری آل سعود در قرن دوازده هجری قمری تا حال حاضر؛ ساختار سیاسی عربستان؛ مذهب و تشکیلات مذهبی؛ اوضاع اجتماعی، فرهنگی و آموزشی عربستان.
مسجد النبی (ص)، تهران، نشر مشعر، 1379، 36 ص، پالتویی.
ترجمه ترکی استانبولی
قم، نشر مشعر، بی‌تا، چاپ 1، 18 ص، پالتویی.
عنوان اصلی:
dicseM
- nu- (V. A. S) iben بررسی ابعاد مسجد النبی به عنوان شریف‌ترین مسجد پس از مسجد الحرام است. مسجد النبی (ص) واقع در شهر مدینه منوره دارای گزارش‌های جالب و تحولات بسیار در تاریخ بوده است. این مسجد با افزایش جمعیت مسلمانان، مراحل مختلفی از توسعه و تحوّل را، تا عصر کنونی پشت سر گذاشته است. این کتاب به طور فشرده، آگاهی‌های مفیدی درباره تاریخچه ساختمان و سیر گسترش آن تا زمان حاضر، در اختیار خوانندگان قرار میدهد.
مکه‌و مدینه، تهران، نشر مشعر، بی‌تا، 36 ص، پالتویی.
ترجمه عربی
مکه والمدینه، تهران، نشر مشعر، بی‌تا، 32 ص، پالتویی.
معرفی دو شهر مقدّس مکه و مدینه و آثار و اماکن آنها به صورت اختصار است. کتاب در چهار بخش با عناوین شبه جزیره عربستان؛ مساجد مکه؛ مدینه منوره و مساجد مدینه سامان یافته است.
الخرابشه، سلیمان
رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین (قرن پنجم و ششم هجری)، ترجمه رسول جعفریان (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 144 ص، رقعی.
شابک: 1- 020- 540- 964
عنوان اصلی: التنافس السلجوقی- الفاطمی علی بلاد الحجاز و امره الحج
بررسی تاریخی مدیریت حرم، مسجد و روضه شریفه رسول اکرم (ص) در مدینه و رقابت عباسیان و فاطمیان بر سر این مدیریت‌ها است. این اثر، ترجمه کتاب التنافس السلجوقی- الفاطمی علی بلاد الحجاز و امره الحج است که در سال 1999 در شهر اربد در کشور اردن توسط جامعه الیرموک به چاپ رسیده است. نویسنده در صدد بیان تلاش‌های دو دولت عباسی و فاطمی برای گسترش، نفوذ و تثبیت سیادت خود در حرمین شریفین است. هر کدام از آنها در صدد استفاده ابزاری از مکه و مدینه و استفاده از مزایای معنوی و سیاسی آن بوده‌اند.
خویلد، عبدالرحمن
المساجد و الاماکن الاثریة المجهولة لزائر المدینة المنورة المیمونه، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 96 ص، رقعی.
معرّفی تعدادی از مساجد و اماکن تاریخی و باستانی شهر مدینه است. از جمله آثار معرفی شده عبارت‌اند از: مسجدالمصلّی (الغمامه)، مسجد الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، مسجد السقیا، مسجد المنارتین، مسجد الإجابه، مسجد السجده أو البحیر أو أبی‌ذر، مسجد السبق، کهف بنی‌حرام، مسجد الرایه، مسجد الدرع، مسجد الشیخین أو البدائع أو المستراح، جبل عینین (الرماه)، الزبیة (الحفرة)، مسجد الفسح (المسجد المسوّر)، المهراس،
1- متولد 1343
ص: 54
قبر النبی هارون علیه السلام، مسجد الکاتبیة، مسجد المغیسله، ثنیه الوداع، مسجد بنات النجّار.
الدقن، محمد
کعبه و جامه آن از آغاز تا کنون، ترجمه هادی انصاری، ویرایشِ علی ورسه‌ای، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 303 ص، وزیری.
شابک: 5- 43- 7635- 964
بررسی تاریخی پوشش کعبه و خود کعبه است. کتاب، نخستین اثر تحقیقی درباره «جامه کعبه در طول تاریخ» است. و به چگونگی و تغییرات آن از زمان حضرت ابراهیم (ع) تاکنون میپردازد. مؤلف از کارگاه جامه‌بافی قدیم، که در خرنفش قاهره بوده، بازدید کرده و گزارش جالب توجهی از آن آورده است. سپس چگونگی بافت آن در کارگاه جامه‌بافی کنونی در مکه، به نام «امّ الجود» شرح میشود. این ترجمه پیش از این با عنوان «جامه کعبه در طول تاریخ» در فصلنامه میقات حج چاپ شده است. بیش از شصت صفحه ابتدای کتاب درباره چگونگی ساخت و بنای کعبه توسط مترجم تألیف و به اصل کتاب افزوده شده است.
دملوجی، سلمی سمر (1)
ساختمان حرم نبوی، مدینه منوره، ترجمه محمدرضا مروارید و بنیاد پژوهشهای اسلامی، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1377، 63 ص، رقعی.
1- سلمی سمر دملوجی؛ سمر دملوجی، سلمی
ص: 55
شابک: 1- 44- 6293- 964
معرفی ابعاد ساختمان حرم و مسجد نبوی در شهر مدینه است. این کتاب که در تهیه آن تنها از اسناد و مدارک معماری استفاده شده، عملیات گسترده نوسازی حرم شریف نبوی و طرح بزرگ و پیشرفته توسعه این مسجد باشکوه و بافت شهری پیرامون آن را تعریف و گزارش میکند. عملیات توسعه حرم، تنها ساختن تأسیساتی جدید در کنار مسجد قدیمی نیست، بلکه نوسازی فراگیر مسجد قدیم نیز در چارچوب طرح و برنامه آن قرار میگیرد و بدین ترتیب، مسجد نبوی به بزرگترین مسجد جهان بدل میشود. نویسنده در بخش اول به صورتی گزیده، تحوّلات تاریخی مسجد النبی را در عهد پیامبر (ص)، خلفای نخستین، امویان، عباسیان، مملوکیان، عثمانی و سعودی تشریح میکند و در بخش دوم به آموزه‌ها و عناصر طرح توسعه جدید، طرح معماری و زیبایی‌های هنری و اطراف مسجد میپردازد حجم کم و تصاویر متعدد و زیبای این اثر از جمله ویژگیهای این اثر است.
ساختمان مسجد الحرام مکه مکرمه، ترجمه محمدرضا مروارید، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1377، 63 ص، رقعی.
معرفی ابعاد ساختمان مسجد الحرام در شهر مکه مکرمه است. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست آن به تحولات تاریخی مسجد الحرام در دوره‌های اموی، عباسی، عثمانی و سعودی میپردازد. و در بخش دوم به طرح توسعه جدید مسجد میپردازد و ویژگیهای مهندسی و معماری و شهرسازی و عمرانی این طرح را معرفی و جنبههای مختلف آن از مورد نقد و بررسی قرار میدهد.
رشیدی، اسماعیل و نظری، محمد
زائر پیر: گذری بر نیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی
ص: 56
، شیراز، میرزای شیرازی، چاپ 1، 1387، 128 ص، رقعی.
شابک: 5- 06- 2710- 964- 978
عنوان دیگر: گذری بر نیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی.
بررسی و تحلیل مسائل حج از زبان قدیمی‌ترین امیرالحاج در شیراز است. در طول پنجاه سال اخیر شهر مکه و مدینه بسیار تغییر یافته و مسائل حج تحولات زیاد داشته است. آقایان رشیدی و نظری کوشیده‌اند با شناسایی و معرفی باسابقه‌ترین خادم الحاج در شهر شیراز، گوشه‌ای از خاطرات حج را بیان کنند. قدیمی‌ترین خادم الحاج، حاج احمد رشیدی است که طی یک مصاحبه که در سفر عمره با ایشان انجام شده، خاطرات سفرهای زیارتی او در این نوشتار عرضه شده است.
السباعی، احمد (1)
تاریخ‌مکه: ازآغاز تا پایان دولت شرفای مکه (ق)، ترجمه رسول‌جعفریان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 839 ص، وزیری.
شابک:
x
- 004- 540- 964
بررسی ابعاد تاریخی، سیاسی، تمدنی، اجتماعی و فرهنگی مکه مکرمه است. هدف نویسنده از تألیف این اثر نگارش کتاب برای تمامی کسانی بوده که علاقمند به داشتن نگاه جامع و فراگیر به طور همزمان نسبت به این شهر بوده‌اند. محدوده کتاب، از تاریخ مکه از دورترین ادوار تاریخی تا پایان حکومت اشراف و ورود وهابیان به مکه در آغاز دهه پنجم قرن چهاردهم هجری است.
1- احمد السباعی
ص: 57
ستاد عمره دانش‌آموزی (به کوشش)
در مقام محو، تهران، سنا، چاپ 1، 1384 ص، رقعی.
شابک: 3- 41- 6126- 964
عنوان روی جلد: مکه مکرمه، مدینه منوره در مقام محو.
اطلاعاتی درباره کشور عربستان و شهرهای مقدس مکه و مدینه و نیز اماکن مقدس در این شهرها است. زائران ایرانی مکه و مدینه اغلب با شناخت و آگاهی به این سفر می‌روند و نویسنده می‌خواهد اطلاعات ضروری راجع به اماکن و مسائل به آنها بدهد.
سمهودی، نورالدین
اخبار مدینه: ترجمه خلاصه الوفاء بأخبار دار المصطفی، ترجمه سیدکمال حاج‌سیدجوادی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1376، 597 ص، وزیری.
شابک: 7- 07- 6293- 964
این نوشتار از کتابهای مهم و معتبر اهل سنّت است که به عنوان مرجع نخست و اوّل مدینه‌شناسی، شناخته شده و در عین حال مورد توجه علمای شیعه نیز قرار گرفته است. مؤلف در ابتدا، کتاب الوفا باخبار دار المصطفی را در چهار جزء و با صفحات زیاد نوشت. اما به منظور سهولت دسترسی زائران و علاقه‌مندان، خود خلاصه‌ای از آن را به صورت کتاب مستقلی و با نام خلاصه الوفا باخبار دار المصطفی تهیه و تدوین کرد. مطالب مندرج در گزیده عبارت است از: اسامی مدینه، فضیلت زیارت و فضل مسجد نبوی، اخبار ساکنان مدینه تا زمان ورود پیامبر اکرم (ص) به آن شهر، معماری مسجد نبوی، مساجدی که پیامبر در آنها نماز خوانده، اسامی چاه‌ها، مساجدی که بین راه مکه در راه غزوات
ص: 58
بود و پیامبر در آنها نماز خواند و جغرافیای مدینه که در هشت باب تنظیم شده است.
سیدکباری، سیدعلیرضا (متولد 1344)
سیمای‌مکه: معبد عشق، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1،، 276 ص، رقعی.
عنوان‌روی‌جلد: هفت‌شهر عشق: سیمای‌مکه، معبد عشق.
فروست: دیار ابرار- 1
در این نوشتار، شهر مکه از ابعاد تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بررسی شده است. همچنین اطلاعاتی درباره اماکن مقدس و تاریخی این شهر بیان شده است.
شالچی، مجید
فرازهایی از حج، تهران، آرون، چاپ 1، 1388، 416 ص، وزیری.
شابک: 6- 058- 231- 964- 978
بررسی برخی از ابعاد حج از جمله تاریخ و جغرافیای اماکن و مشاهد مشرفه، آداب و مناسک حج و نیز بیان برخی از احادیث معصومین (ع) درباره فلسفه و اسرار مناسک و اعمال حج است.
شرکت‌رفاه فرهنگیان (به کوشش)
در مقام‌محو، تهران: سنا، چاپ 1، ق/، 71 ص، رقعی.
شابک: 0- 41- 6126- 964
عنوان‌از روی‌جلد: مکه‌مکرمه مدینه‌منوره‌در مقام‌محو.
ص: 59
اطلاعاتی درباره کشور عربستان و شهرهای مقدس مکه و مدینه و نیز اماکن مقدس در این شهرها است. زائران ایرانی مکه و مدینه اغلب با شناخت و آگاهی به این سفر می‌روند و نویسنده می‌خواهد اطلاعات ضروری راجع به اماکن و مسائل به آنها بدهد.
شمس‌الدین، سیدمهدی (متولد 1337)
سیری‌در وادی‌عشق: آشنایی‌با مکه‌مکرمه‌و مدینه‌منوره، قم، شفق، چاپ 1،، 160 ص، رقعی.
مجموعهای از مسائل مختلف حج و معرفی جنبههای شهر مکه و مدینه است. این کتاب در پنج بخش با این عناوین تنظیم شده است: مدینه منوره؛ مکه مکرمه؛ اعمال حج و عمره؛ ادعیه و زیارات؛ عکسها و تصاویر.
شهیدی، سیدجعفر (متولد 1297)
عرشیان، به کوشش حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1384، 120 ص، پالتویی.
شابک: 6- 48- 7635- 964
چاپ دیگر
عرشیان‌بانگ‌و لله‌علی الناس‌زنند، به کوشش حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 136 ص، رقعی.
مجموعهای درباره اماکن مقدسه و متبرک مکه و مدینه است.
نویسنده برای آشناسازی زائران خانه خدا، نخست به بیان مطالبی درباره وجوب حج و جایگاه سیاسی و اقتصادی عربستان سعودی و نیز اندیشه‌های محمدبن‌عبدالوهاب میپردازد؛ سپس به معرفی
ص: 60
ی
کایک اماکن مقدسه در دو شهر مقدس مکه و مدینه پرداخته و تاریخچه آنها را بیان کرده است. در هر مورد، تصویری از آن مکان ارائه شده است.
صابرزاده، فریدون (متولد 1348)
خاک سپاسگزار، بوشهر، لیل، چاپ 1، 1386، 136 ص، رقعی.
شابک: 08- 9008- 964- 978
بررسی مسائل حج به عنوان روشی برای عبادت خداوند و سر به خاک عبودیت ساییدن است. در هر فصل جنبه‌ای از زیارت مدینه یا حجگزاری بررسی شده است.
صافی، عبدالجبار (1)
علی‌اعتاب بیت‌الحبیب، قم، مؤسسه‌عاشورا، چاپ 1، ق/، 192 ص.
بررسی جوانب زیارتگاههای عربستان سعودی و شخصیت‌شناسی اشخاص منتسب به این اماکن است.
صبری‌پاشا، ایوب (2) (درگذشت 1890)
مرآه الحرمین: سفرنامه مکه، ترجمه عبدالرسول‌منشی، به کوشش جمشید کیانفر (3)، تهران، دفتر نشر میراث‌مکتوب، چاپ 1،، 518 ص، وزیری.
1- عبدالجبار آل سیدجاسم‌الصافی.
2- ایوب صبری پاشا؛ پاشا، ایوب صبری؛ صبری، ایوب
3- متولد 1330
ص: 61
شابک: 6- 30- 6781- 964
گزارش دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها در سفر حج که بیانگر مسائل و احکام حج و تاریخ تحولات مکه و مدینه است. نویسنده کتاب، ایوب صبری پاشا از فضلا و صاحب منصبان دولت عثمانی است. وی زمانی امیرالامراء و در پایان عمر رئیس اداره حسابداری دریایی (محاسبات دایره بحریه) عثمانی بود. کتاب مرآه الحرمین در پنج جلد درباره تاریخ مکه و مدینه، به زبان ترکی عثمانی تألیف شده است. اما تنها دو جلد آن که مشتمل بر تاریخ مکه است در سال 1308 ه- ق به اهتمام میرزا عبدالرسول منشی، از مترجمان دارالترجمه ناصری، به فارسی برگردانده شده است. کتاب حاضر تصحیح دو جلد ترجمه فارسی کتاب است. کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول حاوی این مطالب است: موقعیت جغرافیایی مکه، وضعیت بناهای معظم آنجا، شکل خانه‌های اهالی مکه، آب و هوا، گیاهان خواص دارویی یا مضرات آنها، بیماریهای رایج در حجاز، چگونگی ساخت کعبه، فضایل کعبه، چگونگی و ویژگیهای زندگی مردم در مکه. مطالب این بخش با روایات مختلف همراه است. در بخش دوم با استناد به روایات و منابع متعدد از تاریخچه تأسیس و ساخت اولیه کعبه و تغییرات بازسازی‌های آن‌در طول تاریخ سخن رفته است. بخش سوم درباره گسترش و توسعه حرم مطهر کعبه در مرحله نخست است.
صحتی سردرودی، محمد (1) (متولد 1343) و قلی‌زاده، مصطفی
سیمای مدینه: شهر پیامبر صلی الله علیه و آله، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، چاپ 1، 1377، 256 ص، رقعی.
عنوان دیگر: شهر پیامبر صلی الله علیه و آله.
1- صحتی، محمد؛ سردرودی، محمد
ص: 62
چاپ دیگر
قم، میثم تمار، چاپ 1، 1388، 256 ص، رقعی.
شابک: 0- 48- 2786- 964- 978
بررسی جنبههای مختلف تاریخی، مذهبی، معماری و شهرسازی و هنری مدینه است. نویسندگان تلاش کردهاند، اطلاعات مورد نیاز حجاج را در اختیار آنها قرار دهند.
صفری فروشانی، نعمت الله (متولد 1345)
مکه در بستر تاریخ، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ 1، 1386، 3000 ص، وزیری.
شابک: 6- 73- 7741- 964- 978
فروست: مرکز جهانی علوم اسلامی. معاونت پژوهش؛.
معرفی جغرافیای تاریخی شهرمکه و پیرامون آن از آغاز پیدایش تا کنون، به ویژه در زمان پیامبر اسلام (ص) است. هدف نویسنده، عرضه‌ی اطلاعات لازم و ضروری حجاج و اطلاعرسانی برای آنها است. نوشتار حاضر برای دستیابی به هدف خود، در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول، نمایی کلی از موقعیت طبیعی و اجتماعی شهر مکه در صدر اسلام را ارائه میدهد. فصل دوم به بیان محدوده مسجد الحرام و مرکز آن یعنی کعبه معظمه و مشاهد وابسته به آن میپردازد. فصل سوم درباره مضافات مکه همچون منی و عرفات است.
صلاحی اصفهانی، گیتی (متولد 1337)
مسجد النبی (ص) زیارتگاهی برای تمام نسل‌ها، تهران، نیک خرد، چاپ 1، 1387، 64 ص،
ص: 63
بیاضی.
شابک: 9- 08- 8101- 964- 978
بررسی تاریخچه‌ای از بنای مسجد النبی (ص) و بخشهای مختلف آن و نیز تعمیر و توسعه آن در طول تاریخ است. به نظر نویسنده مسجد النبی (ص) به دلیل خصوصیاتش از جمله در برداشتن مقبره نبی اکرم (ص) همواره مورد توجه مسلمانان در سراسر جهان بوده است: از اینرو نویسنده تحلیلی از هر دوره تاریخی و اهم حوادث آن دوره عرضه کرده است.
طالب‌نژاد، محسن
مسجد میقات عشاق، تهران، زعیم، چاپ 2، 1388، 170 ص، رقعی.
شابک: 4- 40- 5403- 600- 978
چاپ دیگر
تهران، انتشارات بین‌المللی شمس، چاپ 1، 1388، 170 ص.
معرفی جنبههای مذهبی، فقهی، و معماری مساجد است. نویسنده با مطالعه مساجد ایران و عربستان سعودی و نیز مطالعه آیات مربوط به مسجد به بررسی تطبیقی آنها اهتمام ورزیده است. به نظر نویسنده، مسجد به عنوان نهاد مهمی در اسلام و قرآن تأثیر ژرفی در توسعه فرهنگ دینی ایفا کرده است.
طاهرپور، نصرت‌السادات (متولد 1360)
پرواز به خانه‌ی مردم، تهران، روناس، چاپ 1، 1387، 112 ص، رقعی.
شابک: 1- 34- 7587- 964- 978
مجموعه اطلاعاتی درباره مکه و مسجد الحرام و مدینه و مسجد نبوی به منظور اطلاعرسانی به حجاج و زائران است. هرساله میلیونها مسلمان از سراسر جهان برای شرکت در مراسم حج به مکه می‌روند. حج یعنی رفتن، به دست‌آوردن فهم و دستیابی به معرفت و رسیدن به روحی که خداوند در جسم، به ودیعه نهاده است. نگارنده در کتاب حاضر با بیانی ساده در
ص: 64
قالب داستان- پژوهش به مسائل حج پرداخته است. وی نخست شرح زندگی حضرت ابراهیم (ع) و چگونگی ساخت خانه‌ی کعبه و سپس داستان زندگی حضرت محمد (ص) و تاریخ اسلام را بازگو می‌نماید؛ پس از آن سفر آغاز شده و در خلال آن توضیحاتی دربارهی مدینه و اماکن متبرکه‌ی آن به همراه وضعیت مسجد النبی در گذشته و حال، اماکن مکه و انجام مناسک حج و فلسفه‌ی هریک بیان میکند.
عبایی خراسانی، محمد (متولد 1318) و حسینی‌نسب، سیدمحمدرضا
یادگارهای جاودان: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، تهران، الست فردا، چاپ 1، 1379، 186 ص، رقعی.
شابک: 8- 7- 90273- 964
عنوان دیگر: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام.
چاپ دیگر
گنجینه‌های ویران: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، بی‌تا، 240 ص، وزیری.
معرفی شماری از آثار تاریخی مربوط به صدر اسلام که اکنون دچار ویرانی است. از جمله اماکن معرفی شده در این کتاب که بسیاری از آنها با تصویر یا طرحی هندسی همراه است عبارت‌اند از: محل ولادت پیامبر (ص)، خانه ارقم، خانه حضرت خدیجه (س)، خانه امام جعفر صادق (ع)، خانه علی بن ابیطالب (ع)، بیت الاحزان، جایگاه عهدنامه مشرکان علیه پیامبر (ص)، شعب ابیطالب، جاده غار حرا، مساجد ویران شده، حرم‌های ویران شده (حرم اهلبیت (ع)، حرم حضرت عبدالله، حرم همسران پیامبر (ص)، حرم خویشاوندان پیامبر (ص)، حرم‌های شهدای اسلام، حرم حمزه و شهدای فخ، گنبد و بارگاه اصحاب پیامبر (ص) و
ص: 65
دیگر آثار ویران شده حرمین شریفین.
عبدالغنی، محمد الیاس (1)
تاریخ مکه مکرمه در گذشته و حال حاضر، ترجمه فاطمه نارویی، تربت جام، شیخ‌الاسلام احمد جام، چاپ 1، 1387، 160 ص، وزیری.
شابک: 1- 48- 8688- 964- 978
بررسی تحولات تاریخی شهر مکه است. این شهر به دلیل اهمیت و قطب‌بودن آن در جهان همواره مورد توجه جهانیان بوده است. مخالفان خداپرستی در صدد تخریب اینجا بودند ولی در مقابل، خداپرستان برای آبادانی این شهر کوشش کردهاند. از سوی دیگر سوانح طبیعی مثل سیل و زلزله در چند نوبت موجب تخریب این شهر شدهاند. نویسنده همه این عوارض را بررسی کرده است.
عبداالهی‌نیا، بهمن
تاریخچه آثار اسلامی مکه و مدینه به همراه ادعیه و آداب حرمین و راهنمای حج، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی نورالعطیه، چاپ 1، 1380، 280 ص، جیبی.
شابک: 9- 2- 92353- 964
مجموعهای از اطلاعات مورد نیاز حجاج و زائران مکه و مدینه است. عمده‌ی این کتاب، گزارش تحولات تاریخی مکه و مدینه است.
1- محمدالیاس عبدالغنی؛ الیاس عبدالغنی، محمد
ص: 66
غریفی بحرانی، سیدمحمود (1)
الحرم المکی الشریف، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 2، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک: 3- 35- 8975- 964
بررسی ویژگیهای معماری، هنری، مذهبی و اجتماعی حرم مقدس و مسجد الحرام است.
المساجد السبعه و بیت الاحزان، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک: 7- 33- 8975- 964
مجموعه اطلاعات تاریخی جغرافیایی درباره مساجد هفت‌گانه و بیت الاحزان از اماکن مقدس شهر مکه به همراه برخی اعمال و نیز فضائل این مشاهد است. این مساجد بر اساس نیازی در دوره‌ای ساخته شدهاند.
جبل الرحمه و مسجد النمره، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 12 ص، پالتویی.
شابک: 6- 39- 8975- 964
فروست: الدلیل العاشر.
بررسی جنبههای کوه جبل الرحمه و مسجد نمره از اماکن مقدس شهر مکه است. نویسنده علاوه بر اطلاعات تارریخی، برخی فضائل این اماکن را معرفی کرده است. مشخصات جغرافیایی و طبیعی این اماکن و اهمیت تاریخی و مذهبی آنها را تحلیل میکند.
جنه البقیع، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 2، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک: 9- 32- 8975- 964
بررسی جنبه‌هایی از قبرستان بقیع واقع در شهر مدینه است. این قبرستان
1- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود
ص: 67
نمادی از مظلومیت برای شیعیان است زیرا تعدادی از معصومین (ع) مثل امام صادق (ع) در آنجا مدفون‌اند ولی دولت عربستان اجازه ساخت بنا حتی گذاشتن سنگ قبر نمی‌دهد.
غفاری، ابراهیم (متولد 1301)
راهنمای‌حرمین شریفین، مشهد، ولایت، جلد دوم، چاپ 1،، وزیری.
شابک: 2- 0- 6172- 964
چاپ دیگر
تهران، اسوه، چاپ 1، 1370، وزیری.
مجموعهای از اطلاعات درباره حج و ارکان آن و نیز شهرهای مکه و مدینه است. این کتاب در پنج جلد تدوین یافته و هر جلد در 14 بخش تنظیم شده است. در جلد دوم موضوعاتی از قبیل مسافرت از نظر اسلام، وظایف معنوی، شرعی و اخلاقی زائران خانه خدا، جغرافیای عربستان، تاریخ آل سعود و فرقه وهابیت و آشنایی با برخی از واژگان عربی آمده است.
غفاری، سلمان (متولد 1313)
مکه المکرمه، تهران، بنیاد همدمی، چاپ 1، 1362، 91 ص، جیبی.
مجموعه اطلاعاتی درباره شهر مکه و اماکن مقدس این شهر است. به منظور راهنمایی زائران و حجاج تدوین شده و اطلاعات ضروری درباره جاهای مختلف و مسائل لازم را عرضه میکند.
غلامعلیان، علی (متولد 1343)
بقیع قطعه‌ای از بهشت، اصفهان، الحج، چاپ 1،، 135 ص.
شابک: 5- 11- 7132- 964- 978
ص: 68
بررسی جنبههای مذهبی و تاریخی قبرستان بقیع است. نویسنده با تکیه بر روایات اهمیت مذهبی بقیع و دیدگاه شیعیان درباره آن را بیان کرده است. نیز از منظر تاریخی با تکیه بر متون تاریخی تحولات آنجا را بررسی کرده است.
غلامی‌مایانی، ابوالقاسم (متولد 1327)
مدینه: وادی زیارت، تهران، اندیشه معاصر، چاپ 1، 8، 156 ص.
شابک: 0- 5- 90314- 600- 978
مجموعه گلچینی از مطالب درباره شهر مدینه و زیارت مزارات آن است. عناوین برخی موضوعات کتاب عبارت‌اند از: تاریخ مدینه؛ ادب سفر و آداب زیارت؛ مسجد النبی؛ زیارت قلمرو دل و وادی محبت؛ بقیع.
نویسنده با هدف راهنمایی زائران حج و مدینه این کتاب را تألیف کرده است.
الفاسی، محمد بن احمد (1) (- ق)
شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، ترجمه محمد مقدس، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 2 جلد (455+ 664 ص)، وزیری.
شابک: 6- 040- 540- 964- 978
از متون قدیمی درباره مکه و مسجد الحرام و بیان کننده ابعاد مختلف این شهر است. این کتاب از معتبرترین کتابها در تاریخ مکه مکرمه است که با تفصیل بسیار و دقّت‌نظر درباره اخبار مکه (تاریخ محلی) است. به طوری که پس از کتاب «ازرقی» و «فاکهی»- که درباره اخبار مکه نگاشته‌اند- از منابع مهم، درموضوع خود به شمار میآید. نویسنده، کتاب خود را در چهل باب مرتّب کرده و در آنها به تمامی آنچه- از دوران
1- تقی‌الدین الفاسی؛ حسنی مکی، محمد بن احمد
ص: 69
جاهلی تا زمان خود- به نحوی به تاریخ مکه مربوط میشود، پرداخته است و نیز تاریخ تأسیس و ساخت و عمارت مسجد الحرام را در زمانهای گوناگون و همچنین ویژگیهای جغرافیایی تاریخی، سیاسی و اجتماعی جزیرةالعرب را در همه دوره‌های تاریخی بیان کرده و به فضایل کعبه و اعمال مربوط به آن و اماکن مقدّس مکّه و اطراف آن، اشاره نموده است. نیز تاریخ مکّه را در زمان جاهلیت بررسی کرده و برخی آثار بنا شده در مکه و اطراف آن؛ از جمله مکتب‌خانه‌ها را معرفی کرده و هر آنچه درباره کارگزاران مکه در دوره اسلامی می‌دانسته، به طور اجمال بر مطالب کتاب خود افزوده است.
فاطمیان، علی (متولد 1351)
اماکن مقدس مکه و مدینه: معرفی اماکن مذهبی و زیارتی مکه و مدینه با تصویر، تهران، قاف، چاپ 1، 1387، 60 ص، رقعی.
شابک: 6- 6- 961432- 964- 978
عنوان دیگر: معرفی اماکن مذهبی و زیارتی مکه و مدینه با تصویر.
معرفی اماکن تاریخی- مذهبی مکه و مدینه با کمک تصاویر و نمودار است. این کتاب به منظور راهنمایی زائران خانه خدا تألیف شده و شامل اطلاعاتی درباره مکانهای باستانی- تاریخی و مذهبی است.
فرقانی، محمد
سرزمین یادها و نشانه‌ها، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 15، 1386، 191 ص، پالتویی.
شابک: 1- 86- 6293- 964- 978
مجموعه احکام، مسائل و اطلاعات مختصری درباره مناسک حج و عمره است. ابتدا اهمیت و فضیلت و آداب سفر حج بیان شده و در ادامه
ص: 70
سرگذشت سرزمین مکه و داستان زندگی ابراهیم و اسماعیل و اجداد پیامبر (ص) و تاریخ کعبه ذکر شده است. قسمت‌های گوناگون کعبه و مسجد الحرام و نیز احکام هر یک و مسائل مربوط به احرام و طواف، تاریخ مدینه و اماکن مذهبی و مساجد این شهر و اهمیت آن در تاریخ اسلام موضوعهای دیگری است که بررسی شده است.
فهیم‌کرمانی، مرتضی (1) (متولد 1313)
سرزمین وحی، قم، دارالنور، چاپ 1،، 558 ص، جیبی.
عنوان دیگر: راهنمای مکه معظمه و مدینه منوره.
عنوان روی جلد: سرزمین وحی: راهنمای مکه معظمه و مدینه منوره به ضمیمه ادعیه و زیارت.
شابک: 1- 14- 8138- 964
راهنمای سفر به مکه‌ی معظمه و مدینه‌ی منوره به ضمیمه‌ی ادعیه و زیارات است. اهمیت سرزمین مکه و مدینه در متون دینی و مذهبی و سفر میلیونها زائر در هر سال به این سرزمین، موجب شده نویسنده این اثر را تألیف کند؛ تا زمینه‌ساز رشد و ارتقای معنوی آنها باشد.
فیض قمی، عباس (متولد 1288)
جستاری بر تاریخ مکه، به کوشش جمال‌الدین محمد فیض، قم، کمال‌الملک، چاپ 1، 1383، 10+ 622 ص، وزیری.
شابک: 8- 48- 7271- 964
1- فهیم، مرتضی
ص: 71
بررسی تاریخ مکه و اماکن مختلف آن، از آغاز تاکنون با استناد به منابع معتبر و مشاهدات نویسنده است. صاحب این اثر که از نویسندگان معاصر است، گزارش خود را در بیست و دو فصل سامان داده است. موقعیت جغرافیایی و تاریخی شهر مکه؛ وضعیت فرهنگی، مذهبی، قومی و ساختار اعتقادی مکه در گذر تاریخ و قبل از اسلام؛ تاریخ کعبه و مسجد الحرام و ویژگیهای اماکن مقدس؛ مساجد مختلف؛ کوه‌های مکه؛ مراحل تاریخی تعمیرات کعبه و اطراف آن از جمله مطالبی است که نویسنده به آنها پرداخته است. ارائه برخی از دیدگاههای دانشمندان غربی و گزارش سفر آنان به این شهر، مطالب پایانی این کتاب است.
قاضی‌عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
تخریب‌و بازسازی‌بقیع‌به روایت‌اسناد، تهران، نشر مشعر، چاپ 2،، 168 ص، پالتویی.
شابک: 0- 85- 7635- 964
بررسی وضعیت گذشته و حال قبرستان بقیع با تکیه بر اسناد معتبر است. کتاب حاضر ابتدا شرح حال مختصری از مدفون‌شدگان معروف در بقیع ارائه کرده و سپس به تاریخ تخریب بقیع و بقاع متبرکه مدینه و مکه میپردازد و آنها را به روایت اسناد تاریخی گزارش میکند. گزارش نویسنده بر مبنای واکنش‌های افراد و نهادهای مختلف به تخریب بقیع است.
قائدان، اصغر (متولد 1343)
تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره با تجدید نظر و اضافات، تهران، نشر مشعر، به کوشش حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، چاپ 9، 1387، 416 ص، وزیری.
ص: 72
شابک: 3- 40- 6293- 964- 978
بررسی تحولات تاریخی اماکن مذهبی- باستانی مکه و مدینه است. در این نوشتار که بر اساس منابع تاریخی قرون اولیه اسلامی و پژوهشهای متأخر و جدید تهیه شده، سیر تاریخی آثار و اماکن مقدس مکّه و مدینه را از آغاز تا کنون در دو بخش مورد بررسی قرار میدهد. در بخش اول تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و در بخش دوم تاریخ و آثار اسلامی مدینه منوره مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب همچنین توسط انتشارات دارالنبلاء بیروت با عنوان تاریخ آثار مکه والمدینه به عربی ترجمه شده است.
قره‌چانلو، حسین (متولد 1319)
حرمین‌شریفین: تاریخ‌مکه‌و مدینه، تهران، امیرکبیر، چاپ 1،، 190 ص، وزیری.
شابک: 1- 0733- 00- 964
عنوان دیگر: تاریخ‌مکه‌و مدینه.
بررسی جنبههای جغرافیایی و تاریخی و معماری مکه و مدینه است. در این نوشتار، تاریخچه مکه و مدینه از قدیمترین ایّام که صورت اسطوره‌ای در کتابهای تاریخی و جغرافیایی درآمده، به خواننده معرفی میشود. نگارنده تلاش کرده است که تاریخ و جغرافیایی این دو شهر را بر اساس کتب تاریخی و جغرافیایی با توجه به تاریخ اسلام بیان نماید.
قندچی، آرش (متولد 1350)
فضای مَبکی: طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین (ع)، تهران، مهدی رضایی، چاپ 1، 1388، 233 ص، رحلی (بیاضی).
شابک: 8- 02- 5472- 600- 978
عنوان دیگر: طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین (ع).
ص: 73
بررسی وضعیت شهرسازی و معماری شهر مدینه و به ویژه قبرستان بقیع و ارائه معماری جدید برای قبرستان بقیع است. این کتاب پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده در رشته معماری و شهرسازی (دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، 1377، 220 ص) است. نویسنده هدف خود از ارائه چنین طراحی را کاوش در حاشیه آن و نقدی بر تفکرات وهابیت عربستان، شناسایی مدفونین در قبرستان بقیع و اعتبارگذاری افراد براساس اصول عقاید اسلامی دانسته است. وی در همین راستا تحولات قبرستان بقیع در طول تاریخ و نیز معماری آن را با نگاهی علمی بررسی کرده است. نویسنده مطالب را در هفت فصل با عناوین ذیل عرضه کرده است: 1. مدینه‌شناسی؛ 2. بقیع؛ 3. مرگ؛ 4. گونه‌شناسی مقابر اسلامی؛ 5. اجزای تشکیل‌دهنده طرح؛ 6. خدمات جانبی طرح؛ 7. تحلیل سایت.
کاظمینی، میرزامحمد (متولد 1343)
حجر الأسود، یزد، بنیاد ریحانه الرسول؛ تشیع، چاپ 1، 1379، 135 ص، رقعی.
شابک: 7- 17- 6399- 964
چاپ دیگر
یزد، صحیفه خرد، چاپ 1،، 166 ص.
شابک: 8- 35- 8653- 964
بررسی تاریخی «حجرالاسود» است. هدف نویسنده، بررسی پیدایش و سیر تاریخی حجرالاسود به عنوان یکی از اجزای کعبه بوده است. وی قبل از ورود به این بحث معرفی اجمالی از شهر مکه، مسجد الحرام، کعبه و دیگر اجزای آن داشته است.
کعبه، یزد، بنیاد ریحانه الرسول؛ تشیع، چاپ 1، 1388، 131 ص، رقعی.
شابک: 5- 54- 8009- 964- 978
فروست: ریحانه 9
ص: 74
بررسی ابعاد «کعبه» و عظمت، فضایل و اهمیت آن در مناسک حج است. در نوشتار حاضر ضمن بیان تاریخچه‌ای از کعبه و بنای آن به عظمت و امتیازات این مکان شریف اشاره شده و موقعیت مکانی و نامهای ارکان، ابواب و پوشش آن توصیف شده است. نگارنده همچنین به ویرانی‌ها و بازسازی‌های مکرر کعبه در طول تاریخ اشاره نموده و کیفیت طواف دور کعبه و دعاهای هفت دور طواف اطراف کعبه را بیان می‌نماید. توصیف کعبه در سفرنامه‌ها و اشعار شاعران فارسی، توصیف حجرالاسود و چاه زمزم از دیگر مباحث مطرح شده در این کتاب است.
کردی، عبیدالله محمدامین
مکه‌و مدینه: تصویری‌از توسعه‌و نوسازی، ترجمه‌حسین‌صابری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 312 ص، وزیری.
شابک:
x
- 93- 6293- 964
معرفی پروژه‌های نوسازی دو حرم نبوی و مسجد الحرام و وضعیت پیشرفت این پروژه‌ها است. این کتاب، برگردانی از دو اثر عربی به نام الکعبه المعظمه والحَرَمان الشریفان عمارهً و تاریخاً و قصّه التوسعه الکبری است که به ترتیب به قلم عبیدالله محمد امین کردی و حامد عباس تألیف شده است. محتوای کتاب در چهار بخش، آگاهی‌هایی روزآمد درباره عربستان سعودی، مکه، مدینه، مسجد الحرام و مسجد النبی به دست میدهد و در واقع، گزارش جامعی از نوسازی‌ها و توسعه‌های حرم‌های مکه و مدینه در طول تاریخ و به ویژه در دهه‌های اخیر است.
برخی از عناوین و فصلهای کتاب چنین است: نکات جذاب درباره کعبه، فهرست برخی از حوادث تاریخی کعبه، تاریخچه زمزم و تأمین برق حرم نبوی.
این کتاب به تصویرهایی چند نیز آراسته شده و اطلاعاتی از کتاب قصه التوسعه در پاورقی‌های کتاب آمده است. مترجم، پاورقی‌های‌کتاب‌را از کتاب‌قصه التوسعه الکبری اثر حامد عباس
ص: 75
انتخاب‌کرده‌است.
کردی مکی، محمد طاهر (1) (1903- 1979 م)
کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ، ترجمه هادی انصاری، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، 1378، 328 ص، وزیری.
شابک: 3- 57- 6293- 964
عنوان‌روی‌جلد: گزیده التاریخ القویم لمکه و بیت‌الله الکریم.
بررسی تحولات تاریخی مکه و مسجد الحرام است. این اثر ترجمه و گزیده کتاب التاریخ القویم لمکه و بیت‌الله الکریم است. شیوه نگارش آن گزارشی است. این کتاب زوایای تاریخ کهن کعبه و مسجد الحرام و شهر مکه را به صورتی جالب بیان میکند و شامل پاره‌ای اطلاعات تاریخی است که در دیگر کتابهای تاریخ این سرزمین مقدّس به ندرت به چشم میخورد. اهم عناوین کتاب عبارت‌اند از: بنا و ساختمان کعبه از زمان حضرت آدم تا قرن یازدهم هجری، گزارش خصوصیات تفصیلی ابعاد مختلف ساختمان کعبه و مسجد الحرام و مناصب آن در ادوار مختلف تاریخی، چاه زمزم، اندازه مطاف قدیم و جدید و شکل آنها، مرمت کنندگان مسجد الحرام، حرم و نشانه‌ها و تجدید بنای نشانه‌ها در طول تاریخ، کیفیت اداره مسجد الحرام.
کمال الدینی، سیدمحمد باقر (متولد 1345)
معبد عشق و مرقد معشوق: نوشته‌ها و تصویرهایی‌از مکه‌و مدینه، یزد، کمال،
1- خطاط مکی، محمدطاهر؛ محمد طاهر الکردی؛ کردی، طاهر؛ کردی، محمد طاهر
ص: 76
چاپ 1، 1379، 88 ص، رقعی.
شابک: 6- 1- 91191- 964
عنوان دیگر: نوشته‌ها و تصویرهایی‌از مکه‌و مدینه.
مجموعه اطلاعات درباره مکه و مدینه و مساجد و بناها و اماکن مقدس این دوشهر است. نویسنده به منظور آشنایی زائران، با سابقه تاریخی و مقام و منزلت دینی آنها این اثر را آماده و تألیف کرده است. بخش عمده کتاب را عکس‌هایی‌رنگی از اماکن و ابنیه مقدس مکه و مدینه تشکیل میدهند.
لایق‌فرد، اکبر
مکه و مدینه، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1358، 392 ص، جیبی.
مجموعهای از اطلاعات درباره شهرهای مکه و مدینه و اماکن مقدس آنها است. مؤلف تلاش نموده تمام نیازهای اطلاعاتی زائران را تأمین و به همه پرسشهای آنها پاسخ گوید. از اینرو هم مسائل فقهی حج و مناسک را آورده و هم بر اساس روش تاریخی به تحولات مکه و مدینه میپردازد.
لقمانی، احمد
نکته‌ها و گفته‌های حج و عمره: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران، قم، بهشت بینش، چاپ 1، 1388، 240 ص، رقعی.
شابک: 9- 29- 7877- 964- 978
عنوان دیگر: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران.
اطلاعاتی درباره اماکن مقدس مکه و مدینه ونیز آداب و اعمال مخصوص هر کدام است. نویسنده با ارائه توضیحاتی درباه اعمال عمره مفرده و
ص: 77
فلسفه برخی ارکان حج می‌خواهد حجاج را کاملًا توجیه کند تا آنان با چشم باز به این سفر اقدام کنند.
محمدی‌همدانی، اصغر (متولد 1339)
ره‌توشه‌زائرین عمره‌مفرده، تهران، گلزار کتاب، چاپ 1،، 164 ص.
شابک: 9- 00- 8860- 964
معرفی نیازهای اطلاعاتی زائران عمره مفرده از احکام و مناسک حج تا اطلاعاتی درباره تاریخ خانه خدا یا مدینه منوره است.
ره‌توشه ساکنان حرم یار: کتاب دوم ویژه عمره مفرده، تهران، گلزار کتاب، چاپ 1، 1386، 140 ص، رحلی.
شابک: 5- 50- 8860- 964
مجموعه اطّلاعات و راهنمایی‌هایی برای زائران اماکن مکه و مدینه منوره است. این اثر که ویژه عمره مفرده است به معرفی زیارتگاههای عربستان میپردازد. ابتدا توصیه‌هایی به روحانیون کاروان و مدیران شده سپس اسرار و رموز حج و جنبههای معنوی آن از زبان صاحب کتاب المراقبات بیان شده است. در ادامه اوضاع جغرافیایی شهر مکه و برخی از اصطلاحات حج به همراه احکام عمره مفرده ذکر شده است. برخی از عناوین این راهنمای زیارتی عبارت‌اند از: احکام احرام، معراج، سعی، عرفات، پیمان عقبه، شعب ابوطالب، رمی جمرات، مساجد مکه مکرمّه، حضرت هاجر و اسماعیل، کوه حرا و کعبه.
هزار و یک‌نکته درباره حرمین شریفین، تهران، فرزین، چاپ 1،، 387 ص، جیبی.
شابک: 0- 09- 6256- 964
عنوان روی جلد: هزار و یک‌نکته درباره‌حرمین شریفین بانضمام- اطلاعات‌از کشور عربستان.-
ص: 78
ادعیه‌و زیارات‌مکه‌و مدینه.- دعاهای‌کمیل‌و عرفات.
چاپ دیگر
تهران، زعیم، چاپ 2، 1379، 416 ص، جیبی.
شابک: 0- 3- 91060- 964
مجموعهای از نکات که زائران حج ضرورت دارد نسبت به آنها آگاه باشند. این نکات به صورت گزارشی یا سؤال و جواب تنظیم شده، بر اساس تجارب مدیریت حج گردآوری شده است و تقریباً شامل همه زمینه‌ها و موضوعات میشود.
محیی‌لاری (1) (درگذشت 933 ق)
توصیف‌آثار تاریخی‌مکه‌و مدینه‌و فلسفه‌مناسک‌حج‌در فتوح‌الحرمین، به کوشش‌رسول‌جعفریان، قم، انصاریان، چاپ 1،، 94 ص، وزیری.
مجموعه اشعاری درباره مکه، مدینه و فلسفه حج است. این مجموعه در قالب کتابی به نام مثنوی فتوح‌الحرمین اثر محیی لاری از شاعران قرن نهم و دهم قمری آمده است. این اثر مشتمل بر بیان آثار تاریخی مکه و مدینه است که در قالب شعر آگاهی‌هایی درباره مسجد الحرام، مسجد النبی، بقیع، قبرستان ابوطالب، مسجد قبا، مساجد سبعه و برخی اماکن مقدس و تاریخی دیگر مکه و مدینه میدهد. همچنین این مثنوی، تحلیلی از فلسفه حج و ارکان آن است. ناظم این مثنوی، کتاب را به تصاویری از مساجد و مزارها و اماکن مقدس مکه و مدینه نیز مزین کرده است.
مدنی، عبدالعزیز صالح
فجر الاسلام‌فی تاریخ‌مکه و المشاعر الحرام، قم، ناجی‌جزائری، ق/، چاپ 1، 123 ص.
1- محی‌الدین لاری؛ لاری، محیی‌الدین
ص: 79
بررسی تاریخ مکه و تکالیف حجاج در ایام حج است. نویسنده با تکیه بر مدارک تاریخی به تحولات شهر مکه و مسجد الحرام میپردازد. نیز اهمیت این شهر را تبیین میکند.
مرادقلی‌کلوخی، محمد
راهیان‌خانه‌خدا، تهران، محمد مرادقلی‌کلوخی، چاپ 1،، 118 ص، رقعی.
عنوان‌روی‌جلد: راهنمای‌مکه معظمه‌و مدینه‌منوره.
مجموعه اطلاعاتی درباره کشور عربستان و شهرهای مقدس مکه و مدینه و اماکن زیارتی آنها به همراه برخی ادعیه و زیارات و است. این کتاب به منظور تأمین نیازهای علمی زائران و راهنمایی آنان است تا با آگاهی و معرفت این سفر را به انجام رسانند.
مرکز تحقیقات و آموزش حج (به کوشش)
آثار اسلامی مکه و مدینه، قم، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 35 ص، جیبی.
معرفی وضعیت جغرافیایی و تاریخی شبه جزیره عربستان و اماکن متعدد مکه و مدینه است. یکی از نهادهای معتبر حج به تهیه این اثر مبادرت ورزیده تا زائران با شناخت، مراحل حج را اجراء کنند. خواننده با مطالعه این اثر، نسبت به ابعاد و مسائل مسجد الحرام، کعبه، ارکان کعبه، صفا و مروه، غار حِرا، شعب ابیطالب واقف میشود. و با مکه و مسجد النبی، صُفّه، بقیع و مساجد مدینه آشنا میشود. نقشه‌های متعدد، فایده کتاب را دوچندان کرده است.
احد، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 24 ص، پالتویی.
شابک: 7- 11- 7635- 964
ص: 80
فروست: مکه‌و مدینه، مسجد النبی، بقیع، احد
مصطفی، صالح لمعی (1)
مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث و معماری، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1372، 339 ص، وزیری.
عنوان اصلی: المدینه المنوره، تطورها العمرانی و تراثها المعماری
بررسی شهر مدینه از منظر شهرسازی و معماری است. مدینه از مادرشهرهای بزرگ جهان اسلام است و به دلیل جذابیت‌های معنوی آن در بین مسلمانان، در همه ادوار تاریخی، بهترین متخصصان شهرسازی و معماری در ساخت و زیباسازی این شهر مشارکت داشته‌اند. نویسنده گزارش از این تلاش‌ها عرضه کرده است.
المغربی، عمرعبدالقادر (2)
المهدم‌من‌آثار المدینه‌المنوره، تهران، منشورات‌الحج، چاپ 1، ق/، 42 ص.
گزارش از تلاش‌های وهابیون در تخریب اماکن مذهبی- تاریخی و آثار باستانی است. نویسنده دلیل‌های آنها را نقل و نقد کرده و نیت و اهداف اصلی آنها را بر ملا می‌سازد.
1- صالح لمعی مصطفی؛ لمعی مصطفی، صالح
2- عمر عبدالقادر المغربی؛ عبدالقادر المغربی، عمر
ص: 81
، تهران، نشر یاس کبود، چاپ 1، 1380، 128 ص، جیبی.
شابک: 2- 23- 7154- 964
عنوان روی جلد: هفت شهر عشق، شهر اول مکه.
مجموعهای از بررسی‌هایی درباره ابعاد مختلف جغرافیایی، تاریخی و مذهبی هفت مکان بسیار مهم و مقدس در جهان اسلام است. نامهای این شهرها چنین است:. مکه‌مکرمه،. مدینه‌منوره،. نجف‌اشرف،. کربلا،. کاظمین،. طوس،. سامرا.
هفت شهر عشق: مدینه منوره، تهران، نشر یاس کبود، چاپ 1، 1380، 164 ص، جیبی.
شابک: 0- 24- 7154- 964
ملکوتی‌فر، ابراهیم (متولد 1352)
کعبه میعاد وحدت مسلیمن: نگاهی به کتاب اخبار مکه (ابوالولید ازرقی، قرن سوم هجری)، قم، عبادالرحمن، چاپ 1،، 167 ص.
شابک: 7- 2- 95369- 964- 978
عنوان دیگر: نگاهی به کتاب اخبار مکه (ابوالولید ازرقی، قرن سوم هجری).
بررسی کتاب اخبار مکه و ما جاء فیها من الاثار تألیف محمدبن‌عبدالله ازرقی است. آقای ملکوتی‌فر، در چند فصل به ساختار کتاب، اغلاط و اشتباهات، نتیجه‌گیری‌ها، منابع و صحت و سقم گزارش‌ها میپردازد و به شیوه علمی به نقادی محتوای این اثر میپردازد. این اثر از قرن سوم باقی
ص: 82
مانده و جزء اولین آثاری است که درباره مکه و خانه خدا نوشته شده است.
منوری، علی (متولد 1324)
مکانهای‌مقدس‌و زیارتی، تهران، دانش‌آفرین، چاپ 1،، 38 ص.
شابک: 3- 06- 7035- 964
عنوان روی جلد: مکانهای مقدس و زیارتی از مکه معظمه تا مدینه منوره از مدینه تا جده.
معرفی مکانهای تاریخی- مذهبی در شهرهای مکه، مدینه و جده است. مؤلف به موضوعاتی مثل معماری، شهرسازی، اهمیت و شخصیت‌شناسی میپردازد.
مؤمنی‌ها، محمدمهدی (متولد 1356)
ژرفای حج: آنچه درباره حج باید بدانیم، تهران، پیام آزادی، چاپ 1، 1386، 321 ص، وزیری.
شابک: 4- 808- 302- 964- 978
گزارشی از شهر مکه و مدینه و اماکن مذهبی آنها و بررسی ابعاد عرفانی حج است. در نوشتار حاضر ابتدا به صورت اجمالی سرزمین عربستان سعودی (حجاز) و موقعیت جغرافیایی و مذهبی آن معرفی گردیده و مشاعر و اماکن مقدس آن سرزمین به ویژه مکه و مدینه و تاریخچه و جغرافیای این دو شهر توصیف گردیده است. در ادامه اسرار و معارفی از حج به عنوان یکی از عبادات مهم الهی مطرح شده و منازل عرفانی حج و مناسک آن تشریح گردیده است. ادعیه و آداب و مستحبات سفر حج و لزوم توجه به کیفیت عبادت حج از مباحث پایانی این کتاب است.
ص: 83
مهرزاد صدقیانی، محمدرضا (1) (متولد 1311)
راهیان‌نور: تاریخچه‌مکه‌مکرمه، مدینه‌منوره، کربلا و سوریه" راهنمای‌زائران"، تبریز، پریور، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 5- 09- 5714- 964
راهنمای زائران نسبت به تحولات تاریخی مکانهای مهم زیارتی است. قلمرو جغرافیایی این تحقیق، مکه، مدینه، کربلا و سوریه است. مؤلف در صدد تأمین نیازهای علمی زائران است تا با معرفت و آگاهی اقدام به زیارت کنند و با حضور قلب به اجرای مناسک بپردازند.
میرصفی، سیداکبر
آشنایی با مکه و مدینه، قم، پیام حجت، چاپ 1، 1383، 176 ص، رقعی.
شابک: 5- 1- 95140- 964
عنوان روی جلد: آشنایی با مکه و مدینه برای زائران خدا.
مجموعه اطلاعات تاریخی- مذهبی درباره شهرهای مکه و مدینه است. نویسنده مطالب را در قالب سه فصل تنظیم کرده است. در فصل اول با عنوان «آشنایی با مکه» توضیحاتی درباره آثار و مشاعر مکه، توسعه مکه و مسجد الحرام، حاکمان مکه و کعبه و مساجد مکه داده شده است. فصل دوم به معرفی آثار تاریخی و متبرک مدینه اختصاص داده شده است. در فصل سوم خواننده آشنایی اجمالی با کشور عربستان پیدا میکند از جمله وضعیت جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی.
1- صدقیانی، محمدرضا؛ مهرزاد، محمدرضا
ص: 84
نادری‌رارانی، نادرقلی (1)
تاریخ‌مکه‌و مدینه، اصفهان، گلبهار، چاپ 1،، پنج+ 246 ص، وزیری.
عنوان‌دیگر: تاریخ‌مکه‌معظمه‌و مدینه‌منوره.
شابک: 2- 05- 5691- 964
چاپ دیگر
شهرکرد، مرید، چاپ 1،، 255 ص.
شابک: 2- 05- 5691- 964
بررسی وضعیت جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی عربستان نیز پیشینه تاریخی و حکومت‌های آن در طول تاریخ است. این نوشتار به اجمال به تحولات تاریخی و مسائل جغرافیایی مکه و مدینه میپردازد. افزون بر آن شرحی از اماکن مقدسه و بناهای تاریخی دو شهر مکه و مدینه- با تصاویری از گذشته و حال- در کتاب به چاپ رسیده است.
نجفی، سیدمحمدباقر
مدینه‌شناسی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 2 جلد، وزیری.
شابک: 7- 043- 540- 964- 978
چاپ دیگر
خرمایستان، چاپ 1،، 92+ 105+ 435 ص، رحلی.
پژوهشی گسترده، جامع، مستند و گزارشی درباره ابعاد و جغرافیا، تاریخ و موقعیت مدینه در گذشته تاریخ اسلام و پس از آن است.
مؤلف به منظور بیان وضعیت مدینه در صدر اسلام و حوادث و اتفاقات تاریخی آن، این کتاب را نوشته است. کتاب چهار بخش
1- رارانی، نادرقلی
ص: 85
اصلی دارد با عناوین زیر: مسجدهای مدینه؛ خانه‌های مدینه؛ چاه‌های مدینه و مقابر مدینه. در ذیل هر یک از این عناوین اطّلاعات جغرافیایی در کنار حوادث تاریخی و گزارش‌هایی مرتبط با پیامبر، یاران، همسران و نزول سوره‌ها در این اماکن ارائه شده است. از جمله در بخش چهارم مقبره‌ها و بقعه‌های همسران، بسیاری از صحابه و شخصیت‌های صدر اسلام در مدینه، شناسایی و توصیف شده است. ارائه گزارش‌های متعدد از مورخان و محدثان، جامعیت در شناسایی اماکن و اشخاص، استفاده از تصاویر، نقشه‌ها و جداول از خصوصیات این اثر است. جلد دوم این اثر به جنگ‌ها، سریه‌ها و اقدامات سیاسی پیامبر در مدینه اختصاص دارد.
نجمی، محمدصادق (1) (متولد 1315)
تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام و آثار دیگر در مدینه منوره، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1384، 375 ص، وزیری.
شابک: 4- 04- 7635- 964
چاپ عربی
تاریخ حرم ائمه البقیع و آثار اخری فی المدینه المنوره، ترجمه به عربی سیدمحمدرضا مهری، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ 1، 1386، 376 ص، وزیری.
شابک: 2- 87- 7777- 966- 978
معرفی قبرستان بقیع و بررسی تاریخی نقش وهابیان در تخریب حرم بقیع است. نظری بر عقاید وهابیان و آراء آنها، فتوای فقهای وهابی، تحریم زیارت حرم انبیاء و امامان توسط وهابیان از جمله مواردی است که بخش مقدماتی کتاب را تشکیل داده است. در ادامه مطالبی در باب تاریخ
1- نجمی، صادق
ص: 86
حرم ائمه بقیع، نظرات فقهای مسلمان در خصوص حرم بقیع و پاسخ علمای مسلمان به وهابیان، قبر حضرت فاطمه به رای علمای اهل سنت، بیت الاحزان و ... بیان شده است. نحوه شهادت حمزه (ع)، جنگ احد، برخورد پیامبر و صحابه با شهادت حمزه از دیگر مطالب کتاب هستند.
نشر مشعر
احد، قم، نشر مشعر، بی‌تا، 16 ص، پالتویی.
بررسی ابعاد و جنبههای جنگ احد و منطق احد است. احد نام مجموعهای از کوه‌های بزرگ و کوچک در شمال مدینه است که دومین جنگ بزرگ میان مسلمانان و مشرکان در کنار آن، در سال سوم هجری رخ داد. این کتاب به معرفی موقعیت این کوه و شهدای این جنگ و زیارت آنان اختصاص یافته است.
نصیری، عبدالله
آشنایی با عربستان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 72 ص، پالتویی.
شابک: 9- 052- 540- 964- 978
مجموعه اطلاعاتی درباره کشور عربستان است. نویسنده تلاش کرده به اجمال همه بخشهای این کشور را معرفی کند. از جمله به جغرافیای عربستان، اوضاع کشاورزی و اقتصادی، قوای سه‌گانه، مناسبات با آمریکا، اوضاع اجتماعی و معرفی نهادهای عربستان و مناسبات جمهوری اسلامی ایران و عربستان پرداخته است.
نقدی، محمد (متولد 1327)
آشنایی‌با حرمین‌شریفین‌و اعمال‌و مناسک‌حج‌و عمره، قم، هجرت، چاپ 1،، 272 ص.
شابک: 8- 66- 5875- 964
ص: 87
آنچه‌یک‌زائر باید بداند: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی، قم، هجرت، چاپ 1،، 127 ص، پالتویی.
شابک: 5- 45- 5875- 964
عنوان دیگر: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی.
معرفی اماکن زیارتی و احکام و دیگر مسائل حج است. این کتاب دارای این مباحث است: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی، تفاوت دیدگاههای شیعه و اهل سنت، توصیه‌های ضروری، آشنایی با لغات عربی و برخی ادعیه و زیارات.
نقی‌زاده، محمد (متولد 1331)
جلوه‌هایی از زیبایی و هنر در سرزمین وحی، تهران، سوره مهر، چاپ 1،، 201 ص، رقعی.
شابک: 2- 743- 506- 964- 978
بررسی آثار تاریخی مکه و مدینه از منظر هنر و زیبایی‌شناسی است. مکه از مادرشهرهایی است که به دلیل اهمیت و جذابیت آن، مهندسان و معمارانی نخبه برای ساختن آن اقدام کردهاند. نتیجه این زحمات، شهری زیبا و آرام با جلوه‌های هنری است.
نوری‌کوهبانی، محمدرضا
راهنمای‌زائرین حرمین شریفین‌در شناخت اماکن‌مکه‌و مدینه، مشهد، عروج‌اندیشه، چاپ 1،، 136 ص.
مجموعهای از دستورالعمل‌ها برای راهنمایی زائران حج است تا با معرفت
ص: 88
اقدام به زیارت اماکن مذهبی کرده و تأثیر سفر حج در آنها عمیق‌تر شود.
نیلفروشان، محمدرضا
زمین آسمانی (1): مکه و مدینه، عکس عبدالرسول افشین، ویرایشِ رقیه کیخائی، اصفهان، گنبدهای فیروزهای، چاپ 1، 1387، 384 ص، پالتویی.
شابک: 4- 0- 90100- 600- 987
معرفی وضعیت زیستی، طبیعی، جغرافیایی، سیاسی و ... عربستان سعودی به طور عام و شهرهای مکه و مدینه به طور خاص است. نویسنده همچنین به مراسم و فرائض مختلف حج و فلسفه هریک میپردازد. بخشی از کتاب نیز معرفی اماکن متبرکه از جمله قبرستان بقیع، مدفن همسران و فرزندان پیامبر (ص)، مساجد مختلف است.
وثوقی، محمدعلی
مکه، کوه‌ها، رویدادها، مشهد، ایوار، چاپ 1، 1384، 232 ص، وزیری.
شابک:
x
- 4- 95950- 964
بررسی جغرافیای طبیعی مکه به ویژه کوه‌های این شهر است. نویسنده به اهمیت و تأثیر کوه‌ها در آب و هوای شهر مکه میپردازد و نمونه‌هایی را ذکر میکند.
هاجری، یوسف
بقیع: سرگذشت‌اسفبار ویرانی‌آثار اسلامی‌حجاز به‌دست‌آل سعود، ترجمهی محمد محمدرضایی، تهران، نشر بقیع، چاپ 1،، 176 ص.
ص: 89
عنوان دیگر: سرگذشت‌اسفبار ویرانی‌آثار اسلامی‌حجاز به‌دست‌آل سعود.
بررسی تاریخی و مذهبی اقدامات آل‌سعود و وهابیون در تخریب آثار اسلامی و اماکن تاریخی است.
هاشمی، سیداسماعیل (1)
(1282- 1378)
ارمغان سفر حج، اصفهان، نقش مانا، چاپ 1، 1379، 264 ص، وزیری.
شابک: 6- 3- 91236- 964
معرفی اماکن مقدس در مکه و مدینه است. نویسنده گزارشی از دیده‌ها و شنیده‌های خود در سفر به حج را تنظیم کرده و به تألیف کتاب حاضر مبادرت ورزیده است. هدف او نشان دادن اهمیت و تأثیر اماکن مذهبی است.
هاشمی، سیدمحمود (متولد 1331)
حج‌و رویدادهای تاریخی‌حرمین، تهران، محمود هاشمی، چاپ 2،، 400 ص، رقعی.
شابک: 8- 939- 330- 964
بررسی حوادث تاریخی خانه خدا و حرم نبوی و نیز مسائل حج است. مؤلف حوادث هر دوره را به تفکیک معرفی و بررسی کرده است.
هاشمی نوربخش، حسن (متولد 1349) (به کوشش)
راهنمای حج و عتبات: ده کتاب در یک کتاب، قم، حسنین (ع)، چاپ 1، 1385، 448 ص، وزیری.
1- آیتالله هاشمی اصفهانی؛ هاشمی اصفهانی، سیداسماعیل
ص: 90
شابک: 4- 59- 8262- 964
مجموعهای از ده عنوان کتاب است که به منظور راهنمایی زائران تألیف شدهاند. این مجموعه به آداب و اعمال زیارت میپردازد؛ اما عمده مطالب آن به شرح و نقل احکام و مناسک حج و عمره اختصاص دارد. نویسنده می‌کوشد با معرفی مساجد و اماکن مذهبی و مقابر مکه و مدینه و عراق و سوریه، آداب زیارت این مشاهد مشرفه را تشریح کند. در بخشی از کتاب، خلاصه‌ای از عقاید شیعه و آداب زیارت پیامبر (ص) نیز آمده است. کتاب مشتمل است بر خلاصه و گزیده‌ی ده کتاب با این عناوین: مناسک حج/ مرکز تحقیقات حج؛ صهبای حج/ عبدالله جوادی آملی؛ آثار اسلامی مکه و مدینه/ رسول جعفریان؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (ص)/ جعفر سبحانی؛ تاریخ و اماکن سیاحتی و زیارتی سوریه/ اصغر قائدان؛ مع الشیعه الامامیه فی عقائدهم (ترجمه)/ جعفر سبحانی؛ سنن النبی (آداب زندگی پیامبر (ص)/ سیدمحمدحسین طباطبایی، راهنمای عتبات عالیات عراق/ حسن هاشمی نوربخش؛ شناخت عربستان/ علی محمدی آشنایی؛ سخن و سخنوری/ محمدتقی فلسفی.
هژبری، محمد (متولد 1330)
خورشید شب‌پوش: مکه‌مکرمه‌و مدینه‌منوره، تهران، محمد هژبری، چاپ 1،، 164 ص، پالتویی.
شابک: 0- 7745- 06- 964
راهنمای سفر حج است. مؤلف به مطالبی در خصوص مساجد، مکانها، و زیارتگاههای مکه و مدینه و نیز مطلبی در زمینه‌ی اعمال و آداب حج میپردازد.
ص: 91
ی زدانی، علی‌اکبر
مدینه آشنای غریب، ساری، آوای مسیح، چاپ 1، 1385، 88 ص، رقعی.
شابک: 0- 0- 96021- 964
تاریخچه‌ی مختصری از شهر مدینه و معرفی زیارتگاههای این شهر است. مؤلف علاوه بر آن، به موضوعاتی چون فلسفه و فواید تاریخ، آشنایی با حق، موجبات تفکر، ثبات و آرامش دل، عبرت و پند، افشای چهره‌ی خیانتکاران، پیامبر اعظم اسوه‌ی حسنه، شیعیان در عربستان و مطالبی دیگر اشاره نموده است.
ی وسف، عبدالله
مساجد و آثار باستانی مکه و مدینه، ترجمه غلامحسین انصاری (1)، تهران، فرازاندیش سبز، چاپ 1،، 276 ص، رقعی.
شابک: 1- 45- 8034- 964
عنوان اصلی: المساجد والاماکن الاثریه فی مکه والمدینه.
بررسی جنبههای مختلف مسجدها و اماکن باستانی در مکه و مدینه است. مخاطبان این کتاب در دو بخش، مساجد و آثار کهن و تاریخی را از نظر معماری، هنری، اجتماعی، و دینی بررسی میکنند. بخش اول، درباره اسامی مکه و مواقیت حج و حدود حرم و بیست و هفت مسجد و اثر تاریخی شهر مکه است. بخش دوم، چهل و یک مسجد و مکان کهن و باستانی مدینه معرفی و بررسی شده است از آن جمله به مسجد اجابت، مهراس، غار نبی حرام، مسجد جمعه، کوه قریظه، و مسجد ابوذر غفاری میپردازد. منابع نگارنده غیر از آیات، احادیث، و روایات، متون تاریخی
1- متولد 1327
ص: 92
و برخی منابع علوم دیگر مثل هنر و معماری است.
حوادث ویژه
(حج خونین، تخریب بقیع و ...)
این قسمت شامل اطلاعات منابعی است که به حوادثی مثل کشتار زائران بیت الله الحرام در سال 1366 و تخریب بقیع میپردازد. پس از حاکمیت دولت وهابی بر شبه جزیره عربستان و تغییر نام این کشور به عربستان سعودی، روضه
-
زیبایی که قبلًا بر قبور سه امام شیعیان یعنی امام حسن، امام باقر و امام صادق (ع) و نیز عباس عموی پیامبر (ص) ساخته بودند تخریب شد. این حادثه در تاریخ اسلام بسیار اهمیت داشت. حادثه ویژه دیگر کشتن حجاج ایرانی در سال 1366 بود که مسبوق به سابقه نبوده است. بهرحال اطلاعات منابع درباره این موضوعات در این قسمت معرفی خواهد شد.
امینی، محمدهادی
تاریخ‌مکه، ترجمه‌محسن‌آخوندی، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 2، 6، 480 ص.
شابک: 1- 472- 430- 964
چاپ دیگر
مکه، تهران، مکتب‌نشر العلم‌و الادب، ق/، 376 ص.
بررسی تحولات تاریخی مکه در دوره اسلامی و معرفی حوادث مهمی که در این شهر به وقوع پیوسته است. مکه به عنوان یکی از مادرشهرها (متروپل) در فرهنگ اسلام و جهان مسلمانان، شاهد تحولات تاریخی فراوان بوده است. به ویژه پس از حاکمیت خاندان آل سعود بر کشور عربستان و مناسبات آنان با دیگر مسلمانان، مکه شاهد حوادث تلخ و شیرین بوده است. از جمله به حادثه کشتار حجاج ایرانی در سال 1366
ص: 93
شمسی اشاره میکند.
بنگاش، ظفر (1)
کشتار مکه‌و آینده‌حرمین، ترجمه‌هادی دبستانی، تهران، سروش (انتشارات‌صدا و سیما)، چاپ 1،، 127 ص.
عنوان اصلی:
The Makkah and future of the haramain
بررسی کشتن حجاج ایرانی در سال 1366 شمسی توسط نیروهای سعودی از منظر حقوق بین‌الملل و فقه اسلامی است. به نظر نویسنده حرم نبوی و خانه خدا از اماکن بین‌المللی است.
بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی. واحد روابط عمومی‌و بین‌المللی (به کوشش)
حج‌خونین: گزیده‌اشعار سروده‌شده‌به مناسبت فاجعه‌خونین مکه‌مکرمه‌و در رثای‌شهدای گرانقدر حج 1366، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل‌انتشارات‌و تبلیغات،، 213 ص.
مجموعه اشعاری درباره واقعه‌ی کشتار زائران ایرانی در سال 1366 در شهر مکه است.
کعبه در خون، تهران، بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، واحد روابط عمومی‌و بین‌المللی، چاپ 1،، 200 ص، وزیری.
گزارشی از واقعه جمعه خونین مکه در مرداد ماه سال 1366 است. معرفی شهدای این حادثه خونین به همراه تصاویر و اطلاعات شناسنامه‌ای این شهدا بخش دیگری از این کتاب است.
1- ظفر بنگاش
ص: 94
جانقلی، منیژه (متولد 1351)
میهمان خدا: گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان‌شاهی، تهران،: سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی، نشر شاهد، چاپ 1،، 53 ص.
شابک: 4- 313- 394- 964- 978
عنوان دیگر: گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان‌شاهی.
این نوشتار درباره شخصیت و زندگی یکی از شهدای واقعه خونین کشتار زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است.
جوادی آملی، عبدالله (1) (متولد 1312)
قداست‌و امنیت‌حرم، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج؛ نشر مشعر، چاپ 1،، 49 ص، رقعی.
چاپ عربی
قدسیه الحرم وامنه، قم، نشرمشعر، 1408 ق، 44 ص، رقعی.
چاپ انگلیسی
The Sanctity and Security of The Holy Shrin, 1989, 46 p.
بررسی دو ویژگی خانه خدا و حرم الهی مکه یعنی مقدس و منزه بودن و دوم امن بودن وعدم جواز هرنوع آزار و اذیت در این حرم است. این کتاب در سال 1366 (1407 قمری)، همزمان با شهادت تعدادی از حجاج بیت‌الله الحرام در کشتار خونین مکه تدوین یافته است. آخرین بخشهای آن، منعکس کننده حال وهوای آن روزگار است. نویسنده ذیل سرفصل‌هایی از قبیل فرق انسان با فرشته و حیوان؛ اساس وحدت؛ چگونگی وحدت؛ اوصاف موحدان وحدت‌طلب و اهتمام به حرم به بررسی قداست و امنیت حرم از منظر فقه و معارف اسلامی میپردازد. نتیجه‌گیری مؤلف این است
1- آیتالله جوادی آملی
ص: 95
که مطابق قواعد و موازین شریعت اسلامی همه جانداران در حرم آزادند و کسی حق تعرض به آنها ندارد. از سوی دیگر هرگونه رفتار و عملی که توهین به حرم باشد، حرام و مستوجب توبیخ است.
حکمت، یوسف
تجاوز آل سعود به‌حرم امن‌الهی، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، معاونت‌فرهنگی، چاپ 1،، 76 ص.
بررسی واقعه مکه در سال 1366 و کشتار تعدادی از حجاج خانه خدا است. مؤلف به علل و زمینه‌های شروع عملیات مأمورین سعودی نمی‌پردازد و فقط رفتار وحشیانه نظامیان سعودی در حرم را محکوم میکند. شریعت اسلام تأکید کرده که همه جانداران در حرم آزاد می‌باشند و هرگونه آزار و اذیت آنها نامشروع است چه رسد به تجاوز به جان انسانها و کشتن انسانها. ادله مشروع نبودن اقدامات مأمورین آل سعود را آورده است.
خسروی، شمسی
تعبیر یک خواب: زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک، تهران، نشر شاهد، چاپ 1، 1387، 112 ص، پالتویی.
شابک: 4- 313- 394- 964- 978
فروست: زنان آسمانی- 10
عنوان دیگر: زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک.
«حافظه سلیمان شاهی» در سال 1313، در شهر اردبیل، به دنیا آمد و در کودکی، همراه خانواده، به شهر مقدس مشهد کوچ کرد. این خانواده به عنوان سرایدار یک میهمان‌سرا، در همان شهر ساکن شدند. وی در سال 1352، همسر خود را از دست داد و مسئولیت نگهداری فرزندان را پذیرفت. حافظه، در جریان انقلاب برادر کوچک خویش را از دست داد و
ص: 96
در سال 1361، نوه دختری و در سال 1363 و 1365، دو پسر خویش خود را تقدیم انقلاب و اسلام کرد. او سرانجام در سال 1366، در سفر حج و در جریان راهپیمایی برائت از مشرکین، به دست نیروهای سعودی به شهادت رسید. دهمین شماره از مجموعه «زنان آسمانی» به معرفی «حافظه سلیمان‌شاهی» اختصاص دارد.
ص: 97
دبیرخانه دائمی کنگره بررسی قداست‌و امنیت‌حرم
المضیف‌الخصم: رساله‌المثقفین الایرانیین الی‌جمیع المفکرین‌و اساتذه الجامعات فی‌العالم، االاماله الدائمه للمؤتمر العالمی‌لبحث قداسه‌الحرم‌و امنه، قم، الحج، چاپ 1، 1363، 35 ص.
متن نامه‌ی بیانیه‌گونه‌ی اندیشمندان فرهنگی ایران خطاب به متفکرین و
ص: 98
استادان دانشگاه‌های جهان به مناسبت حادثه حج خونین سال 1366 شمسی است. این بیانیه با عنوان دشمنی میزبان با حجاج میهمان به کنگره جهانی امنیت و قداست حرم عرضه شده است. محتوای آن گزارشی از تجاوز دولت سعودی به حقوق حجاج و کشتن آنها است.
دلشاد، متین
جمعه خونین مکه، تهران، روزنامه ایران، چاپ 1،، 55 ص، رقعی.
شابک: 4- 10- 4347- 600- 978
فروست: با چشم باز؛.
بررسی ابعاد واقعه مکه در سال 1366 و تأثیرات جهانی آن است. پس از کشتار حجاج در مکه، بعضی از متفکران و نویسندگان جهان آن را محکوم کردند، روزنامه‌ها و مجلات به تحلیل این حادثه پرداختند و چند همایش برای بررسی آن برپا شد. نویسنده به گزارش همه رخدادها میپردازد.
رهنورد، زهرا (متولد 1326)
نشید الطریق الدامی: حول‌فاجعه‌مکه، تهران، مؤسسه بین‌المللی کتاب، ق/، 39 ص، رقعی.
عنوان دیگر: حول‌فاجعه‌مکه.
[نشید الطریق الدامی: حول‌فاجعه مکه. انگلیسی]، تهران، مؤسسه‌بین المللی‌کتاب، 1988/ 1367، 39 ص، رقعی.
این کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
The song of the bloody road( Massacre in Mecca )1987, by
Zahra Rahnavard, Tehran, Ketab international institute, 1988, 39 p.
گردآوری و مجموعه‌سازی از اشعار عربی درباره فاجعه خونین مکه در
ص: 99
سال 1366 شمسی (1407 قمری) است. خانم رهنورد پس از گردآوری اشعار به تنظیم آنها پرداخته است. این اشعار از منابع مختلف در سراسر جهان گردآوری شده است.
شاهرخی، محمود (1) (متولد 1306)
جمعه خونین‌مکه به‌روایت شاعران امروز، به کوشش محمود شاهرخی (جذبه) و عباس‌مشفق کاشانی (2)، تهران، سروش، چاپ 1،، 425 ص.
شریف عسگری، صاحب (3)
الوجه الاخر لاحداث مکه الدامیه، تهران، مؤسسه کیهان، چاپ 1، 1367، 171 ص، وزیری.
بررسی عوامل پشت پرده رویدادهای خونین مکه در سال 1366 یا علل و عوامل مخفی است. این حادثه باعث شهادت بسیاری از زائران بیت‌الله الحرام شد و باید تحقیق و بررسی جدی و بی‌طرفانه درباره آن انجام شود و همه عوامل پیدا و پنهان مورد توجه قرار گرفته و معلوم شود فرد یا جریان‌های مؤثر در این حادثه چه نقشی داشته‌اند.
1- متخلص به جذبه
2- کی‌منش، عباس؛ کاشانی، مشفق متولد 1304
3- تقی، صاحب؛ عسگری، شریف
ص: 100
علیپور، منوچهر (متولد 1343)
حج‌خونین: عروج‌ملکوتی، شیراز، انتشارات‌تخت جمشید، چاپ 1،، 52 ص.
شابک: 6- 38- 6794- 964
مجموعه‌سازی از داستانهای کوتاه فارسی است که درباره حج سال 1366 نوشته‌اند. این داستان‌ها هرچند از تخیل نویسندگان بهره گرفته و خیال در آنها وجود دارد ولی گویای بسیاری از واقعیتها و انعکاس‌دهنده نظریات مردم درباره این حادثه مهم تاریخی است.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
ابوطالب‌یزدی: (1) شهید مروه، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 3- 75- 7635- 964
عنوان دیگر: شهید مروه.
گزارشی از شهادت میرزا ابوطالب یزدی است. او در مکه توسط حکومت سعودی در سال 1322 شمسی به اتهام آلوده کردن حرم و کعبه به اعدام محکوم و در محل صفا و مروه گردن زده شد. مؤلف اسناد تاریخی این ماجرا را نیز منعکس کرده است.
تخریب و بازسازی بقیع‌به روایت‌اسناد
1- 1300- 1322
ص: 101
، تهران، نشر مشعر، چاپ 2،، 168 ص، پالتویی.
شابک: 0- 85- 7635- 964
بررسی‌وضعیت، گذشته وحال قبرستان بقیع باتکیه براسناد معتبراست. کتاب حاضر ابتدا شرح حال مختصری از مدفون‌شدگان معروف در بقیع ارائه کرده و سپس به تاریخ تخریب بقیع و بقاع متبرکه مدینه و مکه میپردازد و آنها را به روایت اسناد تاریخی گزارش میکند. گزارش نویسنده بر مبنای واکنش‌های افراد و نهادهای مختلف به تخریب بقیع است.
کاظمی، اقدس (1) (متولد 1318)
حج خونین، فاجعه قرن: شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه، قم، مثلث عشق، چاپ 1، 1387، 144 ص، وزیری.
شابک: 8- 0- 90472- 600- 964
عنوان دیگر: شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه.
مجموعهای از اشعار است که به معرفی و اسامی شهدای مراسم حج در سال 1366 میپردازد.
المؤتمر العالمی لبحث قداسه الحرم و امنه
قداسه الحرم و امنه، تهران، مرکز تحقیقات و انتشارات حج، چاپ 1، 1988 م، 95 ص، رقعی.
گزارشی از برنامه‌های کنگره جهانی بررسی قداست و امنیت حرم (تهران، 1367) و معرفی مقالات عرضه شده به کنگره است. این کنگره پس از حج خونین سال 1366 توسط نهادهای متصدی حج مثل سازمان حج
1- متخلص به مژگان؛ کاظمی قمی، اقدس
ص: 102
برگزار شد.
میردامادی، حسن
آنسوی‌حج‌خونین، یا، تبلیغات‌آل سعود، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، جاپ 1،، 471 ص، رقعی.
بررسی حادثه حج خونین از نگاه مسئولان کشور عربستان سعودی و نیز از منظر جراید و نشریات عربستان است. البته نویسنده در هر مورد به نقد آنها پرداخته است. این کتاب، حاوی عکسهای رنگی از کشتار حجّاج ایرانی به دست رژیم آل سعود و نیز عکس‌هایی از شهدا است.
جنایت‌وهابیت، تهران، حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، چاپ 1، 1369، 691 ص، وزیری.
مجموعهای از خاطرات شاهدان عینی واقعه کشتار حجاج و زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است. از نگاه این کتاب، تفکرات وهابی و انحرافات موجود در عقاید طرفداران وهابیت، علت اصلی این حادثه است.
الصور: تفضح‌اعلام‌آل سعود، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، ق/، 52 ص.
عنوان دیگر: تفضح‌اعلام‌آل سعود.
[عکسها: افشاگر تبلیغات‌آل سعود. انگلیسی]، تهران، مرکز تحقیقات و انتشارات حج، چاپ 1، 1367.
این کتاب به زبان انگلیسی است. اطلاعات مأخذشناسی آن:
Photographs, exposing the saudis propaganda stunts, by Hassan Mirdamadi, Tehran, Center for Hajj Research and Publications, 1988.
مجموعهای از عکسهای مربوط به حوادث حج خونین سال 1366 است. گردآورنده، به گونه‌ای این عکسها را انتخاب و چیده است که ماهیت رژیم آل‌سعود را افشا میکند و زمینه‌ساز هدایت و راهنمایی مردم
ص: 103
است.
نشر شاهد
کبوتران خونین‌بال‌حرم: تحلیلی‌بر جنایت وهابیت‌در کشتار زائر بیگناه‌کویتی، تهران، نشر شاهد،، 44 ص.
عنوان دیگر: تحلیلی‌بر جنایت وهابیت‌در کشتار زائر بیگناه‌کویتی.
بررسی جنبههای واقعه مکه در سال 1366 است. نویسنده در چند فصل این حادثه را بررسی کرده است. در فصلی زائران شهید را معرفی کرده به ویژه از نظر ملیت آنها را دسته‌بندی کرده و تحلیل برای هر دسته آورده است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ستاد امور جنگ
روایت حج خونین، تهران، پیام آزادی، چاپ 1،، 298 ص.
معرفی ابعاد مختلف حادثه کشتار حجاج ایرانی در سال 1366 است. حادثه را از زوایای مختلف و بر اساس گزارش‌ها و روایت‌های گوناگون بررسی کرده است. در فصلی افکار وهابیون را نقادی کرده و یکی از عوامل حادثه را همین افکار معرفی میکند.
هاجری، یوسف
بقیع: سرگذشت‌اسفبار ویرانی‌آثار اسلامی‌حجاز به‌دست‌آل سعود، ترجمهی محمد محمدرضایی، تهران، نشر بقیع، چاپ 1،، 176 ص.
ص: 104
عنوان دیگر: سرگذشت‌اسفبار ویرانی‌آثار اسلامی‌حجاز به‌دست‌آل سعود.
بررسی تاریخی و مذهبی اقدامات آل‌سعود و وهابیون در تخریب آثار اسلامی و اماکن تاریخی است.
ص: 105
2- عتبات عراق
آل‌طعمه، سلمان هادی
کربلا و حرم‌های مطهّر، ترجمهی حسین صابری، ویرایشِ علی ورسه‌ای تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 360 ص، وزیری.
شابک: 6- 64- 6293- 964
معرفی دو زیارتگاه امام حسین (ع) و حضرت عباس بن علی (ع) است. نگارنده در این کتاب در دو بخش مستقل و البته با ساختاری همسان و همانند، تاریخ بنا و سیر رخدادهای این دو مرقد مطهّر را بررسی کرده است. جلوه‌های هنر معماری، کاشی‌کاری و خط و کتابت، شخصیت‌شناسی ناموران به خاک سپرده در این حرم‌ها، شناسایی متولیان آنها و نفایس موجود در گنجینه هر یک از این حرم‌ها از جمله سرفصل‌هایی است که بررسی شده است.
آل‌یاسین، محمدحسین
تاریخ حرم کاظمین، ترجمه غلامرضا اکبری، بی‌جا، انتشارات کنگره جهانی حضرت رضا (ع)، چاپ 1، 1371، 295 ص، وزیری.
بررسی تاریخی حرم کاظمین و عرضه‌ی اطلاعات دقیق و جامعی از شهر کاظمین و حرم امام کاظم (ع) است. این تحقیق، به این دلیل که نویسنده آن سالیان درازی از عمر خود را در راه تحقیق و تدوین تاریخ شهر کاظمین صرف کرده و سیر تحوّل و رویدادهای آن را به رشته تحریر درآورده، از اهمیت خاصی برخوردار است و خواننده را با چگونگی شکلگیری حرم و وقایعی که در طول تاریخ بر آن گذشته و کیفیت گسترش و آبادانی آن آشنا می‌سازد. متن عربی کتاب، دارای تصاویری از اماکن مختلف حرم مطهر بوده که استفاده از تمامی آنها در ترجمه و چاپ
ص: 106
فارسی آن، به لحاظ عدم کیفیت چاپ، امکان پذیر نبوده است. مؤلف در متن عربی این کتاب، حدود هفتصد و بیست شعر در قالب قصیده‌های طولانی از شاعران مختلف آورده که مترجم، ترجمه همه آنها را ضروری ندانسته و فقط گزیده‌ای از آنها را ترجمه و آورده است.
ابن طاوس، غیاث الدین بن عبدالکریم (- 692 ق)
فرحه الغری فی تعیین قبر امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) فی النجف، به کوشش تحسین آل‌شبیب موسوی، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، چاپ 1، 1377، 192 ص، وزیری.
مجموعهای از روایات، درباره تعیین قبر حضرت علی (ع) است. مؤلف با گردآوری این روایات در صدد اثبات این نکته است که سخن ناآگاهان و شبهه‌ی آنان درباره مرقد شریف حضرت علی (ع) بی‌اساس است و خاندان علی بارها و به صراحت جایگاه قبر او را تعیین کردهاند. در مقدمه کتاب استدلال نظری در اثبات وجود قبر مطهر حضرت در نجف و علت مخفی بودن قبر حضرت ذکر شده است. همچنین در انتهای کتاب حکایاتی از کراماتی که از ضریح مقدس نجف ظاهر شده، بیان گردیده است.
اثنی‌عشری، فاطمه
کعبه‌عشق، تهران، حافظ نوین، چاپ 1،، 95 ص.
شابک: 8- 53- 8264- 964
بررسی جنبههای مختلف مرقد حسین بن علی (ع) و زیارت کربلای معلی است. نویسنده در صدد تبیین اهمیت و تأثیر زیارت مرقد حسینی بر زندگی فردی و اجتماعی شیعیان است. و با استناد به احادیث و گفته‌های بزرگان زیارت مرقد امام حسین (ع) را دارای آثار دنیوی و اخروی، و نیز خیر و برکت فراوان میداند.
ص: 107
احمدی، محمدمهدی (1) (متولد 1339)
راهنمای زائرین کربلا: تاریخ و آثار اسلامی عتبات عالیات عراق همراه با فضایل ائمه (ع)، قم، نصایح، چاپ 3، 1378، 150 ص، رقعی.
شابک: 5- 02- 6377- 964
عنوان دیگر: تاریخ و آثار اسلامی عتبات عالیات عراق همراه با فضایل ائمه (ع).
معرفی اماکن مقدس و تاریخی و تبیین پیشینه تاریخی شهر کربلا است. در ابتدا موقعیت جغرافیایی شهر بررسی شده؛ سپس تسمیه کربلا و نظریات درباره نام‌گذاری به چند اسم متداول در متون تاریخی تحلیل شده؛ در ادامه نویسنده به توصیف خصوصیات ظاهری و هنر معماری حرمین امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) پرداخته و وضعیت بنای قدیمی شهر را که شامل شش دروازه بوده بررسی و وضعیت فعلی شهر و محلات و وجه تسمیه هر یک را تشریح میکند. همچنین به رسوم مردم کربلا در زیارت هر یک از اماکن مقدس که در ایام خاصی از سال صورت میگیرد اشاره‌هایی شده است. در ادامه اصطلاح مقام تعریف شده و تعدادی از مقامات تاریخی و باستانی شهر مانند مقام حر، مقام ابن فهد حلی، تل زینبیه و غیره معرفی میشود. قسمت پایانی کتاب به معرفی برخی از مجالس عزاداری معروف و نذرهای رایج مردم کربلا اختصاص یافته و در آخر نکاتی پیرامون آداب زیارت ذکر میشود.
اسلامی، حسین (متولد 1326)
نگاهی‌به تاریخ‌عتبات: نجف، کربلا، کاظمین، سامراء، ساری، انتشارات پژوهشهای فرهنگی، چاپ 1،، 155 ص.
1- احمدی، مهدی
ص: 108
شابک: 7- 11- 6912- 964
بررسی زیارتگاهها و عتبات عالیات چهار شهر عراق از منظر تاریخی است. در چهار شهر نجف، کربلا، کاظمین و سامراء، چند تن از ائمه معصوم (ع) شیعیان صاحب بارگاه و مرقدند و شیعیان در طول تاریخ همیشه به این شهرها توجه داشته‌اند و عاشقانه بر این اماکن مسافرت می‌کرده‌اند. از اینرو در هر دوره، حوادث زیادی عارض بر این شهرها شده است. نویسنده این حوادث را با استناد به منابع تاریخی و حدیثی تحلیل میکند.
امرودی، میثم (متولد 1345)
زائر (): آشنایی‌اجمالی‌با عتبات‌عالیات (اماکن‌مقدس‌عراق)، تهران، بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، نشر شاهد، چاپ 1،، 118 ص، پالتویی.
شابک: 8- 50- 6489- 964
عنوان دیگر: آشنایی‌اجمالی‌با عتبات‌عالیات (اماکن‌مقدس‌عراق)
مجموعه حاضر به معرفی آرامگاهها، مساجد و اماکن متبرکه واقع در عراق، میپردازد. از جمله اماکنی که تحلیل شده، عبارت‌اند از: قبرستان وادی السلام، خانه منصوب به امیرالمومنین (ع)، مسجد جامع کوفه، آرامگاه مسلم بن عقیل (ع)، آرامگاه کمیل بن زیاد نخعی، حرم مطهر حسین بن علی (ع)، آرامگاه امام موسی بن جعفر (ع)، آرامگاه امام محمد بن علی الجواد (ع)، آرامگاه امام حسن بن علی العسکری (ع) و آرامگاه امام علی بن محمد التقی (ع).
ایدرم، حسن (متولد 1344)
سیمای‌کاظمین: آرام‌دجله، به کوشش معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی
ص: 109
، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت‌چاپ‌و نشر بین‌الملل، چاپ 1،، 228 ص، رقعی.
شابک: 3- 26- 7126- 964
فروست: دیار ابرار- 5
چاپ‌های دیگر
قم، مؤسسه‌فرهنگی انتشاراتی گرگان، چاپ 1،، 240 ص، رقعی.
شابک: 9- 19- 7225- 964
تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 167 ص، رقعی.
شابک: 6- 095- 540- 964- 978
بررسی شهر کاظمین از جنبههای تاریخی، جغرافیایی، جمعیتی، آداب و رسوم، آثار و گنجینه‌های تاریخی است. مؤلف مطالب را در پنج بخش با این عناوین تنظیم کرده است: کاظمین آرام دجله؛ کاظمین در نگاه زمان؛ کاظمین در چشمان یک زائر؛ کاظمین در گستره دین؛ و کاظمین از حماسه تا سالهای فروغ.
بابائی حائری، سعید
سیمای‌نجف‌اشرف، به کوشش معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات‌اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1،، 251 ص، رقعی.
عنوان روی‌جلد: هفت شهر عشق: سیمای نجف‌اشرف: بارگاه‌نور
فروست: دیار ابرار-.
بررسی تاریخ پیدایش نجف اشرف و معرفی زیارتگاههای این شهر و دیگر جوانب آن است. نجف اشرف از مراکز بسیار مهم شیعه است و تشیع از اینجا ترویج شده و گسترش یافته است. از اینرو مورد توجه شیعیان و مسلمانان بوده و هست. معماران و مهندسان بهنام شیعه آثار زیادی در این
ص: 110
شهر بر جای گذاشته‌اند. مؤلف به جنبههای مختلف مثل معماری، شهرسازی، شخصیت‌های مهم مقیم یا مدفون در این شهر، بخشها و نهادهای مهم شهری و حوزه علمیه پرداخته است.
تلخیص
گزیده سیمای نجف اشرف، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 66 ص.
شابک: 9- 151- 540- 964- 978
تلخیصی از کتاب سیمای نجف اشرف از نویسنده‌ی فوق است، در چهار فصل به معرفی شهر نجف اشرف پرداخته است. در فصل اول با عنوان «نیم‌نگاه»، نامهای شهر، ویژگیهای شهر، وضعیت اقتصادی و وضعیت آب و هوای شهر بررسی شده است. «بارگاه نور» عنوان فصل دوم کتاب است که در آن بارگاه حضرت علی (ع) معرفی شده است. در فصل سوم با عنوان «علم و فرهنگ»، مشاهیر، مدارس علمیه و کتابخانه‌های این شهر معرفی شده است. و در فصل آخر برخی آثار مکتوب و منظوم درباره نجف آورده شده است.
بافنده، ابوالفضل (1) (متولد 1328)
راهنمای کامل عراق: نجف، کربلا، کاظمین (بغداد)، سامرا، کوفه و دیگر مکانهای زیارتی، مشهد، کنگره بزرگداشت سرداران شهید و بیست و سه هزار شهید استانهای خراسان، انتشارات ستاره‌ها، چاپ 1،، 160 ص، وزیری.
شابک: 6- 56- 2546- 964
راهنمای سودمند برای زائرین ایرانی در عراق است و اطلاعات ضروری را به آنها میدهد. دارای این مباحث است: فاصله مرزها تا شهرهای
1- اسلام‌دوست، ابوالفضل؛ اسلام‌دوست، الف. ب؛ بافنده اسلام‌دوست، ابوالفضل
ص: 111
عراق، طریقه برقراری ارتباط تلفنی بین ایران و عراق، وضعیت جغرافیایی و فرهنگی عراق، واحد پول، نحوه خرید، شهرهای مهم و مکانهای زیارتی و مقدس عراق، برنامه‌های زیارتی کاروانهای زیارتی عتبات، اجناس مناسب و سوغات، رستوران‌ها و هتل‌ها. در انتهای کتاب، عبارات و کلمات متداول و مورد نیاز زائران به ترتیب الفبا آمده تا تبادل نظر و گفتگو بین زائران و عراقی‌ها تسهیل گردد.
بغدادی، حمید
سامراء البقیع الثانی، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، ق/، 56 ص.
بررسی جوانب مختلف سامراء و زیارتگاه مرقد امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) و دیگر امامزادگان موجود در این منطقه است. شهر سامراء در مکتب شیعه بسیار اهمیت دارد و یادآور نمادها و سمبل‌های تشیع میباشد. از اینرو مؤلف به تفصیل به تحولات تاریخی این شهر و مختصات جغرافیایی آن پرداخته است.
ترابی، اکبر
کلید بهشت: راهنمای‌اماکن، عتبات‌عالیات، قم، دارالهدی، چاپ 1،، 448 ص.
شابک: 4- 58- 8222- 964
راهنمای زائران عتبات عراق است. نویسنده اطلاعات جامع از تاریخ، جغرافیا و آداب زیارت عتبات عالیات عراق به صورت مستند در اختیار زائران قرار میدهد.
جودکی، رضا (متولد 1340)
ص: 112
: راهنمای‌اماکن، ادعیه‌و زیارات، تهران، شعاع، چاپ 1،، 136 ص، جیبی.
ص: 113
شابک: 0- 120- 590- 964
راهنمای اماکن زیارتی عتبات عالیات به همراه متن برخی از زیارات اماکن مقدس است. نویسنده اطلاعات مورد نیاز زائران را به تفکیک آورده تا زائران با چشم باز و معرفت به پابوسی بزرگان دین و مذهب بروند و با اخلاص مرقدهای آنان را زیارت نمایند.
تمامی آنچه زائران به هنگام زیارت مراقد نیاز داشته‌اند مثل زیارتنامه آورده است.
حسین‌زاده، مجید
در آستان‌جانان: راهنمای عتبات عالیات‌نجف، کربلا، کاظمین، سامراء، کوفه‌همراه‌با زیارات، قم، فکرآوران، چاپ 1،، 240 ص، جیبی.
شابک: 8- 3- 92885- 964
راهنمای چهار شهر زیارتی عراق یعنی نجف، کربلا، سامرا و کاظمین است. نیازمندیهای زائران به اطلاعاتی درباره تاریخ، فرهنگ، جغرافیا، شخصیت‌ها و دیگر جوانب این شهرها انگیزه مؤلف برای پرداختن به این شهرها و تدوین این راهنما شده است.
حکیم، حسن عیسی (متولد م)
المفصل فی تاریخ النجف الاشرف: تاریخ المرقد الحیدری الشریف، قم، مکتبه الحیدریه، جلد دوم، چاپ 1، ق/، 400 ص، وزیری.
شابک:
x
- 79- 503- 964
عنوان دیگر: تاریخ المرقد الحیدری الشریف.
بررسی جوانب مختلف مرقد علوی و بارگاه حضرت علی (ع) در نجف
ص: 114
اشرف است. این کتاب جلد دوم از مجموعهی پنج جلدی المفصل فی تاریخ النجف الاشرف است که تاریخ نجف را از قدیم ترین روزگاران تا به امروز پیگیری کرده است. این جلد خود دارای دو بخش است. بخش اول: تاریخ مرقد علوی شریف شامل بحث‌هایی درباره مرقد علوی، ضریح، روضه، رواقها، ایوان طلا، گنبد، ساعت و صحن حیدری و بخش دوم: با عنوان خزانه الحیدریه، شامل تاریخ «زیارت مرقد علوی» از ائمه، اولاد ائمه، خلفا و سلاطین و امراء است.
حنایی جهرمی، عبدالحسین (متولد 1348)
مسافر کربلا، جهرم، مصلی، چاپ 1،، 155 ص، رقعی.
شابک: 1- 09- 5375- 600- 978
بررسی تاریخ، جغرافیا و دیگر جوانب کربلا و مرقد حسینی و بارگاه ابوالفضل العباس است. مؤلف در صدد عرضه‌ی اطلاعات لازم و ضروری از جنبههای مختلف شهر کربلا و زیارتگاههای این شهر است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، واحد آموزش امور روحانیون
آزموده‌ها (1): نگاهی به تجارب و توصیه‌های روحانیون (ویژه عتبات و سوریه)، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 120 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: آزموده‌های عتبات عالیات: مروری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون عمره و مدیران کاروانهای عمره
ص: 115
. بررسی وظایف مدیران کاروانها در راهنمایی زائران عتبات عالیات عراق و نیز اماکن زیارتی شیعیان در سوریه است. در بخش اول این کتابچه اماکن زیارتی مستند و در بخش دوم اماکن زیارتی غیر مستند مورد بررسی قرار گرفته است. اعمال مسجدین سهله و کوفه عنوان بخش سوم است. در بخش چهارم تجربیات سفر و راهکارهای عملی آمده و در بخش پایانی، کروکی اماکن زیارتی آمده است.
خداکرمی زنجانی، ابوعلی (1) (متولد 1309)
عتبات عالیات سفره معنوی اولیاء الله، قم، افق فردا، چاپ 1، 1381، 325 ص، رقعی.
شابک: 4- 15- 7382- 964
معرفی ابعاد زیارتگاههای مذهبی عراق است. نویسنده در هفت فصل ابتدا به اهمیت زیارت اولیای الهی به ویژه زیارت امام حسین (ع) پرداخته و با بهره‌گیری از منابع حدیثی و تاریخی به آثار معنوی زیارت در پیوند محبت بنده با پیشوایان دینی و قُرب به حق سخن گفته است، نویسنده با سفر به کاظمین مرقد دو امام شیعه (امام کاظم و امام جواد) به قبور نواب امام زمان و شیخ کلینی اشاره نموده و از تاق کسرا و ایوان مداین نیز سخن گفته است. سپس با زیارت امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) در سامرا به شرح حال سیدمحمد یکی از فرزندان امام هادی (ع) پرداخته است. وی، با سیری در کوفه از اماکن زیارتی آن، چون مسجد کوفه، مسجد سهله و مراقد متبرکه بسیاری از اولاد و احفاد امامان بازدید کرده و از اهمیت نجف اشرف و تجدید بنای بارگاه ملکوتی قتلگاه، تل زینبیه و کرامات، و چگونگی زیارت این مَشاهد و عتبات عالیات و آداب و اعمال هر یک، پرداخته است.
1- خداکرمی، ابوعلی
ص: 116
خرمی، حسین (متولد 1330)
سفر عشق: زیارت عتبات عالیات همراه با گزیده تاریخ عراق و شهرهای مقدس آن، قم، امام عصر، چاپ 1، 1388، 376 ص، جیبی.
شابک: 9- 26- 5323- 600- 978
بررسی تاریخ، جغرافیا و دیگر جوانب عتبات عراق است. چهار شهر عراق یعنی نجف، کربلا، کاظمین و سامرا به دلیل برخوردار بودن از بارگاه‌های ائمهی شیعه اهمیت خاص در نظر شیعیان دارد. زیارتگاههای مستقر در این چهار شهر همواره مورد توجه آنان بوده است. مؤلف تلاش کرده اطلاعاتی به شیعیان بدهد که با معرفت و آگاهانه به زیارت بروند.
دهقان، اکبر (متولد 1345)
آینه کمال، سیری گذرا در سیره امامان معصوم (ع) در عراق، قم، آستانه مقدسه حضرت معصومه (س)، چاپ 1، 1380، 247 ص، رقعی.
شابک: 2- 42- 6401- 964
بررسی سیره علمی و عملی و شرح حال زندگی امامان مدفون در عراق، و توصیف عتبات عالیات است. نویسنده در این کتاب ابتدا زندگانی امام علی (ع) را از ولادت تا شهادت، شامل عبادات، مبارزات، و مظلومیت ایشان، بررسی میکند. آنگاه به توصیف عتبات شهر نجف میپردازد. سپس زندگانی امام حسین (ع) و مسئله عاشورا، زندگانی حضرت عباس، امام کاظم، جواد، هادی، و عسکری (ع) و حرم‌های آنان را شرح میدهد.
رفیعی، محسن و شریفی، معصومه
عراق، صدف شش گوهر: راهنمای‌زائران، نقشه‌و تصویر؛ یادمان‌سفر گروهی‌از جانبازان‌به عتبات‌عالیات
ص: 117
، با همکاری معصومه‌شریفی، قم، روح، چاپ 1، بی‌تا، 248+ 24 ص، وزیری.
شابک: 3- 59- 6790- 964
عنوان دیگر: یادمان‌سفر گروهی‌از جانبازان‌به عتبات‌عالیات.
مجموعه اطلاعاتی درباره سرزمین عراق، مکانهای مقدس و زیارتی و فضایل و مناقب امامان معصوم (ع) است. نگارنده نخست به تشریح موقعیت تاریخی و جغرافیایی کشور عراق و روابط و مناسباتش با کشور ایران پرداخته است. وی سپس درباره تاریخچه شهرهای کاظمین، سامرا، نجف و کوفه و کربلا، مشخصات جغرافیایی و شهری، ابعاد و اجزا و اضلاع مکانهای مقدس، ایوانها و ورودیها و دیگر بخشهای تشکیل دهنده آنها، فضایل زیارت اماکن متبرکه، فضایل و مناقب امامان معصوم و اصحاب و یاران آنها، مراقد سایر بزرگان در این شهرها، و منزل امام علی (ع) در کوفه مطالبی بیان میکند و خاطرات و مشاهدات خود را از این مکانها عرضه میکند.
رئیسی‌اردلی، محمدنصیر
شناخت‌عراق‌و عتبات‌عالیات، تهران، نیایشگران‌وحدت، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 03- 93734- 964
عنوان روی جلد: شناخت عراق و عتبات عالیات: هدیه‌ای به راهیان وادی عشق و ایثار
بررسی عتبات عراق و جنبههای مختلف تاریخی، مذهبی و زیارتی آنها است. نخست به جغرافیای کشور عراق اعم از ویژگیهای طبیعی، انسانی و اقتصادی میپردازد. در ادامه به اختصار دربارهی اوضاع سیاسی و تاریخی عراق اطلاعات و تحلیل‌هایی می‌آورد. در بخش اصلی کتاب
ص: 118
اماکن سیاحتی و زیارتی عراق در شهرهای بغداد، کاظمین، سامرا، نجف اشرف، کوفه و کربلا معرفی شدهاند.
سالاریان، خادمعلی
آشنایی‌با کشور عراق‌و عتبات‌عالیات، مشهد، رستگار، چاپ 1،، 256 ص، رقعی.
شابک: 7- 341- 721- 964
بررسی جنبههای مختلف عتبات عراق است. این کتاب نخست اطلاعاتی درباره جغرافیای طبیعی- تاریخی- سیاسی و اقتصادی کشور عراق عرضه میکند؛ سپس پیشینه‌ی تاریخی عتبات عالیات و دیگر اماکن سیاحتی- زیارتی این کشور بررسی میشود.
سپهری‌اردکانی، علی (1)
عتبات‌عالیات: آشنایی‌با اماکن‌مقدسه، نجف‌اشرف، کربلای‌معلی، کاظمین، سامرا همراه‌با زیارت نامه‌های مربوطه، قم، مشهور، چاپ 1، 1381، 208 ص، رقعی.
شابک: 6- 73- 6863- 964
چاپ دیگر
قم، میراث ماندگار، چاپ 1، 1382، 208 ص، رقعی.
شابک: 0- 40- 7884- 964
بررسی تاریخچه و دیگر ابعاد عتبات عراق است. نویسنده به منظور معرفی اماکن مقدس عراق و توجیه زائران عتبات عراق این کتاب را تألیف کرده است. از این رو ابتدا اطلاعاتی در باب کشور عراق- موقعیت جغرافیایی و تاریخی آن- درج میگردد. سپس آن اماکن به همراه دعاها و زیارتنامههایی که در آن جا باید خوانده شود
1- سپهری، علی
ص: 119
معرفی میگردد. این اماکن عبارت اند از: نجف اشرف، کربلا، کاظمین، کربلا و سامرا.
سرحدی، مهدی (متولد 1355) و علوی، علی (متولد 1348)
راهنمای حرم مطهر امیر مومنان حضرت علی بن ابیطالب (ع)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 8، 144 ص، رقعی.
شابک: 9- 180- 540- 964- 978
راهنمای زائران بارگاه امام علی (ع) برای زیارت آگاهانه این مرقد شریف است. امام علی (ع) به عنوان صحابی پاکدامن نزد اهل سنت و امام اول شیعیان از مقام و منزلت ویژهای برخوردار است. مرقد او در طول تاریخ، محلی برای زیارت میلیونها زائر بوده است. نیز این مرقد در هر دوره، توسعه یافته و تحولاتی داشته است. این کتاب سعی کرده همه این تحولات و بخشها را بشناساند.
شمشیری‌میلانی، محمدعلی (1) (متولد 1309)
راهنمای‌عتبات عالیات‌عراق، مشهد، محب، چاپ 1،، 204 ص.
شابک: 4- 13- 6220- 964
چاپ دیگر
مشهد، خاطره، چاپ 1،، 205 ص.
شابک: 1- 59- 5876- 964
راهنمای عتبات عراق و معرفی جوانب مختلف زیارتگاههای مستقر در عراق است. نویسنده تلاش کرده همه موارد مهم را به زائران معرفی کند تا
1- شمشیری، محمدعلی؛ میلانی، محمدعلی
ص: 120
زائران با حضور قلب و آگاهی به زیارت رفته و به حضور برسند.
شهرستانی، محمدتقی
کربلا، یا، گلزار حسینی‌از نظر تاریخی، جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی‌و ...، گزینش، تلخیص‌و افزوده‌ها محمدباقر محبوب القلوب (1)، قم، مولود کعبه، چاپ 1،، 338 ص.
شابک: 5- 46- 6343- 964
عنوان دیگر: گلزار حسینی‌از نظر تاریخی، جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی
معرفی بارگاه و مرقد امام حسین (ع) در کربلا از منظر مذهبی، اجتماعی، جغرافیایی و تاریخی است. نویسنده با هدف عرضه‌ی همه اطلاعات لازم و ضروری به زائران اقدام به تألیف این اثر کرده است.
صحتی‌سردرودی، محمد (2) (متولد 1343)
سیمای‌سامرا: سینای‌سه‌موسی، به کوشش معاونت‌پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1، 1374، 240 ص.
فروست: دیدار با ابرار- 6
عنوان دیگر: سینای‌سه‌موسی.
تلخیص
گزیده سیمای سامراء: سینای سه موسی
1- متولد 1328
2- صحتی، محمد؛ سردرودی، محمد
ص: 121
، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 155 ص، پالتویی.
شابک: 1- 186- 540- 964- 978
این کتاب تلخیص کتاب سیمای سامراء: سینای سه موسی همین نویسنده است که درباره شهر سامراء و اماکن مقدسی و زیارتی این شهر تألیف شده است. متن کتاب دربارهی تحولات تاریخی سامراء و چهره اجتماعی، دینی و جغرافیایی است. به نظر نویسنده سامراء مرکز تلاقی دیدگاههای ائمه شیعه و رهبران مذهبی است و از این نظر بسیار مهم است. چون غیبت حضرت ولیعصر (عج) هم از همین شهر آغاز شد.
سیمای‌کربلا: حریم‌حریت، به کوشش معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات‌اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 2،، 237 ص.
فروست: دیدار با ابرار- 4
عنوان دیگر: حریم‌حریت.
چاپ دیگر
تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 144 ص، پالتویی.
شابک: 5- 092- 540- 964- 978
مجموعه مطالبی درباره تاریخ شهر کربلا، آستان مقدس امام حسین (ع) و اماکن تاریخی و زیارتی این شهر است. کربلا در مذهب شیعه سمبل و نماد مظلومیت است و در این مکان دو جریان حق و باطل به مصاف هم رفتند. از اینرو موجب عبرت‌آموزی است. موضوعات دیگر نیز در کتاب بیان شده از جمله: فلسفه زیارت، فضائل و آداب زیارت امام حسین (ع)، آداب زیارت حضرت ابوالفضل العباس (ع)، آثار معنوی زیارت، تأثیر اجتماعی زیارت.
ص: 122
طباطبایی امیری، سیدجعفر
وادی عشق: در تاریخ عتبات عالیات عراق، قم، زبرجد، چاپ 1، 1382، 192 ص، وزیری.
شابک: 6- 0- 94746- 964
عنوان دیگر: در تاریخ عتبات عالیات عراق.
بررسی تاریخ عتبات عالیات عراق و فضیلت زیارت اماکن مقدس در این سرزمین است. نویسنده ضمن اشاره به آداب زیارات عتبات عراق و استغاثه و توسل به ائمه (ع) و استنباط این موضوع از قرآن و سنت، شهر نجف اشرف را از دیدگاه محدثان و راویان اهلبیت توصیف کرده و دربارهی گنبد و بارگاه نجف سخن گفته است. وی سپس حوزه علمیه نجف و شرح حال شیخ طوسی را مورد بررسی قرار میدهد و نگاهی کوتاه به بغداد و زمان آل بویه دارد. آنگاه شهر کوفه، عظمت و فضیلت آن و نیز مساجد بزرگ این شهر و برخی از بزرگان و حوادث مرتبط به آنها را بررسی میکند. شهر کربلا، حماسه بزرگ عاشورا، ابعاد و اندازه گنبد و بارگاه امام حسین (ع)، تل زینبیه، شهر مدائن، گنبد و بارگاه کاظمین، تعمیر و بازسازی و مرمت اماکن آنجا در دوره‌های مختلف تاریخ و مشاهیر کاظمین از دیگر مباحث کتاب است. فصل پایانی به معرفی شهر سامرا اختصاص یافته است.
علوی، سیدعلی
راهنمای مسجد مقدس کوفه و اماکن اطراف آن، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 156 ص، رقعی.
شابک: 3- 179- 540- 964- 978
بررسی جوانب مسجد کوفه و پیرامون آن است. مسجد کوفه از مساجد مهم در جهان اسلام است و شاهد بسیاری از حوادث در تاریخ اسلام بوده
ص: 123
است. این کتاب بخشهای مختلف این مسجد را معرفی کرده و تحولات تاریخی آن را بررسی می‌نماید.
غلامی‌مایانی، ابوالقاسم (متولد 1327)
عراق: وادی‌زیارت‌و سیاحت، تهران، کاراپیام، چاپ 1،، 24 ص، پالتویی.
شابک: 2- 2- 95063- 964
بررسی جنبههای مختلف زیارتگاهها و سیاحت‌گاه‌های عراق است. مؤلف در صدد تهیه کتاب دستی است که همواره در اختیار زائر باشد. در این کتابچه ضمن بیان موقعیت جغرافیایی کشور عراق، شهرهای زیارتی و سیاحتی آن معرفی و مشخصات و نام هر یک از زیارتگاههای آن بازگو شده است.
کربلای‌عشق: راهنمای‌سفر زائران به‌عتبات عالیات، تهران، عابد، چاپ 1،، 296 ص، رقعی.
شابک:
x
- 541- 364- 964
مطالبی دربارهی زیارتگاههای عراق و شرح مختصری از زندگی پیامبران، امامان، و شهدایی است که در عراق دفن شدهاند. بخش آغازین کتاب، به اوضاع جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، و پیشینه‌ی تاریخی عراق پرداخته؛ و در بخشهای بعد زیارتگاههای مستقر در عراق و جنبههای هنری و معماری، مذهبی و اقتصادی و نیز در فصلهای بعد به شخصیت‌های مدفون در این امامزادگان میپردازد.
نینوای عشق: راهنمای سفر زائرین عتبات عالیات، تهران، عابد، چاپ 1، 1384، 156 ص، پالتویی.
شابک: 5- 552- 364- 964
مطالبی دربارهی وضعیت جغرافیایی سرزمین عراق و هم چنین اطلاعاتی
ص: 124
دربارهی زیارتگاهها و شرحی مختصر از زندگی پیامبران پیشین، امامان معصوم، خاندان اهلبیت و شهدا است. نویسنده با استناد به منابع تاریخی اصیل به این بررسی‌ها میپردازد و همراه با سروده‌ها، آیات و احادیثی چند آورده شده است.
فیض، سیدمحمدصادق (متولد 1345)
سفر به‌عتبات: نجف‌اشرف، کربلا، کاظمین، سامرا، به کوشش محمدصادق‌فیض و فاطمه مصطفوی دهکردی، تهران، صباح، مؤسسه فرهنگی بامداد نور، چاپ 1،، 54 ص، پالتویی.
عنوان‌دیگر: راهنمای‌سفر به‌عتبات (نجف‌اشرف، کربلا، کاظمین، سامراء).
اطلاعاتی درباره اماکن مقدس واقع در چهار شهر عراق و سیر تاریخ تحولات عتبات عالیات است. نویسنده به همراه بررسی هر زیارتگاه، زیارتنامهی مزارات آنجا را آورده است.
فیض‌قمی، عباس (متولد 1327)
در حریم‌یار: یادنامه‌سفر به‌عتبات‌عالیات، تهران، مرکز نشر فرهنگی‌آیه، چاپ 1،، 280 ص، رقعی.
شابک: 7- 01- 5741- 964
عنوان دیگر: یادنامه سفر به‌عتبات‌عالیات.
چاپ دیگر
تهران، نشرفیض روشنگر، چاپ 1، 1382، 280 ص، رقعی.
شابک: 8- 1- 94839- 964
بررسی تاریخ تحولات اماکن زیارتی و تاریخی و مذهبی در چهار شهر
ص: 125
عراق است. نویسنده پس از ذکر تاریخچه‌ای از سرزمین عراق، اماکن زیارتی شهرهای نجف اشرف، کربلا، کاظمین و سامراء به معرفی زیارتگاههای این شهرها میپردازد و زیارتنامههای آنها را همراه با توضیحات آورده است. در پایان داستان گزارش‌هایی از حیات و ممات انبیای مستقر در عراق آورده و اماکن سیاحتی و آثار باستانی عراق را نیز معرفی کرده است.
قاروبی‌تبریزی، حسن (1) (متولد 1336)
تحفه‌زائرین اماکن‌متبرکه عراق‌و سوریه، قم، دار التفسیر، چاپ 1،، 288 ص، جیبی.
شابک: 9- 35- 6398- 964
معرفی زیارتگاههای اسلامی‌در عراق و سوریه و نیز آرامگاههای شخصیت‌های مؤثر و مهم در عراق است. نویسنده در چند فصل به تاریخ زیارتگاه‌هایی مثل مرقد علوی در نجف و مرقد حسینی در کربلا، آداب و رسوم زیارت که زائران باید مراعات کنند؛ شهرسازی و معماری و جنبههای هنری و بالاخره جنبههای اقتصادی و اجتماعی آنها میپردازد.
قائدان، اصغر (متولد 1343)
عتبات‌عالیات‌عراق، ویرایشِ جواد کامور بخشایش، برای حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 280 ص، وزیری.
بررسی آثار و مکانهای مقدس عراق که در اصطلاح از آنها به «عتبات عالیات» یاد میشود است. مجموعه عتبات شامل چهار منطقه است که در فصلهای زیر بررسی شدهاند: فصل اول: نجف اشرف شامل حرم امیرالمؤمنین (ع) و سایر آثار آن؛ فصل دوم: شامل مسجد کوفه و مقابر و مقام‌های صحابه و یاران حضرت علی (ع)؛ فصل سوم: کربلا، شامل حرم و
1- تبریزی قاروبی، حسن
ص: 126
مرقد مطهر امام حسین (ع)، شهیدان کربلا و نیز حضرت ابوالفضل (ع)؛ فصل چهارم: کاظمین، شامل مرقد مطهر امام کاظم و امام جواد (علیهما السلام) و نیز بغداد و مدائن؛ فصل پنجم: سامرا، شامل مرقد مطهر امام هادی و امام عسکری (علیهما السلام) و سرداب غیبت.
قرآنی، فاطمه (متولد 1333)
سرزمین‌خورشید، مشهد، نشر ولیعصر (عج) توس، چاپ 1،، 2 جلد، جیبی.
شابک: 8- 18- 8062- 964
بررسی زیارتگاههای اسلامی و شیعی در عراق است. نویسنده بر این باور است که چهار شهر عراق یعنی کربلا، نجف، کاظمین و سامراء تاریخ مجسم و عینی شیعه است. شیعیان با مسافرت به این شهرها علاوه بر زیارت ائمه (ع) و بزرگان شیعه، یک دوره تشیع و حوادث این مذهب را مرور می‌نمایند.
قمی، محمدرضا
اماکن‌زیارتی‌و سیاحتی‌عراق، ویرایشِ علی‌ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 5- 42- 6293- 964
بررسی اماکن زیارتی و زیارتگاهها و نیز سیاحت‌گاه‌های عراق است. نویسنده پس از مقدمه در هفت فصل، شهرهای زیارتی عراق را در بخشهای متعدد و گوناگون معرفی می‌نماید. ابتدا نجف اشرف، سپس کوفه، کاظمین، بغداد و سامرا. بخش دوم و آخرین قسمت کتاب آثار باستانی عراق و برخی از تصاویر است.
ص: 127
کبیری‌رهنی، مهران
کربلا ما می‌آئیم، تهران، مهران‌کبیری‌رهنی، چاپ 1،، 40 ص، وزیری.
مجموعه اطلاعاتی درباره اماکن مقدس در سرزمین عراق است. نویسنده پس از کارشناسی نیازهای زائران شهرهای عراق، به این نتیجه رسیده که همه زائران نیاز جدی به راهنمایی علمی دارند و اغلب هر چند به علت اعتقاد قلبی برای زیارت به عراق مسافرت میکنند ولی آگاهی چندانی از تاریخ و دیگر جنبههای زیارت و زیارتگاهها ندارند. از اینرو اقدام به تدوین این اثر میکند.
محدثی، جواد (متولد 1332)
زائر کربلا، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 59 ص، پالتویی.
شابک: 0- 112- 540- 964- 978
بررسی گذرا به زیارت و آثار آن و آشنایی اجمالی با حرم‌ها و زیارتگاهها و اماکن تاریخی سرزمین عراق است. این کتاب مختصراً، به زبانی نوشته شده که عموم زائران، بتوانند از آن استفاده کنند.
کربلا کعبه‌دلها، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 216 ص، رقعی.
بررسی اهمیت و تحولات تاریخی کربلا و مرقد حسینی و نیز نگاهی به دیگر اماکن زیارتی عراق است. کتاب حاضر در پنج فصل زیارت ائمه عراق را بررسی کرده و شهرهای مقدس آن کشور را معرفی نموده است. اهم سرفصلهای آن چنین است: مکتب زیارت، کربلا قبله عشق، نجف کوی ولایت، کاظمین و سامرا، تحلیل محتوایی زیارتنامهها، عناوین فصول کتاب هستند.
ص: 128
محقق‌ورسی، رجبعلی (1) (متولد 1318)
نجف‌اشرف‌در ادوار زمان، مشهد، محب، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 4- 2- 90564- 964
بررسی تاریخ تحولات نجف اشرف و مرقد علوی به عنوان بارگاه امام اول شیعیان است. البته علی بن ابیطالب (ع) بین پیروان همه مذاهب اسلامی محبوبیت دارد و صحن و سرای او همواره مورد توجه شیفتگان بوده است. از اینرو نجف اشرف یک قطب معنوی و فکری در جهان اسلام بوده است.
محمد قاسملو، علیرضا
زیارت‌اماکن متبرکه‌عراق، تهران، نشر جابر، چاپ 1،، 110+ 10 ص.
شابک: 6- 17- 7120- 964
مجموعه بررسی‌ها و نحلیل‌هایی درباره زیارتگاهها و اماکن متبرکه عراق است. نویسنده اطلاعات مورد نیاز زائران را در اختیار آنها قرار میدهد.
محمدی‌همدانی، اصغر (متولد 1339)
توشه‌زائرین عتبات عالیات، تهران، هنرسرای‌اندیشه، چاپ 1،، ح+ 428 ص، جیبی.
شابک: 6- 00- 7457- 964
چاپ دیگر
تهران، گلزار کتاب، چاپ 1،، 426 ص، جیبی.
معرفی جنبه‌ها و ابعاد مختلف عتبات عالیات و زیارتگاههای عراق است.
1- محقق، رجبعلی؛ ورسی؛ رجبعلی
ص: 129
نویسنده تلاش نموده آگاهی زائران را افزایش دهد به گونه‌ای که آنها با حضور قلب و معرفت به زیارت رفته و توشه‌ای اخروی ذخیره کنند.
مقدس، احسان (متولد 1341)
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 361 ص.
شابک: 8- 161- 540- 964- 978
عنوان دیگر: راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق ویژه کارگزاران حج و زیارت.
راهنمای مدیران و زائران در شناخت اماکن و زیارتگاههای عراق است. نویسنده به منظور تهیه متن درسی برای دوره آموزش مدیران و پرسنل گروههای زیارتی این کتاب را نوشته است. و همه اطلاعات مورد نیاز را دقیق و جامع آورده است.
موسوی، ابوالحسن (متولد 1345)
رهپویان‌عشق: راهنمای‌اماکن‌و زیارتنامههای عتبات‌عراق، با همکاری علی‌اکبر شفیعی‌راد، قم، مهدیه، چاپ 1،، 219 ص، جیبی.
شابک:
x
- 06- 7267- 964
راهنمای زیارتگاهها و اماکن مهم تاریخی عراق است. اطلاعات مورد نیاز درباره همه اماکن را همراه با زیارتنامهها و دیگر متن‌های مورد نیاز زائران را آورده است.
موسوی خرسان، حسین
النجف و عماره المرقد الطاهره، قم، دارالاعتصام، مرکز الامیر لاحیاء التراث الاسلامی، چاپ 1، ق/،
ص: 130
66 ص، رقعی.
شابک: 6- 31- 7147- 964- 978
اطلاعات تاریخی درباره مرقد مطهر حضرت علی (ع) و چگونگی پیدا کردن و بازسازی آن در ادوار مختلف تاریخ است. نخست حدیث‌هایی در فضیلت و جایگاه نجف نقل شده سپس با استناد به متون تاریخی و روایی تاریخ بارگاه حضرت علی (ع) در نجف اشرف و وضعیت ساختمانی آن و بخشهای مختلف بیان گردیده است. براساس اطلاعات این کتاب مرقد حضرت علی (ع) در نجف اشرف هفت بار بازسازی شده است. مشخصات هر کدام از این موارد و کسانی که در بازسازی نقش داشته‌اند بازگو شده است.
مهری، محمدجواد (متولد 1326)
سرزمین‌آرزوها: راهنمای‌زائرین اماکن‌زیارتی عراق‌به‌انضمام نقشه، زیارتنامههای مربوط به قطعه‌عکس، قم، مشرقین، چاپ 1،، 364 ص، جیبی.
مجموعه اطلاعات و مدارکی جهت راهنمایی زائران اماکن زیارتی عراق است. اهمیت شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامراء برای شیعیان بسیار است به طوری که همواره این شهرها محل تردد زائران این اماکن بوده است و زائران به راهنمایی همواره نیاز داشته‌اند. و نویسنده سعی کرده این نیاز را مرتفع سازد.
میلانی، سیدمحمد علی
راهنمای عتبات عالیات عراق، مشهد، محب، چاپ 1، 1378، 204 ص، جیبی.
شابک: 4- 13- 6220- 964
راهنمای زائران اماکن متبرکه عراق است. اطلاعات مورد نیاز زائران در زمینه‌های تاریخی، شهرسازی و معماری، اجتماعی، زیارتی و غیره را
ص: 131
آورده است.
نجفی، بهاءالدین (متولد 1323)
ص: 132
از ائمه، شیراز، ستاره‌طلایی، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 7- 0- 94179- 964
معرفی زیارتگاههای مذهبی کشور عراق است. به ویژه کربلا و بارگاه حسینی معرفی شده است. همچنین کرامت‌هایی از برخی ائمه مدفون در عراق نیز در کتاب بیان شده است.
نیلفروشان، محمدرضا
زمین آسمانی (2): سرزمین مقدس عراق، اصفهان، گنبدهای فیروزهای؛ هم اندیشان، چاپ 1، 1388، 432 ص، رقعی.
شابک: 4- 3- 90743- 600- 978
عنوان دیگر: سرزمین مقدس عراق
بررسی ابعاد مختلف اماکن مقدس و زیارتی کشور عراق است. نویسنده با توجه به تخصصاش در زمینه معماری بیشتر از این جنبه به معرفی بناها پرداخته است. وی جنبههای هنری اماکن زیارتی را برجستهتر کرده است.
وثوقی، رضا (متولد 1346)
کربلا، نجف، کاظمین، کوفه، به‌روایت تصویری‌رضا وثوقی، تهران، صحرا دریا، چاپ 1،، 75 ص، خشتی.
شابک: 0- 3- 94692- 964
معرفی اماکن متبرکه چهار شهر عراق و جنبههای مختلف تاریخی، مردمی، هنری این اماکن است.
ص: 133
ویسمه‌ای، مسعوده (متولد 1335)
سفرنامه‌کوی‌عشق: راهنمای زائرین‌کربلای معلی‌و عتبات عالیات، قم، نشر نجبا، چاپ 1،، 120 ص، جیبی.
شابک: 1- 40- 7238- 964
راهنمای زائرین شهرهای زیارتی عراق است. نویسنده سعی کرده هر آنچه زائران نیاز داشته‌اند را بیاورد و به زبان ساده اطلاعات لازم را به آنها بدهد. وی اطلاعاتی درباره تاریخ و جغرافیای اماکن زیارتی، معماری زیارتگاهها و جنبههای هنری آنها و شخصیت‌شناسی مدفونین در این اماکن آورده است.
ص: 134
3- عتبات شامات
احمدی، محمدمهدی
راهنمای زائران‌سوریه: اماکن‌و آثار تاریخی‌شام، همراه‌با خطبه‌ها و زیارتنامه، قم، نصایح، چاپ 1، 1380، 112 ص، رقعی.
شابک: 9- 00- 6377- 964
عنوان روی جلد: راهنمای زائران‌سوریه تاریخ و آثار اسلامی شام همراه با خطبه‌ها و زیارتنامهها.
مجموعه اطلاعات درباره اماکن متبرک منطقه‌ی شامات است. نویسنده زیارتگاههای سوریه را از زوایای مختلف تاریخی، هنری، شهرسازی، معماری و اجتماعی بررسی کرده است.
اسدی، علی‌محمد (متولد 1342)
زیارتگاه‌های‌دمشق: راهنمای‌اماکن، ادعیه‌و زیارات، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1،، 168 ص، جیبی.
شابک: 8- 34- 7600- 964
بررسی زیارتگاهها و اماکن مقدس سوریه و نیز تاریخ، جغرافیا، ترکیب جمعیت و نحوه اداره حکومت کشور سوریه است. مؤلف در صدد تبیین جنبههای هنری، شهری، معماری، مذهبی و دیگر ابعاد زیارتگاههای موجود در شام است. البته پیش از معرفی اماکن مقدس، به عنوان مقدمه تاریخ و جغرافیای سوریه را بررسی کرده است. همچنین مشهورترین زیارت وارد شده برای شخصیت‌های مدفون در هر زیارتگاه بیان گردیده است.
ص: 135
امین‌زاده، هاجر (متولد 1359)
سفر عشق، مشهد، شیرازگان، چاپ 1،، 87 ص.
شابک: 7- 46- 7575- 964
اطلاعاتی از اماکن تاریخی- مذهبی سوریه جهت راهنمایی زائران است. مرقد کسانی مثل حضرت زینب (س)، آثار فردی و اجتماعی زیادی بر زائران دارد.
بابازاده، علی‌اکبر (متولد 1334)
با من‌به‌سوی‌شام: شرح‌مزارهای زیارتی‌سوریه، قم، دانش‌و ادب، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 4- 5- 93820- 964
عنوان‌دیگر: شرح‌مزارهای زیارتی‌سوریه.
بررسی مزارها و زیارتگاههای سوریه جهت راهنمایی زائران است. کتاب در شش فصل با عناوین زیر سامان یافته است: دیدار و زیارت؛ حضرت زینب؛ حضرت سکینه؛ مقام و مرقد حضرت رقیه؛ مسجد جامع دمشق؛ قبور متبرکه در باب الصغیر.
بیگدلی، زکریا
زیارتگاهها و زیارتنامههای سوریه، قم، شمیم کوثر، چاپ 8، 1386، 120 ص، رقعی.
شابک:
راهنمای مختصر و مفید برای زائران زیارتگاههای سوریه است. مؤلف در قالب گزارشی از آن سفر روحانی و معنوی، به معرفی مرقدها و زیارتگاههای شهرهای سوریه و حلب میپردازد و سیمای کلی زیارتگاهها و مزارهای آن سرزمین را ترسیم میکند
ص: 136
گزارشی‌از سفر به‌سوریه، قم، منشور وحی، چاپ 1، 5، 120 ص، جیبی.
شابک: 4- 0- 94893- 964
عنوان دیگر: گزارشی‌از سفر به‌سوریه‌توسط زوار ایرانی‌حضرت زینب‌کبری (سلام‌الله‌علیها).
چاپ دیگر
قم، حسنین، چاپ 1،، 144 ص، جیبی.
شابک: 6- 92- 8262- 964- 978
مجموعه اطلاعاتی درباره سفر به سوریه و زیارت اماکن مقدس در این کشور است. نویسنده این اطلاعات را در شش فصل با عناوین ذیل سامان داده است: معرفی اجمالی سوریه؛ مراقد اهلبیت (ع) در دمشق؛ زیارتگاههای حومه دمشق؛ مزارهای شهر حلب؛ از تهران تا دمشق؛ دانستنیهای لازم زائرین.
پیشوایی، مهدی
شام سرزمین خاطره‌ها، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1369، 231 ص، وزیری.
بررسی ابعاد گوناگون اماکن متبرکه شامات است. این کتاب برای آگاهی بخشی به راهنمایان و روحانیون کاروانها تهیه شده و در مباحث ذیل تدوین یافته است: معرفی سرزمین شام؛ شام در مسیر تاریخ؛ پیدایش نُصیریه؛ جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل؛ آثار تربیتی زیارت و معرفی مزارهای بزرگانی چون سر یحیای شهید، بلال بن رباح، عبدالله بن جعفر، ام سلمه، ام حبیبه، اسماء همسر جعفر طیار، ام کلثوم، حضرت سکینه، حضرت رقیه، عبدالله فرزند حضرت امام زین العابدین (ع)، فضّه و محل سرهای شهدای کربلا.
ص: 137
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، واحد آموزش امور روحانیون
آزموده‌ها (1): نگاهی به تجارب و توصیه‌های روحانیون (ویژه عتبات و سوریه)، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 120 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: آزموده‌های عتبات عالیات: مروری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون عمره و مدیران کاروانهای عمره.
بررسی وظایف مدیران کاروانها در راهنمایی زائران عتبات عالیات عراق و نیز اماکن زیارتی شیعیان در سوریه است. در بخش اول این کتابچه اماکن زیارتی مستند و در بخش دوم اماکن زیارتی غیر مستند مورد بررسی قرار گرفته است. اعمال مسجدین سهله و کوفه عنوان بخش سوم است. در بخش چهارم تجربیات سفر و راهکارهای عملی آمده و در بخش پایانی، کروکی اماکن زیارتی آمده است.
خردمندی، محمدعلی (متولد 1341)
عطر شام: معرفی اماکن و مزارات سوریه، اصفهان، گلبهار اصفهان، چاپ 1،، 176 ص، جیبی.
شابک: 0- 75- 5691- 964- 978
عنوان دیگر: معرفی اماکن و مزارات سوریه.
بررسی جغرافیا، تاریخ، اماکن زیارتی و شخصیت‌های اسلامی که در سوریه به خاک سپرده شدهاند به زائران است. نویسنده تلاش کرده اطلاعات ضروری مسافران سوریه و زائران اماکن متبرک سوریه را
ص: 138
گردآوری کرده و در یک جلد و چند باب تنظیم کرده است.
رمضان، علی
با راهیان نور: راهنمای زائرین سوریه، تهران، جمال الحق، چاپ 1،، 128 ص، جیبی.
شابک: x- 85- 5671- 964
سابقی، محمد حسنین (متولد 1946 م)
پژوهشی پیرامون بارگاه حضرت زینب (س)، قم، نوید اسلام، چاپ 1، 1378، 288 ص، رقعی.
شابک: 5- 06- 6485- 964
عنوان اصلی: مرقد العقیله زینب فی میزان الدراسه و التحقیق و التحلیل.
بررسی پیرامون مدفن و بارگاه حضرت زینب (س) به شیوه تحلیلی و گزارشی است. مؤلف، ابتدا با اشاره به کتابهایی که درباره زینب کبرا نگارش یافته و ذکر فضیلت زیارت آن حضرت و نظرات مختلف درباره بارگاه ایشان، به کاوش پیرامون مزار زینب (ع) در مصر پرداخته است. وی همچنین نظر سیاحان و تاریخنگاران را در این باره مطرح کرده است. تحقیق درباره بارگاه حضرت زینب (ع) در زمان فاطمیان و زیارتگاههای ساختگی در مصر، و نظرات علمای بزرگ مصر پیرامون حرم زینب (ع) بخش دیگری از کتاب را تشکیل میدهد. وی، در ضمن به تحلیل سند و محتوای مصادر و روایاتی که مدفن زینب (ع) را در مصر دانسته‌اند، پرداخته است.
ستوده، فریبا
سفری به سوی سرزمین شام، تبریز، تندیس مهر، چاپ 1، 1380، 128 ص، رقعی.
شابک: 1- 0- 93564- 964
ص: 139
معرفی اماکن متبرکه کشور سوریه و تبیین منزلت حضرت زینب (س) و حضرت رقیه است. کتاب با اطلاعاتی درباره کشور سوریه آغاز میشود، سپس مطالبی درباره حضرت زینب (س) شامل زندگینامه، شخصیت، خطبه آن حضرت، محل دفن، زیارتنامه فراهم میآید و در پی آن مقبره حضرت رقیه و مرقد برخی مردان و زنان صدر اسلام و یاران ائمه معرفی میشود. کتاب با تصاویر رنگی تعدادی از اماکن مقدس و مذهبی واقع در سوریه به پایان می‌رسد.
سیدعلوی، سیدابراهیم (1) (متولد 1318)
سرزمین پیامبران، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 264 ص، رقعی.
شابک: x- 018- 540- 964
بررسی سرزمین شام و به خصوص سوریه فعلی با استناد به منابع معتبر تاریخی و بر اساس اطلاعات جدید است. نگارنده ضمن بیان تاریخچه شام، شرح حال کوتاهی از زندگانی پیامبران و برخی دانشمندان و بزرگان دیگر را که به این سرزمین وارد شده و خاطره‌ای به وجود آورده‌اند بیان نموده است. کتاب در دوازده فصل با عناوین: سرزمین شام، جمهوری عربی سوریه، ساختار اعتقادی، دمشق، حلب، بیت‌المقدس، دیگر آثار تاریخی شام، زینبیه، مَرج عذرا، شام و پیامبران، بزرگانی از دانشمندان مسلمان در شام و در نهایت شام و شاهان اموی و مروانی تدوین شده است.
شاهرخ، کمال‌الدین
شام سرزمین خاطره‌ها، الشام ارض الذکریات: اماکن زیارتی سوریه به روایت تصویر، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،،
1- علوی، سیدابراهیم
ص: 140
156 ص.
شابک: 7- 014- 540- 964
عنوان دیگر: الشام ارض الذکریات.
عنوان دیگر: اماکن زیارتی سوریه به روایت تصویر.
بررس مسائل و جنبههای زیارتی و تفریحی شام است. منبع اصلی نویسنده خاطرات شخصیت‌ها میباشد. در هر بخش همراه مطالب عکس‌هایی هم عرضه کرده است.
شکوهی‌زنجانی، محمد
تاریخچه‌شام، یا، دیداری‌از سوریه، زنجان، ستاره، چاپ 1،، 76 ص، رقعی.
اطلاعاتی درباره کشور سوریه و اماکن مقدس آن است. به ویژه ابعاد مزار حضرت زینب (س) و حضرت رقیه آورده است.
صائب، محسن
راهنمای‌زائرین عتبات مقدسه‌در سوریه، ویرایشِ ساهره‌لبرلیز، تهران، مبتکران، چاپ 1،، 214 ص.
مجموعه اطلاعات ضروری جهت راهنمایی زائران اماکن زیارتی در سوریه است.
صحتی سردرودی، محمد (متولد 1343)
سیمای دمشق آستان زینب (س)، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1388، 168 ص، رقعی.
شابک: 6- 46- 2786- 946- 978
بررسی ابعاد تاریخی زیارتگاههای اسلامی شهر دمشق است.
ص: 141
عبداللهی‌بیشه، رضا
تاریخ و اماکن زیارتی سوریه به ضمیمه ادعیه و زیارات، بابل، مبعث، چاپ 1،، 150 ص.
شابک: 6- 71- 7095- 964
بررسی تاریخی اماکن متبرک و زیارتگاههای سوریه است. نیز ادعیه و متن زیارتنامهها را آورده است.
عقیقی‌بخشایشی، عبدالرحیم (1) (متولد 1322)
شام‌سرزمین خاطره‌ها و خطابه‌ها، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ 1،، 176 ص، رقعی.
شابک: 7- 8- 90575- 964
راهنمای زیارتگاهها و محل‌های متبرک سوریه و شامات است.
علوی، سیداحمد (متولد 1340)
راهنمای‌مصور سفر زیارتی‌سوریه، قم، معروف، چاپ 1،، 192 ص.
شابک: 4- 11- 8275- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره زیارتگاههای سوریه است. نویسنده به منظور تأمین اطلاعات زائران و راهنمایی آنان است.
غلامی‌مایانی، ابوالقاسم (متولد 1327)
سوریه‌وادی‌سیاحت‌و زیارت، تهران،
1- عقیقی بخشایشی، محرم؛ بخشایشی، عبدالرحیم
ص: 142
کاراپیام، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
مجموعه اطلاعاتی درباره تاریخچه کشور سوریه است. نگارنده به بررسی موقعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی این کشور میپردازد. در بخش اصلی کتاب، زیارتگاهها، به ویژه زینبیه، و بارگاه حضرت رقیه (س) و دیگر بزرگان دینی- اسلامی، و اماکن مذهبی و سیاحتی سوریه معرفی شده است. پایان کتاب شامل چند زیارتنامه است.
فهری‌زنجانی، احمد (1) (متولد 1301)
مراقد اهلبیت (علیهم السلام) در شام، تهران، امیرکبیر، چاپ 1،، 113 ص، رقعی.
تاریخچه مختصری از مراقد و بقاع متبرکه در کشور سوریه است. نویسنده با هدف آشنایی زائران آن مکانهای مقدس، به تألیف این اثر اهتمام کرده است. مؤلف در ابتدا به موقعیت جغرافیایی کشور سوریه اشاره میکند و در ادامه، آیات و روایاتی درباره شام می‌آورد. خواننده کتاب علاوه بر شناخت زیارات و مقابر سوریه، با تاریخ مختصری از زندگی بزرگان مدفون در آنجا مانند حضرت یحیی، بلال، عبدالله بن جعفر بن ابی طالب نیز آشنا میشود.
قائدان، اصغر (متولد 1343)
اماکن‌سیاحتی‌و زیارتی‌دمشق، قم، نشر مشعر، چاپ 1،، 64 ص، پالتویی.
شابک: 4- 20- 6293- 964
بررسی اماکن زیارتی دمشق است. دمشق، از قدیمی‌ترین شهرهای آباد جهان و از مهمترین پایتخت‌های تمدّن قدیم محسوب میشود؛ از این رو
1- فهری، احمد
ص: 143
از ابنیه و آثار تاریخی در خور اهمیتی برخوردار است که بخشی از آنها به اماکن و آثار بازمانده از دوره اسلامی اختصاص دارد. مطالب کتاب نگاهی است گذرا به این آثار که از دو بُعد زیارتی و سیاحتی، مورد توجه قرار گرفته است.
تاریخ واماکن‌زیارتی‌و سیاحتی‌سوریه، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 389 ص، وزیری.
شابک: 5- 11- 6293- 964
عنوان‌روی‌جلد: تاریخ‌و اماکن‌سیاحتی‌و زیارتی‌سوریه.
بررسی ابعاد مختلف زیارتگاهها و اماکن متبرک سوریه است. نویسنده برای آشنایی ایرانیان و زائران مرقد حضرت زینب (س) با اوضاع تاریخی و جغرافیایی سوریه، کتاب حاضر را تدوین کرده است. این اثر در دو بخش نگارش یافته است: بخش اول به تاریخ و اماکن زیارتی و سیاحتی استان دمشق اختصاص یافته و اوضاع جغرافیایی، مقابر زیارتی و تاریخی، مساجد و مدارس و دارالقرآن‌های تاریخی را توصیف میکند. در بخش دوم، تاریخ و اماکن سایر استانهای سوریه: حلب، صفین، حمص، حماه و سویدا شرح داده میشود.
کفاش، حمیدرضا (متولد 1340)
راهنمای سفر زائرین سوریه: همراه با قافله سالار عشق، تهران، عابد، چاپ 1،، 156 ص، پالتویی.
شابک: 9- 8- 90251- 964
عنوان دیگر: همراه با قافله سالار عشق: راهنمای سفر زائرین سوریه
راهنمای زائران عتبات و اماکن متبرک شامات است. دارای چهار فصل و
ص: 144
شامل اطلاعاتی درباره کشور سوریه است که برای زائران و مسافران ایرانی به آن کشور سفر میکنند، تهیه شده است. در مقدمه، تاریخچه کوتاهی از کشور سوریه ذکر شده است. در فصل اول انبیاء، اولیاءالله و بازماندگانی از اهلبیت (ع) که در دمشق مدفون شدهاند معرفی می‌شوند. در فصل دوم با برخی از مشاهیر، بزرگان و شخصیت‌های تاریخی که در دمشق به خاک سپرده شدهاند آشنا می‌شویم که عبارت‌اند از: عبدالله ام مکتوم، محیی‌الدین ابن عربی، صلاح‌الدین ایوبی، ابونصر فارابی، عزالدین قسام، مرحوم دکتر علی شریعتی، شهید دکتر فتحی شقاقی، شیخ شهاب‌الدین سهروردی و ابوالعلاء معری. در فصل سوم به دیگر جاودانه‌های تاریخ در سایر استان‌ها و شهرهای سوریه اشاره شده است. فصل چهارم شامل معرفی موزه‌ها، اماکن دیدنی و تجاری، ادارات و نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در دمشق است. عکس‌هایی از اماکن یاد شده در لابه‌لای کتاب به چاپ رسیده است.
محمدی‌فر، سعید (متولد 1361)
راهنمای راهیان شام، قزوین، سایه‌گستر، چاپ 1،، 87 ص.
شابک: 2- 444- 502- 964- 978
مجموعه اطلاعات مورد نیاز زائران اماکن زیارتی شامات است. نویسنده جنبههای گوناگون زیارتگاههای منطقه شامات مثل معماری، کاربرد هنرهای زیبا، سابقه تاریخی و آثار معنوی را آورده است.
وثوقی، یوسف
اماکن و تصاویر مقدس سوریه به انضمام توضیحات، مشهد، سنبله، چاپ 1،، 186 ص، وزیری.
شابک: 2- 692- 392- 964- 978
ص: 145
4- مشهد مقدس
دیندار، محمد (متولد 1347)
راهنمای سفر و زیارت، تهران، محمد دیندار، چاپ 1،، 36 ص، جیبی.
شابک: 0- 2452- 04- 964- 978
بررسی زوایای گوناگون سفر و دانستنیهای مفیدی درباره مسافرت به ویژه سفر به سوی مشهد مقدس است. نکات مدهبی، زیارتی و معنوی سفر؛ نکات ایمنی و بهداشتی سفر و توصیه‌های پزشکی در سفر از جمله موضوعاتی است که بررسی شده است. در ادامه آداب زیارت امام رضا (ع) و اطلاعاتی درباره اماکن سیاحتی و تاریخی شهر مقدس مشهد و نیز مشاهد مشرفه بارگاه رضوی آمده است.
عالم‌زاده، بزرگ (متولد 1316)
به سوی بارگاه نور: همگام با زائران هشتمین امام، ویرایشِ امیر سلمانی رحیمی، مشهد، شرکت به‌نشر، چاپ 3، 1386، 134 ص، وزیری.
عنوان دیگر: همگام با زائران هشتمین امام.
بررسی مطالبی درباره سفر و زیارت به ویژه سفر به مشهد مقدس است. نویسنده اماکن مقدس بارگاه امام رضا (ع) و نیز برخی اماکن مذهبی- تاریخی شهر مشهد را از زوایای مختلف بررسی کرده است.
قبله‌گاه‌عاشقان: راهنمای‌زائر و معرفی‌حرم‌مطهر رضوی، به کوشش مدیریت‌تبلیغات‌و ارتباطات‌اسلامی. به کوشش آستان‌قدس‌رضوی، مشهد، شرکت‌به‌نشر،
ص: 146
چاپ 1،، 212 ص، خشتی.
شابک:
x
- 628- 333- 964
عنوان دیگر: راهنمای‌زائر و معرفی‌حرم‌مطهر رضوی.
مجموعه اطلاعاتی درباره بارگاه رضوی و دیگر زیارتگاههای مشهد است. این کتاب مخاطبش بطورخاص زائران حضرت رضا (ع) میباشد و در قالب موضوعاتی چون نگرش کوتاه به زندگی حضرت رضا، موقعیت جغرافیایی مشهد، وضعیت حرم، صحن‌ها، درهای حرم، رواقها، اماکن فرهنگی، خدمات فرهنگی، خدمات رفاهی زائر، شخصیت‌های مدفون در حریم رضوی و مراسم خاص بارگاه حضرت ثامن الحجج (ع) تدوین یافته است.
گروه پژوهش و تحقیقات خاتم
خورشید ایران، مشهد، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی خاتم، چاپ 1، 1386، 104 ص، پالتویی.
شابک: 9- 47- 6845- 964
عنوان روی جلد: خورشید ایران: آثار تاریخی، آرامگاهها و زیارتگاههای اسلامی (مشهد مقدس).
اطلاعاتی درباره اماکن تاریخی و مذهبی شهر مشهد و به ویژه مشاهد متبرکه آستان قدس رضوی آمده است. نویسنده، ورود و خروج میلیونها زائر به مشهد را انگیزه‌ی تدوین این اثر دانسته است. زیرا زائران مشهد مقدس باید با معرفت و درایت و آگاهی به پابوسی حضرت نائل شوند. از اینرو این کتاب اطلاعات لازم و ضروری را به زائران میدهد.
بخش دوم سفرنامه و خاطره‌نگاری
فصل اول: گزارش عمومی
توضیح: معرفی سفرنامه‌هایی است که سفرنامه‌نویس به مناطق جغرافیایی چند از جمله مکه مکرمه و مدینه منوره و یا دیگر عتبات مقدس سفر کرده است. به عبارت دیگر فقط به مکه و مدینه نرفته بلکه به نقاط مختلف سفر کرده و سفرنامه گزارش از جاهای مختلف است. ویژگی دیگر این بخش این است که کتابهایی که در آنها گزارش سفر به اماکن زیارتی در کشورهای مختلف آمده، نیز اینجا معرفی شده است.
ابن جبیر، محمد بن احمد (1) (- 614 ق)
سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی (2)، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، چاپ 1، 1370، 424 ص، وزیری.
بررسی سفرنامه محمد بن احمد بن جبیر، معروف به ابن جبیر، است و از جمله مطالبی درباره مکه و مدینه و حج و نیز درباره سرزمین حجاز دارد. وی در اسپانیا متولد شد و در طول زندگی‌اش سه بار به مشرق زمین سفر کرد و علاوه بر زیارت خانه خدا، شهرهایی را که در مسیر اسپانیا به مکه
1- ابوالحسین محمد بن احمد؛ ابن جبیر الکنانی، محمد بن احمد
2- متولد 1306
ص: 147
است، مانند مدینه، کوفه، بغداد، حلب و دمشق را بازدید کرد. سفرنامه وی گزارشی از یکی از این سفرهاست که در سی‌ام شوال سال 578 قمری آغاز شده و در بیست و دوم محرم سال 581 قمری با ورود او به شهر غرناطه پایان یافته است. این سفر دو سال و سه ماه و نیم طول کشید و او 245 روز در مکه اقامت گزید. این سفرنامه حاوی مطالب و نکات تاریخی و جغرافیایی مکه و مدینه، آداب و رسوم جامعه مکه و مدینه، وضعیت حج و حجاج و دیگر مسائل مربوط به مکه و حج هم هست.
حبیبی‌تبار، جواد (متولد 1341)
گام‌به‌گام‌با سرزمین‌عشق، قم، گام‌به‌گام، چاپ 1،، 136 ص.
شابک: 1- 01- 8236- 964
فروست: گام‌به‌گام- 8
عنوان‌روی‌جلد: سرزمین‌عشق: گزارشی‌از سفر به‌سوریه‌و عتبات‌عالیات‌در عراق
گزارش سفر نویسنده به زیارتگاههای مهم عراق و شامات است.
حجتی کرمانی، علی (1316- 1379)
اسفار اربعه: گزارش سفر به چین، آلمان، واتیکان و حج، ویرایشِ فریده حجتی کرمانی، تهران، کویر، چاپ 1، 1380، 438 ص، وزیری.
شابک: 4- 76- 6144- 964
عنوان‌روی‌جلد: اسفار اربعه: سفرنامه‌حج، چین، آلمان، و واتیکان.
گزارش سفرهای چهارگانه مؤلف به آلمان، واتیکان، چین و حج است.
ص: 148
وی در سفرهای خود، با نگاهی عمیق به اطراف خویش، خوبی‌ها و بدی‌ها، بایدها و نبایدها را توصیف و گزارش کرده است. او در گشت و گذار خود در غرب متوجه آسیب‌پذیری انسانیت در این دیار شده است. در سفر به چین، به بررسی عجایب کهن چین و پیشرفت‌های امروزی آن و عقاید و آرای چینی‌ها پرداخته است. خاطرات مؤلف از سفر معنوی به حج و زیارت کعبه و مدینه و مشاهد ائمه و قبور مؤمنان و وقوف او در مشعر و منی و عرفات، پایان‌بخش این دفتر است.
حسام‌السلطنه، مرادمیرزا (1) (1233- 1299 ق)
سفرنامه‌مکه: گزارش‌وقایع‌سفر به: استانبول، مکه، مدینه، دمشق، بیت‌المقدس‌و ...، به‌کوشش‌رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374، 360 ص، وزیری.
عنوان دیگر: سفرنامه مکه، دلیل الأنام فی سبیل زیاره بیت الله الحرام و القدس الشریف و مدینه السلام
گزارش سفرهای مؤلف به نقاط مختلف از جمله مکه و مدینه است. جعفریان در مقدمه آورده که ادبیات سفرنامه‌نویسی در دوره قاجار رشد چشمگیری یافت. یکی از زمینه‌های سفرنامه‌نویسی این دوره، سفرهای حج است. حسام‌السلطنه فرزند عباس میرزا از جمله کسانی است که در سفر حج به سال 1297، وقایع و حوادث سفر خود را تقریر و یکی از ملازمانش آن را تحریر کرده است. وی کمابیش اوضاع اجتماعی و سیاسی شهرها و اماکنی چون مکه، مدینه، استانبول، سوریه، فلسطین و مصر را توصیف میکند. هر چند ثبت وقایع شخصی شاهزاده- که معمول بین درباریان در سفرنامه نویسی بوده- حجم بیشتر کتاب را به خود
1- سلطان‌مراد حسام السلطنه فرزند عباس‌میرزا؛ مراد میرزا؛ سلطان مراد میرزا؛ حسام السلطنه، سلطان مراد میرزا
ص: 149
اختصاص داده است.
حسن‌زاده، مهدی (متولد 1350)
خاطرات سفرهای نورانی همراه با راهیان نور: خاطرات سفر به سرزمین وحی مکه مکرمه و مدینه منوره، سفر به سرزمین عشق کربلای معلا، سفر به سرزمین نور، قم، آیین احمد (ص)، چاپ 1، 1388، 128 ص، رقعی.
شابک: 7- 518- 533- 600- 978
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر به مکه و مدینه، عتبات عالیات، و مناطق جنگی در جنوب ایران است.
رجائی، غلامعلی (متولد 1336)
تا عشق با عشق: سفرنامه دمشق، کربلا، مکه، تهران، نیکتاب، چاپ 1، 1383، 149 ص، رقعی.
شابک: 3- 36- 7302- 964
گزارش سفرهای مؤلف به چند شهر مهم تاریخی و زیارتی از جمله مکه و مدینه است. بخش نخست کتاب، یادداشتهای روزانه، مشاهدات و خاطرات مقابر متبرکه سوریه و عتبات عالیات در عراق در سال 1379 است که با اشارات تاریخی و حکایاتی همراه شده است. بخش دوم شامل خاطرات سفر وی از مدینه و مکه در سال 1382 است.
رضاخانی، محمد (متولد 1302)
خاطرات‌خانه‌خدا و عتبات‌عالیات‌در خدمت‌راهنما، بی‌جا، حبیب‌الله‌پاک‌گوهر، چاپ 1، 1366، 520 ص.
گزارش زیارتگاههای اسلامی‌در عربستان‌سعودی و عراق است. مؤلف
ص: 150
برای مأموریت خدمت به زائران، چند سفر به عتبات عالیات و مکه و مدینه داشته است. وی خاطرات خود را به گونه‌ای تدوین کرده که برای دیگران درس‌آموز و عبرت‌آموز باشد.
رودگر، قنبر علی (متولد 1344)
از بین‌النهرین تا ماوراء النهر: پژوهشی در سفرنامه ابن‌بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمی و مذهبی)، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، چاپ 1، 1376، 390 ص، رقعی.
شابک: 2- 032- 447- 964
عنوان دیگر: پژوهشی در سفرنامه ابن‌بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمی و مذهبی).
بررسی سفرنامه ابن‌بطوطه است. ابن‌بطوطه، سیاح نامدار مغربی در قرن هشتم قمری، بخش پهناوری از دنیا را به مدت سی سال درنوردید و حاصل دیده‌ها و شنیده‌های خود را در سفرنامه خود به رشته تحریر در آورد که امروزه به عنوان گنجینه‌ای از اطلاعات ذی‌قیمت محسوب میشود. گزارش سفر او از بین‌النهرین در عراق کنونی تا ماوراءالنهر در آسیای میانه در این سفرنامه آمده و در آن سیمای رجال و مزارات و مراکز علمی و مذهبی ایران کهن به دقت ترسیم شده است. در این کتاب، تاریخ نهادهای آموزش، علمی و دینی و تاریخچه مساجد و مزارات دایر در محدوده میان بین‌النهرین تا ماوراء النهر به خوبی تبیین شده است. در فصل سوم کتاب، خاطرات او از سفر به شهر نجف و دیدار از مرقد امام‌علی (ع) و دیگر اماکن مقدس این شهر آمده است.
زرقانی، مهدی
از شهر محمد تا سرزمین‌مولانا،
ص: 151
تهران، آنا، چاپ 1،، 182 ص، رقعی.
گزارش خاطرات مؤلف از دو سفر به مکه و سوریه و ترکیه است. مؤلف به زیارتگاهها، مکانهای دیدنی این کشورها و شهرها، آداب و رسوم زیارت، و ویژگیهای زیارتگاهها میپردازد.
سمواتی، فاطمه (متولد 1346)
اماکن مقدس در سفرنامه‌ها، تهران، قصیده، چاپ 1،، 171 ص.
شابک: 5- 18- 5087- 600- 978
بررسی سفرنامه‌های مختلف تا قرن چهاردهم قمری است. نویسنده در صدد یافتن دیدگاهها و تحلیلهای سفرنامه‌نویسان درباره اماکن مذهبی در طول تاریخ بوده است. وی با تجزیه و تحلیل متون سفرنامه‌ها، تحولات تاریخی زیارتگاههای اسلامی را تا قرن 14 قمری به دست آورده و توانسته سیر تحولات اماکن را به خوبی ترسیم کند.
شفیعی سروستانی، اسماعیل (1) (متولد 1337)
بخت خاک، تهران، موعود عصر، چاپ 3، 1387، 208 ص، رقعی.
شابک: 5- 45- 6968- 964- 978
گزارش سفر مؤلف به مکه و مدینه و نیز عتبات عالیات است. بخش اول سفرنامه حج و بخش دوم سفرنامه عتبات عالیات نویسنده است. بخش اول این کتاب با عنوان «شوق کعبه» پیشتر توسط انتشارات مؤسسه کیهان منتشر شده بود.
1- شفیعی، اسماعیل؛ سروستانی، اسماعیل
ص: 152
شمسا، علی (متولد 1323)
از مشهد الرضا تا مدینه النبی و از خرابه‌های‌شام‌تا گودال‌قتلگاه، مشهد، نشر الف، چاپ 1،، 311 ص، رقعی.
شابک:
x
- 84- 6684- 964
گزارش سفرهای زیارتی و سیاحتی و خاطرات مؤلف از برخی زیارتگاههای اسلامی است. او به مکانهای متبرک مثل مکه معظمه، مدینه النبی، مسجد الحرام، غار حرا، حرم مطهر حضرت زینب (س)، خرابه‌های شام، وادی السلام نجف، حرم امام حسین (ع) پرداخته است.
شهری، محمد (متولد 1331)
سه‌سفر، سه‌نگاه (مکه، قونیه، صوفیه)، مشهد، دستور، چاپ 1،، 147 ص.
شابک: 6- 8- 95603- 964
گزارش سفرهای مؤلف به سه شهر معروف تاریخی- مذهبی جهان و ترسیم مشخصات مهم زیارتگاههای این شهرها است. نویسنده در صدد کشف تحولات تاریخی اماکن تاریخی و مذهبی در این شهرها و نیز شخصیت‌شناسی کسانی است که این اماکن منسوب به آنها است.
طالقانی، سیدمحمود (1) (1286- 1358)
به‌سوی‌خدا می‌رویم، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 295 ص، رقعی.
شابک: 6- 03- 6293- 964
گزارش سفرهای زیارتی نویسنده به عتبات عالیات و مکه و مدینه در سال 1331 شمسی (1371 قمری) است. مؤلف و همراهان با عبور از
1- آیتالله طالقانی
ص: 153
کشور عراق و زیارت اماکن مقدس کربلا و کاظمین راهی شام می‌شوند. پس از استراحتی در شام به بیروت رفته و از آنحا با هواپیما به عربستان عازم می‌شوند. هواپیما در جده فرود میآید و از آنجا به سمت مکه حرکت میکنند. توصیف تمام اماکن و مقامهایی که مؤلف در شهرهای مکه و مدینه زیارت کرده در ادامه آمده است.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
خاطرات سفر آیتالله ری‌شهری به کشورهای عربستان، کنیا، سودان، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1386، 288 ص، رقعی.
شابک: 6- 082- 540- 964- 978
گزارش سفر هیأتی از مقامات ایرانی به چند کشور و بازدید از اماکن تاریخی و مذهبی است. نویسنده که خود همراه و همگام با نماینده ولی‌فقیه در حج و زیارت در سفر به عربستان، کنیا و سودان حضور داشته، تمامِ مراحل و وقایع این سفر را با قلم شیوا به رشته تحریر در آورده است. کتاب در چهار فصل با عناوین: حرمین شریفین، کنیا، سودان، مقالات همایش مهدویت تدوین شده است. فصل اول مربوط به سفر هیأتی از مسئولان سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری در سال 1385 به مکه و مدینه به منظور بررسی روند امور اجرایی و فرهنگی مراسم عمره است.
کرمانی، علویه (1)
روزنامه سفر حج عتبات عالیات و دربار ناصری (- 1312 ق/- 1273 ش)، به کوشش رسول جعفریان
1- بانو علویه کرمانی؛ علویه کرمانی
ص: 154
، قم، مورخ، چاپ 1، 1386، 216 ص.
شابک: 6- 2- 90518- 964- 978
گزارش سفرهای یک بانوی کرمانی به نام بانو علویه کرمانی به عتبات و مکه و مدینه است. او در سال 1309 قمری از کرمان عازم بمبئی و از آنجا با کشتی عازم جده شده و پس از انجام اعمال حج از راه جبل به عتبات عالیات برگشته و پس از زیارت مراقد اهلبیت (ع) عازم ایران شده است. وی در قم به جای بازگشت به کرمان، عازم تهران شده و در آنجا به دلیل آشنایی با برخی از امرای کرمان به درون دربار ناصری راه پیدا میکند. دو سوم سفرنامه مطالب مربوط به دربار ناصری است.
منوری، علی
از زینبیه‌تا کربلا، تهران، دانش‌آفرین، چاپ 1،، 61 ص، وزیری.
شابک: 5- 05- 7035- 964
چاپ دیگر
تهران، رشد اندیشه، چاپ 2،، 94 ص، وزیری.
شابک: 0- 04- 2692- 964- 978
گزارش سفرهای نگارنده به سوریه و عراق است. نویسنده این کتاب را به منظور راهنمایی زائران نوشته است. با این قصد و هدف که تجارب سفر خود به این اماکن را به دیگران منتقل کنند. برای نمونه نام چند مکان زیارتی از این قرار است: حرم حضرت رقیه (س)، حرم ابوالفضل، باب الصغیر دمشق، حرم حضرت زینب (س) و حرم امام حسین (ع).
ناصر خسرو (1) (394- 481 ق)
سفرنامه حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی با حواشی و تعلیقات و فهارس اعلام تاریخی و جغرافیایی و لغات
1- ناصر خسرو بلخی؛ ناصر خسرو علوی قبادیانی مروزی؛ حجت
ص: 155
، به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی (1)، تهران، زوار، چاپ 9، 1387، 446 ص، وزیری.
شابک: 4- 009- 401- 964
گزارش ناصر خسرو از سفر به نقاط مختلف در چندین سال از عمرش است. سفرنامه ناصر خسرو شهرت جهانی دارد زیرا نکات و مطالبی آورده که ارزش تاریخی و علمی فراوان دارد. از جمله درباره مکه و مدینه توصیف‌هایی قابل توجه دارد.
چاپ‌های دیگر
سفرنامه ناصرخسرو: با مقدمه‌ای در شرح شاعر به قلم آلیس سی. هاسنبرگر، به کوشش محسن خادم، تهران، ققنوس، چاپ 2، 1386، 231 ص، وزیری.
شابک: 1- 438- 311- 964- 978
سفرنامه ناصرخسرو، اهمیت جهانی دارد و دارای چاپ‌های متعددی میباشد. البته هر یک از چاپ‌ها ویژگی خاص خود را دارد. در اینجا چند چاپ مهم این اثر معرفی و توصیف میشود.
چاپ حاضر از سفرنامه ناصر خسرو که براساس نسخه مصحح محمود غنی‌زاده، چاپ کاویانی برلین فراهم آمده با مقدمه ای در آغاز همراه است که طی آن گزیده ای از مطالب کتاب ناصر خسرو، لعل بدخشان: تصویری از شاعر، جهانگرد و فیلسوف ایرانی تالیف خانم آلیس هانسبرگر درج گردیده است. کتاب که بر پایه سفرنامه، به شناخت و تحلیل ناصر خسرو عقاید و نگرش‌های او مقدمه کتاب حاضر به چاپ رسیده است.
سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی به انضمام روشنایی‌نامه و سعادت‌نامه، به کوشش
1- متولد 1298
ص: 156
محمود غنی‌زاده، تهران، اساطیر، چاپ 1، 1384، 212 ص، وزیری.
شابک: 5- 325- 331- 964
این چاپ از سفرنامه‌ی ناصرخسرو از مقابله‌ی دو نسخه، یکی چاپ" شفر" و دیگری یکی از دو نسخه‌ی کتابخانه‌ی ملی پاریس، فراهم آمده است. علاوه بر این، دو فهرست شامل فهرست اسماء الرجل و فهرست اسماء الامکنه نیز به همراه آن به چاپ رسیده است. پس از آن، متن مثنوی" روشنایی نامه" به تصحیح" اته"- که خود نیز از روی سه نسخه‌ی خطی که در کتابخانه‌های اروپا موجود بوده، با تعیین اختلافات نسخ، در مجله‌ی" انجمن مستشرقین آلمانی" شهر لایپزیک منتشر نموده- فراهم آمده است. لازم به ذکر است، ناصر خسرو، این مثنوی را در نتیجه‌ی حال مکاشفه‌ای که شبی به وی دست داده، در یک هفته به نظم درآورده و از چندین جای آن می‌توان استنباط کرد که محصول" یمگان" است. در بخش پایانی نیز، متن" سعادت‌نامه" بر اساس نسخه‌ای که" اته" آن را در مجله‌ی" انجمن مستشرقین آلمان" منتشر کرد به چاپ رسیده است. گفتنی است این مثنوی شامل سی باب مختصر در موعظه، نصیحت، و تهذیب اخلاق است.
سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی، به کوشش محمود غنی‌زاده، تهران، مژگان، چاپ 1، 1387، 144 ص، رحلی.
شابک: 7- 23- 5561- 964- 978
این اثر چاپ دیگر از تصحیح آقای غنی‌زاده است. ناصرخسرو مدت هفت سال سرزمین‌های گوناگون از قبیل ارمنستان، آسیای صغیر، حلب، طرابلس، شام، سوریه، فلسطین، جزیره العرب، قیروان، تونس و سودان را سیاحت کرد و سه یا شش سال در پایتخت فاطمیان یعنی مصر اقامت کرد و از آنجا سه بار به زیارت کعبه رفت که خاطرات سفر حج نیز در این سفرنامه آمده است.
گزیده سفرنامه ناصرخسرو، انتخاب‌و
ص: 157
توضیح‌جعفر شعار (1) و حسن‌انوری (2)، تهران، سازمند، چاپ 1، 1385، 158 ص، وزیری.
شابک: 6- 8- 92371- 964
فروست: مجموعه‌ادب‌فارسی
گزیده سفرنامه ناصرخسرو، به کوشش نادر وزین‌پور، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ 14، 1383، 224 ص، رقعی.
شابک: 3- 391- 445- 964
این چاپ منتخب سفرنامه ناصرخسرو است.
گزیده سفرنامه ناصر خسرو به زبان امروز، به کوشش حسین آموزگار، ویرایشِ مریم عزیزی، تهران، مهرآموز، چاپ 1، 1388، 96 ص، رقعی.
شابک: 1- 7- 90584- 600- 978
فروست: گنجینه ادبیات کهن فارسی برای کودکان و نوجوانان: 6.
ناصرخسرو قبادیانی، دانشمند و شاعر قرن پنجم، جایگاه والایی در فرهنگ و تمدن ایران دارد. او تا 40 سالگی در دربار فرمانروایان خراسان مشغول خدمت بود، اما بر اثر خوابی که یک شب دیده بود، تصمیم به تغییر مسیر زندگی خود گرفت. پس، از مشاغل دولتی کناره‌گیری نمود و برای یافتن حقیقت، سفر پرماجرای خود را که حدود هفت سال به طول انجامید، آغاز نمود. کتاب حاضر، گزیده‌ای از سفرنامه ناصرخسرو است که به زبان ساده و امروزی برای گروه کودک و نوجوان
1- 1304- 1380
2- متولد 1312
ص: 158
بازنویسی شده است. در کتاب، همچنین توضیحات لازم در خصوص اماکن و شخصیت‌های ذکر شده در متن کتاب، نقشه مسیر سفر ناصرخسرو و تصاویر مرتبط با موضوع آورده شده است. در فصلهای پنجم تا هفتم کتاب، به ترتیب گزیده‌ای از سه سفر ناصرخسرو به مکه آمده است.
وقارالدوله، سکینه سلطان
روزنامه سفر عتبات و مکه ق/ ش، به کوشش رسول جعفریان و کیانوش هفت لنگ (1)، تهران، علم، چاپ 1، 1388، 168 ص.
شابک: 9- 172- 224- 964- 978
خاطرات یکی از زنان دوره‌ی قاجار مشهور به سکینه سلطان وقار الدوله اصفهانی کوچک، از سفر به عتبات عالیات و مکه مکرمه در سال 1317 قمری (1279 شمسی) است.
هدایت، مهدیقلی (2) (1242- 1334)
سفرنامه مکه از راه سیبری، چین، ژاپن، آمریکا، اروپا، مصر، شام، بیروت، یونان و ترکیه، به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی (3)، تهران، تیراژه، چاپ 1، 1368، 337 ص، وزیری.
چاپ دیگر
تهران، ارمغان، چاپ 1،، 357 ص.
1- متولد 1335
2- مخبرالسلطنه هدایت؛ مهدیقلی‌خان هدایت
3- متولد 1298
ص: 159
شابک: 5- 36- 5560- 964
گزارش سفر مؤلف به مکه از راه آسیای دور است. مؤلف مسیر سفر را برعکس عرف مردم انتخاب کرده است. معمولًا مسیر سفر مردم، از ایران چنین است: ایران، ترکیه، عراق، مکه و مدینه، شامات، اروپا و آمریکا، آسیای دور، هندوستان و مجدداً ایران. ولی ایشان از ایران به سوی آسیای میانه و آسیای دور رفته و از آنجا به آمریکا، سپس به اروپا، آنگاه شامات و عربستان و سپس مکه و مدینه می‌رود.
هدایتی، سیداحمد (1250- 1334)
داستان باریافتگان: سفرنامه حج، به کوشش سیدعلی قاضی‌عسکر، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 300 ص، رقعی.
شابک: 3- 60- 6293- 964
گزارش سفرهای حج و عتبات عالیات عراق میرسید احمد هدایتی از رجال علمی و سیاسی عصر قاجار است. این سفرنامه حاوی اطلاعات متنوعی است از جمله اطلاعات جغرافیایی مسیر و گزارش آثار باستانی برخی مناطق و شرح شمه‌ای از دگرگونی‌های سیاسی و تحولات نظامی پس از جنگ اول در ایران و عراق و جزیره العرب و شبه قاره هند و تبیین اوضاع فرهنگی آن روز و شرح آثار اسلامی و تاریخی مکه و مدینه. در مقدمه اثر، شرح حال مؤلف و خاندان وی توسط اهتمام‌گر نگاشته شده است. مؤلف پس از پایان جنگ جهانی اول (1299) در سال 1338 قمری سفر خود را شروع کرده است.
فصل دوم: گزارش زیارتگاههای خاص
مکه و مدینه
آخوندی، محمد (1) (متولد 1323)
خاطرات‌حج‌از زبان پابرهنگان میقات، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 256 ص، وزیری.
شابک: 7- 12- 7257- 964
مجموعهای از خاطرات تنی چند از زائران خانه خدا است. این افراد دیدگاهها و دیدنی‌ها و شنیدنی‌های خود را گزارش کردهاند. آنها علاوه بر خانه خدا اماکن مهم دینی و تاریخی را هم زیارت و گزارش کردهاند. در لابه‌لای مطالب کتاب، تصاویری از مساجد و زیارتگاههای عربستان آمده است.
ذکریات الحج: عن‌لسان‌حفاه المیقات، ترجمه محمدصادق‌الحسینی (2)، تهران، شباب الیوم، چاپ 1،، 224 ص، وزیری.
شابک: 1- 15- 7258- 964
خاطرات نویسنده از سفر حج است. نویسنده نکات مهمی که دیده یا
1- منتظر، محمد
2- متولد 1329
ص: 160
شنیده گزارش کرده و تلاش نموده از طریق این گزارش جوانان مسلمان را راهنمایی کند.
آل احمد، جلال (1302- 1348)
خسی در میقات، تهران، معیار علم، چاپ 1، 1385، 176 ص، رقعی.
شابک:
x
- 64- 6651- 964
چاپ‌های دیگر
تهران، آدینه سبز، چاپ 1، 1387، 200 ص، رقعی.
شابک: 6- 35- 2937- 964- 978
تهران، امیرکبیر، چاپ 1، 1370، 183 ص.
تهران، جامه داران، چاپ 4، 1387، 184 ص، رقعی.
شابک: 2- 45- 5858- 964
تهران، دانشگاهیان، چاپ 2، 1387، 200 ص، رقعی.
شابک: 7- 03- 292- 964- 978
تهران، رواق تهران، چاپ 1، چاپ 1، 1364.
تهران، فراروی، چاپ 1،، 224 ص.
شابک: x- 64- 8259- 964
تهران، فردوس، چاپ 12، 1387، 232 ص، رقعی.
شابک: 1- 019- 320- 964
تهران، مجید، چاپ 1، 1375، 183 ص.
تهران، معیار علم، چاپ 4، 1387، 176 ص، رقعی.
شابک: x- 64- 6651- 964
تهران، معین، چاپ 1،، 197 ص.
شابک: 9- 50- 7603- 964
تهران، میترا،، 187 ص.
ص: 161
شابک: 8- 00- 8417- 964
قم، خرم، چاپ 1، 1383، 199 ص.
شابک: 4- 98- 6182- 964
قم، کتاب‌سعدی، چاپ 1،، 184 ص.
گزارش سفر حج به قلم جلال آل‌احمد است. آل‌احمد که از روشنفکران دهه‌های 30 و 40 شمسی است نگاهی متفاوت به مسئله دین و مظاهر آن داشته و ارزیابی نقادانه تفکر حاکم بر فضای مذهبی عصر خویش می‌پرداخت. وی در این سفرنامه که در سال 1343 شمسی نگاشته، علاوه بر شرح داستان‌گونه برداشت‌ها، تفکرات و دیدگاههای خود از اعمال و مناسک حج همچنین عرفات، مشعر، رمی جمرات و طواف به تبیین اندیشه حاکم بر فضای فکری- سیاسی جوامع عربی آن دوره نیز میپردازد. روابط بین دولت‌های اسلامی، موضع‌گیری اعراب در برابر اسرائیل، غربزدگی مفرط جوامع شرقی و شرح عقب‌ماندگی آنان، گستره جغرافیایی شهرهای مکه و مدینه و سیاست‌های دولت سعودی از جمله موضوعاتی هستند که مؤلف در این اثر به کنکاش در مورد آنها نیز پرداخته است.
آوینی، سیدمرتضی (1) (1326- 1372)
سفر به‌سرزمین‌نور، تهران، روایت‌فتح، چاپ 1،، 31 ص.
شابک: 8- 67- 7529- 964
سفرنامه‌ی شعرگونه‌ی حج شهید سیدمرتضی آوینی است. هر بخش این کتاب نامی دارد که از آن میان می‌توان به «در میقات»، «به سوی کعبه»، «حالا هنگام سعی دررسیده است»، «وقوف در عرفات»، «وقوف در مشعرالحرام»، «مبارزه» و «وصول» اشاره کرد. کتاب با عکس‌هایی از مکه و مناسک حج، آذین شده است.
1- شهید آوینی
ص: 162
ابراهیمی، ابراهیم
حریم عشق: سفرنامه مکه و مدینه، قم، نشر تامین، چاپ 1، 1383، 336 ص، رقعی.
شابک: 9- 21- 8047- 964
فروست: سلسله کتب آموزشی ویژهی عمره‌ی دانشجویی (5)
گزارش سفر یکی از دانشجویان اعزامی به عمره است. جهت آشنایی هر چه بیشتر دانشجویان با فضای ظاهری و معنوی عمره و مشاهد مشرفه و نیز اطلاع از مبانی فکری و اعتقادی و شناخت احکام و آداب مربوط به حج و عمره، همچنین آشنایی با فضای دینی، اجتماعی و سیاسی سرزمین عربستان و تحولات عمده جهان اسلام این کتاب تهیه شده است. کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول سفرنامه مدینه و بخش دوم سفرنامه مکه است.
ابطحی، سیدحسن (1)
(متولد 131 4)
آیا شما سرگذشت سفر مرا میدانید؟، تهران، ولیعصر، چاپ 1، 1361.
گزارش سفر مؤلف به مکه مکرمه است. این سفر با حوادث و رخدادهای متعدد و متنوع مذهبی و اجتماعی همراه بوده است. این کتاب به توضیح این حوادث میپردازد.
شبهای مکه، قم، بطحا، چاپ 6، 1379، 460 ص، وزیری.
شابک: 6- 6- 91485- 964
خاطرات مؤلف از سفر عمره خود در سال 1352 شمسی و عبور از کشورهای ترکیه، سوریه است. مؤلف ضمن نقل خاطرات، به بیان نکات
1- ابطحی خراسانی، سیدحسن
ص: 163
اخلاقی، معرفی مکانهای مذهبی و تاریخی حجاز و بحث‌های عقیدتی و مذهبی و مطالبی پیرامون امام زمان پرداخته است. کتاب به روش توصیفی نگارش یافته و شامل این فصل‌هاست: غار اصحاب کهف، حجر بن عدی، شبهای مکه، مسجد جن.
اتابک، محمدکاظم
رایحه‌ی ذکر: ره‌آورد سفر عمره‌ی دانش‌آموزی، بوشهر، دستغیبی، چاپ 1،، 87 ص، رقعی.
عنوان دیگر: ره‌آورد سفر عمره‌ی دانش‌آموزی.
خاطرات سفر نویسنده از حج عمره است. نویسنده با کاروان دانش‌آموزی به این سفر رفته و خاطرات شنیدنی خود را در اینجا آورده است.
اثنی‌عشری، جمشید (متولد 1341)
نوشته‌های‌خیس: یادداشتهایسفر به‌قبله-، تهران، آسوریک، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شابک: 8- 9- 93955- 964
عنوان دیگر: یادداشتهایسفر به‌قبله-.
چاپ دیگر
تهران: جامعه‌نگر، چاپ دیگر،، 94 ص، رقعی.
شابک: 9- 18- 8441- 964
خاطرات و یادداشتهای نگارنده در سفر به مکه و مدینه در سال 1379- 1380 است. نویسنده با نثری ادبی، اماکن مذهبی و چگونگی اعمال عبادی را توصیف میکند و دیده‌ها و شنیده‌های خود را بیان می‌نماید.
ص: 164
احتشامی، طیبه (متولد 1355)
سفری‌به‌سایه‌عرش، اصفهان، خاتم‌الانبیاء، چاپ 1،، 168 ص.
شابک: 9- 16- 8378- 964
گزارش سفر به مکه و مدینه جهت انجام فریضه‌ی حج است. نویسنده اماکن مذهبی را توصیف می‌نماید و بخشهای مهم و جذاب خانه خدا را از منظر معماری، زیبایی‌های هنری و ... توصیف می‌نماید.
احمدیان، احمد (متولد 1353)
طواف معشوق، تهران، نوآور، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 1- 42- 5514- 600- 978
خاطرات سفر مؤلف به حج و مکه مکرمه است. آنچه دیده و شنیده را ترسیم کرده به طوری که الآن خیلی از آن سوژه‌ها از بین رفته یا تغییر پیدا کرده است. از اینرو این سفرنامه شامل اطلاعات مهم تاریخی است.
احمدی‌معافی، زهرا (متولد 1340)
راهیان حج: دیدار با معبود، قم، شمیم کوثر، چاپ 1، 1387، 80 ص، رقعی.
شابک: 1- 19- 5039- 964- 978
عنوان روی جلد: راهیان حج: دیدار با معبود؛ مدینه منوره و مکه مکرمه.
گزارش سفر به مکه و مدینه است که در سفر معنوی حج تدوین شده است. در این نوشتار نویسنده مشاهدات و برداشت‌های خود را از سفر حج به رشته تحریر درآورده است. وی ضمن بیان مقدمات سفر روحانی و معنوی حج به توصیف مکه و مدینه و اماکن زیارتی و مشاهد شریفه پیامبر (ص) و اهلبیت آن حضرت به ویژه در بقیع و ترسیم مظلومیت ایشان پرداخته و زندگانی برخی از مدفونین در مکه و مدینه به ویژه بقیع
ص: 165
را به صورت اجمالی بیان میکند. توصیف خانه کعبه، عرفات، مشعر، منی، جمرات، کوه احد، جبل‌النور، غار حرا، قبرستان ابوطالب، بیت‌الاحزان، قبرستان بقیع، مسجد قبا و ذوقبلتین و همچنین تفسیر اعمال حج و عمره از مهمترین مندرجات این کتاب است.
اخگری، محمد (متولد 1351)
حدیث‌نامکرر عشق: سفرنامه‌تازه مسلمانی‌اروپایی به‌مکه، پژوهش، ترجمه‌و تلخیص‌محمد اخگری، با مقدمه‌ای‌از آنه‌ماری‌شیمل، تهران، آوینا، چاپ 1،، 127 ص.
شابک: 4- 0- 95013- 964
عنوان‌دیگر: سفر به‌قلب‌اسلام: گزارش‌یک‌زن آلمانی‌از سفر مکه.
عنوان‌دیگر: گزارش‌یک‌زن آلمانی‌از سفر به‌مکه.
عنوان‌دیگر: سفرنامه‌تازه مسلمانی اروپایی به‌مکه.
گزارش سفر خانمی اروپایی به حج است که تازه اسلام آورده است. در آغاز کتاب سفرنامه‌هایی که اروپاییان درباره سفر حج نوشته‌اند به طور مختصر معرفی شده است در ادامه ویژگیهای سفرنامه خانم هاجر اشپور درج گردیده است؛ سپس پیشگفتاری از خانم آنه ماری شیمل (اسلام‌شناس و خاورشناس آلمانی) درباره این کتاب است. تجربیات و خاطرات هاجر اشپور- زن تازه مسلمان آلمانی- درباره حج بخش اعظم کتاب را تشکیل میدهد.
ارفع، کاظم
سوغات حج، تهران، نشر تربت، چاپ 1، 1375، 63 ص، رقعی.
ص: 166
خاطرات سفر عمره نویسنده است. نویسنده مطالب جذاب و تاریخی درباره اماکن مقدس مکه و مدینه نوشته و نیز اعمال و مناسک عمره را توضیح میدهد.
اسکندری، علی
سفری‌به‌قیامت، تهران، پویندگان‌دانشگاه، چاپ 1،، 49 ص.
شابک: 0- 64- 6231- 964
خاطرات نویسنده از سفر حج است. آنچه دیده یا شنیده، زیارتگاه‌هایی که بازدید کرده، طرز لباس پوشیدن و آداب اجتماعی مردم را به دقت گزارش کرده است. عمدتاً به حجاج و تنوع قومی و پراکندگی جهانی آنها پرداخته است.
اعظمی‌راد، گنبددردی (متولد 1317)
ره‌آورد سرزمین وحی، بی‌جا، گنبددردی اعظمی‌راد، چاپ 1، 1387، 170 ص، رقعی.
شابک: 4- 2537- 04- 964- 978
خاطرات نویسنده از سفر حج است. زیارتگاهها، مساجد، ساختمان‌ها و بناهای اطراف کعبه و خانه خدا را توصیف کرده است. نیز راجع به اعمال و مناسک و چگونگی آن گزارش داده است.
اعلا امجدی، علی (متولد 1317)
از بروکسل تا مکه، تهران، عامری، چاپ 3، 1386، 91 ص، وزیری.
شابک: 5- 03- 7505- 964
گزارش مؤلف از سفر از بروکسل به سوی مکه جهت اعمال حج، به زبان ساده است. وی پس از معرفی کشور بلژیک و بایتخت آن، نیز معرفی کشور عربستان، اعمال عبادی حج، و مکالمات ضروری عربی را آورده
ص: 167
است. از جمله مطالب کتاب، عبارت است از: وسایل سفر حج، اموری که بر شخص محرم حرام است، رمی جمره، سعی بین صفا و مروه، مسیر زائر خانه‌ی خدا در اعمال حج عمره‌ی تمتع (مدینه اول)، و مسیر زائران خانه‌ی خدا در اعمال حج تمتع. در پایان نیز نمودار کعبه ترسیم گردیده است.
افشار ارومی، میرزا عبدالحسین خان
سفرنامه مکه معظمه (1299- 1300 ق) (1261- 1262 ش)، به کوشش رسول جعفریان، تهران، علم، چاپ 1، 1386، 280 ص، وزیری.
شابک: 6- 893- 405- 964- 978
سفرنامه مربوط به حج و سرزمین حجاز است که در عصر قاجاریه توسط یکی از شخصیت‌های اشرافی نگارش یافته است. مسیر حرکت عبدالحسین‌خان افشار از تهران به قزوین و رشت و انزلی و بادکوبه و از آنجا به سمت تفلیس و استانبول بوده؛ سپس از آنجا با کشتی به جده و مکه رفته و با پایان یافتن اعمال حج راهی مدینه منوره شده است. او در ادامه از راه جبل به سماوه و از آنجا به نجف و کربلا و کاظمین و سامرا رفته و در نهایت از راه قصر شیرین و کرمانشاه به قم و تهران باز میگردد. گزارش ده ماهه را به طور کامل، به صورت روزانه ثبت کرده و در اینجا نیز درج شده است. اطلاعات مربوط به دنیای جدید، شهرها و اماکن، آداب و رسوم و روابط انسانها در این سفرنامه آمده است.
اقبال، مهدی (متولد 1323)
به مهمانی دوست، تهران، ضریح آفتاب، چاپ 1، 1387، 232 ص، رقعی.
ص: 168
شابک: 9- 227- 429- 964- 978
مجموعهای شامل خاطرات نویسنده از سفر زیارتی به عربستان سعودی و تشرف وی به خانه خدا در سال 1363 شمسی است. نویسنده ضمن آن به بیان آداب حج و کیفیت احرام و دیگر مناسک حج میپردازد. آنگاه تاریخچه مدینه، تحولات تاریخی این شهر و بسیاری از زیارتگاهها و اماکن مقدسه این منطقه نظیر: مسجد الحرام، قبرستان بقیع، چاه زمزم، مسجد النبی معرفی شدهاند.
امیریان‌زاده، مژگان (متولد 1347)
میعادگاه‌عاشقان، به همکاری فاطمه‌محمدی (1)، شیراز، فرامتن، چاپ 1،، 144 ص.
شابک: 7- 9- 94706- 964
خاطرات سفر به حج است. نویسنده از اماکن و هم از مناسک گزارش داده و سعی کرده پیشینه تاریخی برخی اماکن و تحولات تاریخی آنها را بررسی نماید تا اقدامات دولت وهابی عربستان در تخریب اماکن مذهبی برملا شود.
انتظار، منوچهر
خاطرات سفر به خانه دوست: یادادشت‌های سفر حج عمره، تبریز، مهد آزادی، چاپ 1،، 168 ص، رقعی.
شابک: 2- 00- 8899- 964
مجموعهی مصور حاضر دربرگیرنده خاطرات نگارنده از سفر حج عمره در سال 1383 است. این مجموعه پیشتر در 86 شماره‌ی روزنامه‌ی مهد آزادی به چاپ رسیده است.
1- متولد 1350
ص: 169
انتظامی، حسین (متولد 1341)
روایت‌رویت: یادنگار سفر عمره، مقدمه سیدمهدی‌شجاعی، ویرایشِ محمدرضا زائری، تهران، تبارک، چاپ 1،، 164 ص، رقعی.
شابک: 5- 92- 6242- 964
خاطرات سفر عمره نویسنده است که با زبانی روایی بازگو میکند. کتاب با مقدمه سیدمهدی شجاعی آغاز شده و متن آن دارای مباحث اینچنین است: نماز در مسجد الحرام؛ همراه با قهرمان توحید؛ تهاجم فرهنگی؛ برنامه سازی تلویزیونی.
انصاری، محمدباقر (1) (متولد 1339)
گزارش حج‌الوداع: گزارش لحظه به لحظه سفر حج پیامبر (ص) از مدینه تا مدینه، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1387، 386 ص، وزیری.
شابک: 7- 353- 397- 964- 978
چاپ دیگر
قم، عطر عترت، چاپ 1،، 384 ص.
شابک: 9- 57- 7941- 964
بررسی سفر حج رسول اکرم (ص) در آخرین سال عمر آن حضرت است. نویسنده در بیست فصل به بررسی این سفر میپردازد: آماده سازی مقدمات سفرحج؛ از مدینه تا مکه؛ ورود به مکه تا دستور حج تمتع؛ ملاقات‌ها در مکه و آغاز مراسم حج؛ عرفات؛ مشعرالحرام؛ عید قربان در منا و مکه؛ روز یازدهم در منا؛ روز دوازدهم و سیزدهم در منا؛ مقدمات
1- انصاری زنجانی خوئینی، محمد باقر
ص: 170
برنامه غدیر؛ آغاز روز توقف در مکه؛ آخرین توطئه‌های اصحاب صحیفه؛ از مکه تا غدیر؛ سخنرانی تاریخی در غدیر؛ وقایع بعد از سخنرانی غدیر؛ وقایع سه روزه بیعت؛ برخورد با تحرکات منافقان و از غدیر تا رحلت پیامبر (ص) عناوین موضوعات مورد بحث هستند.
اوصیا، اقدس (متولد 1327)
سفر به سرزمین وحی، ساری، شلفین، چاپ 1، 1387، 127 ص، رقعی.
شابک: 9- 74- 2731- 964- 978
سفرنامه مؤلف به سرزمین وحی و مکه و مدینه است. نویسنده مطالب خود را در هفت بخش تنظیم و تبویب کرده است: سفر به سرزمین وحی؛ حجاج؛ ابعاد معنوی و تربیتی حج؛ اصلاح نفس بعد از اعمال حج؛ زهد و تقوای واقعی در مراسم حج؛ آموختن یاوری در مراسم حج؛ و دوری از فعل حرام در حج.
بابایی، گلعلی (متولد 1342)
غوغای غبار: یادداشتهای سفر حج، به کوشش مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ 1،، 186 ص، رقعی.
شابک: 7- 834- 506- 964- 978
یادداشتهای سفر حج نویسنده در سال 1387 است. نویسنده در این کتاب از جبهه‌ها پلی به سوی حج زده و سفرنامه در نقاط مختلف قرابتی با سالهای دفاع مقدس پیدا میکند و اصلًا خود سفر هم عنایتی از همان سال‌ها است. سفرنامه حج بابایی در" غوغای غبار" از مرداد 87 در تهران شروع میشود و تا آذر ماه همان سال در مکه ادامه پیدا میکند.
ص: 171
بازرگان، مهدی (1) (1286- 1373)
یادداشتهای روزانه: خاطراتی‌از دوران‌جوانی، سفر حج، دادگاهها و زندان‌سیاسی، به کوشش عبدالعلی بازرگان (2)، تهران، قلم، چاپ 1،، 592 ص، وزیری.
شابک: 8- 023- 316- 964
ثبت خاطرات، دیده‌ها و شنیده‌های روزانه نویسنده است. کل کتاب مجموعهای است که به صورت روزشمار (کرونولوژی)، خاطرات یومیه چند سال نویسنده را پوشش میدهد. البته بخشی از آن درباره سفر حج و مکه و مدینه است.
باقری، محسن
سرزمین آسمانی: یادنگار سفر عمره دانشجویی، تهران، زعیم، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 6- 39- 8551- 964
خاطرات سفر عمره در کاروان دانشجویی است. کتاب از چند بخش تشکیل شده که از ابتدای سفر تا وداع و بازگشت را دربرمی‌گیرد. موضوعهای مختلفی از قبیل توصیف حرم یار، وحدت مسلمانان، ندبه‌ای در بقیع، اقتصاد عربستان، گذری بر آداب دینی، مدینه‌جان خداحافظ، احرام، توصیف یگانه خانه، مکه‌ی امروز و وداع را می‌توان در این کتاب یافت. در حقیقت و بنا به گفته‌ی نویسنده این کتاب با سه هدف تحریر شده است که عبارت‌اند از: ایجاد بسترهای تجربه‌آموزی برای زائرانی که
1- مهندس بازرگان؛ سحاب، مهدی؛ صالح، عبدالله
2- متولد 1317
ص: 172
قصد زیارت این اماکن را دارند، ترغیب و ایجاد انگیزه‌ی نگارش در بین جوانان و بسط آن در جامعه‌ی علمی و دینی و توجه به نکات آرمانی و جذاب این سفر با رویکرد دانشجویی.
باقری‌فرد، مرتضی (متولد 1339)
طوافنامه: کیلومتر طواف، تهران، مرتضی باقری‌فرد، چاپ 1،، 4 جلد.
شابک: 3- 4150- 04- 964- 978
خاطرات سفر حج است. نویسنده همه مناسک و اماکن مهم را گزارش کرده اما روی طواف حساس‌تر بوده و آنچه در طواف دیده یا احساس کرده یا شنیده به تفصیل بیان کرده است.
بتنونی، محمدلبیب (1) (متولد 1938 م)
سفرنامه‌حجاز یا الرحله الحجازیه، ترجمه هادی‌انصاری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 472 ص، وزیری.
شابک: 6- 17- 7635- 964
عنوان دیگر: راحله الحجاز.
سفرنامه ادیب مصری محمد لبیب بتنونی است. مؤلف در سال 1327 قمری به همراه عباس حلمی پاشا «خدیو مصر» به سفر حج رفته و اطلاعات نسبتاً سودمندی از حرمین شریفین و تاریخ قوم عرب، جغرافیای جزیره العرب، تا زمان خویش را منعکس کرده است. شروع این سفر در روز 29 ذی القعده سال 1327 قمری مطابق با 12 دسامبر سال 1909 میلادی واقع شده است.
1- محمد لبیب البتنونی؛ لبیب البتنونی، محمد
ص: 173
بحرینی، سیدمجتبی (متولد 1325)
اینجا مدینه است، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1387، 352 ص، رقعی.
شابک: 4- 039- 539- 964- 978
فروست: حج؛ کتاب اول
مجموعه خاطراتی از سفر حج و نیز احادیثی از معصومین (ع) درباره اهمیت حج و مناسک است. هدف نویسنده اینست که مخاطبان را با شهر مدینه و شش تن از بزرگواران مدفون در آن آشنا سازد.
این جا مشاعر است، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1387، 352 ص، رقعی.
شابک: 0- 037- 539- 964- 978
فروست: حج؛ کتاب سوم
خاطرات و یافته‌های نویسنده در سفر حج به ویژه معرفی سه مشعر است. در واقع این کتاب کوششی برای شناخت جنبه‌ها و ابعاد این سه مشعر: عرفات، مشعر و منی است. از نظر نمادین و سمبلیک به بررسی علائم و نمادهای موجود در این سه مشعر پرداخته و از نظر تاریخی، تحولات آنجا را تحلیل کرده است. مؤلف ضمن آن به خاطرات و احادیثی در ارتباط با موضوع اشاره کرده است.
اینجا مکه است، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1387، 440 ص، رقعی.
شابک: 7- 038- 539- 964- 978
فروست: حج؛ کتاب دوم
مجموعه اطلاعاتی درباره مراحل سفر حج و منازل این سیر معنوی است. مؤلف در همه آن منازل خاطرات خود، دیده‌ها و شنیده‌های خود و نیز احادیثی را در ارتباط با مکه و سفر حج، از لحظه احرام تا گاه تقصیر، بیان میکند.
ص: 174
حدیث دیدارها: دیدار در مکه، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1386، 99 ص، رقعی.
شابک: 7- 054- 539- 964- 978
گزارش‌هایی از ملاقات شخصیت‌ها و عالمان با حضرت مهدی (عج) در سفرهای حج است. این دیدارها مربوط به عصر غیبت صغری و دوران جوانی حضرت مهدی است. ابتدا داستان شرفیابی یعقوب بن یوسف در سال 281 ق و اسناد و منابعی که این جریان را ذکر کردهاند، معرفی شده و دیدگاه علامه‌ی مجلسی، شیخ طوسی و سیدابن طاووس نقل گردیده است. سپس ملاقات‌های دیگری مانند ملاقات محمد بن عبدالله قمی و اشعار و مطالبی در خصوص عشق و محبت به حضرت مهدی (عج) ارائه شده است.
بزرگواری، سیدعلیمحمد (متولد 1336)
اولین کاروان عمره دانش‌آموزی استان کهگیلویه و بویراحمد، یاسوج، چویل، چاپ 1،، 116 ص، رقعی.
شابک: 0- 68- 7930- 964- 978
خاطرات روحانی اولین کاروان عمره دانش‌آموزی استان کهگیلویه و بویراحمد از سفر عمره است. مؤلف که وظیفه‌ی هدایت و راهنمایی این کاروان را بر عهده داشته، نکات جالبی از لحظه‌های جذاب حج را آورده است.
بغدادی، لعیا (متولد 1355)
طواف‌عشق، تهران، مشهد، چاپ 1،، 31 ص، پالتویی.
خاطرات سفر به مکه و طواف در قالب نثر ادبی است. مناسک حج و آنچه دیده و زیارت اماکن متبرک را با زبان منظوم بیان کرده است.
ص: 175
بقایی، اسدالله (1) (متولد 1327)
ز ملک تا ملکوت: سفرنامه حج، اصفهان، فرزانه سازان، چاپ 1، 1375، 206 ص، رقعی.
چاپ دیگر
قم، حوزه‌علمیه‌قم، دفتر تبلیغات‌اسلامی، مرکز انتشارات،، چاپ 1، 1380، 191 ص، رقعی.
شابک: 5- 815- 424- 964
فروست: دفتر تبلیغات‌اسلامی حوزه‌علمیه‌قم، مرکز انتشارات- 838
خاطرات نویسنده از سفر مکه و بیان ویژگی‌ها و موقعیت جغرافیایی مکه است. در عین‌حال، حالات عرفانی و روحانی خود را بازگو کرده است. به ضمیمه کتاب، مقاله‌ای با عنوان «سفرنامه‌های اسلامی» نوشته محمد شفیعی‌کدکنی نیز آمده است. این مقاله به معرفی مهمترین سفرنامه‌ها میپردازد.
بنده‌خدا، رضا
سفرنامه‌حج: لحظه‌های‌غنیمت، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، حوزه‌هنری، کارشناسی گروه‌قصه، چاپ 1،، 96 ص.
عنوان دیگر: لحظه‌های‌غنیمت.
گزارشی از سفر نویسنده و بیان لحظه‌های مهم این سفر است. مؤلف تلاش نموده زیارتگاهها، مناسک، اماکن متبرک را از منظرهای مختلف مثل معماری و جنبههای هنری، اجتماعی و فقهی را توضیح دهد.
1- بقائی اصفهانی، اسدالله؛ بقائی نائینی، اسدالله
ص: 176
بنی الحسینی، سیدمحمد تقی
حج به نیابت، به کوشش عباس دهقانیان، تهران، پرشکوه، چاپ 1، 1386، 136 ص، رقعی.
شابک: 1- 93- 7386- 964
گزارش سفر حج مؤلف است. نویسنده که در سال 1387 به نیابت از پدر خود به سفر حج رفته، مشاهدات عینی و شخصی خود از این فریضه را در قالب سفرنامه بیان کرده است. وی به اختصار گزارشی تربیتی و معنوی از اماکن و مناسک و نحوه انجام و اجرای احکام حج داده و آثار و آداب باطنی و آموزه‌های اخلاقی آن داده است.
بهاءالتولیه، داوود
سفرنامه بهاءالتولیه، به کوشش و تصحیح برات شمسا (1)، مشهد، برات شمسا، چاپ 1، 1380، 230 ص.
شابک: 5- 0801- 06- 964
عنوان دیگر: سفرنامه میرزا داوود ملقب به بهاءالتولیه از مشهد به مکه معظم و عتبات عالیه (آغاز قرن بیستم).
بهار، راشد (متولد 1306)
سفرنامه‌بیاد آنروزها، مشهد، محقق، چاپ 1،، 222 ص، رقعی.
شابک: 7- 86- 6600- 964
مجموعه خاطرات مؤلف از جمله درباره مسائل و حوادث حج است. این
1- متولد 1330
ص: 177
کتاب شامل داستان‌ها، رویدادها و خاطراتی است که نویسنده در طول زندگی‌اش با آنها روبرو شده است و به عقیده وی می‌توان آنها را در قالب داستانهایی جالب و خواندنی و البته آموزنده بازگو کرد. عناوین برخی فصلها چنین است: آقا هر روزی؛ سبیل و آزادی؛ گردش نوروزی؛ حج عمره؛ بازی روزگار.
بهبودی، هدایت‌الله (متولد 1339)
سفر به قبله: یادداشتهای سفر حج 1370، تهران، سوره مهر، چاپ 2، 1387، 68 ص، رقعی.
شابک: 0- 408- 506- 964- 978
چاپ دیگر
سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 370، 62 ص، رقعی.
عنوان دیگر: یادداشتهای سفر حج 1370.
گزارشی از نخستین سفر ایرانیان به مکه مکرمه پس از واقعه خونین سال 1366 است. سفر حج سال 1370، نخستین سفر ایرانیان به حج پس از واقعه سال 1366 بود. از این رو این سفرنامه تحت تأثیر این واقعه نیز هست. مؤلف خاطرات سفر را به صورت روزانه ثبت کرده است.
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1) (متولد 1323)
حج‌وداع: رفت‌و آمد مهمانان‌خارجی‌و هیئتهای اعزامی تکمیل دین‌و انتقال‌عهد و ولایت، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 16 ص.
1- بی‌آزار، عبدالکریم؛ شیرازی، ع. ب؛ ب. شیرازی، ع.
ص: 178
شابک: 9- 286- 430- 964
عنوان دیگر: رفت‌و آمد مهمانان‌خارجی‌و هیئتهای‌اعزامی تکمیل دین‌و انتقال‌عهد و ولایت.
فروست: داستان‌زندگی پیامبر/ عبدالکریم بی‌آزار شیرازی- 18
گزارشی از حجة الوداع یا آخرین سفر حج رسول اکرم (ص) است. ابعاد جهانی این حادثه، شرکت‌کنندگان از مناطق مختلف جهان در این مراسم و چگونگی انتقال و مخابره خبر این حادثه مهم به مسلمانان جهان و نیز درباره تکمیل دین مطالب و تحلیل‌هایی دارد.
بیطرف، محمد (متولد 1320)
خس چل ساله: سفرنامه حج، تهران، پازینه، چاپ 1،، 156 ص، رقعی.
شابک: 7- 60- 9922- 964- 978
گزارش سفر نویسنده به حج است. نویسنده جنبههای مختلف زیارتگاهها، مساجد مهم و بخشهای مهم خانه خدا را بررسی کرده است.
بیگ‌زاده، بختیار
برگزیده‌هایی از سفر حج، قم، بشاشه، چاپ 1، 1388، 208 ص، رقعی.
شابک: 7- 04- 5154- 600- 964
بررسی شهرهای مکه و مدینه و مناسک حج در قالب سفرنامه است. مؤلف که در سال 1383 شمسی به سفر حج رفته، در این نوشتار نخست به توصیف شهرهای مکه و مدینه و اماکن مهم و مشهور این دو شهر پرداخته و پس از آن اعمال حج تمتع و عمره و مناسک و آداب سفر حج را شرح داده است. همچنین گزارشی از کیفیت سفر حج، کیفیت ورود به
ص: 179
مکه و مدینه و انجام اعمال حج و مشاهدات خود از این دو شهر را بیان کرده است. توصیف خانه کعبه، منی، مشعرالحرام، عرفات، صفا و مروه، رمی جمرات، قربانی، حلق و تقصیر، کیفیت احرام بستن و طواف و وقوف در مشعر و منی و عرفات و توصیف مساجد، کوه‌ها، خانه‌های تاریخی و مذهبی و دیگر اماکن مشهور مکه و مدینه از مهمترین مندرجات این کتاب است.
پاشا، ابراهیم رفعت
مرآه الحرمین، ترجمه هادی انصاری، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 568 ص، وزیری.
شابک: 8- 32- 6293- 964
عنوان روی جلد: مرآه الحرمین شامل سفرنامه حجاز و تاریخ و جغرافیای راه‌ها و بقاع متبرکه آن.
بررسی و شرح مسافرت‌های سرلشکر ابراهیم رفعت‌پاشای مصری به حج و دیار حجاز است. نویسنده در سال 1318 قمری به عنوان فرمانده پاسداران محمل مصری و امیرالحاج مصر در سالهای 1320 و 1321 و 1325 قمری به همراه کاروان محمل مصری است. این اثر از مهمترین و سودمندترین تألیفات در دو قرن اخیر در این زمینه به‌شمار میآید. مؤلف در توصیف اماکن شهر مکه و ویژگیهای آن و شرح جزئیات مسیر خود، از مصر به حجاز و حرمین، نظیر: منازل، قهوه‌خانه‌ها، پادگان‌ها، قبایل، تپه‌ها، کوه‌ها و جز اینها و نیز ثبت دقیق جغرافیای شهری مدینه منوّره، از حرم نبوی و خانه‌ها و کوچه‌ها و خیابان‌ها و مناطق و حصار شهر و بقعه‌های متبرّک، آنچنان دقّت و موشکافی کرده که به عقیده مترجم در نوع خود بی‌نظیر است.
پورزاهد، رضا
نگاه‌دوم، ویرایشِ مریم ایوبی،
ص: 180
تهران، مهر تابان‌تهران، چاپ 1،، 77 ص، رقعی.
شابک: 5- 02- 8269- 964
سفرنامه و یادداشتهای مؤلف از سفر حج است. با ذکر مطالبی در باب نماز و دعا و خرید و دل مشغولی 21 روزه؛ توصیفی جغرافیایی و نگاهی به گذشته‌های تاریخی؛ نگاهی به معنویت سفر و دیدن اقوام مختلف در طواف کعبه؛ دیدار از مساجد و مکانها با خاطرات تلخ و شیرین از گذشته‌های دور؛ بازدید از محل قدوم بزرگان و زیارت آثار به جا مانده؛ نگاهی به دنیای سیاست و عبادت و نظایر آن.
تابنده، سلطان حسین (1) (1293- 1371)
خاطرات سفر حج، تهران، حقیقت، چاپ 1، 1388، بیست+ 388 ص.
شابک: 0- 09- 5231- 600- 978
چاپ دیگر
بی‌جا، چاپخانه دیبا، چاپ 2، 1357/ 1399 ق، 338 ص، رقعی.
عنوان روی جلد: رساله خاطرات سفر حج.
مجموعه خاطرات و یادداشتهای درباره مسائل، رخدادها، مناسک و اماکن در سفر حج است. نویسنده عمدتاً از منظر عرفانی و صوفیانه به این موضوعات پرداخته و تحلیل معنوی از آنها عرضه کرده است. از اینرو این کتاب در شمار اندک سفرنامه‌های عرفانی حج است.
ترابی، حسام‌الدین (متولد 1359)
مهمان‌خانه‌خدا، تهران، آرون، چاپ 1، 0، 152 ص.
شابک: 8- 07- 8900- 964
1- رضا علیشاه؛ تابنده، فضل‌الله؛ تابنده گنابادی، سلطانحسین؛ گنابادی، سلطانحسین
ص: 181
خاطرت سفر حج است. نویسنده از آغاز سفر از تهران تا بازگشت در طول حدود 25 روز، دیده‌ها و شنیده‌ها و مطالعات خود را تدوین و در قالب این کتاب تنظیم و تبویب کرده است. رویکرد مؤلف پرداختن به مسائل عمومی است و تحلیلهای او هم برای عموم مردم سودمند است.
تقوی‌فرد، محمدرضا (متولد 1347)
تولد سوی: سفرنامه‌حج، تهران، هم‌قلم، چاپ 1،، 200 ص.
شابک: 8- 05- 7286- 964
گزارش از سفر نویسنده به حج است. ایشان حج را تولد مجدد انسان توصیف میکند؛ زیرا با ورود انسان به حرم خداوند و دیدن کعبه احساس جدیدی به انسان دست میدهد و خود را در حریم الهی تصور میکند که قرب الهی برایش میسر است. از اینرو باید از مذمومات اخلاقی و رفتارهای ناشایست پرهیز کند و تلاش کند به محاسن اخلاقی و روابط مثبت اجتماعی برسد.
تقوی میلانی، سمانه
دل‌باختگان دیار نور: خلاصه خاطرات دانش‌آموزی سفر عمره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 54 ص، پالتویی.
شابک: 9- 013- 540- 964
عنوان دیگر: خلاصه خاطرات دانش‌آموزی سفر عمره.
سفرنامه عمره مفرده نویسنده به عنوان یکی از دانش‌آموزان تهران است، که به طور خلاصه دیدار مدینه و مکه را روایت کرده است. این سفر در مرداد- تیر سال 1384 واقع شده است. عناوین برخی از این نوشته‌ها عبارت اند از: همه چیز و همه کس نشان از او دارد؛ فرودگاه و وداع با مشایعت‌کنندگان؛ اینجا مدینه است شهر نور و ستاره‌ها؛ بقیع، فریاد بی‌صدا
ص: 182
و مظلومانه‌ی علی؛ احد بزرگترین عبرت؛ مساجد سبعه؛ لحظاتی با خدا؛ جمال کعبه؛ خدا کند تو بیایی؛ کوه ثور و نگاهی از دور؛ و وداع با بیت‌الله الحرام.
تلافیان، احمد (1) (متولد 1338)
پروازگه‌جبرئیل، مشهد، محب، چاپ 1،، 41 ص.
گزارش سفر نویسنده به مکه و مدینه و اجرای مناسک حج است. نویسنده به اجمال حوادث، دیده‌ها و شنیده‌ها، اماکن متبرک و مذهبی و جاهای تاریخی را ترسیم کرده است.
تونه‌ای، مجتبی (متولد 1349)
پا به‌پای‌ابراهیم: یادداشتهایسفر حج، قم، شمس‌طیار، چاپ 1،، 79 ص، رقعی.
شابک: 1- 1- 93491- 964
خاطرات نویسنده از سفر حج است. نویسنده معتقد است این سفر، جا پای ابراهیم گذاشتن است. از اینرو باید با اخلاص و ادب و اخلاق حسنه به این سفر گام نهاد. مراحل و مناسک حج را یکی یکی توضیح داده و درس‌هایی که از آن می‌توان در هر مرحله آموخت را توضیح میدهد.
تهرانی، حسن (متولد 1322)
حریم یار، تهران، فیض‌کاشانی: تربت، چاپ 1،، 256 ص.
شابک: 6- 149- 403- 964- 978
گزارش سفر حج مؤلف و بیان زیارتگاهها و جاهای تاریخی و مذهبی
1- ا- ت.
ص: 183
مکه و مدینه است. به نظر نویسنده سرزمین مکه و مدینه و کلًا سرزمین حجاز گویای حوادث صدر اسلام و نشان دهنده مواضع و سیره نبوی است. بنابراین مطالعه نهادها و مکانهای موجود در واقع مطالعه تاریخ اسلام است.
ثقفی، عاطفه
دو بهشت: یادداشتهای سفر حج‌بیت‌الله‌الحرام، قم، بضعه‌الرسول (ص)، چاپ 1،، 72 ص، رقعی.
شابک: 4- 6- 92953- 964
سفرنامه حج مؤلف در سال 1413 قمری است. نویسنده بیت‌الله الحرام در مکه و روضه نبوی در مدینه را دو بهشت روی زمین توصیف کرده که به دلیل اهمیت و تأثیرگزاری آنها همواره مورد توجه مسلمانان بوده و سالانه میلیونها مسلمان برای زیارت آنجا مسافرت دارند.
ثواقب، جهانبخش (متولد 1339)
حریم عشق: روایتی از سفر حج 1384، شیراز، نوید شیراز، چاپ 1، 1386، 192 ص، وزیری.
شابک: 5- 482- 358- 964
گزارش و سفرنامه عزیمت به مکه و مدینه و زیارت خانه خدا و دیگر اماکن و مشاهد مشرفه است. نویسنده گزارش قدم به قدم سفر و برنامه‌های مذهبی و اخلاقی خود را توضیح داده و اطلاعات جغرافیایی و تاریخی راجع به شهرهای عربستان و مساجد و زیارتگاهها ارائه کرده است. در کنار گزارش از موقعیت شهرها و اماکن مختلف، یک دوره مراسم و مناسک حج را توضیح داده است که شامل مواقیت مختلف، احرام، محرّمات احرام، طواف، رمی جمرات، وقوف در مشعر و عرفات و مراسم‌ها و آیین‌های مختلف میباشد. سرگذشت پیامبر و برخی از
ص: 184
شخصیت‌های صدر اسلام و محل دفن آنها و اعمال مخصوص مکه و مدینه و نیز نحوه انجام زیارتها توضیح داده شده است.
جامع نائینی، بتول
راهی به سوی خدا: یادداشتهایی درباره حج و مشاهداتی از آن سفر، قم، تسنیم، چاپ 1، 1385، 367 ص، وزیری.
شابک: 9- 11- 5864- 964
عنوان دیگر: یادداشتهایی درباره حج و مشاهداتی از آن سفر.
گزارش سفر به مکه و مدینه جهت ادای فریضه حج است. نویسنده نخست، مطالبی درباره حج با استناد به آیات و روایات بیان کرده؛ ضمن آن که برخی از ادعیه و اذکار و مستحبات اماکن مقدسه‌ی مکه و مدینه را آورده است. سپس، توضیحاتی در خصوص تاریخ و جغرافیای مکانهای مقدس مکه و مدینه ذکر گردیده و اشعاری نیز دربارهی اماکن و مناسک و اسرار حج به همراه تعدادی مدیحه و غدیریه فراهم آمده است. بخش پایانی کتاب نیز، به یادداشت‌ها و خاطرات نگارنده از سفر حج در سال 1376 اختصاص دارد.
جامعی، جلال (متولد 1335)
راز مسجد شجره، شیراز، لوزا، چاپ 1،، 48 ص.
شابک: 0- 41- 8851- 964- 978
خاطرات حج و درباره سفر به مکه و مدینه و مناسک و اعمال حج است. این خاطرات هر چند درباره همه ابعاد و جوانب حج و مکه و مدینه است ولی بخش درباره مسجد شجره پررنگ‌تر و حجیم‌تر میباشد. مسجد شجره یکی از میقات‌ها است که حجاج در آنجا محرم می‌شوند. جوانب مختلف این مسجد مثل تاریخ و بخشهای آن را نیز توضیح داده
ص: 185
است.
جزینی، محمدجواد (1) (متولد 1344)
ملاقات در شب آفتابی: سفرنامه حج، تهران، فراندیش، چاپ 1،، 60 ص.
شابک: 0- 41- 8398- 964
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر حج از آغاز تا پایان سفر است. نویسنده به ترسیم و توصیف مشاهدات خود در جریان سفر حج پرداخته است.
جعفریان، رسول (متولد 1343)
به سوی ام القری: سفرنامه حج سال 1373 ش، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1373، 343 ص، وزیری.
خاطرات و بعضی از مطالب تاریخی، جغرافیایی و سیاسی مؤلّف از حج سال 1373 شمسی است. مؤلف قبل از بیان خاطرات خود، در مقدمه‌ای گزارشی از سفرنامه‌های فارسی حج داده و اطلاعات مأخذشناسی شماری از آنها را داده است. کتاب دارای سه ضمیمه هست. سفرنامه حج میرزا علی اصفهانی (1331 ق.) و سفرنامه حج محمد ولی میرزای قاجار (1260 ق.) و «الوجیزه فی تعریف المدینه» از میرزا محمد مهندس (1294 ق.) توسط مؤلف تصحیح و ضمیمه کتاب شده است.
حجگزاری ایرانیان در دوره قاجار (1210- 1344)، بی‌جا، بی‌نا، 1379، 94 ص، وزیری.
گزارش و معرفی بیست سفرنامه حج است که از دوره قاجار باقی مانده است. اغلب این سفرنامه‌ها توسط مقامات برجسته کشوری و دولتی به رشته تحریر درآمده است. به دلیل شخصیت نویسندگان، ادبیات به کار
1- جزینی، جواد
ص: 186
رفته در این سفرنامه‌ها قابل توجه است. نیز یک جنبه مهم دیگر این سفرنامه‌ها اینست که وضعیت حجگزاری ایرانیان در آن دوره را نشان میدهند.
دو سفرنامه حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،.، 144 ص، رقعی.
شابک: 5- 159- 540- 964- 978
گزارش و معرفی دو سفرنامه حج است. نخست «سفرنامه مرجانی» آمده که سفرنامه ابوالقاسم مرجانی آئین کلائی که یک روحانی از اهالی طالقان است. تاریخ سفر وی از رمضان سال 1331 قمری آغاز شده و تا محرم سال 1332 ادامه یافته است. سفرنامه دوم که با عنوان" تفصیل سفر مکه معظمه" آمده نوشته میرزا محمود خان مدیر الدوله وزیر لشکر برادر میرزا احمد خان مشیر السلطنه است. که فرد اخیر از رجال مشهور دولت قاجاری، وزیر داخله، عدلیه و مالیه بود. این سفر در شعبان 1321 قمری آغاز شده و تا صفر 1322 به طول انجامیده است.
سفرنامه مکه (سال 1299 ق) به ضمیمه سفرنامه منظوم مکه (حوالی 1260 ق)، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1384، 128 ص، وزیری.
شابک: 7- 176- 397- 964
گزارش و معرفی دو سفرنامه تاریخی از حج است که اولی از نویسندهای ناشناخته است که درسال 1260 قمری نوشته شده است. به اعتقاد گردآورنده نثر بسیار عامیانه‌ای دارد و دارای غلطهای نوشتاری فراوان است. ارزش این سفرنامه اطلاعات جغرافیای و فرهنگی مسیر مسافر و اطلاعاتی است که از اوضاع حرمین شریفین در آن عصر به دست میدهد. سفرنامه دوم از میرزا جلایر است که به صورت منظوم سامان یافته است. سرانیو از درباریان است و گزارش را برای محمدشاه قاجار در 1299 قمری نوشته است. نویسنده از نظم کلی سخن می‌گوید و از اینکه کسی در حق کسی ستم نمی‌کند و در پایان شرحی درباره وضعیت عتبات و
ص: 187
دشواریهای پدیده آمده برای ایرانیان نوشته است.
سفرنامه منظوم حج: هزار و دویست بیت، قم، نشر مشعر، 1374، 160 ص، رقعی.
معرفی و توصیف قطعه شعری درباره حج است. این قطعه شامل 1200 بیت مثنوی روان و زیبایی است، که بانویی فرهیخته و دانشمند در دوره صفوی سروده است. وی مثنوی خویش را در راه سفر حج به نظم کشیده است. او نکته‌ها و آگاهی‌های جالبی از شهرها و بلاد مردم آن سامان و خُلق و خوی‌شان بیان کرده و تصویری از چگونگی حجگزاری مسلمانان، به ویژه شیعیان در قرن دوازدهم قمری ارائه میدهد. سراینده این منظوم، تحت تأثیر شاعر بلند آوازه حکیم نظامی این اشعار را سروده است. محقق این اثر نتوانسته اطلاعات دقیقی درباره هویت این بانو به دست آورد.
مقالات تاریخی: 1- تیر اجل در صدمات راه جبل 2- سفرنامه مکه، شام، مصر و عراق 3- شناخت‌نامه ...، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1381، جلد نهم، 376 ص، وزیری.
شابک: 0- 31- 7528- 964
مجموعه چند مقاله و سفرنامه درباره حج است. در نهمین جلد از مجموعهی دوازده جلدی" مقالات تاریخی"، هفت مقاله تحقیقی و تصحیح چند رساله به چاپ رسیده که عبارت‌اند از: 1- تیراجل در صدمات راه جیل (گزارش دشواریهای سفر حج از راه جیل)، تالیف سال 1299 ه. ق؛ 2- سفرنامه مکه، شام، مصر و عراق (سال 1340 ه. ق)، تالیف سیدفخرالدین جزائری؛ 3- شناخت نامه آثار فارسی درباره حرمین شریفین؛ 4- بدعت کشف حجاب در ایران؛ 5- حجاب و ضد حجاب در شعر فارسی معاصر؛ 6- کتابشناسی حجاب؛ 7- مشهد در یک نگاه.
ص: 188
جعفری‌چمازکتی، احمد (1)
روایتی از سفر حج تمتع: میخانه و پیمانه، تهران، آبارون، چاپ 1،، 84 ص.
شابک: 9- 1- 95441- 964
عنوان دیگر: میخانه و پیمانه
گزارشی از سفر حج تمتع است. نویسنده تلاش کرده، مسائل و وقایع حج را از نگاه دیگری ارزیابی و بررسی کند و نکات و تحلیل‌هایی نادر عرضه نماید.
جمالی، مسیح‌الله
سفرنامه از قمشه (شهرضا) تا مکه، شهرضا، کتابخانه صاحب‌الزمان، چاپ 1، 1363، 160 ص.
گزارش سفر نویسنده است که از شهرضا (نام قدیمی آن قمشه است)، از شهرهای استان اصفهان، آغاز و به مکه ختم شده است. نویسنده دیده‌ها و شنیده‌ها و خاطرات خود را بیان کرده است.
جمعی‌از دانشجویان
سرزمین‌نور: خاطرات دانشجویان‌از سفر حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت و وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری‌ستاد دانشجویی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 204 ص، رقعی.
شابک: 7- 08- 7635- 964
مجموعهی خاطرات و توصیف جمعی از دانشجویان دانشگاه کاشان است
1- چمازکتی، احمد
ص: 189
که در قالب طرح عمره دانشجویی به سرزمین حجاز اعزام شدهاند. اکثر نوشته‌ها جنبه ادبی دارد و به صورت سفرنامه یا مقاله یا شعر نگاشته شده است. برخی از گفتارهای این کتاب عبارت‌اند از: از دانشگاه تا کعبه، نوشته بهزاد قربانی؛ بودها و نبودها، نوشته فریدون یگانه؛ هجرت از خود به خدا، نوشته مرجان صمیمت؛ می محبت از باده ساقی، نوشته مقداد نمکی؛ در اسرار حج، نوشته مژگان سککی.
سفر عشق: خاطرات دانشجویی از سفر عمره، قم، با همکاری ستاد عمره دانشجویی، نشر مشعر، چاپ 1، 1380، 115 ص، پالتویی.
شابک: 8- 94- 6293- 964
مجموعه خاطرات تنی چند از دانشجویان از سفر عمره است. ستاد حج دانشجویی در صدد است دانشجویان بیشترین بهره و استفاده را از سفر معنوی حج ببرند. در این راستا یکی از اقدامات این ستاد، خاطره‌نگاری و سفرنامه‌نویسی توسط خود دانشجویان است. با این شیوه، تأثیرات حج در آنها ماندگارتر و سازنده‌تر میشود.
جهانفر، محمد (متولد 1312)
سفرنامه‌عشق: به همراه‌جمعیت‌زائر و تقریرات‌جناب‌آقا ابوترابی‌در بحث‌تقلید، تهران، جهان‌فرهنگی، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک:
x
- 5- 92878- 964
عنوان‌روی‌جلد: سفرنامه عشق: دانشگا هیان‌در زادگاه‌و زیستگاه ابوتراب در التزام ابوترابی به‌همراه جمعیت‌زائر و تقریرات جناب آقای ابوترابی‌در بحث تقلید.
مجموعه خاطرات برخی از دانشگاهیان در سفر زیارتی به مکه و مدینه است. راه‌اندازی کاروان دانشگاهیان به حج از ابتکارات بعثه مقام معظم
ص: 190
رهبری است. در اینجا چند فقره از یادداشتهای آنان آمده است که گویای دیدگاهها و برداشت‌های آنان میباشد.
حاجب‌الدوله، علی بن‌حسین (1) (درگذشت 1285 ق)
سفرنامه حاج علی خان اعتماد السلطنه، به کوشش سیدعلی قاضی‌عسکر، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 184 ص، وزیری.
شابک: 6- 78- 6293- 964
سفرنامه حاج علی‌خان اعتمادالسلطنه از مردان سلسله قاجار است. ایشان متهم به قتل امیرکبیر نیز هست. گرچه وی به دلیل ارتکاب چنین جنایت بزرگی در تاریخ کشور ما، فردی خوش نام نیست، لیکن از آن جا که سفرنامه تنظیمی وی، حاوی اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، علمی و دینی فراوان است، میتواند برای دانش‌پژوهان و به ویژه مورّخان مفید باشد. این سفر در سال 1263 قمری برابر با 1836 میلادی انجام گردیده است، شامل سفرنامه عتبات عالیات و مکه و مدینه است.
حاج علیمحمدی، محمدحسن
کعبه در زنجیر، تهران، سروش، چاپ 1، 1362، 148 ص، رقعی.
چاپ دیگر
تهران، روزنامه‌اطلاعات،.
سفرنامه حج نویسنده است. نویسنده یافته‌ها، احساسات، دیده‌ها و شنیده‌های خود را توصیف و گزارش کرده است.
1- اعتماد السلطنه، حاج علی خان؛ مقدم مراغه‌ای؛ علی بن حسین
ص: 191
حجتی، سیدمحمدباقر (متولد 1316)
در حریم‌کعبه، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 224 ص، رقعی.
شابک: 8- 46- 6293- 964
گزارش خاطرات و احساسات نویسنده در سفر حج سال 1373 است. این کتاب در دو بخش تدوین یافته است. در بخش نخست، اهداف و حکمتهای مراسم حج بررسی شده است. عنوان برخی از موضوعات که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از: کعبه یا نخستین خانه امن برای مردم گیتی؛ نیت؛ حرم و قداست قطعاتی از زمان و مکان؛ طواف یا طلیعه مراسم عمره تمتع؛ ابراهیم و اسماعیل و بنای کعبه؛ سعی میان صفا و مروه؛ وقوف در عرفات؛ تضحیه و قربانی. در بخش دوم، سفرنامه حج نویسنده آمده است.
حسن‌بیگی، ابراهیم (متولد 1336)
سفر سبز: قصه‌واره‌ای‌از سفر به‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 102 ص، رقعی.
شابک: 6- 79- 7635- 964
عنوان دیگر: قصه‌واره‌ای‌از سفر به‌حج.
سفرنامه حج نویسنده در نوزده قسمت است. این سفرنامه، مسائل و وقایع و مناسک حج را در قالب ادبی و قصه بیان کرده است. از اینرو ارزش ادبی دارد. نویسنده، خاطرات سفر حج خود در سال 1372 را در قالب یک کاروان زیارتی و با شخصیت‌های خیالی به صورت داستان آورده است. وی 25 داستان به هم پیوسته درباره مناسک حج آورده است. نویسنده تلاش کرده در این سفرنامه اصول سفر جمعی، مراسم آموزشی مناسک حج و اتفاقات تلخ و شیرین این سفر را در قالب داستان بیان کند.
ویرایشِ قبلی کتاب‌حاضر تحت‌عنوان قصه واره‌ای‌از سفر به‌حج: سفر
ص: 192
سبز توسط حوزه‌هنری سازمان تبلیغات‌اسلامی درسال منتشر شده‌است.
حسین‌زاده، محمدعلی (متولد 1340)
سفرنامه‌نور، تهران، زعیم، چاپ 1،، 104 ص، جیبی.
شابک: 9- 96- 5852- 964
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر به مکه و مدینه است. برخی از موضوعات کتاب عبارت‌اند از: ورود به مدینه؛ معرفی اجمالی مسجد النبی؛ مسجد قبا؛ زائران ایرانی در مکه و مدینه؛ مسجد شجره؛ صفا و مروه؛ تاریخچه تجدید بنای کعبه؛ حجرالاسود؛ عرفات؛ مشعر؛ منا؛ و قربانگاه.
حسین‌نیا، عبدالحمید (متولد 1329)
یادداشتهایسفر حج، کرمانشاه، نوپردازان، چاپ 1،، 71 ص، پالتویی.
شابک: 6- 25- 6724- 964
مجموعه خاطرات و گزارش‌های نویسنده درباره حج است. این نوشته‌ها را در سفر حج تدوین و تنظیم کرده است. در این سفرنامه، پاره‌ای نکات و تحلیل‌ها و اطلاعات مهم و ذی‌قیمت آمده است.
حسینی، قدیر
در حریم یار، گرگان، عشق دانش، چاپ 1،، 82 ص.
شابک: 7- 027- 151- 964- 978
خاطرات حج نویسنده است. او آنچه دیده یا شنیده یا مطالعه کرده را به صورت روزانه تدوین کرده و مجموعه حاضر را پدید آورده است.
ص: 193
حسینی، سیدمجید (متولد 1358)
کلوخ‌های بلور، مقدمه سیدمهدی شجاعی، تهران، فرهنگسرای پایداری، انتشارات مستند، چاپ 1،، 76 ص، خشتی.
شابک: 0- 13- 6007- 964- 978
چاپ دیگر
تهران، فراندیش، چاپ 1،، 70 ص، خشتی.
سفرنامه مؤلف به مکه و مدینه و توصیفات مؤلف از این دو شهر و مراسم حج است. نگارنده احساسات و یافته‌های خود در سفر حج را در قالبی ادبی به رشته تحریر درآورده و در ده فصل سامان یافته است. عناوین صفیرهای دهگانه عبارت‌اند از: جنون یک مجنون؛ جان شریف؛ اذا وقعت الواقعه؛ هوای گرگ و میش تاریخ؛ کلوخ‌های بلور؛ شهر غروب؛ غروب شهر؛ خانه خدا؛ هروله‌ی اضطرار؛ پایان کهکشان.
حسینی‌نژاد، سیدحسین (متولد 1337) (به کوشش)
خانه‌ی دوست‌به روایت حج گزاران، تهران، لوح‌زرین، چاپ 1،، 344 ص، رقعی.
شابک: 7- 33- 205- 964
مجموعه مقالات گزیده از برخی نویسندگان درباره حج و موضوعات مرتبط با آن است. گردآورنده تلاش کرده که درباره هریک از ارکان و اماکن مطلبی را انتخاب و در مجموعه بیاورد. وی مطالب را در ده بخش تقسیم کرده است. بخش اول که عمده‌ی مطالب را به خود اختصاص داده درباره فلسفه و روح حج است. عناوین بخشهای دیگر عبارت‌اند از: مدینه، بقیع، مکه، کعبه، سعی، عرفات، مشعر، منی، ره‌آورد. در این مجموعه، توصیفات حدود 50 نفر از حج‌گزاران آمده است.
ص: 194
حمزه، ساده
حاجی‌بعد از این، تهران، شولا، چاپ 1،، 140 ص، رقعی.
شابک: 3- 6- 93192- 964
گزارش مشاهدات، خاطرات، تألمات و عقاید نویسنده درباره سفر حج است. وی در ایام به جا آوردن این فریضه دینی دیده‌ها و شنیده‌های خود را به صورت یادداشتهایی تنظیم و همراه با عکس‌هایی از مناظر مختلف مکه و مدینه، به چاپ رسانده است.
حیدری، حسام (متولد 1371)
از فرود تا فراز، سمیرم، سام آرام، چاپ 1،، 71 ص، رقعی.
شابک: 7- 8- 9387- 600- 978
خاطرات مؤلف از سفر به عمره در قالب کاروان عمره دانش‌آموزی است. نگارنده این کتاب را در دو بخش تنظیم نموده است. بخش اول در قالب سفرنامه، درباره حج است و در آن نگارنده، عنوان میکند قبل از سفر، در خوابی حضرت مهدی (عج) برگه‌ی سفرش به مکه را امضا کرده است. بخش دوم با عنوان «جبر در اختیار» از خلقت انسان شروع میکند و در آن از مسائلی چون دل، گناه، نیاز، مرگ، جبر، علم و شیطان سخن به میان میآید. نویسنده هدف از نوشتن کتاب را شناخت عمیق‌تر و کامل‌تر نسبت به حضرت مهدی بیان کرده است.
خاکنژاد، فرهنگ
سفرنامه‌مصور حج، تهران، مؤسسه‌فرهنگی‌نشر آیندگان، چاپ 1،، 85 ص، رقعی.
شابک: 3- 23- 6604- 964
گزارشی از سفر نگارنده به مکه مکرمه و انجام مناسک حج است.
ص: 195
نگارنده در سال 1378 به همراه گروهی از دانشجویان و اساتید دانشگاه آزاد اسلامی خلخال به زیارت خانه خدا مشرف میشود که شرح آن را در کتاب حاضر به رشته تحریر درآورده است.
الخلیلی، جعفر
مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ترجمه محمدرضا فرهنگ، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1376، 193 ص، رقعی.
شابک: 6- 02- 6293- 964
این کتاب ترجمه‌ای از دو بخش کتاب موسوعه العتبات المقدّسه است. جلد دوم، بخش مکه و جلد سوم، بخش مدینه منوره که به وسیله پژوهشگر و تاریخ‌نگار عراقی، دکتر جعفر الخیاط، از انگلیسی به عربی ترجمه شده و سرگذشت جالب وخواندنی ماجراجویان و جهانگردان اروپایی است که با زحمات و مشقات فراوان خود را به سرزمین وحی، یعنی مکه مکرمه و مدینه منوره رسانیده و اطلاعاتی تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی از این سرزمین ارائه کردهاند. این مجموعه همچنین اطلاعات جامعی از وضعیت عمومی خاورمیانه و به ویژه جزیره‌العرب و مراسم حج و حجاج کشورهای گوناگون نیز در اختیار خوانندگان قرار میدهد.
خلیلی، عیسی (متولد 1345) (به کوشش)
صدایی به بلندای هفت‌آسمان: سفرنامه سردار شهید اسلام سیدمحمد نژادغفاری (1)، تهران، نشر شاهد، چاپ 1،، 104 ص.
شابک: 4- 355- 394- 964- 978
عنوان دیگر: سفرنامه سردار شهید اسلام سیدمحمد نژادغفاری.
1- 1338- 1364
ص: 196
بخشهایی از کتاب خاطرات و یادداشتهای شهید محمد نژادغفاری از سفر حج است. این شهید به هنگام عزیمت به مکه و مدینه جهت مناسک حج یادداشتهایی نوشته بود تا اینکه به اهتمام عیسی خلیلی تدوین شد و به صورت کتاب آماده چاپ شد.
خیری، سیروس (متولد 1344)
سفرنامه تحقیقی- توصیفی حج (عمره مفرده): در بزم وصال، تبریز، مهد آزادی، چاپ 1، 1388، 556 ص، رقعی.
شابک: 7- 17- 8899- 964- 978
عنوان دیگر: در بزم وصال.
سفرنامه‌ی نویسنده و گزارش از مسائل و وقایع سفر به مکه و مدینه در سفر عمره است. نویسنده با نگاهی علمی، علاوه بر بیان خاطرات سفر هر آنچه دیده یا شنیده را گزارش کرده و نیز مساجد، بخشهایی از مسجد نبوی و مسجد الحرام را از جنبههای معماری و غیره را بررسی کرده است.
دارابی، علی (متولد 1340)
از خانه‌خود تا خانه‌خدا: یادداشتهای سفر حج، تهران، شورای‌هماهنگی تبلیغات‌اسلامی، چاپ 1،، 82 ص، رقعی.
عنوان‌روی‌جلد: سفرنامه‌حج ... از خانه‌خود تا خانه‌خدا.
مجموعه خاطرات سفر حج مؤلف در سال 1372 شمسی (1413 قمری) است. وی خاطرات خود را به صورت روزانه ثبت کرده است.
ص: 197
دانش، شکرالله (متولد 1337)
سفر به دیار معرفت (مکه و مدینه): سفرنامه عمره مفرده با رویکرد آموزشی، قم: نوای قلم، چاپ 1،، 160 ص.
شابک: 1- 06- 5295- 600- 978
عنوان دیگر: سفرنامه عمره مفرده با رویکرد آموزشی
خاطرات سفر حج و عزیمت به مکه و مدینه است. نویسنده با هدف آموزش اعمال و مناسک حج این کتاب را تألیف کرده و نکات آموزشی را مراعات کرده است.
دانشجویان کاروان کوثر
روایت دعوت: واگویه‌های نخبگان و دانشجویان کاروان کوثر (عمره دانشجویی)، تهران، مهر و ماه نو، چاپ 1،، 44 ص، پالتویی.
شابک: 7- 95- 2532- 964- 978
خاطرات دانشجویان یکی از کاروانهای عمره دانشجویی است. آنها در سال 1388 به سفر عمره مشرف شدهاند. این کاروان، جمعی از دانشجویان خواهر دانشگاه‌های تهران و شهرستانها و همچنین تعداد کثیری از نخبگان و برگزیدگان المپیادهای کشوری و بین‌المللی بودند.
دانشگاه‌آزاد اسلامی، واحد جنوب تهران
شمیم‌حج، به کوشش جامعه‌اسلامی دانشجویان دانشکده
ص: 198
فنی‌دانشگاه‌آزاد اسلامی‌تهران‌واحد جنوب، تهران، زعیم، چاپ 1، 1421 ق/ 1379، 144 ص، پالتویی.
شابک: 5- 6- 9106- 964
مجموعه خاطرات برخی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی است که به سفر عمره مشرف شدهاند. آنها دیده‌ها و شنیده‌های خود را به صورت خاطره و در قالب سفرنامه تدوین کردهاند.
داوودپور، مرضیه (متولد 1335)
خانه دوست اینجاست، مشهد، پاژ، چاپ 1،، 212 ص، رقعی.
شابک: 3- 424- 890- 964
سفرنامه‌ی نویسنده و گزارش از مسائل و وقایع سفر به مکه و مدینه و حج است. نویسنده هر آنچه دیده یا شنیده را گزارش کرده و نیز مساجد، بخشهایی از مسجد نبوی و مسجد الحرام را از جنبههای معماری و غیره را بررسی کرده است.
دشتی، محمد (1330- 1380)
سفرنامه‌حج: شنیدنی‌های‌سفر حج، قم، مؤسسه‌فرهنگی تحقیقاتی امیر المومنین (ع)، چاپ 1، 1382، 192 ص، جیبی.
شابک: 1- 72- 6422- 964
عنوان دیگر: شنیدنی‌های سفرحج (سفرنامه).
گزارش سفرهای مختلف نویسنده به حج است. نگارنده از منظر سیاست و کلام به بررسی مسائل حج پرداخته و طی آن موضوعاتی مثل مسأله صدور انقلاب، جایگاه جهانی امام و انقلاب اسلامی، بوسیدن ضریح
ص: 199
حرم‌ها، بدعت، احترام به قرآن بررسی شده است.
دلاویز، احسان (متولد 1359)
وخدایی که در این نزدیکیست: سفرنامه حج عمره تابستان 81، تهران، متن‌گستران آریا، چاپ 1،، 40 ص، رقعی.
شابک: 9- 02- 8662- 964
عنوان روی جلد: ... وخدایی که در این نزدیکیست: سفرنامه حج برای جوانان.
سفرنامه‌ی حج عمره‌ی مؤلف در تابستان 1381 است. نگارنده در آن به شرح مشاهدات خویش، نیز مستحبات و مکروهات احرام، آداب ورود به مسجد الحرام، آداب و مستحبات طواف، و سایر مستحبات مکه‌ی معظمه اشاره کرده است. در ادامه نیز متن عربی زیارت پیامبر اکرم (ص)، حضرت فاطمه (س)، زیارت ائمهی بقیع (ع) و زیارت جامعه‌ی صغیره به همراه مقاله‌ای با عنوان «جوان دین‌گریز امروز»، نیز بخشی از «نیایش» دکتر علی‌شریعتی، فراهم آمده است.
رازی، احد
سفرنامه: ارمغان حج، ویرایشِ رضا ایراندوست، تبریز، اختر، چاپ 1،، 191 ص، رقعی.
شابک: 1- 059- 517- 964
مجموعهی خاطرات نگارنده از سفرحج در آذر ماه 1384 است. طی این خاطرات به اعمال حج اشاره نشده است و تنها مطالبی در باب سوغاتی خریدن، اتراق در اماکن عمومی، فروشندگان پیاده‌رویی و خیابانی، نظافت عمومی و فرهنگ نظافت، سوغات، منکرات و ... بیان شده است. نگارنده در این خاطرات بیشتر به آسیب‌شناسی اخلاقی و اجتماعی مسلمانان در
ص: 200
سفر حج پرداخته است.
راسخی‌لنگرودی، احمد (متولد 1338)
در شعاع‌انس: سفرنامه‌حج، تهران، ندای‌اندیشه، چاپ 1،، 131 ص، رقعی.
شابک: 0- 7- 92391- 964
خاطرات سفر مؤلف به مکه و مدینه در شهریور 1382 است. نگارنده به ارزیابی رفتارهای دولت عربستان پرداخته و کارها و رفتارهای اجتماعی مردم ایران در کشور عربستان را تحلیل کرده و به انتقاد از برخی رفتارها پرداخته است. نیز برخی آداب و رسوم را نقادی کرده است.
رحماندوست، مجتبی (متولد 1333)
سفر غریب: سفرنامه حج، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ 1، 1385، 227 ص، رقعی.
شابک: 8- 145- 506- 964
گزارش سفر نویسنده به حج و زیارت کعبه است. این سفر در سال 1361 چند سالی بعد از پیروزی انقلاب و در بحبوحه دفاع مقدس صورت گرفته، به همین جهت توصیفات و گزارش‌های آن متناسب اوضاع آن زمانه است. سفری که به عنوان سفر حج شروع شد سر از اردن و سوریه و ترکیه در آورد و هشتاد روز طول کشید. نویسنده دلایل این وضعیت و حوادث این مدت را به اختصار توصیف میکند. نویسنده به عنوان سرناظر بیست و دو کاروان حج به این سفر عزیمت کرده است.
رزاق‌پور، زهرا (متولد 1330)
خاطرات‌حج‌عمره، گرگان، مختومقلی‌فراغی، چاپ 1،، 32 ص.
شابک: 8- 077- 508- 964
مجموعه یادداشتهایی سفر حج عمره‌ی نویسنده است. در این کتاب
ص: 201
مسائل و وقایع مکه و حج از منظر یک خانم تحلیل و ارزیابی شده است.
رشیدی، اسماعیل و نظری، محمّد (به کوشش)
زائر پیر: گذری برنیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی، شیراز، میرزای شیرازی، چاپ 1،، 127 ص، رقعی.
شابک: 5- 06- 271- 964- 978
عنوان دیگر: گذری برنیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی.
بررسی و تحلیل مسائل حج از زبان قدیمی‌ترین امیرالحاج در شیراز است. در طول پنجاه سال اخیر شهر مکه و مدینه بسیار تغییر یافته و مسائل حج تحولات زیاد داشته است. آقایان رشیدی و نظری کوشیده‌اند با شناسایی و معرفی باسابقه‌ترین خادم الحاج در شهر شیراز، گوشه‌ای از خاطرات حج را بیان کنند. قدیمی‌ترین خادم الحاج، حاج احمد رشیدی است که طی یک مصاحبه که در سفر عمره با ایشان انجام شده، خاطرات سفرهای زیارتی او در این نوشتار عرضه شده است.
رضا خانی، محمد (1) (متولد 1302)
خاطرات زیارت خانه خدا و عتبات عالیات در خدمت راهنما، تهران، به کوششِ سیدمحمود موسوی سعیدی و حبیب‌الله پاک‌گوهر، چاپ 1، 1366،
1- خانی، محمدرضا
ص: 202
520 ص، وزیری.
مجموعه خاطرات نویسنده است که مسائل، مناسک و وقایع حج و مکه را از نگاه عرفانی و صوفیانه آورده است. وی در سال 1346 همراه سلطان حسین گنابادی به زیارت خانه خدا مشرف شده و خاطرات خود را از دیده‌ها و شنیده‌های این سفر نگاشته است. مهمترین ویژگی این اثر اینست که آراء و نظریات مرحوم گنابادی به عنوان یکی از اقطاب تصوف در سلسله گنابادی از زبان آقای رضاخانی در این کتاب آمده است.
رضایی، افسانه (متولد 1355)
در حریم‌دوست، گرگان، رشاد، چاپ 1، 1384، 293 ص.
شابک: 4- 35- 7739- 964
خاطرات سفر حج نویسنده است. نویسنده از ابتدای سفر، دیده‌های خود در راه مکه و سپس رفتارهای زائران، زیارتگاهها، آداب و رسوم و هر آنچه برایش اهمیت داشته گزارش کرده است.
رضایی، ایراندخت (متولد 1328)
آفتاب‌عشق: خاطرات‌سفر حجاز، تهران، نشر اوحدی، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 8- 73- 6376- 964
مجموعه خاطراتی است که در طول سفر به مکه و مدینه به منظور اجرای مناسک و اعمال حج یادداشت کرده است.
رضایی، محسن (متولد 1340)
یادداشت‌های‌زائر، تهران، محسن‌رضایی، چاپ 1،، 158 ص، رقعی.
ص: 203
شابک:
x
- 5891- 06- 996
مجموعه یادداشت‌ها و خاطرات نگارنده در جریان سفر حج و بازدید از اماکن مقدس و زیارتی مکه و مدینه است. در بخشی از کتاب آمده است:" این یادداشت‌ها، که حاصل مشاهدات شخصی نگارنده در سفر حج سال 1380/ 1422 است. متضمن برخی نکات راجع به مسائل فرهنگی و رفتاری بعضی از زائران ایرانی حاضر در مناسک حج در آن سال است .... این یادداشت‌ها، به هیچ وجه، در صدد تبیین اصول و علل مناسک عظیم حج نیست؛ غرض عمده، طرح و بررسی و احیانا نقد نمونه‌هایی از رفتار جمعی بعضی زائران ایرانی از یک سو و نقد دیدگاه و نحوه رفتار متولیان و مسئولان برگزاری این مناسک، در ایران و عربستان سعودی، از سوی دیگر است".
رضائی، یوسف (1274- 1364)
حج، مقدمه غلامرضا سعیدی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 193 ص، پالتویی.
شابک: 2- 008- 540- 964
چاپ دیگر
حج یوسف، مقدمه غلامرضا سعیدی، قم، دارالتبلیغ اسلامی، بی‌تا، 199 ص.
سفرنامه‌ی نویسنده و درباره اماکن و ارکان حج است. این کتاب شامل دو بخش است. در بخش نخست بخشی از فلسفه‌ی حج و ارکان آن بیان شده است. بخش دوم به سفر نویسنده به حج در سال 1395 قمری اختصاص داده شده است.
رضوی، هاشم (متولد 1338)
طواف‌در باران: مجموعهی خاطرات سفرهای متعدد حج‌بعد از پیروزی انقلاب‌اسلامی ایران، مشهد، کاتبان، چاپ 1،،
ص: 204
309 ص.
شابک: 8- 8- 91828- 964
عنوان دیگر: مجموعهی خاطرات سفرهای‌متعدد حج‌بعد از پیروزی‌انقلاب اسلامی‌ایران.
مجموعه خاطرات افراد مختلف است که از سال 1358 تا 1375 به حج مشرف شدهاند. این افراد، هر کدام از منظر و دیدگاهی به حج و مسائل مکه و مدینه پرداخته‌اند. از اینرو مجموعهای کامل از بررسی‌های متنوع پدید آمده است.
رفیعی، حسن‌رضا
چراغستان خاموش و مسجد بی‌محراب: خاطره‌ها و برداشت‌هایی از سفر حجاز، تهران، سوره مهر، چاپ 1، 1386، 228 ص، رقعی.
شابک: 7- 230- 506- 964- 978
مجموعهای از خاطره‌های نویسنده در جریان سفر حجاز و برداشت‌های او از روح اعمال و باطن اماکن و وضعیت فکری- عقیدتی حاکم بر این سرزمین است. مطالب در قالب دو فصل تدوین گردیده است. فصل اول با عنوان «چراغستان خاموش» به خاطره‌های سفر مدینه اختصاص دارد. «مسجد بی محراب» عنوان فصل دوم است که کنایه از مسجد الحرام است که در عین فقدان محراب، محرابگاه همه مساجد جهان است و نمازگزاران سراسر جهان رو به آن نماز می‌خوانند و خدا را عبادت میکنند. نویسنده در این فصل خاطرات سفر مکه‌اش را نگاشته است. مباحث تاریخی و احکام را مستند ساخته تا به اصالت آنها خدشه وارد نشود. مسجد النبی، خانه‌ی زهرا (س) و علی (ع)، بقیع، بازار مدینه، کعبه، مسجد الحرام، غار حرا و غار ثور از جمله اماکنی است که نویسنده از آنها بازدید کرده است.
ص: 205
رمضانی فرخانی، حسین (1)
صبح‌اندیشه، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 240 ص، رقعی.
شابک: 5- 74- 7635- 964
چاپ دیگر
مشهد، نشر الف، چاپ 1،، 264 ص، رقعی.
خاطرات نویسنده در سفر حج عمره و حج واجب است. این کتاب که در دو فصل تدوین شده است خاطره نویسی مؤلف از سفر عمره و حج است که با قلمی روان و احساسی نوشته شده و خواننده را همراه خود به سفر می‌برد. در این کتاب نویسنده خاطرات جالب و خواندنی از دیگر زائرین نیز آورده است که خواندنی میباشد. در فصل اول خاطره سفر عمره در سال 1375 است که سخن دل است، چراکه همان لحظه که به اندیشه رسیده بر قلم جاری شده است. اما فصل دوم خاطرات سفر حج سال 1382 است و بیشتر ثبت وقایعی است که اتفاق افتاده است.
روشنگر، مجید (متولد 1314)
عبور از متن‌برهوت، تهران، مروارید، چاپ 1، 1385، 55 ص.
شابک: 3- 76- 8838- 964- 978
خاطرات حج نویسنده است. او با قلم ادبی و هنری، خاطرات خود را در قالبی جذاب و زیبا تدوین کرده است. گرایش نویسنده، نقد رفتارهای سعودی‌ها و حجاج است و در صدد آسیب‌شناسی حج بوده است.
زواریان، زهرا
شبستان دل: سفرنامه حج تمتع، سال 1372
1- فرخانی، حسین
ص: 206
، تهران، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، چاپ 1، 1378، 152 ص، رقعی.
شابک: 5- 835- 436- 964
مجموعه یادداشتهایی از سفر حج نگارنده در سال 1372 است. وی این یادداشت‌ها را ذیل سه بخش نگاشته که عبارت‌اند از: حضور در مدینه؛ میقات در مکه (انجام مناسک)؛ پس از اعمال. در هر بخش آنچه دیده و احساس کرده را با قلمی روان توصیف کرده است.
سازمان دانش‌آموزی استان گیلان
طواف عشق: مجموعه خاطرات دانش‌آموزان از سفر مکه معظمه و مدینه منوره تابستان 1385، گیلان، سازمان دانش‌آموزی، بی‌تا، 48 ص، وزیری.
مجموعهای از خاطرات دانش‌آموزان گیلانی است، که در سال 1385 در قالب عمره دانش‌آموزی به سفر عمره مشرف شدهاند. البته کل متن هر دانش‌آموز نیامده بلکه مطالب تکراری حذف و متون تهذیب و ویرایش شدهاند. این مجموعه گویای گرایش‌ها و افکار دانش‌آموزانی است که در اوائل سالهای جوانی حج مشرف شدهاند و احساسات خود را در این نوشته‌ها بیان کردهاند.
ساسانی‌خواه، فائزه (متولد 1357)
تا صور اسرافیل، تهران، سفینه، چاپ 1،، 206 ص، رقعی.
شابک: 2- 11- 5001- 600- 978
خاطرات حج نویسنده است. هر یک از مراحل حج و هر کدام از مناسک را به تفصیل و با آداب تمام گزارش کرده و نظریات افراد پیرامون خود را منعکس نموده است.
ص: 207
سامعی، قربانعلی
باغ‌سبز عشق: خاطره‌حج، تهران، مرکز نشر هنر اسلامی، چاپ 1،، 84 ص، رقعی.
مجموعه خاطرات نگارنده از مسائل و وقایع حج و نیز زیارتگاهها و اماکن متبرک یا تاریخی مکه و مدینه است که با قلم هنری و ادبی نگارش یافته است.
سبحانی، جلال
سفرنامه آخرین‌حج پیامبر (ص)، به سفارش مؤسسه یاران‌امین، گروه‌تاریخ‌و سیره، قم، مؤسسه یاران‌امین، چاپ 1،، 94 ص، رقعی.
شابک: 2- 8067- 06- 964
گزارش حجة الوداع یا آخرین حج پیامبر (ص) است که به معرفی امام علی (ع) به عنوان ولی و امام پس از خود پرداخت و بدین طریق دین را تکمیل نمود. مجموعه حوادث این دوره با دقت و با اتکاء بر اسناد و مدارک تاریخی و روایی بیان شده است.
سبحانی، حسینعلی
در حریم‌حرم‌دوست، همدان، مکنون، چاپ 1،، 117+ 16 ص، جیبی.
گزارشی از سفر حج نویسنده، به همراه معرفی اماکن مذهبی، و شرح مناسک حج است. نویسنده با تکیه بر آیات قرآن، احادیث و منابع علمی و مستحکم به تدوین این اثر اقدام کرده است.
سپری، فریدون
عمره را آن‌گونه که دیدم به انضمام ادعیه و مناسک عمره و حج، تهران، احسان،
ص: 208
چاپ 1، 1388، 120 ص، رقعی.
شابک: 4- 681- 356- 964- 978
گزارش خاطرات سفر حج نویسنده است. وی اطلاعاتی را درباره مراسم و مناسک حج از دیدگاه اهل سنت عرضه کرده و پس از آن به مقایسه آن با انجام مراسم و مناسک حج در مذهب شیعه پرداخته است. برخی از ادعیه‌های معمول در مناسک عمره و تمتع، نیز در صفحات پایانی کتاب آمده است.
سلطان محمد میرزا قاجار (1) (2- ق)
سفرنامه سیف‌الدوله معروف‌به سفرنامه‌مکه، نوشته سیف‌الدوله سلطان محمد، تصحیح‌و تحشیه علی‌اکبر خداپرست، تهران، نشر نی، چاپ 1،، 469 ص، وزیری.
گزارش سفر نویسنده به مکه و ذکر مناسک حج است. البته وی پس از پایان مراسم حج، به عراق رفت و در آنجا به زیارت عتبات مشغول گردید سپس به ایران بازگشت و همچنان به سفر خود ادامه داد و به خراسان عزیمت کرده است. نویسنده در طی بیان خاطرات سفر خود، از ذکر خاطرات سفرهای سابق نیز غافل نمی‌ماند و هر جا که فرصتی پیش آمد به مسافرت‌های قبلی خود مثلًا سفر به افغانستان نیز اشاره میکند.
سلیمانی بزچلوئی، نادر (متولد 1339)
میقات حج، تهران، مؤلف، 1380، 184 ص، رقعی.
شابک: 5- 627- 330- 964
سفرنامه حج مؤلف و گزارشی از وقایع و مسائل رؤیت شده یا شنیده شده است.
1- محمد میرزا قاجار؛ سلطان سیف‌الدین محمد میرزا قاجار؛ سیف‌الدوله سلطان محمد بن فتحعلی؛ قاجار، محمد میرزا بن فتحعلی
ص: 209
سلیم خان تکابی (1) (درگذشت 1326 ق)
حجنامه: سفرنامه حج از سال- هجری قمری، به کوشش رسول جعفریان، قم، مورخ، چاپ 1، 1388، 144 ص.
شابک: 0- 1- 91030- 964- 978
گزارش سفر حج مرحوم سلیم‌خان تکابی، از خان‌های کرد منطقه تیکان‌تپه یا تکاب امروزی است. این سفرنامه یکی از تازه‌ترین سفرنامه‌های حج عصر قاجاری است، که به دست آمده است وگویای وضعیت مکه و مدینه در یک قرن پیش است. و به دلیل اطلاعات قدیمی و تاریخی که در آن آمده، جزء اسناد با ارزش تاریخی میباشد. در این کتاب جدای از اطلاعات سفرنامه‌ای که صورتی از سیاحت‌نامه دارد، می‌توان فهرستی از احکام و مناسک حج و همین طور ادعیه و آداب زیارت را به روش اهل سنت ملاحظه کرد.
سلیمی‌فر، مصطفی (متولد 1336)
با دانشجویان‌در خانه‌دوست، مشهد، نشر موحد، چاپ 1،، 47 ص، رقعی.
شابک: 3- 4- 91305- 964
گزارش خاطرات نویسنده از سفر به مکه و مدینه به همراه دانشجویان دانشگاه‌های شهر مقدس مشهد است. وی که استاد دانشگاه فردوسی مشهد است، خاطرات خود را از وقایع سفر حج و حضور در مکه و مدینه بیان کرده است.
1- تکابی، سلیم خان
ص: 210
سید، کمال (متولد 1336)
اسمع‌یا اخی‌او فی‌الطریق الی‌المیثاق، قم، انصاریان، چاپ 1، ق./، 160 ص، رقعی.
شابک: 1- 443- 438- 964
گزارش سفر حج نویسنده و مسائل و رخدادهایی است که در جریان سفر به مکه و مدینه شاهد آنها بوده است.
شایان، مهدی (متولد 1356)
سفیدپوش‌سیاه‌روی: ذکر خاطرات حج‌عمره مفرده دانشجویی، ویرایشِ یاسر اسماعیلی دورباطی، اصفهان، مهدی‌شایان، چاپ 1، 1383، 121 ص، رقعی.
شابک: 1- 4013- 06- 964
چاپ دیگر
اصفهان، شمیم معرفت، چاپ 1، 1386، 64 ص.
شابک: 3- 0- 90200- 600- 978
مجموعه خاطرات روزانه‌ی مؤلف از سفره عمره دانشجویی در شهریور 1379 است. وی به همراه دانشجویان در کاروان دانشجویی منطقه‌ی چهار کشور عازم سفره عمره شده است.
شرفی، محمود (1291- 1370)
مشتاقی‌و مهجوری: بخشی از مکاتبات عرفانی‌حاج سیدمحمود شرفی به‌ضمیمه خاطرات‌حج، به‌کوشش‌منصور شرفی، تهران، نشر احسان، چاپ 1،، 80 ص، رقعی.
شابک: 1- 471- 356- 964
ص: 211
عنوان دیگر: مکاتبات عرفانی‌حاج سیدمحمود شرفی‌به ضمیمه خاطرات‌حج
مجموعه مکاتبات عرفانی حاج سیدمحمود شرفی، یکی از علمای اهل سنت، به ضمیمه‌ی خاطرات حج وی است. اولین بخش این مجموعه حاصل نگاه عبرت‌آمیز به جهان هستی و شرح تفکر ساعاتی است که در یکی از شبهای مبارک رمضان، به وسیله‌ی مرحوم سیدمحمود شرفی نوشته شده و «غم‌نامه» نامیده شده است. بخش دوم نافه‌ی «شوق و شرر» است که ایشان پس از زیارت حرمین شریفین کعبه‌ی معظمه و روضه‌ی مطهر محمدی در سال 1345 نوشته‌اند. بخش سوم، بحث حج و محاسن زیارت حرمین شریفین از کتاب سیری در حقایق انسان است که طی آن به اهمیت مناسک حج از دیدگاه قرآن و سنت اشاره گردیده است. بخش دیگر نامهای است پندآمیز در قالب نظم و نثر که به وسیله‌این عارف خطاب به یکی از دوستانش نگاشته شده است.
شریل‌لی، مهین‌دخت (متولد 1336)
خانه دوست، تهران، مهین شریل‌لی، چاپ 1،، 146 ص، رقعی.
شابک: 4- 26- 0410- 964- 978
گزارشی از سفر نویسنده به مکه مکرمه و مدینه منوره در قالب سفرنامه است. او احساسات، یافته‌ها و مشاهدات خود از اماکن متبرکه و دیگر وقایع و رفتارها را به دقت گزارش کرده است.
شفاعی‌بجستان، آرش
سنگ در سرزمین آینه‌ها، تهیه‌کننده مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ 1،، 88 ص.
شابک: 3- 791- 506- 964- 978
ص: 212
عنوان دیگر: سنگ در سرزمین آینه‌ها: یادداشتهای سفر حج.
گزارش مسائل و وقایعی است که نویسنده در سفر حج با آنها مواجه بوده است. البته نویسنده در صدد عرضه‌ی فلسفه احکام حج و بیان حکمت مناسک با قلم ادیبانه و ادبی بوده است.
شهربانو بیگم (1) (درگذشت 1120 ق)
سفرنامه منظوم حج (همراه با نقشه‌ها و تصاویر)، سراینده بانوی اصفهانی، به کوشش رسول جعفریان، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ 1،، نه+ 111 ص، خشتی.
شابک: 1- 91- 8408- 964- 978
چاپ دیگر
سفر سبز: خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی، مؤلف و برگردان به نثر حاجیه همدم‌کفشگر، اصفهان، پویان‌مهر، چاپ 1،، 200 ص، وزیری.
شابک: 6- 11- 2711- 964- 978
سفرنامه‌ی حج منظوم سیده شهربانو بیگم، دختر محتسب‌الممالک، مربوط به اواخر دوران صفویه با قالب شعر و نظم ادبی است. خاندان سیده بانو اصفهانی از سادات حسنی اردوباد- در نزدیکی رود ارس- بوده‌اند و در اصفهان زندگی می‌کردند، وطی چندنسل منصب‌محتسب الممالکی حکومت صفویان را برعهده داشته‌اند، همسر وی میرزا خلیل، رقم‌نویس بوده است. وی بر اساس آنچه که در آغاز سفرنامه‌ی منظوم خود آورده است، پس از
1- همدم کفشگر سیچانی، حاجیه؛ کفشگر، همدم
ص: 213
فوت همسرش از سوی برخی بستگان و دیگر افراد مورد اذیت و آزار قرار میگیرد تا جایی که آسودگی و راحتی، از زندگی او سلب میشود. به همین دلیل به فکر چاره افتاده و به این نتیجه می‌رسد که باید به سفر حج رود. مدت زمان سفر بانوی اصفهانی به خانه‌ی خدا هفت ماه بوده است. اشعار وی با سادگی و روانی سروده شده است و از نظر قواعد شعری نیز مشکلی ندارد. اهمیت این منظومه‌ی حج بدان دلیل است که سراینده‌ی آن زنی است فرهیخته و این مسأله در تاریخ ادبیات فارسی، کم‌نظیر است.
این کتاب تحت عناوین سفرنامه منظوم حج: هزار و دویست بیت و سفر سبز: خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی توسط ناشران مختلف در سالهای متفاوت منتشر شده است.
شیخانی، علی‌باقر (متولد 1341)
آنگاه که اهلبیت علیهم السلام را شناختم، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 180 ص، پالتویی.
شابک: 3- 182- 540- 964- 98- 978
خاطرات سفر حج مؤلف است که به صورت داستان بیان شده است. نویسنده دیده‌ها و شنیده‌های خود را تنظیم کرده و به صورت یک داستان بلند عرضه کرده است.
صابری، حبیب‌الله (متولد 1328)
ره‌آورد حجاز: سفرنامه‌حج، تهران، پیام‌عدالت، چاپ 1،، 448 ص.
گزارش سفر نویسنده به مکه و مدینه به منظور مناسک حج است. مراحل حج از آغاز تا پایان و هر یک از اعمال و مناسک به تفصیل و همراه با شرح و بیانات متعدد عرضه شده است.
صادقی، محمود (متولد 1339)
سفرنامه حج، تهران، راز قلم، چاپ 1،، 53 ص، رقعی.
ص: 214
شابک: 6- 2- 90218- 964- 978
مجموعه خاطرات و اطلاعاتی است که نویسنده در جریان سفر حج یادداشت می‌کرده است و هم اکنون در قالب سفرنامه عرضه کرده است.
صادقی، میترا (متولد 1352)
روایت مشرقی: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی، زیرنظرِ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، قم، معارف، چاپ 1، 1386، 152 ص، رقعی.
شابک: 9- 072- 531- 964- 978
عنوان دیگر: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی.
چاپ دیگر
تهران، فراندیش، چاپ 1،، 182 ص.
شابک: 0- 388398- 964
مجموعه خاطرات تربیتی و معنوی مدیران، معاونان و روحانیان کاروانهای عمره دانشجویی است که در آن تأثیر و نقش معنوی حج در تحول روحی دانشجویان منعکس شده است. از روحیه دانشجویان، نمازها و عبادت‌های آنها و از نگرش‌های متفاوتی که درباره مسائل مذهبی داشته‌اند گزارش‌های کوتاهی صورت گرفته است. سفر حج و عمره به دلیل عظمت آن در دیدگاه مسلمانان معمولا موجب تحول روحی و تغییرات درونی افراد میشود.
صافی، احمد (متولد 1316)
حج‌و نیایش‌الهی: حج‌برنامه‌و روشی‌موثر در هدایت، تربیت، مدیریت‌و نیایش‌با خداوند؛ به‌انضمام نظام‌آموزش‌و پرورش عربستان
ص: 215
، ویرایشِ لیلا ساکی، تهران، کارین، چاپ 1،، 152 ص، رقعی.
شابک:
x
- 14- 7491- 964
عنوان دیگر: حج‌برنامه‌و روشی‌موثر در هدایت، تربیت، مدیریت‌و نیایش‌با خداوند.
مجموعه خاطرات و تجربیات نگارنده در سفر به مکه و مدینه است. عناوین فصول کتاب بدین قرار است: کلیاتی دربارهی ماهیت، اهداف و روش‌های هدایت؛ تربیت، و مدیریت آدمی و جایگاه حج در آن؛ آمادگی، مقدمات سفر و آداب حج؛ سفرنامه‌ی حج؛ کلیاتی دربارهی حج و آداب آن، حج و نیایش خداوندی؛ برنامه‌های حج زائران ایرانی؛ کلیاتی دربارهی نظام اجتماعی، فرهنگی، و جغرافیایی عربستان؛ و دربارهی نظام آموزش و پرورش عربستان.
صافی گلپایگانی، لطف الله (1) (متولد 1297)
سفرنامه حج، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1364، 303 ص، رقعی.
فروست: جامعه مدرسین حوزه‌علمیه‌قم، دفتر انتشارات‌اسلامی- 284
چاپ دیگر
قم، مؤسسه انتشارات حضرت‌معصومه (س)، چاپ 1،، 432 ص، رقعی.
سفرنامه حج مؤلف در سال 1361 شمسی (1402 قمری) است. نویسنده علاوه بر بیان خاطرات سفر حج، فلسفه و اسرار احکام و مناسک حج را نیز مورد بررسی قرار داده است. وی که اکنون از مراجع تقلید است عمدتاً
1- آیتالله صافی گلپایگانی
ص: 216
و غالباً از منظر فقه و احکام فقهی به تبیین و گزارش مسائل حج میپردازد.
صالح‌زاده، مدینه (متولد 1347)
سفرنامه‌حج، تهران، انعام، چاپ 1، 1382، 295 ص.
شابک: 8- 10- 5891- 964
گزارش سفر حج نویسنده است. نگارنده مشاهدات و مطالعات خود را به صورت روزانه می‌نوشته و پس از پایان مراسم حج، این یادداشت‌ها را تنظیم و کتاب حاضر را ساخته است.
صالحی‌قهفرخی، حسین (متولد 1341)
بام‌پرواز: سفرنامه‌حج‌عمره، فرخ‌شهر، آصف، چاپ 1،، 55 ص.
شابک: 5- 77- 7043- 964
مجموعه خاطرات نویسنده دربارهی وقایع و مسائل حج عمره است. وی حج را زمینه‌ای برای تقرب انسان به خداوند و وصال حق دانسته است.
صبری‌پاشا، ایوب (1) (درگذشت 1890)
مرآه الحرمین: سفرنامه‌مکه، ترجمه عبدالرسول‌منشی، به کوشش جمشید کیانفر (2)، تهران، دفتر نشر میراث‌مکتوب، چاپ 1،، 518 ص، وزیری.
شابک: 6- 30- 6781- 964
گزارش دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها در سفر حج که بیانگر مسائل و احکام حج
1- ایوب صبری پاشا؛ پاشا، ایوب صبری؛ صبری، ایوب
2- متولد 1330
ص: 217
و تاریخ تحولات مکه و مدینه است. نویسنده کتاب، ایوب صبری پاشا از فضلا و صاحب منصبان دولت عثمانی است. وی زمانی امیرالامراء و در پایان عمر رئیس اداره حسابداری دریایی (محاسبات دایره بحریه) عثمانی بود. کتاب مرآه الحرمین در پنج جلد درباره تاریخ مکه و مدینه، به زبان ترکی عثمانی تالیف شده است. اما تنها دو جلد آن که مشتمل بر تاریخ مکه است در سال 1308 ه- ق به اهتمام میرزا عبدالرسول منشی، از مترجمان دارالترجمه ناصری، به فارسی برگردانده شده است. کتاب حاضر تصحیح دو جلد ترجمه فارسی کتاب است. کتاب از سه وجهه (بخش) تشکیل شده است. وجهه اول حاوی این مطالب است: موقعیت جغرافیایی مکه، وضعیت بناهای معظم آنجا، شکل خانه‌های اهالی مکه، آب و هوا، گیاهان خواص دارویی یا مضرات آنها، بیماریهای رایج در حجاز، چگونگی ساخت کعبه، فضایل کعبه، چگونگی و ویژگیهای زندگی مردم در مکه. مطالب این بخش با روایات مختلف همراه است. در وجهه دوم با استناد به روایات و منابع متعدد از تاریخچه تأسیس و ساخت اولیه کعبه و تغییرات بازسازی‌های آن‌در طول تاریخ سخن رفته است. وجهه سوم درباره گسترش و توسعه حرم مطهر کعبه در مرحله نخست است.
صحرائیان، محمدحسن
سفرنامه‌عشق، شیراز، نوید شیراز، چاپ 1،، 110 ص، رقعی.
شابک: 7- 08- 5957- 964
سفرنامه حج مؤلف در سال 1372 شمسی (1413 قمری) است. نگارنده مشاهدات و تأملات خود را در قالب سفرنامه حاضر مکتوب کرده است. گرایش او اینست که حج یک نوع عشق‌ورزی حجاج با خداوند است و حج عرصه‌ای برای تمرین عشق است.
ص: 218
صدر، بنت‌الهدی (1) (39- 79 م)
ذکریات علی‌تلال‌مکه، قم، دار الکتاب الاسلامی، چاپ 1، ق/، 74 ص، رقعی.
گزارش خاطرات نگارنده در سفر حج است. نویسنده در خلوت خود و بر فراز تپه‌های مکه احساس درونی خود را از این سفر زیارتی باز می‌گوید و یافته‌های معنوی خود را عرضه میکند. مهم‌تر اینکه تجاربی که در جریان این تأملات معنوی به دست آورده، دوست دارد برای دیگران بازگو کند.
صمدیانی، غلامرضا (متولد 1340)
در دیار دوست: سفرنامه‌ی حج، مشهد، آهنگ قلم، چاپ 1،، 80 ص، رقعی.
شابک: 1- 62- 7641- 964
مجموعه خاطرات و گزارش‌های نویسنده از سفر حج و دیدار از اماکن زیارتی شهرهای مکه و مدینه و انجام مناسک حج است.
صموتی، مینا (متولد 1326)
ستون‌توبه، ورامین، واج، چاپ 1،، 49 ص.
شابک: 0- 30- 5851- 964
خاطرات حج نویسنده است. نگارنده با این گرایش که حج راهی برای بازگشت به سوی خدا است، روشی برای دور شدن از شیطان و پلیدی‌ها و آمدن به سوی خداوند است، این سفرنامه را نوشته است.
ضرابی، محمد حسن
دیدار با امام زمان (عج) در مکه و مدینه
1- بنت‌الهدی صدر؛ صدر، آمنه؛ صدر نجفی، بنت- الهدی
ص: 219
، مشهد، هاتف، چاپ 1، 1375، 224 ص، رقعی.
گزارش از حالات معنوی و شرح حال کسانی است که در ایام حج به ملاقات با امام زمان موفق شدهاند. نویسنده، با هدف امیدوار نمودن زائران خانه خدا به امکان دیدار با امام زمان و با بهره‌گیری از کتابهای روایی معتبر، به شرح حال اشخاصی میپردازد که در سفر مکه به دیدار امام زمان نائل شدند؛ از قبیل: سیدرشتی، امیر اسحاق استرآبادی، شیخ علی محمد کرکی، میرزا محمد استرآبادی، آیتالله لنگرودی، علی بن مهزیار، حاج محمد علی فشندی تهرانی، حاج عباس کاریزنوئی، محمد باقر ملبوبی، عیسی بن مهدی جوهری و یوسف بن احمد جعفری.
ضمیری، محمدعلی
بطواف‌کعبه‌رفتم، شیراز، لوکس (نوید)، چاپ 1،، 98 ص.
خاطرات حج نویسنده است. مشاهدات و احساسات خود را در قالب این سفرنامه بیان کرده است.
طالب‌شهرستانی، امیرمحمد اسماعیل (1) (متولد 1304)
شبهای‌حجاز، تهران، جهان‌رایانه، چاپ 1،، 168 ص.
شابک: 4- 04- 6715- 964
خاطرات حج نگارنده است. این سفرنامه از متون قدیمی دربارهی وضعیت حجاز و مکه و مدینه است و اطلاعات سودمندی از وضعیت پیشین اماکنی که الآن اثری از آنها نیست یا تغییر جدی پیدا کردهاند، میدهد.
1- شهرستانی، طالب؛ طالب، محمد اسماعیل؛ طالب شهرستانی، محمد اسمعیل
ص: 220
طاهریان، سعید
او و دیگر هیچ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 120 ص، پالتویی.
شابک: 2- 08- 540- 964
مجموعه خاطرات و احساسات و تأملات نویسنده در جریان سفر او به حج است. سبک این کتاب متفاوت است و به صورت سفرنامه‌نویسی با سبک داستانی، گزارشی از سفر به مدینه و مکه دارد و نسبتاً با قلمی روان و جذاب نگارش یافته است. شاید بتوان گفت نویسنده از روش خسی در میقات جلال آل احمد سرمشق گرفته است.
طباطبایی‌تبریزی، محمدرضا بن‌عبدالجلیل (قرن 13)
هدایه الحجاج: سفرنامه مکه (1296- 1297 ق/ 1258- 1259 ش)، تصحیح رسول جعفریان، قم، دلیل ما؛ مورخ، چاپ 1، 1386، 296 ص، وزیری.
شابک: 0- 4- 90518- 964- 978
این سفرنامه، از جمله سفرنامه‌های نوشته شده در دوره قاجار است.
این سفرنامه ترکیبی از گزارش‌های روزانه و مباحث موضوعی است.
از بررسی روش مؤلف چنین بر میآید که در تدوین کتاب، از منابع مختلف استفاده کرده و کوشیده است کتاب خود را از حالت سفرنامه‌ای صِرف درآورد. توجه به این نکته ضروری است که نویسنده بنای نگارش سفرنامه داشته، نه مناسک. بنابراین نباید تصور کرد هدایه‌الحجاج به معنای هدایت حجاج به مناسک است. به نظر مصحح، نویسنده دو هدف را در این سفرنامه دنبال کرده است: نخست ارائه اطلاعات به مسافر و زائر بیت‌الله الحرام، که بداند از کدام
ص: 221
مسیر برود، از چه وسیله نقلیه استفاده کند، و به عنوان یک مسافر چگونه رفتار کند تا کمتر با مشکل روبرو شود. اما هدف دیگر وی آن است که مسافر بداند در چه روزگاری زندگی میکند و ابعاد مدنیت تا کجا پیش رفته است.
چاپ دیگر
سفرنامه‌مکه، تصحیح‌هارون وهومن، تهران، گوهرمنظوم، چاپ 1،.
شابک: 2- 93- 5595- 964
این اثر از جمله سفرنامه‌های ایرانی است که حدود دو قرن از آن می‌گذرد. از اینرو بیانگر اطلاعات سودمند تاریخی است و گویای وقایعی است که وضعیت مکه و مدینه در قرن سیزدهم قمری را نشان میدهند.
عالی‌پور، فضل‌الله (متولد 1341)
پروازی به دیار عشق، قم، نعمات، چاپ 1، 1385، 96 ص، رقعی.
شابک: 8- 14- 8371- 964
سفرنامه کوتاهی است درباره مکه و مدینه و وصف اماکن مذهبی، احکام و مسائل حج و عمره که در لابه‌لای آن توصیف برخی داستان‌ها و مفاهیم قرآنی و نقل روایاتی در اهمیت فریضه حج نیز آمده است.
عالی‌حسینی، ماشاءالله
همخانه! عاشقان: خاطرات‌اولین عمره‌مفرده دانش‌آموزی استان‌بوشهر سال 1382، بوشهر، ماشاءالله عالی‌حسینی، چاپ 1،، 51 ص.
شابک: 6- 7059- 06- 964
عنوان دیگر: عاشقان: خاطرات اولین عمره‌مفرده دانش‌آموزی استان‌بوشهر
ص: 222
سال
عابدی، عین‌الله (1) (متولد 1348)
زمزمه‌های عارفانه: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، تدوین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت فرهنگی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1، 1383، 170 ص، رقعی.
شابک: 9- 16- 8523- 964
عنوان دیگر: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382.
مجموعهای از نوشته‌های کوتاه و متوسطی است که توسط دانشجویان نوشته شد. و بیانگر احساسات و خاطرات آنها در جریان سفر حج است. البته همه متن نوشته‌های آنها نیامده بلکه گزیده‌ای از سفرنامه‌های دانشجویان در سفر به مکه و مدینه است.
عباسپور تمیجانی، محمد حسین (2) (متولد 1316)
سفر به سرزمین عشق: یادداشتهای سفر حج، تهران، آینده سازان؛ شهراب، چاپ 1، 1382، 192 ص، وزیری.
شابک:
x
- 044- 314- 964
مجموعه یادداشتهایی است که نگارنده در سفر حج نوشته است. او
1- عبدی، عین‌الله
2- تمیجانی، محمدحسین؛ عباسپور، م. ح.
ص: 223
مشاهدات، احساسات و تفکرات تنهایی خود را به قلم کشیده است. نیز حج مطلوب را ترسیم کرده و حج فعلی را نقادی نموده است.
عباسی، محمدمهدی (1325- 1380)
سرای عشق: خاطرات سفر به حج، تهران، موعود اسلام، چاپ 1، 1387، 64 ص، رقعی.
شابک: 4- 43- 2796- 964- 978
مجموعه خاطرات نویسنده درباره سفر حج است. او مشاهدات و افکار و احساسات خود را بیان نموده است.
عباسی، نجفعلی (1) (متولد 1312)
میقات‌عشق: سفرنامه‌منظوم‌حج، سراینده نجفعلی عباسی دشت‌بیاض م تخلص‌به‌عدن، مشهد، نشر جلیل، چاپ 1،، 167 ص، رقعی.
شابک: 0- 91- 8102- 964
عنوان دیگر: سفرنامه‌منظوم‌حج.
مجموعه اشعاری در قالب غزل، قصیده، مثنوی، دوبیتی و رباعی، با موضوعاتی دربارهی مسائل حج است. البته در این مجموعه اشعار دیگری دربارهی مسائل دیگر مذهبی هست. از جمله عناوین این سروده‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: یاد یاران قدیم؛ غرور و سرکشی؛ ساز غم؛ ای وطن؛ قدرت عشق؛ دختر جنوب.
1- دشت بیاض؛ عدن؛ عباسی دشت بیاض، نجفعلی
ص: 224
عبدالله‌زاده، محرم (متولد 1345) و عمراهی، یونس (متولد 1350)
قرار بی قراران، ارومیه، سازمان دانش‌آموزی استان آذربایجان غربی، چاپ 1، 8.
شابک: 8- 3462- 04- 964- 978
مجموعه سفرنامه‌های حج عمره دانش‌آموزان است که احساسات و مشاهدات خود را در سفر حج نوشته‌اند.
عبداللهی‌فرد، کوروش (متولد 1345)
بر لب دریا: حسب حال حج، تهران، مهرنامگ، چاپ 1،، 72 ص، رقعی.
شابک: 7- 1- 90388- 600- 978
عنوان دیگر: حسب حال حج.
گزارشی از خاطرات نویسنده در سفر حج است. او دیده‌ها و شنیده‌های خود را مکتوب می‌کرده و مجموعه این یادداشت‌ها را بازنویسی کرده و کتاب کنونی را ساخته است.
عرب، عصمت (متولد 1358)
گل‌ریزان‌معشوق‌و اشک‌ریزان‌عاشق، تهران، فرزانگان تهرا ن، چاپ 1،، 53 ص، رقعی.
شابک: 0- 3- 91129- 964- 978
سفرنامه‌ی معنوی دانش‌آموزی جوان به مکه‌مکرمه و مدینه‌منوره است. سفر وی به همراه عده‌ی دیگری از دانش‌آموزان از سوی سازمان دانش‌آموزی برنامه‌ریزی شده است. خاطرات جالب وی در این سفر و بیان احساسات ناب و خالص‌اش، در این کتاب جمع‌آوری شده است. او معتقد است: با این سفر در دریا رها شد تا با شنا در آب‌های پهناور، طعم معرفت و حقایق مذهبی را با دل و جان خویش لمس نماید.
ص: 225
عربشاهی، غلامحسین (متولد 1313)
با کاروان‌عمره: سفرنامه‌حج، تهران، مؤسسه‌فرهنگی‌و هنری‌عقیق‌آران، چاپ 1،، 279 ص، رقعی.
شابک: 8- 061- 92071- 964
گزارش و توصیف بناها و مکانهای مقدس، اعمال و مناسک حج عمره است. همچنین وضعیت دینی، اجتماعی و فرهنگی عربستان را نقد نموده و به آسیب‌شناسی اعتقادات و رفتارهای حجاج پرداخته است.
عطائی، مرتضی (متولد 1335)
داستانهای‌حج، مشهد، نشر الف،، 96 ص.
گزارشی از خاطرات نویسنده در سفر حج است. نویسنده، مشاهدات خود از سرزمین وحی را با قلمی روان به رشته تحریر درآورده است.
عطایی، نادر (متولد 1319)
وصالی‌دوباره، تهران، میرسعیدی‌فراهانی، چاپ 1،، 63 ص.
شابک: 8- 21- 6853- 964
خاطرات حج نویسنده است. به نظر ایشان سفر حج زمینه‌ای برای وصال به حق و خداوند است و موجب تقرب میگردد. ایشان مناسک و اعمال حج و نیز تمامی مشاهدات خود را به منظور درس‌آموزی و تجربه‌اندوزی دیگران گزارش کرده است.
عظیمی، محمد
خاطرات حج، تهران، دهخدا، چاپ 1، 1363، 120 ص، رقعی.
گزارش سفر حج نویسنده است. ایشان دیده‌ها و شنیده‌های خود را تحلیل و بررسی کرده است.
ص: 226
علوی‌شوشتری، عبدالمجید (متولد 1333)
سفرنامه‌حج، اهواز، معتبر، چاپ 1، 1383، 261 ص، رقعی.
شابک: 7- 0- 9538- 964
سفرنامه‌ی نویسنده در باب مناسک و رخدادهای حج است. این سفرنامه وضعیت کنونی حاکم بر سرزمین حجاز را بازگو کرده است. از دیگر مباحث این نوشتار شرح تغییرات و تحولاتی است که در این چند سال اخیر، در عربستان امروزی به وجود آمده و نیز تحولات سریع در جهان اسلام و تحولاتی که انقلاب اسلامی در ایران به آن سرعت بخشید.
علویه‌همایونی (1)، زینب‌السادات (متولد 1296)
سفرنامه علویه همایونی، اصفهان، گلبهار، چاپ 1،، 98 ص، رقعی.
شابک: 6- 73- 5691- 964- 978
مجموعه خاطرات خانم علویه همایونی در جریان سفر حج است. این خانم یکی از شاگردان حاجیه خانم بانو نصرت بیگم امین بوده است و در این کتاب خاطرات سفر حج خود را به رشته تحریر درآورده است.
علیدوستی، همایون (متولد 1345)
پرواز در بهشت: سفرنامه مدینه منوره‌و مکه‌مکرمه، فرخ‌شهر، آصف، چاپ 1،، 76 ص.
شابک: 9- 89- 7043- 964
1- همایونی، علویه
ص: 227
گزارش سفر نویسنده به مکه و مدینه و توصیف دیده‌ها و شنیده‌های خودش است. وی حضور در مکه و مدینه جهت سفر حج را نوعی تقرب به خداوند و حضور در بهشت دانسته است.
علی‌میرزائی، مرجان (متولد 1350)
دیار یار: سفرنامه‌ی‌حج‌بهار، تهران، نیایش، چاپ 1، 1385، 200 ص، رقعی.
شابک: 6- 8- 92895- 964
گزارش خاطرات نگارنده از سفر حج در سال 1382 است. طی آن به توصیف مکه و مدینه و بیان تاریخچه‌ی مکانهای مختلف آنها پرداخته و به گوشه‌هایی از زندگانی پیامبر (ص) و برخی از آداب و مناسک حج اشاراتی کرده است.
عمرانی، غلامرضا (متولد 1326)
تا قاف‌با عشق، تهران، لوح‌زرین، چاپ 1،، 336 ص، رقعی.
شابک: 2- 58- 8205- 964
گزارش سفر نگارنده به حج است. وی با زبانی ادبی و به استناد اشعار حافظ و دیگر منابع تاریخی مهم این گزارش را نوشته است.
عنابستانی، علی‌اصغر (متولد 1350)
پابرهنه در بقیع: یادداشتهای سفر حج، مشهد، آهنگ قلم، چاپ 1، 1388، 60 ص.
شابک: 4- 33- 5452- 600- 978
مجموعه یادداشتهای سفر حج نویسنده است. وی همه مراحل و مناسک حج را و نیز زیارتگاهها مثل مساجد را توضیح و گزارش کرده است؛ ولی
ص: 228
به بقیع بیشتر پرداخته و زوایای بقیع از جمله تاریخ تحولات بقیع و شخصیت‌شناسی افراد را بیان کرده است.
فاطمی‌استهبانی، محمد
سفرنامه‌حج: اشعار مذهبی، شیراز، نوید شیراز، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 8- 188- 358- 964
توصیفاتی از اماکن مقدس مکه و مدینه و نیز اعمال و مناسک حج است که در قالب شعر بیان شده است.
فراهانی، محمدحسین بن‌مهدی (1) (1264- 1331 ق)
سفرنامه‌میرزا محمدحسین حسینی فراهانی:- ه. ق، به کوشش مسعود گلزاری (2)، تهران، فردوسی، چاپ 1،، هشت+ 407 ص، وزیری.
گزارش سفر حج نویسنده است و به اجرای مناسک حج و نیز وضع جغرافیایی کشورهایی که مؤلف از آنها هنگام سفر حج عبور کرده، میپردازد. نیز به توصیف بناها و آثار تاریخی و اوضاع اجتماعی آن کشورها میپردازد. این سفرنامه در اوایل سده چهاردهم قمری (1302- 1303) توسط حاج میرزا محمدحسین حسینی فراهانی برای ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده است.
فربهی، مرتضی (متولد 1344)
همراه خویشتن، چهل منزل تا خویشتن: دلنوشتهها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و
1- گلبن فراهانی، محمدحسین بن مهدی؛ ملک الکتاب فراهانی، محمدحسین بن مهدی
2- متولد 1313
ص: 229
مدینه منوره، با نامهای از جلال رفیع (1)، تهران، همراهان جوان، چاپ 1، 1388، رقعی.
شابک: 9- 2- 90994- 600- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره.
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر حج است که با زبان شعر بیان شده است.
فرجی، محمدتقی (متولد 1343)
از میقات تا عرفات: سفرنامه حج، تهران، نیکتاب، چاپ 1،، 203 ص، رقعی.
شابک: 9- 86- 7302- 964
خاطرات حج نویسنده است که بخش میقات و محرم شدن تا عرفات آن برجستهتر و طولانی‌تر بیان شده است.
نمی از یم: سفرنامه حج، قم، مؤلف، چاپ 1، 1372، 41 ص.
سفرنامه حج مؤلف است. مؤلف مراحل مختلف حج و مناسک و اعمال این عبادات را به اجمال بیان و گزارش کرده است.
فرخپور یعقوبی، قاسمعلی (2)
کتاب‌سفرنامه، بی‌جا، قاسمعلی‌فرخپور همدانی، 1364، 2 جلد.
بررسی و تحلیل رخدادها و مشاهدات نویسنده در سفر حج است. ویژگی
1- متولد 1333
2- فرخپور، قاسمعلی؛ یعقوبی، قاسمعلی؛ یعقوبی همدانی، قاسمعلی
ص: 230
مهم این اثر اینست که به تفصیل هر مسأله و حادثه را توضیح میدهد و آراء و نظریات مختلف را بازگو می‌نماید.
فرخیان، سعیده‌السادات (متولد 1351)
سفرنامه‌های‌دیار عقیق، به کوشش ربابه‌فرخیان و زهرا سلمان (1)، گلستان، عشق‌دانش، چاپ 1،، 2 جلد.
شابک: 6- 68- 7836- 964
گزارش خاطرات نویسنده در سفر حج است. مؤلف اغلب به جنبههای اجتماعی حج پرداخته؛ مثل آداب اجتماعی یا شعارهای سیاسی و فعالیت‌های سیاسی.
فرهاد میرزا قاجار (2) (1233- 1305 ق)
سفرنامه فرهاد میرزا، تصحیح و تحشیه غلامرضا طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، چاپ 1، 1366، 422 ص، وزیری.
سفرنامه حج فرهاد میرزا معتمدالدوله پسر عباس میرزا است. این سفر از روز چهارشنبه هفتم شعبان سال 1292 قمری شروع و روز پنجشنبه دوم ربیع‌الثانی سال بعد (به مدت 233 روز) به پایان رسیده است. کتاب دارای سه ضمیمه نیز هست. ضمیمه اول در باب مستحبات اعمال حج، ضمیمه دوم درباره وجه تسمیه ارکان اربعه بیت‌الله الحرام، و ضمیمه سوم درباره شهدای فخّ است.
قاسمی، امرالله (متولد 1327)
از دنا تا حرا، اصفهان، سام آرام، چاپ 1، 1387،
1- متولد 1350
2- فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ قاجار، فرهاد میرزا بن عباس میرزا
ص: 231
122 ص، رقعی.
شابک: 8- 1- 90387- 964- 978
خاطرات حج و گزارش فعالیت‌های حجاج در مراحل مختلف است. نویسنده کارهایی که در کاروانها جریان دارد از آغاز در ایران تا مکه و برگشت را مرحله به مرحله توضیح میدهد.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325) (به کوشش)
حدیث‌قافله‌ها، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 232 ص، وزیری.
شابک: 3- 27- 7635- 964
مجموعهای از چند سفرنامه و یک مقاله دربارهی حج و سفرنامه حجاج است. این مجموعه شامل سه سفرنامه حجّ و یک مقاله مرتبط با آن است. سفرنامه نخست که نویسنده آن مشخص نیست، تألیف یکی از درباریان ناصرالدین شاه است که از تعبیرات وی در لابلای کتاب دانسته میشود نزد پادشاه دارای ارج و مقام ویژهای بوده است. این سفر در سال 1288 قمری واقع شده است. سفرنامه دوم سفرنامه‌میرزا عبدالغفار نجم‌الملک (منجم باشی‌حاج لطفعلی‌خان‌اعلائی)، از درباریان و عناصر مورد توجّه ناصرالدین شاه، است که در سال 1296 قمری به مکه سفر میکند. سفرنامه سوّم، سفرنامه حجّ یکی از تجّار شهرستان ابهر به نام حاج لطفعلیی‌خان اعلایی است که در سال 1335 قمری به مکه سفر میکند. آخرین نوشتار مقاله‌ای است با عنوان «مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه نویسان» که برخی از عمده‌ترین مشکلات زائران بیت‌الله الحرام، در دهه‌های گذشته را ترسیم میکند.
همراه‌با خلیل: گزارش‌سفر حج‌مرحوم آیتالله کاشانی‌در سال 1331، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 101 ص، پالتویی.
ص: 232
شابک: 2- 84- 7635- 964
عنوان دیگر: گزارش‌سفر حج‌مرحوم آیتالله کاشانی‌در سال 1331.
گزارشی از سفر حج مرحوم آیتالله کاشانی در سال 1331 شمسی است. مؤلف بر اساس‌اظهارات محمدعلی سیگاری، یکی‌از همراهان‌سفر ایشان و نیز اسناد تاریخی این اثر را تهیه کرده است. آیتالله کاشانی به عنوان یک شخصیت سیاسی و یک مقام مذهبی با شخصیت‌هایی ملاقات داشته و اقداماتی انجام داده که محتوای گفتگوها در این سفرنامه درج شده است. از اینرو این سفرنامه سند مهم و تاریخی است.
قدمی، محمدحسین
دو شهر عشق: سفرنامه‌حج، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌هنری، چاپ 1،، 135 ص، رقعی.
فروست: گروه‌قصه- واحد ادبیات.
گزارش خاطرات و سفر حج نویسنده است. این سفرنامه به دلیل ساختار ادبی آن ارزش ادبی و هنری دارد.
قرآنی، فاطمه (متولد 1333)
سفینه نور، مشهد، ولیعصر توس، چاپ 1،، 4 جلد، جیبی.
شابک: 4- 30- 8062- 964- 978
گزارش وقایع سفر مؤلف و مشاهدات او در سرزمین وحی است. به ویژه نویسنده احساساتش را در هنگام اجرای حج تمتع با قلمی روان توصیف کرده است. این سفر در سال 1386 انجام شده است.
قرابی، حسام‌الدین (متولد 1359)
مهمان خانه خدا، تهران، آرون، چاپ 1، 1384،
ص: 233
152 ص.
شابک: 8- 07- 8900- 964
خاطرات سفر حج نویسنده است و گویای وقایع این دوره در مکه و مدینه است.
قربانی، بهزاد (متولد 1334)
از دانشگاه‌تا کعبه، اصفهان، بصائر، چاپ 1، 1379، 88 ص.
شابک: 1- 32- 5673- 964
عنوان روی‌جلد: از دانشگاه‌تا کعبه، سفرنامه عمره‌مفرده.
مجموعهای از خاطرات و گزارش‌های نویسنده به هنگام سفر عمره است.
قزوه، علیرضا (متولد 1342)
سفرنامه‌حج: پرستو در قاف، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌هنری، چاپ 1،، 140 ص.
عنوان‌روی‌جلد: پرستو در قاف: سفرنامه‌حج.
چاپ دیگر
تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ 1،، 140 ص، رقعی.
شابک: 0- 804- 506- 964- 978
گزارش احساسات و یافته‌ها و رخدادهای مرتبط با نویسنده در سفرش به مکه و مدینه جهت اجرای مناسک حج است. اما این سفرنامه کاملًا با دیگر سفرنامه‌ها متفاوت است و محتوای ادبی و منظوم دارد و بیانگر احساسات یک شاعر برجسته است. سرفصلهای این سفرنامه عبارت‌اند از: پای کوه احد؛ پشت در بسته حرم؛ اعراب و جاهلیت مدرن؛ شیطان
ص: 234
مرا سنگسار کرد؛ هروله میان مرگ و زندگی؛ در سرزمین حسرت و آگاهی؛ آب زمزم می خورم اما سرابم همچنان.
قلوز، عزالدین
در راه‌خانه‌خدا، ترجمه، تحریر و مقدمه‌از سیدجعفر شهیدی (1)، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 144 ص، پالتویی.
شابک: 8- 50- 7635- 964
چاپ‌قبلی: تهران، دانش‌نو،، رحلی.
سفرنامه‌ی مسلمانی تونسی به نام عزالدین قلوز است. البته همراه با مقدمه‌ای طولانی از مترجم است. در مقدمه مترجم، خواننده با علت وجوب حج بر مسلمان مستطیع و این که استطاعت چیست؟، آشنا میشود. وی هر جا که مناسب دانسته از اشعار فارسی و احادیث اهلبیت (ع) بهره برده و کتاب را در حقیقت مطابق ذوق و سلیقه زائران فارسی زبان آراسته است. عناوین فصول کتاب عبارت‌اند از: از احرام تا بازگشت، جده، مکه، عرفات، منا، مدینه.
قندهاری فریدونی، میمنت
نشان‌کعبه‌ره‌آورد حج، ویرایش و بازنوشتِ جهانگیر زمانی، تهران، آرون، چاپ 1،، 206 ص، وزیری.
شابک: 1- 05- 8900- 964
گزارش توصیفی از سفر نویسنده به مکه و مدینه است. ضمن آن که وی اطلاعات جغرافیایی و تاریخی دیگری از آیین‌ها و اماکن نیز به دست
1- متولد 1297
ص: 235
داده است.
قهرمانزاده، ابراهیم (متولد 1339)
سفرنامه‌حج، تهران، آبیار، چاپ 1،، 297 ص.
شابک: 0- 34- 7046- 964
گزارش سفر حج نویسنده و توصیف احساسات و اجرای مناسک و رخدادهای این سفر است.
کارگر، رحیم (متولد 1349) (به کوشش)
فرصت پرواز: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو، گردآوری رحیم کارگر، تدوین ستاد عمره دانشجویی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 72 ص، پالتویی.
شابک: 4- 259- 531- 964- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو
مجموعه خاطرات دانشجویان عمره‌گزار از این سفر معنوی است.
شوق دیدار: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو، تدوین ستاد عمره دانشجویی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 0- 260- 531- 964- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو
مجموعه خاطرات دانشجویان عمره‌گزار از این سفر معنوی است.
ص: 236
کارگر محمد یاری، رحیم (1) (متولد 1336)
داستان‌ها و حکایت‌های حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 224 ص، رقعی.
شابک: 1- 27- 6293- 964
مجموعهای از داستان‌ها و حکایت‌هایی که در رابطه با حج و اعمال و مناسک آن است. نویسنده با بهره‌گیری از کتابهای تاریخی، خاطرات، سفرنامه‌ها و ... این مجموعه را گرد آورده است. کتاب در ده بخش و موضوع سامان یافته و در هر بخش داستانهای متعددی آمده است. حج خاندان وحی، حج عارفان، حج و داستانهایی از عالمان، دیدار با صاحب الأمر، با راهیان حرم، جوانان حج‌گزار، حج حریم رحمت و بخشش، با حج‌گزاران در محضر پیشوایان معصوم، بانوان و حج، در عرفات عاشقان، عناوین موضوعات و بخشهای کتاب است.
کاشفی خوانساری، سیدعلی (2) (متولد 1350)
پرسه: چهل یادداشت فرهنگی در مکه و مدینه، تهران، حوا، چاپ 1، 1386، 192 ص، رقعی.
شابک: 5- 0- 91710- 964- 978
عنوان دیگر: چهل یادداشت فرهنگی در مکه و مدینه.
1- کارگر، رحیم؛ محمدیاری، رحیم
2- کاشفی، سیدعلی
ص: 237
چاپ دیگر
تهران، تبارک، چاپ 1،، 146 ص.
شابک: 1- 26- 8226- 964
مجموعه چهل یادداشت از نگاه یک روزنامه‌نگار و نویسنده است. این نوشته‌ها در جریان سفر حج و عمره و در شهرهای مکه و مدینه نگاشته شده است. این یادداشت‌ها در کنار هم از سویی یک سفرنامه متفاوت و خواندنی را ارائه میکند و از سوی دیگر اطّلاعات منحصر به فردی در حوزه مسائل فرهنگی و تاریخی و کتابشناسی همچون تاریخ سفرنامه‌های حج، حج‌نگاشته‌های غیرمسلمانان، مطبوعات، رادیو و تلویزیون، شاعران حج، کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها به دست میدهد.
کامرانیان، عباسعلی (متولد 1338)
در کوچه‌های مکه و مدینه: سفرنامه حج، قم، نور قرآن و اهلبیت (ع)، چاپ 1،، 213 ص.
شابک: 3- 9- 90555- 600- 978
گزارش سفر حج نویسنده است. او مشاهدات خود را از آداب و رسوم مردم در عربستان آورده و به نقادی پاره‌ای از رفتارهای اجتماعی میپردازد.
کربلایی کرناتکی هندی، محمد عبدالحسین (1)
تذکره الطریق فی مصائب حجاج بیت‌الله العتیق، به کوشش رسول جعفریان (2) و اسرا دوغان، قم، اسرا دوغان، چاپ 1، 1386، 264 ص، وزیری.
1- کرناتکی هندی، محمد عبدالحسین
2- متولد 1343
ص: 238
شابک: 2- 0- 90518- 964- 978
سفرنامه محمد حافظ، یکی از شاهزادگان هند به بیت‌الله الحرام است. امتیاز این سفرنامه در این نکات است: 1. کهن‌ترین سفرنامه دوره قاجاریه است؛ 2. نویسنده آن یک شاهزاده فرهیخته هندی است که فرهنگ بسیار ویژه شیعی دارد و علاقه‌مندی‌اش به حفظ تاریخها و سال‌ها بسیار گسترده و جدی است؛ 3. تنها سفرنامه‌ای است که مسافر آن به حج نرسیده و مجبور شده است قریب یک سال را در مدینه و مکه سپری کند، تا دوباره موسم حج فرا رسد. حافظ محمد- نویسنده این اثر- سفرنامه‌اش را به طور روزانه نگاشته است. جزئیاتی که وی در این سفرنامه به دست داده و ثبت حرکات روزانه مؤلف، حاکی از این واقعیت است. در این کتاب برخی اطلاعات تاریخی وجود دارد که از جهاتی میتواند قابل توجه باشد. بخش عمده این اطلاعات مربوط به اولین دولت وهابیان در آستانه سقوط و حدود دو سه سال پیش از حمله نیروهای ابراهیم پاشا به آنها است.
کریمی، مهدی (متولد 1327)
ره‌آورد، تهران، سنا، چاپ 1، 1377، 146 ص، رقعی.
شابک:
x
- 09- 6126- 964
خاطرات سفر حج نویسنده است. مؤلف مراحل مختلف حج و مناسک و اعمال آن را به اختصار بیان کرده است.
کوفگر، مهرانگیز (1) (متولد 1312)
سفرنامه حج، تهران، الباب، چاپ 1، 1378، 297 ص، وزیری.
شابک: 3- 00- 6981- 964
چاپ دیگر
تهران، طنین، چاپ 1،، 297 ص.
1- متخلص به مهر؛ مهری
ص: 239
مجموعه یادداشتهای نویسنده از سفر حج است. نویسنده آنچه دیده یا شنیده، ذیل این عناوین به رشته تحریر درآورده است: حرکت از جده به مسجد جحفه و محرم شدن و رفتن به مکه؛ بیرون آمدن از مکه معظمه و رفتن به مدینه منوره؛ دیدار از مساجد مدینه منوره؛ حرکت از جده به ایران و اصفهان و برخی عناوین دیگر ..
کهربایی، فاطمه (متولد 1365)
ناودان طلا: خاطرات و نکته‌هایی از عمره‌ی دانشجویی، تهران، سروش‌ملل، چاپ 1، 1386، 48 ص، رقعی.
شابک: 7- 08- 2798- 964- 978
عنوان دیگر: خاطرات و نکته‌هایی از عمره‌ی دانشجویی.
گزارش خاطرات سفر عمره‌ی مؤلف است. ایشان به عنوان دانشجو به سفر مکه و مدینه و حج رفته و مشاهدات و احساسات خود را در این سفرنامه نوشته است.
گتمیری، سیدمنصور (متولد 1343)
صفا در صفا: یادداشتهای سفر حج با هیات پزشکی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 167 ص، پالتویی.
شابک: 9- 027- 540- 964
عنوان دیگر: یادداشتهای سفر حج با هیات پزشکی.
خاطرات سفر حج مؤلف به عنوان پزشک و همراه هیأت پزشکی در سال 1375 است. نویسنده علاوه بر این که پزشک بوده در کار روزنامه‌نگاری نیز دستی داشته و این وظیفه را هم انجام داده است و به همین سبک هم
ص: 240
خاطره‌نویسی کرده است. این خاطرات در طول روزهای چهاردهم اسفند سال 1375 تا بیست و ششم فروردین سال 1376 در روزنامه جمهوری اسلامی و با عنوان «سعی با صفا» به چاپ رسید و پس از آن، با اندکی حذف و اضافه، به مجموعهای مناسبِ چاپ تبدیل شد.
گلزاری، ابوالفضل (متولد 1347)
حدیث‌میقات‌عشق، تهران، مشهد، چاپ 1،، 26 ص.
شابک: 1- 00- 7913- 964
خاطرات حج نویسنده است. وی مشاهدات و یافته‌های خود را به اختصار توصیف کرده است.
گوینده، مریم (متولد 1342)
خاطرات سفری ناشناخته، مشهد، آهنگ‌قلم، چاپ 1،، 104 ص، رقعی.
شابک: 7- 25- 7641- 964
خاطرات سفر نویسنده به مکه و مدینه است. این سفر در بهمن و اسفند 1387 واقع شده و او همه مشاهدات و یافته‌های خود را توصیف کرده است.
لطفی چهارده، حسین
سفر به قبله، تهران، انتشارات بلور، چاپ 1، 1387، 184 ص، رقعی.
شابک: 8- 34- 2877- 964- 978
عنوان دیگر: حدیث جلوه حضور: سفر به قبله.
مجموعه خاطرات سفر حج نویسنده در سال 1370 شمسی است. سفر
ص: 241
حج در این سال، نخستین سفر ایرانیان به مراسم حج پس از واقعه کشتار زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 بود. از اینرو این خاطرات تحت تأثیر این واقعیت نیز قرار داشت.
مالمیرشاهزیدی، حسن (1) (متولد 1346)
آوای حق خانه کعبه: مجموعه شعر، ویرایشِ حامد رفعتجو، تهران، سپهر نو، چاپ 1، 1387، 40 ص، رقعی.
شابک: 6- 1- 90136- 600- 978
سفرنامه حج در قالب شعر است. همه مشاهدات و وقایع این سفر را به صورت اشعاری بیان کرده و بعداً با تنظیم آنها به ساخت این کتاب اقدام نموده است.
مجتهدی، مهین و وزینی، مصطفی
لبیک دوست: خاطرات عمره مفرده از دو نگاه، همدان، کرشمه، چاپ 1،، 81 ص.
شابک:
x
- 23- 8124- 964
عنوان دیگر: خاطرات عمره مفرده از دو نگاه.
خاطرات حج عمره نویسندگان و بیان دیدگاهها و مشاهدات آنها است.
1- شاهزیدی، حسن
ص: 242
مجدی‌کردستانی، عبدالمجید (1) (1230- 1306)
سفرنامه عبدالمجید ملک‌الکلام مجدی شاعر و ادیب نامدار کرد، به کوشش محمدطاهر سیدزاده هاشمی، تهران، توکلی، چاپ 1،، ط+ 228 ص، رقعی.
شابک: 8- 25- 5821- 964
مجموعه خاطرات نگارنده در سفر به حج است. این مسافرت در سال 1305- 1306 قمری صورت گرفته و مدت ده ماه و هجده روز طول کشیده است. مؤلف در این سفر، دیدنی‌ها را یادداشت کرده، از مسافت بین منزل‌ها و آمار تقریبی ساکنان شهر و شهرک‌های مسیر خبر میدهد، به کارخانه‌ها و موزه‌های ترکیه سر زده، از اماکن متبرکه و بناهای تاریخی دیدن کرده و هر جا از وجود دانشمندی با خبر شده به دیدارش رفته است. ملک‌الکلام از خانواده‌ای اهل فضل و ادب بود و مدت‌ها ریاست دارالانشای حکام کردستان را بر عهده داشت. وی در سال 1353 یا 1344 قمری درگذشت و دیوان شعری از خود بر جای گذاشت. در صفحات پایانی عکس‌هایی از فرزندان ملک‌الکلام آمده است.
محدثی، جواد (متولد 1332)
در حریم حرم، سفرنامه حج سال 1374 شمسی، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 180 ص، رقعی.
خاطرات و تأملات نویسنده در سفر حج است. وی با هدف جستجوی اهداف و حکمتهای مراسم و اسرار حج و مبانی تاریخی اماکن تاریخی
1- مجدالدین ملک‌الکلام؛ مجدی، عبدالمجید بن کریم کردستانی؛ مجدی، ملک‌الکلام عبدالمجید بن کریم؛ مجدی سقزی، عبدالمجید بن کریم
ص: 243
به تألیف این اثر پرداخته است و در قالب سفرنامه بیشتر به رخدادهای اجتماعی و بایدهای این سفر عبادی، اجتماعی، سیاسی و تربیتی پرداخته است و گزارشی از حج سال 1374 نیز به شمار می‌رود.
محقق، محمد (متولد 1354)
حکایات قبرستان بقیع: کرامات ولی خدا، خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی بلندپایه عبدالکریم علامه حاج شیخ عبدالرحیم صاحب‌الفصول حائری (1)، به کوشش محمد محقق و شهرام قراگوزلو (2)، تهران، رسپینا، چاپ 1،، 64 ص، جیبی.
شابک: 4- 48- 8559- 964- 978
عنوان دیگر: کرامات ولی خدا، خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی بلندپایه عبدالکریم علامه حاج شیخ عبدالرحیم صاحب‌الفصول حائری.
چگونگی سفر و ملاقات مرحوم صاحب الفصول حائری با ابن سعود- پادشاه عربستان- برای گرفتن سند برای اصلاح و مشخص کردن قبور ائمه بقیع (ع) است. در پایان نیز متن و ترجمه فارسی آن به همراه متن نامه نماینده ابن سعود درج گردیده است.
محقق‌نیشابوری، جواد (متولد 1339)
در ملکوت‌زمین: گزارش دو سفر حج، مشهد، آهنگ قلم، چاپ 1، 1380، 136 ص، رقعی.
شابک: 2- 2- 93234- 964
1- حائری، عبدالرحیم؛ حائری اصفهانی، عبدالرحیم؛ صاحب‌الفصول، عبدالرحیم 1255- 1327
2- متولد 1353
ص: 244
مجموعه گزارش‌های نویسنده از دو مرتبه سفر حج است. وی هم به مسائل شخصی مثلًا اخلاقیات حجاج و هم مسائل اجتماعی مثل رفتار حاکمیت میپردازد.
نگارنده این سفرنامه را با این موضوعات نگاشته است: خاطراتی از زمان پرواز از شهر مشهد مقدس تا ورود به جده، ورود به مدینه، ورود به مسجد النبی، دیدار از کوه احد، زیارت قبرستان بقیع، ورود به مکه، و زیارت حجر الاسود.
این‌کتاب‌قبلا تحت‌عنوان در ملکوت‌زمین: سفرنامه‌حج توسط نشر روزگار در سال 1378 منتشر شده‌است.
محمدزاده، علیرضا
نایب- سفرنامه حج، زیرنظرِ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ستاد عمره دانشجویی، قم، معارف، چاپ 1، 1386، 71 ص، رقعی.
شابک: 9- 072- 531- 964- 978
سفرنامه کوتاهی در قالب خاطرات و تأملات و اندیشه‌های معنوی است که مقارن سفر به خانه خدا برای نویسنده اتفاق افتاده و وی آن را خطاب به همسرش بیان نموده است. او در جملات کوتاه و مختصر خود، به روایت زیبایی‌ها و معنویت حج میپردازد. وی در این ضمن، خاطراتی از همسفران، افکار متعارض آنان و انجام مراسم مذهبی توسط آدم‌هایی از فرهنگ‌های متفاوت و نیز دغدغه‌های شخصی خود را بازگو کرده است.
ص: 245
محمدی ری شهری، محمد (1) (متولد 1325)
برکات‌سرزمین‌وحی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 144 ص.
ترجمه عربی
برکات‌ارض‌الوحی، ترجمه به عربی: جواد علی‌کسار (2)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 178 ص، پالتویی.
شابک: 4- 18- 7635- 964
ترجمه انگلیسی
[برکات‌سرزمین‌وحی. انگلیسی]، به کوشش مرکز تحقیقات دارالحدیث، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 102 ص، رقعی.
شابک: 2- 36- 7635- 964
Blessings of the land of revelation,
by Muhammad Muhammadi Rayshahri; translated by Muhammad K. Ali; prepared by Dar al
-
Hadith Research Centre; edited by Mustafa Oji, Muhammad Mahmudi, Tehran, Mashar, 2002, 102 p.
مجموعه خاطرات ویژهی مؤلف در سفرهای حج است. مؤلف به دلیل مسؤولیت خویش در امور حج و زیارت و ارتباط با زائران خانه خدا به گزارش‌های فراوانی از کرامات سرزمین وحی دست یافته و بخشی از آن را در این مجموعه گرد آورده است. در این مجموعه خاطراتی آورده شده که برای شخص گزارشگر اتفاق افتاده، یا او شاهد داستان بوده و یا شخص مورد وثوق و اطمینانی آن را برای مؤلف نقل کرده است. این کتاب تنها بازگوکننده خاطرات مربوط به برکات سرزمین وحی نیست،
1- آیتالله ری‌شهری؛ ری‌شهری، محمد؛ محمدی شاه عبدالعظیمی، محمد
2- توفیق، خالد
ص: 246
بلکه افزون بر آن، زائران خانه خدا را با برکات این سرزمین آشنا می‌سازد و راه و روش دستیابی به برکات این سرزمین را نشان میدهد.
محمدی‌همدانی، اصغر (متولد 1339)
گم‌گشته‌ای‌در دیار عشق: خاطراتی‌از مدینه‌منوره‌و مکه‌مکرمه، تهران، گلزار کتاب، چاپ 1،، 431 ص.
شابک: 2- 12- 8860- 964
خاطراتی‌از مدینه‌منوره و مکه‌مکرمه و سفر حج نویسنده است. وی مشاهدات، احساسات خود و حوادث کاروان یا رخدادهای مکه و مدینه را به تفصیل توصیف کرده است.
محمودی، سیدعلی
زائری در وادی ایمن: سفرنامه، تهران، بوستان توحید، چاپ 1، 1378، 163 ص، رقعی.
شابک: 0- 01- 6897- 964
سفرنامه حج مؤلف در سال 1373 است. وی که سفیر ایران در کشور فنلاند بوده است، خاطرات سفر حج خود را از شهر هلسینگی و تلاش برای دریافت ویزا جهت عظمت به عربستان و سپس سفر به شهر مکه و مدینه به صورت روزانه بیان کرده است.
مخدومی، رحیم (متولد 1345)
سکوت بقیع: سفرنامه حج، مشهد، ملک اعظم، چاپ 1،، 196 ص، رقعی.
شابک: 9- 2- 90192- 600- 978
مجموعه خاطرات معلمی از سفر حج است. وی به سرزمین وحی مسافرت میکند و از مکانها و جاهایی که می‌بیند گزارشی تفصیلی
ص: 247
میدهد.
یار کجاست؟: سفرنامه‌حج، تهران، مؤسسه‌فرهنگی‌قدر ولایت، چاپ 1،، 196 ص، رقعی.
شابک: 0- 88- 7292- 964
چاپ‌دیگر
تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌هنری، چاپ 1،، 181 ص، رقعی.
گزارش خاطرات مؤلف است. وی که معلم آموزش و پرورش است، دیده‌ها و شنیده‌ها و احساسات خود در سرزمین وحی را به تفصیل بیان میکند و از مکانها و جاهایی که می‌بیند گزارشی تفصیلی میدهد. خاطرات وی به صورت روزانه ثبت شده است.
مرزوقی، حبیب‌الله
نامحرمی در حرم: سفرنامه بیت الله الحرام، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1377، 72 ص، رقعی.
سفرنامه حج مؤلف است. او حج را راهی برای تقرب و وصول دانسته و این سفر را کارگاه انسان‌سازی معرفی میکند. از اینرو به دقت همه احساسات و مشاهدات خود را توصیف کرده است.
مسجدیان، مهدی (1335- 1376)
صبح‌وصال، تهران، نشر بن، چاپ 1،، 126 ص، رقعی.
شابک:
x
- 9- 94828- 964
خاطرات مرحوم سرتیپ مهدی مسجدیان از سفر حج است. نگارنده کوشیده آن را در فضایی معنوی و با نثر توصیفی بازگو نماید.
مظفرپور نوری، حسین (متولد 1327)
سفر جاودانه: سفرنامه حج، تهران، حسین
ص: 248
مظفرپور نوری، چاپ 1،، 789 ص، وزیری.
شابک: 2- 42- 0439- 964978
مجموعه گزارش سفر حج نویسنده است. مراحل مختلف حج از آغاز آن در ایران تا اتمام و بازگشت، یکی‌یکی توصیف شده، نیز مناسک و اعمال حج بررسی و تحلیل شده است.
مظفری‌مجد، حسین (متولد 1332)
میعاد با کعبه: خاطرات سفر حج حسین مظفری‌مجد، تهران، حسین مظفری‌مجد، چاپ 1،، 243 ص.
شابک: 6- 62- 0409- 964- 978
عنوان دیگر: خاطرات سفر حج حسین مظفری‌مجد.
خاطرات سفر حج مؤلف است. وی مشاهدات و احساسات خود را توصیف کرده و مناسک و دیگر آدابی که اجرا کرده بیان نموده است.
معصوم علیشاه، محمد معصوم بن‌زین‌العابدین (1) (1270- 1344 ق)
تحفه‌الحرمین: سفرنامه نایب‌الصدر شیرازی‌در زیارت‌مکه‌و سیاست ایران‌و هند، تهران، بابک، چاپ 1،، 315 ص، وزیری.
عنوان‌های دیگر: تحفه الحرمین‌و سعاده الدارین؛ سفرنامه نایب‌الصدر شیرازی؛
1- نایب‌الصدر شیرازی؛ محمد معصوم شیرازی؛ معصومعلی شیرازی
ص: 249
سفرنامه مکه نایب‌الصدر شیرازی؛ سفرنامه مکه محمد معصوم علی نایب‌الصدر شیرازی.
افست‌از روی‌نسخه چاپ بمبئی توسط مطبعه میرزا محمد شیرازی ملک‌الکتاب‌در
چاپ دیگر
سفرنامه مکه، به‌کوشش هارون وهومن، هران، پانیذ، چاپ 1،، 344 ص، رقعی.
ترجمهی سفرنامه‌ی محمد معصوم علیشاه یا همان نایب‌الصدر شیرازی (1270- 1344) به مکه و عربستان و ترکیه است. نخست مقدمه‌ی طولانی و آکنده از مطالب متنوع یا درد دلها و دغدغه‌های فکری نویسنده، نوشته شده است. بخشهایی از مقدمه مثل خواب‌نما شدن، علت سفر، سفرهای قبلی و مناسک حج قابل توجه است. نثر کتاب فارسی مکلف عصر قاجاری و مملو از کلمات عربی و مشحون از سخنان بزرگان دین و آیات کتاب آسمانی مسلمانان و نقل قول‌هایی از کتابهای فرهنگ نامهای است. نگرش این روحانی صوفی عصر قاجار، نقد دیدگاههای مخالف و رفتار مخالفان است؛ وی خود را یک مسلمان شیعه امامیه میداند و در این مقوله، غیر مسلمانان و حتی غیر شیعیان و بدتر از آن شیعیان غیر امامیه را با بدترین الفاظ و القاب یاد میکند و از سوی دیگر به عنوان یک درویش نعمت اللهی، به تمسخر و هجو و تکذیب دیگر فرقه‌های تصوف میپردازد.
معلمی گنابادی، رجبعلی
سفرنامه عشق یا حج منظوم، گناباد، مؤلف، چاپ 1، 1377، 113 ص، رقعی.
سفرنامه حج نویسنده در قالب شعر است. گرایش مؤلف نگاه عشقی و عاشقانه به مسائل و مناسک حج است.
ص: 250
مقیسه، محمدحسن
مهمان‌کعبه: سفرنامه‌حج، بازنویس رحیم مخدومی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌هنری، چاپ 1،، 64 ص.
فروست: گروه‌قصه: واحد ادبیات
عنوان دیگر: سفرنامه‌حج: مهمان‌کعبه
سفرنامه حج نویسنده در سال 1372 شمسی است. مؤلف یافته‌ها و مشاهدات خود را با قلم هنری و ادبی توصیف کرده است.
ملکیان نایینی، احترام
بهشت منع، زمین تمتع: سفرنامه حج، تهران، توکا، چاپ 1، 1386، 100 ص، رقعی.
شابک: 2- 62- 6645- 964- 978
خاطرات نگارنده از سفر به مکه و اجرای مناسک و فرایض حج است. وی در سفرنامه خود، چگونگی حرکت به سوی مکه، انجام اعمال واجب حج، دیدار از اماکن مختلفی چون مسجد الحرام، غار حرا، عرفات، سرزمین منا و ... را به تفصیل شرح میدهد.
منصور تبریزی، یعقوب (1) (درگذشت 1327 ق)
سفرنامه حج منصور 1286- 1285 ق، به کوشش رسول جعفریان، تهران، علم، چاپ 1، 1388، 306 ص، وزیری.
شابک: 0- 034- 224- 964- 978
سفرنامه یعقوب میرزای تبریزی با نام مستعار «منصور» در سال 1285-
1- یعقوب میرزای تبریزی؛ میرزای تبریزی، یعقوب
ص: 251
1286 قمری است. این سفر هفت ماه به طول انجامید. رعایت سبک داستان‌گویی هزار و یک شب در این سفرنامه جالب توجه است. او کتاب را شبیه داستانهای کهن مانند قصه‌های امیرارسلان رومی و هزار و یک شب نوشته است. تبویب و ساختار آن هم بر اساس همین نکته است و خاطرات هر شب یک فصل است. پس از فرا رسیدن شب، داستان آن روز تمام شده و با عبارتی خاص دنباله مطلب را به فردا موکول میکند. آن عبارت این است: «چون شب بر سر دست برآمد، منصور لب از گفتار فروبست». مهمترین نکته سفرنامه وی این است که سفر وی، وقتی در استانبول بوده، با ماه رمضان مصادف شده و همین امر تا اندازه‌ای او را از انجام و اندیشه درباره کارهای خلاف مقید کرده است، اما حتی این شرایط نیز زبان و قلم او را از اظهار برخی از موارد باز نمی‌دارد. وی در خلال ذکر این موارد، اطلاعات جالبی درباره تاریخ اجتماعی نواحی مورد بحث به دست میدهد که در مآخذ دیگر کمتر می‌توان از آن سراغ گرفت. نکته دیگر قلم طنزآمیز اوست، همچنین ثبت شگفتی‌هایی که در طول سفر مشاهده کرده است.
منصوری، فضل‌الله
عبودیت‌در پرتو حج، قم، گلستان ادب، چاپ 1، 1381، 79 ص.
شابک: 3- 38- 7515- 964
عنوان‌روی‌جلد: عبودیت‌در پرتو حج: سفرنامه.
خاطرات حج نویسنده است. ایشان حج را مقدمه خداپرستی و عبودیت دانسته و از طریق حج انسان با خدا انس گرفته و از مذمومات اخلاقی فاصله میگیرد.
منصوری، لفته (متولد 1344)
از میقات تا میعاد: سفرنامه حج،
ص: 252
تهران، ندای مهرآفرین، چاپ 1،، 252 ص، وزیری.
شابک: 0- 38- 7600- 964
سفرنامه حج تمتع نویسنده در آذر و دی ماه 1385 شمسی است. وی به صورت روزانه خاطرات خود را ثبت کرده و مشاهدات، حوادث روز و احساسات خود را بیان میکند.
مواجیان، حسین (متولد 1342)
نمی از یم، تهران، زیتون سبز، چاپ 1،، 156 ص.
شابک: 1- 19- 5000- 600- 978
خاطرات حج نویسنده در سفر حج است. وی مراحل اعمال و مناسک حج را گزارش کرده است.
موسوی‌زاده، سیدامین و پرنیان، نگار (متولد 1365)
ناودان طلا: خاطرات و نکاتی از عمره‌ی دانشجویی، ویرایشِ مجتبی زحمتکش، سروش ملل، چاپ 1، 1387، 72 ص، پالتویی.
شابک: 7- 08- 2798- 964- 978
گزارش خاطرات دو تن از دانشجویان از سفر حج است. این سفرنامه اینگونه آغاز میشود: دوست داشتم زیر ناودان طلا دو رکعت نماز بخوانم، اما جای آن را نمی‌دانستم و به علت شنیده‌هایم درباره شلوغی آنجا، از خواندن آن نماز منصرف شده بودم. شب سوم و قبل از اذان صبح، جایی در داخل حجر اسماعیل یافته و نمازم را شروع کردم. من چند نماز را پشت سر هم خواندم. عده زیادی در اطراف من برای خواندن نماز ایستاده بودند. تا این که اذان صبح را شنیدم. از سر شکر، سر به آسمان بلند کردم که ... چشمم به ناودان طلا افتاد، درست زیر ناودان ایستاده بودم. «ناودان طلا» عنوان خاطره یکی از دانشجویان است که به همراه
ص: 253
چندین خاطره دیگر در مجموعه حاضر به چاپ رسیده است. عناوین برخی خاطرات عبارت‌اند از: المخابرات؛ در غم مادر؛ ناموس؛ ساحل سبز؛ بنده‌ی شکم؛ وقت دیدار؛ کتابخانه نبوی؛ و احرام دگر بند.
موسوی‌نیا، میرهادی
در حریم یار، قم، مطبوعات دینی، چاپ 1، 1385، 166+ 5، رقعی.
شابک: 9- 65- 8818- 964- 978
خاطرات سفر حج نویسنده است. وی ضمن تشریح اماکن و مشاهد مشرفه و اعمال حج، عقاید و مسائل فکری را بر اساس مذهب شیعه تحلیل میکند. کتاب در چهار بخش با این عناوین تدوین شده است: تاریخ کعبه؛ فضیلت حج در آیینه روایات؛ چرا تعداد طواف 7 مرتبه است؛ خاطرات و مصاحبه‌ها.
مهاجری، مسیح (متولد 1327)
از صفا تا فدک: گزارش سفر به عربستان به همراه آیتالله هاشمی‌رفسنجانی خرداد، تهران، روزنامه جمهوری اسلامی، چاپ 1،، 200 ص.
عنوان دیگر: گزارش سفر به عربستان به همراه آیتالله هاشمی‌رفسنجانی خرداد.
گزارش سفر حج نویسنده و نیز حوادث مربوط به هیئتی که به ریاست آیتالله هاشمی رفسنجانی از عربستان دیدار کردند. نویسنده به عنوان یکی از اعضای این هیئت شاهد بسیاری از تعاملات و ملاقات‌ها بوده است.
با هاشمی‌رفسنجانی تا خانه خدا: به بهانه همراهی با آیتالله هاشمی‌رفسنجانی در سفر عمره شهریور- شعبان
ص: 254
، تهران، روزنامه جمهوری اسلامی، چاپ 1،، 226 ص.
شابک: 7- 05- 7720- 964- 978
عنوان دیگر: به بهانه همراهی با آیتالله هاشمی‌رفسنجانی در سفر عمره شهریور- شعبان.
گزارش سفر عمره نویسنده است که به عنوان یکی از اعضای تیم همراه آیتالله هاشمی رفسنجانی از عربستان دیدار و با مقامات این کشور دیدار داشتند.
مهرابی، ابراهیم
سفر در تحیر: یادداشتهای سفر به‌حج، قم، مؤسسه فرهنگی همسایه، چاپ 1،، 137 ص، رقعی.
شابک: 7- 43- 6199- 964
عنوان دیگر: سفر در تحیر: گزارشی کوتاه‌از رویت‌یک‌رویا.
گزارش خاطرات سفر حج نویسنده است. ذیل شش بخش یادداشتهایی درباره حج سال 1376 گرد آمده است. در این بخشها مؤلف سعی کرده است لحظه به لحظه خاطرات، گفت‌وگوها، برخوردها و نکات برجسته را ثبت نماید.
مهیار، عباس (متولد 1315)
سفرنامه‌ی‌حج: درازنای‌شبی‌در مزدلفه، تهران، مهرتابان، چاپ 1،، ص، رقعی.
شابک: 3- 03- 8269- 964
عنوان‌دیگر: درازنای‌شبی‌در مزدلفه: سفرنامه‌حج
ص: 255
. سفرنامه حج نویسنده است. وی به گونه ای داستانی سفر خویش به مکه را به تصویر کشیده، آداب و رسوم و مناسک حج را بیان کرده است.
میردامادی، حسن
جنایت‌وهابیت، تهران، حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، چاپ 1، 1369، 691 ص، وزیری.
مجموعهای از خاطرات شاهدان عینی واقعه کشتار حجاج و زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است. از نگاه این کتاب، تفکرات وهابی و انحرافات موجود در عقاید طرفداران وهابیت، علت اصلی این حادثه است.
ناصح، شمسی (متولد 1307)
طلوع شمس، تهران، بهجت، چاپ 1،، 120 ص؛ رقعی.
شابک: 6- 30- 2763- 964- 978
خاطرات حج که در قالب شعر فارسی توصیف شده است. احساسات، یافته‌ها و خاطرات خود را با چند قطعه شعر بیان کرده است.
ناصری، محمد (متولد 1345)
جای‌پای ابراهیم: سفرنامه‌حج، زیرنظر دفتر قصه‌کودک‌و نوجوان، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، حوزه‌هنری، چاپ 1،، 147 ص، رقعی.
شابک:
x
- 038- 471- 964
خاطرات سفر حج نویسنده در سال 1370 شمسی است. این خاطرات در قالب داستان و با قلمی ادبی و داستانی نوشته شده است.
ناظمیان، مهدی (متولد 1338)
به‌سوی‌کعبه، یزد، مهدی‌ناظمیان، چاپ 1،،
ص: 256
49 ص؛ رقعی.
خاطرات حج سفر نویسنده است. وی مشاهدات و شنیده‌های خود را از حوادث و مناسک حج بیان کرده است.
نبوی، سیدابراهیم (متولد 1337)
سفر به خانه آزاد شده: طواف کنند گرد آن خانه که از دعوی جباران آزاد است، تهران، جامعه ایرانیان، چاپ 2، 1378، 260 ص، رقعی.
شابک: 7- 17- 5925- 964
عنوان دیگر: طواف کنند گرد آن خانه که از دعوی جباران آزاد است.
سفرنامه حج نویسنده در سال 1387 شمسی است. مؤلف با قلم هنری و طنزپردازانه و ادبی هم به توصیف و هم به نقد رفتارهای حجاج و مسئولین حج پرداخته است.
نجف‌زاده، تقی (متولد 1341)
سفر به شهر آرزوها: سفرنامه دریایی به شهرهای مکه و مدینه، تهران، علم سعادت، چاپ 1،، 111 ص، رقعی.
شابک: 0- 0- 93612- 964
عنوان دیگر: سفرنامه دریایی به شهرهای مکه و مدینه.
گزارش سفر حج در اواخر سال 1377 است. وی که به همراه گروهی از طریق خلیج فارس، با کشتی به زیارت مکه و مدینه رفته، در این کتاب شرح مسافرت و زیارت خود را به رشته تحریر در آورده است.
ص: 257
نجم‌الدوله، عبدالغفار بن‌علی‌محمد (1) (5- ق)
سه‌اثر از نجم‌الدوله: رساله تطبیقیه، رساله تشخیص‌نفوس‌دار الخلافه و سفرنامه‌حج، تنظیم، تحشیه‌و تعلیقات احمد کتابی (2)، تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی‌و مطالعات‌فرهنگی، چاپ 1،، 229 ص، وزیری.
شابک: 1- 258- 426- 964
مجموعه سه رساله‌ی نوشته‌ی نجم‌الدوله است. که یک رساله سفرنامه حج او است. این‌کتاب‌به مناسبت یکصدمین سالگرد درگذشت عبدالغفارخان نجم‌الدوله (ق) منتشر شده است. عبدالغفارخان نجم‌الدوله منجم مخصوص ناصرالدین شاه بود. رساله‌های این مجموعه عبارت‌اند از: «رساله‌ی تطبیقیه (در تطبیق سالهای قمری و میلادی»؛ «رساله‌ی تشخیص نفوس دارالخلاقه» که در شرح نحوهی برگزاری سرشماری تهران در 1384 ه- ق، در معرفی و بیان اهمیت علم آمار و جمعیت و بیان نظریه‌ی مالتومی، نیز بیان مساله‌جمعیت نگاشته شده و سرانجام «سفرنامه‌ی حج».
این سفرنامه حج شامل گزارش‌ها و اسناد مهم تاریخی است که حدود یکصد سال از آن می‌گذرد.
نصیری، امرالله
دیار خاطره‌ها: سفرنامه‌حج، قم، دفتر انتشارات‌اسلامی، چاپ 1، 1380، 372 ص، 392 ص، وزیری.
1- اصفهانی، عبدالغفار بن علی محمد؛ عبدالغفار نجم‌الدوله؛ نجم‌الملک؛ عبدالغفار بن علی‌محمد
2- متولد 1319
ص: 258
شابک: 8- 490- 470- 964
گزارش سفر حج نگارنده است. وی علاوه بر ذکر مناسک حج، به اوضاع فعلی حجاز، جایگاه حج در قرآن، نهج‌البلاغه و روایات و نحوه شهادت برخی امامان شیعه و مطالبی دیگر اشاره کرده است. پاره‌ای از مطالب کتاب نیز درباره مساجد موجود در مکه و مدینه، زیارتنامهها و ویژگیهای دعای عرفه است.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری‌در دانشگاهها
نسیم‌حرم، تالیف‌گروه‌مؤلفان، تهیه‌و تنظیم‌نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاهها؛ ستاد عمره‌دانشجویی، تهران، فقه، 1382، 128 ص.
شابک: 2- 04- 8220- 964
مجموعهی خاطرات سفر عمره تنی چند از دانشجویان است. دانشجویان مشاهدات و دیافت‌های خود را توصیف کردهاند.
واعظی، یدالله (متولد 1336)
حج تجلی‌گاه عشق و ایثار، زنجان، عود، چاپ 1،، 94 ص، رقعی.
شابک: 9- 7- 96493- 964
خاطرات نویسنده از مراسم حج است. وی از منظر اخلاقی و عرفانی به حج و مناسک حج پرداخته و حج را زمینه‌ی خداشناسی و تقرب میداند.
وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری. ستاد عمره دانشجویی
سفر عشق: خاطرات دانشجویان‌از عمره‌مفرده، تهران، نشر مشعر؛ ستاد عمره دانشجویی، چاپ 1،، 115 ص، پالتویی.
ص: 259
شابک: 8- 94- 6293- 964
مجموعه خاطراتی از سفر حج عمره دانشجویان است. عناوین برخی خاطرات بدین قرار است: «لحظه‌های بارانی» نوشته معصومه حکمت؛ «قبله در مسجد الحرام» نوشته سمیه رضایی؛ «شیعه‌ای از مدینه» نوشته یاسر جمالی؛ «توفیق الهی» نوشته محمد تولایی؛ «تولدی دوباره» نوشته سعیده دهقان؛ «محضر دوست» نوشته سمیه رضایی و «آخرین نگاه» نوشته ابوالفضل شمس‌الدینی.
این خاطرات گویای احساسات جوانان شیعه در سفر معنوی حج و تأثیرپذیری آنان از این فرصت است.
وزیر وظایف، داوود بن علینقی (1) (متولد 1277)
سفرنامه میرزا داوود وزیر وظایف، به کوشش سیدعلی قاضی عسکر، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 256 ص، وزیری.
شابک: 8- 77- 6293- 964
سفرنامه میرزا داود حسینی، معروف به وزیر وظایف آستان قدس رضوی است. وی که در حکومت آصف‌الدوله در خراسان موقعیت و جایگاه ویژهای داشته، در ماه شوال سال 1322 قمری و در سن چهل و پنج سالگی سفر حج را آغاز کرده از طریق مشهد، عشق‌آباد، باکو، تفلیس، بندرگاه بلغر، اسلامبول، پرت سعید و کانال سوئز به جده رفته و پس از اتمام مناسک حج و زیارت مدینه منوره به عتبات عالیات مشرف شده، سپس از طریق خانقین به ایران بازگشته است. در این سفرنامه تلاش شده است تا چگونگی حجگزاری مسلمانان، کمبود و یا نبود امکانات و ویژگیهای هر یک از اماکن دینی و مذهبی و به ویژه حرمین شریفین تشریح و ترسیم شود. این سفرنامه دارای دو بخش است. بخش اول که
1- میرزا داوود وزیر وظایف؛ وزیر وظایف، میرزا داوود
ص: 260
بیشترین صفحات را به خود اختصاص داده، گزارش سفر از آغاز تا پایان است و بخش دوم، ارائه مختصری از مناسک حج است.
وزیری، سعید (متولد 1318)
از کعبه‌عالم‌تا کعبه‌ی‌آدم: سفرنامه، تهران، واج، چاپ 1،، 290 ص، رقعی.
شابک: 6- 08- 5851- 964
عنوان‌روی‌جلد: از کعبه‌عالم‌تا کعبه‌آدم: سفر به‌حج.
چاپ دیگر
تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌هنری، برگ،.
خاطرات نویسنده از سفر حج در مرداد ماه سال 1378 است. به نظر او زیارت مکه مکرمه راهی برای تقرب و وصال خداوند است. وی در این کتاب خاطرات و مشاهدات خود را در قالب سفرنامه به رشته تحریر آورده است. پایان کتاب، توضیحی است درباره برخی واژه‌ها، اسامی اشخاص و مکان‌هایی که در متن آمده است.
هادیان، علی (متولد 1342)
دیار زمزم‌و زمزمه، تهران، آریا زمین، چاپ 1،، 92 ص، وزیری.
شابک: 1- 35- 8796- 964
خاطرات نویسنده از سفر حج است. وی به منظور انتقال درس‌ها و عبرت‌هایی که در این سفر آموخته، این سفرنامه را تدوین کرده است.
هاشمزهی، عبدالحمید
شوق‌دیدار، زاهدان، حرمین، چاپ 1،، 96 ص، جیبی.
شابک: 8- 30- 8244- 964
ص: 261
خاطرات و اتفاقات به هنگام سفر مؤلف به حج است. دیدار خداوند و تقرب الهی را مهمترین دستاورد سفر حج دانسته و تمامی مناسک و اعمال را مقدمه‌ای برای این هدف ارزیابی میکند
هاشمی، سیدعباس (متولد 1340)
از صفا تا مروه: گزارش سفر به مدینه منوره و مکه معظمه، سفرنامه عمره مفرده، یزد، آبگینه کویر، چاپ 1، 1383، 80، رقعی.
شابک: 3- 5- 94365- 964
گزارش خاطرات نگارنده از سفر زیارتی به مدینه و مکه است که به تاریخ 29 تیر ماه 1381 تا 11 مرداد ماه 1381 به طول انجامید. وی مشاهدات و عبرتهای خود در این سفر را توصیف کرده است.
هاشمی‌طبا، سیدمصطفی و هاشمی، سیدمسیح و شاهین، داریوش
سفر به وادی وحی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات، چاپ 1، 1381، 347 ص، رقعی.
شابک: 2- 329- 422- 964
مجموعه گزارش‌هایی از سفر حج سه تن از مسئولان ایرانی است. نویسندگان با اشاره به موقعیت تاریخی و جغرافیایی مکه به بررسی مناسک حج، معرفی آثار و اماکن مذهبی مکه و مدینه، فلسفه حج و مناسک آن و برداشت‌های معنوی خود از سفر به دو شهر، مقدس مکه و مدینه پرداخته‌اند. موقعیت کنونی این دو شهر، خصوصاً از نظر تجارت و بازرگانی، برخورد سعودی‌ها با حجاج، انبوه کالاهای غربی در بازار و برگزاری نمازهای جماعت، از دیگر مسائلی است که از چشم نویسندگان دور نمانده است.
ص: 262
هرندی‌زاده، مرجان (متولد 1334)
سفر به اولین خانه: مجموعه خاطرات سفر حج، به کوشش مرجان هرندی‌زاده، نفیسه نفیسی (1)، نسرین نفیسی (2)، اصفهان، نشر نهفت، چاپ 1، 1388، رقعی.
شابک: 9- 3- 90563- 600- 978
عنوان دیگر: مجموعه خاطرات سفر حج.
مجموعه خاطرات سفر حج خانم هرندی‌زاده است. این سفرنامه گویای نگاه و تحلیلهای معنوی و عبادی یک خانم ایرانی است.
همایونی، صادق (متولد 1313)
مشکین مهر، شیراز، نوید شیراز، چاپ 1، 1387، 197 ص، رقعی.
شابک: 0- 486- 358- 964
مجموعهای از خاطرات نگارنده از لحظه تلاش برای ثبت‌نام برای سفر حج تا تمامی دقایق پس از آن و آغاز سفر است. اتفاق‌های دوران مسافرت، چگونگی انجام اعمال حج و سرانجام بازگشت به میهن اسلامی را یکی‌یکی توصیف کرده است.
ی ثربی، یحیی (متولد 1321)
از این خانه به آن خانه: سفرنامه حج، تهران، نشر قو، چاپ 1، 1387، 108 ص، رقعی.
شابک: 8- 038- 156- 964- 978
1- متولد 1321
2- متولد 1326
ص: 263
چاپ دیگر
تهران، مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب توسعه،، 96 ص.
شابک: 8- 3- 93384- 964
گزارش سفر حج نویسنده است. و تمامی مشاهدات و یافته‌های خود را با قلم عرفانی و در قالب ادبی بیان میکند. از اینرو این سفرنامه از موضع و گرایش خاص به تبیین و تشریح مناسک و آداب حج پرداخته است. این کتاب در اصل مجموعه یادداشتهای نگارنده از سفر حج است که بر اساس تاریخ سفر از ورود به مکه تا پایان مناسک حج تدوین شده است. نگارنده در این یادداشت‌ها ضمن نقل خاطرات خود، به اختصار درباره اماکن متبرکه و اعمالی که در هر مکان انجام میشود، توضیح داده است.
ی زدان پرست لاریجانی، محمدحمید (متولد 1344)
سایه‌هیچ: یادداشت‌ها و خاطرات‌سفر حج، تهران، اطلاعات، 1383، 298 ص، رقعی.
شابک: 1- 540- 423- 964
عنوان دیگر: یادداشت‌ها و خاطرات‌سفر حج.
مجموعه یادداشت‌ها و خاطرات سفر حج مؤلف در بهمن ماه 1382 است. نویسنده در این کتاب ضمن شرح سفر خود، به مسأله حج از زوایای مختلف، عرفانی، سیاسی، اجتماعی پرداخته است.
ی زدی‌خواه، محسن (متولد 1336)
سفر به‌قبله عشاق: سفرنامه حج‌تمتع سال 1377، تهران، مؤسسه انتشارات ستایش، چاپ 1،، 54 ص، رقعی.
شابک:
x
- 30- 6913- 964
عنوان دیگر: سفرنامه‌حج تمتع‌سال 1377
ص: 264
. مجموعه خاطرات نویسنده از سفر به خانه خدا در سال 1377 است. وی در این کتاب ضمن شرح مناسک حج، تاریخچه مختصری از حج و ساخته شدن خانه کعبه فراهم آورده است.
ی زدی‌نژاد، کریم (متولد 1339)
یافته‌هایی از حج، مشهد، شاملو، چاپ 1، 1388، 72 ص، پالتویی.
شابک: 1- 85- 5229- 600- 978
گزارش خاطرات سفر حج تمتع و شرح اعمال حج است. وی سعی دارد، با نگاهی تازه و بیانی ساده، بین اعمال حج و حاجی ارتباط برقرار کند تا حاجی بتواند رابطه بهتری با اعمال داشته وبهره بهتری از این سفر معنوی ببرد.
ی غمائی، حبیب (1) (1280- 1363)
دیدار جانان، تهران، سروا، چاپ 1،، 79 ص، رقعی.
شابک: 2- 42- 6262- 964
عنوان دیگر: سفر به دیارجانان: شهر پیامبر.
خاطرات سفر حج مؤلف است و بخشی از کتاب حاضر کتاب شهر پیامبر اثر مؤلف میباشد.
ی کتایی، محمدرضا (متولد 1333)
تولد دوباره: سفرنامه حج، تهران، فارابی، چاپ 1، 1384، 64 ص، رقعی.
شابک: 3- 95- 5608- 964
1- متخلص به حبیب
ص: 265
گزارش سفر حج نویسنده است که مراحل این سفر و نیز اعمال حج را به اختصار توضیح میدهد.
ی گانه، فریدون (متولد 1322)
از مدینه تا کربلا: عاشقانه‌هایی در حج و زیارت از 5/ 6/ 1377 تا 14/ 11/ 1381، تهران، کلاسیک؛ زند، چاپ 1،، رقعی.
شابک: 4- 10- 5206- 600- 978
عنوان دیگر: عاشقانه‌هایی در حج و زیارت از 5/ 6/ 1377 تا 14/ 11/ 1381.
گزارش زیارت عتبات عراق و سفر به مکه و مدینه به منظور اعمال و مناسک حج است. نویسنده که مسئولیتی در امور حج داشته خاطرات شش ساله خود را ثبت کرده است.
ی لفانی، علی‌اکبر (متولد 1309)
ره‌آورد سفر حج: سفرنامه، تهران، کتاب شمس، چاپ 1، 1388، 140 ص، رقعی.
شابک: 7- 9- 90636- 964
سفرنامه حج مؤلف در اسفند 1379 است. وی در قالب سفرنامه، ضمن معرفی و تشریح اعمال حج، به بازگویی خاطرات خود از این سفر پرداخته است.
ی مانی، اکبر
آواز پر ملائک، ویرایشِ عبدالله نبوی، اصفهان، سام آرام، چاپ 1، 1387، 44 ص، جیبی.
شابک: 9- 4- 90387- 600- 987
نگارش اندیشه‌ها و احساسات نویسنده در طول دوران سفر حج است. در
ص: 266
پایان کتاب نیز تصاویری از مکانهای مختلف مکه مکرمه و مدینه منوره به تصویر کشیده شده است.
ی وسف‌زاده، داوود (متولد 1322)
خانه عشق، بم، هفتواد، چاپ 1،، 85 ص، رقعی.
شابک: 6- 01- 5112- 600- 978
گزارش خاطرات نویسنده در سفر حج است. وی مراحل این سفر و مراحل اعمال و مناسک را توضیح داده است.
ص: 267
عتبات عالیات
آخوندی، محمد (1) (متولد 1323)
سفرنامه کربلا، تهران، جوان امروز، چاپ 1، 1380، 52 ص، پالتویی.
شابک: 4- 05- 7208- 964
سفرنامه نویسنده به عتبات عالیات است. او احساسات و مشاهدات خود از زیارتگاهها و عتبات را در قالب اشعاری در وصف اماکن مقدس عراق وصف کرده است.
آزادی، حسین (به کوشش)
در محضر دوست: به ضمیمه سیری به کوی عاشقان در عتبات عالیات، قم، صبح پیروزی، چاپ 1، 1382، 544 ص، جیبی.
شابک:
x
- 13- 7810- 964
گزارش مشاهدات و احساسات نگارنده از سفرش به عتبات است. وی مشخصات هر مرحله را به تفصیل آورده است.
آقابیگی، علیرضا (متولد 1358)
سفرنامه زائران کوی‌دوست: سفر به‌عتبات عالیات، مشهد، شاملو، چاپ 1،، 152 ص، وزیری.
شابک: 3- 34- 7488- 964
سفرنامه مؤلف به سرزمین‌های نجف، کربلا، کاظمین و سامرا است. جغرافیای طبیعی عراق، مساجد تاریخی عراق، حرم‌های شریف ائمه اطهار
1- منتظر، محمد
ص: 268
در عراق و برخی موضوعات دیگر مطالب این کتاب را تشکیل میدهند.
آقاتهرانی، مرتضی (متولد 1326)
این است بهشت: سفرنامه کربلا، قم، باقیات، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 1- 67- 6168- 964
سفرنامه مؤلف به شهرهای زیارتی عراق است. نویسنده که از واعظان مشهور است، با رویکردی عرفانی و معنوی حاصل زیارت خود را گزارش کرده است. گزارش اماکن مقدس، صحن و مقبره‌ها و مراقد کربلا خصوصاً اوصاف مرقد امام حسین همراه روضه‌ها و مقتل‌ها و ذکر مصائب جانگذاز و نیز توجه به نکات اخلاقی و آموزه‌های معنوی از جمله موضوعاتی است که در این کتاب آمده است.
ابطحی، سعیده (متولد)
کربلا سرزمین لاله‌ها، اصفهان، بینش آزادگان، چاپ 1، 1387، 88 ص، رقعی.
شابک: 8- 72- 7722- 964- 978
خاطرات مؤلف از سفر به عراق و زیارت اماکن مقدس عتبات عالیات و بیان اطلاعاتی تاریخی جغرافیایی از این سرزمین است.
ادیب الملک، عبد العلی (1243- 1302 ق)
سفرنامه ادیب الملک به عتبات، دلیل الزائرین 1273 ه-. ق، تصحیح مسعود گلزاری، تهران، دادجو، چاپ 1، 1364، 398 ص، وزیری.
از جمله سفرنامه‌های نوشته شده در دوره قاجار، سفرنامه عبدالعلی ادیب‌الملک یکی از درباریان قاجاری، در سال 1273 قمری به عتبات است. وی گزارش جامعی از اماکن و سابقه آنها و تعمیرات صورت گرفته
ص: 269
طی دوره‌های مختلف بر آنها، داده است.
اقلیمی، زهرا
سفر به دیار عشق: عتبات عالیات، کاظمین، سامراء، نجف، کوفه و کربلا همراه با ادعیه، قم، کریمه اهل‌بیت‌علیهم السلام، چاپ 1،، 199 ص، رحلی.
شابک: 1- 07- 8777- 964
این سفرنامه، شامل مشاهدات نگارنده در سفر به اماکن متبرکه کشور عراق در شهرهای کاظمین، سامرا، نجف، کوفه و کربلا است. وی به موقعیت جغرافیایی و معرفی آثار تاریخی و وجه تسمیه‌ی اماکن میپردازد. اما بخش دوم نیز شامل ادعیه و زیاراتی است نظیر" زیارت جامعه‌ی کبیره"،" دعای توسل" و" زیارت امین الله".
بزرگواری، سیدعلیمحمد (متولد 1336)
خاطره‌ها و نکته‌ها از سفر سوم عتبات مقدسه، یاسوج، چویل، چاپ 1،، 48 ص، رقعی.
شابک: 2- 64- 7930- 964- 978
خاطرات نگارنده در سفر به عتبات عالیات در اسفند ماه 1384 است. در سال 1384 اوضاع کشور عراق به علت حضور سربازان آمریکایی و انگلیسی تا حدی مغشوش بود، به همین دلیل زیارت عتبات به شهرهای کربلا و نجف محدود شده و سامرا و کاظمین از برنامه‌های زیارتی حذف شده بود. ولی پس ازمدت‌ها بسته بودن مرزهای ایران و عراق، زائران ایرانی اجازه‌ی زیارت یافتند. نگارنده در کتاب ضمن تشریح خاطرات خویش به معرفی مکان‌هایی چون حرم حضرت علی (ع)، وادی السلام، مسجد حنانه، قبر کمیل، مسجد سهله، مسجد کوفه، و خانه‌ی حضرت علی (ع) در کوفه میپردازد.
ص: 270
بقایی، اسدالله (1) (متولد 1327)
کربلایی که من دیده‌ام: سفرنامه عتبات عالیات، اصفهان، فرزانه، چاپ 1، 1380، 264 ص، رقعی.
شابک: 6- 1- 91144- 964
سفرنامه مؤلف به کشور عراق و زیارت عتبات عالیات در سال 1378 است. نویسنده با استفاده از منابع تاریخی و کتابهای مقتل و تذکره، به شیوه توصیفی و با استفاده از اشعار شاعران به بررسی موقعیت شهرهای زیارتی عراق از جمله نجف، کربلا، کاظمین و سامرا و امامان مدفون در این شهرها پرداخته است. تاریخ زندگانی امام علی (ع) و امام حسین (ع) و نهضت عاشورا و مصائب امام حسین و یارانش، بخش عمده این سفرنامه را تشکیل میدهند. معرفی مراکز زیارتی عراق و شخصیت‌های بزرگ شیعه که در این کشور مدفون‌اند، از دیگر بخشهای کتاب است.
پوریان‌پور، سمیر
صراط النجاه: سفرنامه‌ی پیاده تا کربلا، قم، طوبای محبت، چاپ 1، 1388، 408 ص، وزیری.
شابک: 4- 71- 8894- 964- 978
عنوان روی جلد: صراط النجاه: پیاده تا کربلا.
بررسی فضیلت زیارت امام حسین (ع) در کربلا و زیارت عتبات عالیات در عراق و معرفی اماکن متبرکه و مسیر آنها و توضیحاتی درباره حرم‌های ائمه و امامزادگان در این کشور است. نویسنده در این سفرنامه، توضیحاتی درباره سفر کربلا عرضه کرده و ضمن بیان فضائل زیارت اماکن متبرکه در عراق به ویژه زیارت امام حسین، مکانهای زیارتی در این کشور معرفی شده و خاطرات متعددی از سفر به کربلا و توصیف
1- بقائی اصفهانی، اسدالله؛ بقائی نائینی، اسدالله
ص: 271
حرم‌های امامان و امامزادگان صورت گرفته است. نگارنده همچنین مسیرهای زیارتی اماکن مختلف مذهبی در عراق را معرفی می‌نماید و آداب تشرف به این مکانها را با ذکر سخنان و احوال علما بیان میکند.
تبیان‌الملک، رضا (1)
سفرنامه‌عتبات، نوشته‌میرزا رضاخان تبیان الملک، تهران، گوهر منظوم، چاپ 1،، 360 ص، وزیری.
شابک: 6- 88- 5595- 964
گزارش سفر نویسنده به عتبات عراق است. این سفرنامه به دلیل نگاه ویژهی آن به برخی مسائل از جمله اسناد تاریخی با اهمیت است.
تکمیلی، حسین (متولد 1362)
انواری‌از سعادت: خاطرات‌سفر پیاده‌از مشهد الرضا تا کربلای‌معلی، مشهد، رستگار، چاپ 1،، 85 ص، رقعی.
شابک: 4- 17- 7213- 964
خاطرات نویسنده از سفر کربلا است. او مسیر مشهد تا کربلا را با پای پیاده طی کرده و در مسیر مشاهدات فراوان داشته و همه را ثبت کرده است.
جامعی، بیوک (متولد 1326)
عاشقانه‌ها، تهران، شیخ‌صفی‌الدین، چاپ 1،، 91 ص، رقعی.
شابک: 0- 80- 6822- 964
1- میرزا رضاخان تبیان الملک
ص: 272
گزارش سفر به عتبات عالیات در چهار شهر عراق است و مشاهدات و احساسات خود را در این سفر توصیف کرده است.
حاجب‌الدوله، علی بن‌حسین (1) (درگذشت 1285 ق)
سفرنامه حاج علی خان اعتماد السلطنه، به کوشش سیدعلی قاضی عسکر، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 184 ص، وزیری.
شابک: 6- 78- 6293- 964
سفرنامه حاج علی‌خان اعتمادالسلطنه از مردان سلسله قاجار است. وی که متهم به قتل امیرکبیر است. گرچه وی به دلیل ارتکاب چنین جنایت بزرگی در تاریخ کشور ما، فردی خوش‌نام نیست، لیکن از آن جا که سفرنامه تنظیمی وی، حاوی اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، علمی و دینی فراوان است، میتواند برای دانش‌پژوهان و به ویژه مورّخان مفید باشد. این سفر که در سال 1263 قمری برابر با 1836 میلادی انجام گردیده است، شامل سفرنامه عتبات عالیات و مکه و مدینه است.
دارابی، علی (متولد 1340)
سفرنامه‌کربلا: حدیث‌واقعه، ویرایشِ بهرام‌خزین، تهران، هماهنگ، چاپ 1،، 183 ص.
شابک: 1- 39- 5588- 964
گزارش سفر نویسنده به کربلا است. کربلا به عنوان سمبل مظلومیت و شهادت نواده‌ی رسول اکرم (ص) جذابیت جهانی دارد. نویسنده به جلوه‌های این جذابیت‌ها پرداخته است.
1- اعتماد السلطنه، علی خان؛ مقدم مراغه‌ای، علی بن حسین؛ اعتماد السلطنه، علی بن حسین
ص: 273
رحیمی، محمدعلی (متولد 1352)
زیباتر از بهشت: سفرنامه کربلای معلی‌و عتبات‌عالیات، ساوه، محمدعلی رحیمی، چاپ 1،، 74 ص، رقعی.
شابک: 8- 0904- 06- 964
عنوان‌روی‌جلد: زیباتر از بهشت: خاطراتی‌از حسین‌و کربلا.
گزارش سفر نویسنده در اواخر خرداد 1380 به زیارت عتبات عالیات در عراق است. خاطرات سفر خود را در اماکن متبرک کاظمین، کربلا، نجف و سایر شهرها و مکانهای مقدس بازگو میکند. ضمن این خاطرات به حوادث تاریخ تشیع در این شهرها اشاره شده است. صفحات پایانی به عکس‌هایی رنگی از زیارتگاههای عتبات عالیات اختصاص یافته است.
رسکتی، عطاءالله (متولد 1336)
کربلا کعبه دلها، ساری، آوای مسیح، چاپ 1،، 400 ص، وزیری.
شابک: 6- 18- 2769- 964- 978
گزارش خاطرات سفر مؤلف به عراق و زیارت اماکن مقدس عتبات عالیات است. وی اطلاعات تاریخی- جغرافیایی از این سرزمین و ویژگیهای اماکن مقدس را آورده است.
رضوی، هاشم (متولد 1338)
راهیان‌کربلا: سفرنامه‌ی اولین کاروان خانواده معظم‌شاهد استان خراسان به‌عتبات عالیات، مشهد، سعیدی‌منش، چاپ 1،، 222 ص، وزیری.
ص: 274
شابک: 6- 2- 91978- 964
عنوان روی جلد: سفرنامه‌ی اولین کاروان خانواده معظم‌شاهد استان‌خراسان به‌عتبات عالیات.
گزارش خاطرات چند تن از خانواده‌های شهدا است. محتوای توصیفات این سفرنامه دو بخش عبادی و سیاسی دارد. یعنی مسائل معنوی با رخدادهای سیاسی را بیان میکند.
زرگری قلمزنیان، سیدعلی
سوغات کربلا «عشق»، اصفهان، گلبهار، چاپ 1، 1386، 172 ص، رقعی.
شابک: 8- 66- 5691- 964- 978
خاطرات نگارنده از سفر به عتبات عالیات در بهمن ماه 1382 است. وی بنا به نذری که کرده پدر و مادر خویش را نیز همراه برده است. نویسنده در طول سفر به اماکن مقدس و مذهبی شیعیان از جمله مرقد امام دهم و یازدهم (ع)، مرقد نرجس خاتون (س)، و حکیمه خاتون (س)، سرداب امام زمان (عج)، مسجد براثا، نجف، مسجد سهله و کربلا می‌رود. وی در این گزارش سفر خود ویژگیهای برخی مردم از جمله گدایان سامرا، سربازان امریکایی مستقر در عراق، مردم خرافاتی و مردم معتقد به خدا و پیغمبر (ص) را بیان میکند.
زمانی، احمد
سیری در سرزمین خاطره‌ها: سفرنامه کربلا، قم، مؤلف، چاپ 1، 1380، 215 ص، رقعی.
شابک: 3- 945- 424- 964
چاپ دیگر
تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 245 ص، رقعی.
ص: 275
شابک: 1- 14- 7635- 964
خاطرات مؤلف از سفر به شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا در سال 1378 شمسی است. این خاطرات با معرفی آرامگاهها، مساجد و اماکن متبرکه همراه است.
سادات اخوی، سیدمحمد
راز شهر تشنه‌ها: سفرنامه کربلا، تهران، سوره مهر، چاپ 1، 1386، 100 ص، رقعی.
شابک: 1- 210- 506- 964- 978
گزارش سفر کوتاهی به عراق و بیان خاطرات زیارت قبر امام حسین (ع) و سفر به شهرهای مقدس عراق است. در این سفرنامه، نویسنده احساسات و عواطف خود را نسبت به زیارت این اماکن مقدس و دیدن عتبات عالیات و شور و عشق زائران بیان کرده؛ اطلاعات مختصری پیرامون اوضاع این شهرها و وضعیت روحی آدم‌ها، وضعیت هتل‌ها و مساجد ارائه نموده است. او اشاره‌های کوتاهی به حوادث تاریخی کربلا دارد و در عباراتی حماسی و پراحساس به بیان عشق و شور خود نسبت به مقام و منزلت و جایگاه امام حسین پرداخته است.
سجادی لعلی، سیدمحمدتقی
سفرنامه کربلا دیار عاشقان، قم، بقیه العتره، چاپ 1، 1382، 148 ص، وزیری.
شابک: 0- 4- 95066- 964
چاپ دیگر
قم، گلهای بهشت، چاپ 1،، 266 ص، وزیری.
شابک: 4- 19- 8508- 964
خاطرات و ماجراهای سفر نویسنده به عتبات مقدس در عراق است. نویسنده به همین بهانه ابتدا به بیان مناقب و فضائل امام علی (ع) پرداخته و سپس آداب زیارت و فضیلت آن را توضیح داده است. زیارت پیامبران و شخصیت‌های برجسته که در نجف و کوفه مدفون گشته‌اند و اعمال
ص: 276
مقامهایی که در این مکانهای مقدس است از جمله مسجد کوفه و سهله از دیگر مطالب کتاب است. تاریخچه کربلا، فضیلت زیارت امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) و آداب زیارت آن دو، فصل دیگری از کتاب است. فتنه‌های وهابیون در تخریب مشاهد مشرفه و جنایات آنان در این مکانهای مقدس، زیارت کاظمین و قبور افراد برجسته‌ای که در این دو حرم مدفون‌اند و همچنین زیارت امامان مدفون در سامرا و آداب تشرف به حرم آنان موضوعات دیگر کتاب هستند.
شهسوارانی، حسین (متولد)
سیر آفاق: سفرنامه عراق و زیارت عتبات عالیات، ساری، پژوهشهای فرهنگی، چاپ 1،، 86 ص.
شابک: 3- 37- 6912- 964- 978
گزارش سفر نویسنده به شهرهای زیارتی عراق و ثبت مشاهدات خود است.
ضمانتی‌یار، مریم (متولد 1345)
سفر به‌سرزمین‌عشق، تهران، کانون پرورش فکری کودکان‌و نوجوانان، چاپ 1،، 48 ص، وزیری.
شابک: 9- 864- 432- 964
سفرنامه و گزارش سیاحتی نویسنده به شهرهای کربلا، نجف، کاظمین و سامراء است.
طاطایی، اسعد (متولد 1325)
دو فرجام، سقز، سقز، چاپ 1،، 190 ص، رقعی.
شابک: 7- 58- 6720- 964
سفرنامه مؤلف به عتبات عالیات است. با سفر به چهار شهر زیارتی عراق، مشاهدات خود را بیان کرده است.
ص: 277
طالب‌شهرستانی، امیرمحمد اسماعیل (1) (متولد)
به‌قصد زیارت، تهران، جهان‌رایانه، چاپ 1،، 76 ص.
سفرنامه نویسنده به قصد عتبات عراق است و مشاهدات خود را توصیف کرده است.
طیبی، ناهید
هشت بهشت روی زمین: مجموعهای از گوهرهای معرفت برای زائران نجف، کربلا، کاظمین و سامرا، قم، بهشت بینش، چاپ 1، 1385، 264 ص، رقعی.
شابک: 5- 2- 93834- 964
خاطرات نگارنده از سفر به شهرهای زیارتی عراق است. او به معرفی مشاهد مشرفه و اماکن مقدسه در در این کشور میپردازد. نویسنده با استفاده از منابع تاریخی و روایی به معرفی اماکن زیارتی و شرح حال شخصیت‌های مدفون در این مشاهد پرداخته تا برای زائران عتبات عالیات جدای از زیارت، درایت و معرفت همراه داشته باشد. مؤلف در این کتاب جدای از معرفی حرم ائمه مدفون در عراق، به دیگر اماکن مقدس چون حرم حضرت ابوالفضل، مرقد مسلم بن عقیل، میثم تمار امامزاده سیدمحمد، تل زینبیه، مسجد سهله، مسجد کوفه، وادی السلام، مسجد بُراثا، مقابر علما، مقامات انبیا و ... اشاره کرده است و در ضمنِ هر یک، به اهمیت زیارت این اماکن و معرفی آنها پرداخته است.
1- شهرستانی، طالب؛ طالب، محمد اسماعیل؛ طالب شهرستانی، محمد اسمعیل
ص: 278
عضدالملک، علیرضا بن‌موسی (1) (1238- 1328 ق)
سفرنامه عضدالملک به‌عتبات، به کوشش حسن‌مرسلوند، تهران، مؤسسه‌پژوهش‌و مطالعات فرهنگی، چاپ 1،، 256 ص، رقعی.
یکی از سفرنامه‌های مانده از دوره قاجار است. نویسنده یعنی عضدالملک در سال 1284 قمری به سفر عتبات عراق رفته است. از اینرو این سفرنامه مشتمل بر نکات تاریخی قابل توجه است.
فخرالملک اردلان، ابوالحسن (2) (1241- 1305)
از حریم تا حرم: سفرنامه ابوالحسن خان فخرالملک (اردلان) به عتبات، به کوشش محمدرضا عباسی، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1372، 129 ص، وزیری.
سفرنامه ابوالحسن خان فخرالملک از جمله صاحب‌منصبان دوره قاجار است که مدتی وزیرالتجار بوده است. وی در سال 1304 قمری به عتبات عالیات سفر میکند و گزارشی از سفر خود به رشته تحریر درآورده است.
قادری، علی (متولد 1338)
سفر به‌قبله‌عشق: از تبریز تا کربلا، قم، مشهور، چاپ 1، 1382، 192 ص، رقعی.
1- علیرضا خان ایلخانی؛ قوانلو ایلخانی، علی رضا بن موسی
2- ابوالحسن خان اردلان؛ فخرالملک، ابوالحسن خان اردلان
ص: 279
شابک: 2- 89- 6863- 964
خاطرات نویسنده از سفر به عراق و زیارت عتبات عالیات است. وی مشاهدات و احساسات خود را از زیارتگاهها و مراقد شریف شهرهای عراق بازگو کرده است.
قربانی، مهدی (متولد 1333)
پرواز ملائک بر فراز کربلا: مشتمل بر سفرنامه عتبات عالیات، مشهد، قاف مشهد الرضا (ع)، چاپ 1،،، رقعی.
شابک: 9- 31- 8855- 964- 978
کاظمی، اقدس (1) (متولد 1318)
سفر به‌وادی‌عشق: سفرنامه‌کربلا، قم، خرم، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 7- 88- 6182- 964
گزارشی از سفر نویسنده به کربلا و دیگر شهرهای زیارتی و تاریخی عراق است.
کرمی، عباس (متولد 1360)
زمستان در بغداد: دست نوشته‌هایی از سفر خبرنگاران امور حج و زیارت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به کشور عراق، همزمان با سالروز اربعین حسینی، تهران، دانش آموز، چاپ 1،، 34+ 43 ص، رقعی.
1- متخلص به مژگان؛ کاظمی قمی، اقدس
ص: 280
شابک: 5- 48- 6316- 964- 978
مجموعه یادداشتهای نگارنده از سفر به کشور عراق به همراه گروه اعزامی امور حج و زیارت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در اسفند 1384 هجری شمسی است. این کتاب به دو زبان فارسی و انگلیسی است. این سفر همزمان با سالروز اربعین حسینی صورت گرفته و شامل مشاهدات نگارنده از آشوب‌های ایجاد شده در بغداد، چگونگی آماده ساختن مقدمات مراسم اربعین حسینی در کربلا و نحوهی برگزاری این مراسم در کربلا است.
کیانی انبوهی، عباس
در محضر دریای عشق: سفرنامه کربلای معلا، تهران، عباس کیانی‌انبوهی، چاپ 1، 1384، 154 ص، رقعی.
شابک: 8- 7643- 06- 964
این مجموعه اشعاری عمدتاً با مضامین دینی و مذهبی در قالب غزل و مثنوی درباره مرقد شریف حسینی و روضه‌ی علوی در نجف اشرف و دیگر ائمه شیعه در کاظمین و سامراء است؛ ضمن آن که در بخشی از کتاب شرح سفر شاعر به کربلا، به نظم کشیده شده است.
کیخایی، حسین
همسفر عشق: سفرنامه‌ی‌کربلا، ویرایشِ محمدرضا جاوید، شیراز، فرامتن، چاپ 1، 4، 95 ص، رقعی.
شابک: 0- 7- 94706- 964
سفرنامه نویسنده از خاطرات سفر به عتبات عراق به ویژه کربلا است. و دربردارنده‌ی نوشته‌ها، خاطرات و شرح آثار فرهنگی سفر به کربلا و ذکر تحولات نگارنده است. کاظمین، سامرا، قبرستان وادی السلام، قبور
ص: 281
مشاهیر در نجف، گودال قتلگاه، و حرم حضرت ابوالفضل از جمله مکان‌هایی است که در کتاب توصیف شده است.
گلدار، نسرین
سفر عشق‌بوی‌دیگری‌دارد: گزارشی‌عاشقانه‌از یک‌سفر، تهران، آسیم، چاپ 1،، 120 ص، پالتویی.
شابک: 8- 020- 418- 964
چاپ دیگر
تهران، ذهن‌آویز، چاپ 2،.
شابک: 5- 54- 7390- 964- 978
سفرنامه نویسنده به کربلا و بیان خاطرت و حالات روحی و درونی او است. وی مشاهدات خود را به تصویر کشیده است.
مجابی، عباس (متولد 1343)
خسی‌در کربلا، تهران، ماهرنگ، چاپ 76،، 78 ص، رقعی.
شابک:
x
- 90- 7232- 964
گزارش سفر نویسنده به عتبات عالیات عراق به ویژه زیارت قبور اهلبیت است و در کنار آن به برخی روایات مذهبی و تاریخی اشاره می‌نماید.
مدنی، اشرف
از کربلای‌ایران‌تا کربلای‌عراق، تهران، پرچین، چاپ 1،، 28 ص.
شابک: 3- 6- 92173- 964
سفرنامه کربلای مؤلف است. وی دیده‌ها و شنیده‌های خود را در طول سفر و به هنگام اقامت در چهار شهر زیارتی عراق توصیف
ص: 282
کرده است.
مشکاه السلطان، علی‌اکبر (1250- 1311)
مشکوه المسافرین: سفرنامه‌تبریز- عتبات، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، گوهر منظوم، چاپ 1،، 188 ص.
شابک: 3- 01- 8994- 964
چاپ دیگر
تهران، پانیذ، چاپ 1،، 192 ص.
شابک: 3- 53- 7105- 964
گزارش سفر مشکوه السلطان به عتبات عراق است. ملاقات‌ها، گفت‌وگوها و دیگر مشاهدات وی در این مجموعه ثبت و توصیف شده است.
معینی، مریم (متولد 1340)
با من‌به‌عتبات عالیات بیایید: سفرنامه، اصفهان، علم‌آفرین، چاپ 1، 1385، 176 ص.
شابک: 3- 3- 95535- 964
سفرنامه کربلا و دیگر شهرهای زیارتی عراق است. نویسنده خاطرات و مشاهدات خود را توصیف کرده است.
مغیثی‌پورسبزواری، علی‌اکبر (متولد 1337)
سفرنامه‌عشق، تهران، مرکز فرهنگی‌و انتشاراتی‌ایتا، چاپ 1،، 116 ص.
شابک: 6- 77- 6890- 964
ص: 283
گزارشی از زیارتگاه های اسلامی‌در عراق به ویژه از کربلا و نجف است.
ملک‌قاسمی، ربابه (متولد 1304)
با راهیان‌دیار عشق، تهران، نیکتاب، چاپ 1،، 69 ص، رقعی.
شابک: 1- 54- 302- 964
خاطرات سفر نویسنده به عتبات عالیات کشور عراق است. وی در روز هفتم مهرماه 1380 همراه با تنی چند از کاروانیان به کشور عراق سفر میکند. خاطرات نویسنده ابتدا مربوط به شهر بغداد و سپس دیگر اماکن زیارتی، به ویژه مرقد امامان معصوم است که طی آن، فضای حاکم و محیط پیرامون اماکن توصیف میشود و از اتفاقات روزمره نیز سخن به میان میآید.
منوری، هادی
دوباره‌شیعه‌شدم: سفرنامه‌فرات، با مقدمه‌و رباعیاتی‌از محمدجواد غفورزاده‌شفق، مشهد، رستگار، چاپ 1،، 92 ص، رقعی.
بررسی تاریخچه و تأثیرات اجتماعی عتبات عراق و زیارت آنها است. نویسنده تلاش کرده با بررسی اعتقادات شیعه، نقش زیارت عتبات در ترویج عقاید شیعه را بررسی کند.
موسوی‌دشتستانی، باقر
سفرنامه‌وصال: سی‌سال‌آرزوی‌کربلا، قم، طاووس‌بهشت، چاپ 1،، 160 ص.
عنوان دیگر: سی‌سال‌آرزوی‌کربلا
بررسی زیارتگاههای عراق به ویژه کربلا است. نویسنده خاطرات و مشاهدات خود را توصیف کرده است.
ص: 284
ناصرالدین‌قاجار، شاه‌ایران (1) (1247- 1313 ق)
سفرنامه‌عتبات سال قمری، به کوشش‌ایرج‌افشار (2)، تهران، فردوسی، عطار، چاپ 1،، 289 ص.
فروست: مجموعه گذشته ایران‌در نوشته پیشینیان؛.
شهریار جاده‌ها: سفرنامه ناصرالدین شاه‌به عتبات، تصحیح محمدرضا عباسی و پرویز بدیعی، تهران، سازمان‌اسناد ملی‌ایران، چاپ 1،، ی+ 303 ص، وزیری.
عنوان دیگر: سفرنامه ناصرالدین شاه‌به‌عتبات.
گزارش سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار به عتبات عالیات در سال 1287 قمری انجام است. این اثر از اسناد تاریخی مهم برای مطالعه تاریخ ایران و منطقه است. وضعیت راه‌ها از تهران تا کربلا و نجف، وضعیت اجتماعی مردم در شهرها و روستاها در ایران و عراق و دیگر مسائل فرهنگی و اجتماعی توصیف شده است.
نشاط، فاطمه (متولد 1340)
سفری به سوی عشق، تهران، نورسان، چاپ 1،، 44 ص.
شابک: 2- 06- 2667- 964- 978
1- ناصرالدین شاه؛ قاجار، ناصرالدین شاه
2- متولد 1304
ص: 285
گزارشی از زیارتگاههای اسلامی درعراق و سفرنامه نویسنده به شهرهای مذهبی عراق و زیارت عتبات است.
نظری، محمد
سفر عشق: همراه‌با زائران کوی‌دوست‌در سرزمین‌عراق، شیراز، مؤسسه‌فرهنگی هنری‌و انتشاراتی میرزای شیرازی (امیدواران)، چاپ 1،، 140 ص.
شابک: 1- 44- 6623- 964
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر به عتبات عراق به ویژه کربلا و نجف است. وی با قلمی ادبی به بیان احساسات و مشاهدات خود پرداخته است.
واثقی، حسین (متولد 1336)
در کوی جانان: سفر به حرم ائمه علیهم السلام در عراق، قم، بوستان کتاب قم، چاپ 1، 1381، 152+ 16 ص، رقعی.
شابک: 5- 288- 371- 964
معرفی آثار اسلامی و تاریخی و اماکن مقدس در شهرهای مذهبی عراق به ضمیمه تصاویر آن است، که در قالب سفرنامه ارائه شده است. نویسنده با قلمی شیوا و با لحنی احساسی، حالات و مشاهدات خود را در این سفرها بیان داشته و به توصیف هریک از مکانهای مقدسی که به زیارت آنها مشرف شده، پرداخته است. اماکن مقدس نجف و کوفه نظیر حرم امام علی، قبر میثم تمار، خانه امام علی، مسجد کوفه، مسجد سهله و بازار نجف و به دنبال آن حرم امام حسین در کربلا و مزارها و مشاهد شریفی چون حرم حضرت ابوالفضل، قبور طفلان مسلم و عون از جمله مشاهد مشرفه‌ای است که سفرنامه‌نویس به توفیق زیارتشان نایل شده و آنها را وصف کرده است. اماکن مقدس در کاظمین و سامرا به ویژه قبور امامان
ص: 286
معصوم (ع) در این دو مکان و نیز زیارت قبر سیدمحمد و مسجد براثا مورد گزارش نویسنده واقع شده است.
وهومن، هارون (متولد 1345)
کربلا رفته‌ها، تهران، گوهر منظوم، چاپ 1،، 670 ص، وزیری.
شابک: 6- 60- 5595- 964
عنوان‌دیگر: کربلا رفته‌ها: کربلا از دید سیاحان‌و جهانگردان.
خاطرات زائران کربلا و دیگر شهرهای عراق و عتبات است. افرادی که سفر عتبات رفته و اوضاع تاریخی، جغرافیایی، سیاسی این شهرها را به تصویر کشیده‌اند. راویان خاطرات دارای ملیت‌های گوناگون هستند.
هادیان، علی (متولد 1342)
کاروان‌اشک، تهران، آریا زمین، چاپ 2،، 52 ص، رقعی.
شابک: 5- 02- 8796- 964
گزارش سفر نویسنده به کربلا و دیگر شهرهای عراق است. وی شنیده‌ها و مشاهدات خود را در قالب داستان بیان نموده است.
ی عقوبی گلوردی، محبوبه
تا قاف عشق، قم، میراث ماندگار، چاپ 1،، 112 ص، وزیری.
شابک: 7- 29- 2959- 964- 978
گزارش اوصاف کربلا و نجف و بیان کرامات و اوصاف امام علی (ع) و امام حسین (ع) است که در قالب یک سفرنامه به این دو شهر ارائه شده است. در کتاب حاضر به بهانه سفر به نجف و کربلا از منظری عرفانی به
ص: 287
دو این شهر نگریسته شده و به همین مناسبت درباره فضایل حضرت علی و امام حسین و شهدای کربلا مطالبی آمده است. نگارنده نجف و کربلا را قطعاتی از بهشت دانسته و به توصیف رشادتهای امام حسین، ابوالفضل، علی‌اکبر و سایر شهدای کربلا میپردازد. وی همچنین نگاهی کوتاه به زندگی پر از غم و مظلومیت حضرت علی (ع) نموده و به توصیف عدالت، مظلومیت آن امام میپردازد. توصیف مسجد سهله و مسجد کوفه، وادی السلام، بارگاه ملکوتی امام علی در نجف، بارگاه امام حسین و حضرت ابوالفضل در کربلا، تل زینبیه، مقام کف العباس از دیگر مندرجات این کتاب است.
ی کتایی، محمدرضا (متولد 133)
ستاره‌های دنباله‌دار، تهران، استاندارد، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 2- 27- 6255- 964- 978
گزارش سفر نگارنده به کربلا در فروردین ماه 1385 است. عناوین مطالب کتاب عبارت‌اند از: از مرز مهران تا شهر شهید محراب؛ سیزده به در در حضور زاده‌ی سیزده رجب؛ اهل زمزمه و مسجد سهله؛ کلافه برای علوفه؛ لبیک یا حسین (ع)؛ مهره‌هایی از جنس عشق؛ دعا کن آدم شوم؛ شمشیر بر فرق خودمان یا بر فرق دشمنانمان؟؛ اول رفع نگرانی و بعداً پذیرایی؛ و حسرت زیارت کاظمین و سامرا.
ص: 288
عتبات شامات
بیگدلی، زکریا
گزارشی از سفر به‌سوریه، قم، منشور وحی، چاپ 1، 5، 120 ص، جیبی.
شابک: 4- 0- 94893- 964
عنوان دیگر: گزارشی‌از سفر به‌سوریه‌توسط زوار ایرانی‌حضرت زینب‌کبری (سلام‌الله علیها).
چاپ دیگر
قم، حسنین، چاپ 1،، 144 ص، جیبی.
مجموعه اطلاعاتی درباره سفر به سوریه و زیارت اماکن مقدس در این کشور است. نویسنده این اطلاعات را، در شش فصل با عناوین ذیل سامان داده است: معرفی اجمالی سوریه؛ مراقد اهلبیت (ع) در دمشق؛ زیارتگاههای حومه دمشق؛ مزارهای شهر حلب؛ از تهران تا دمشق؛ دانستنیهای لازم زائرین.
تیموری، قنبرعلی
جای همه شما خالی: سفرنامه اساتید و طلاب مدرسه علمیه سلیمانیه، مشهد، عروج اندیشه، چاپ 1، 1381، 104 ص، رقعی.
شابک: 3- 53- 7244- 964
مجموعهای از خاطرات و نوشته‌هایی به قلم طلاب و استادان آنها در سفر به زیارتگاههای شامات است. جنبههای مختلف این زیارتگاهها و اماکن متبرکه را توصیف کردهاند.
ص: 289
جرجانی، موسی (متولد 1328)
سفرنامه سوریه، گرگان، مختومقلی فراغی، چاپ 1،.
شابک: 34- 32- 508- 964- 978
حسینی، پروین (متولد 1330)
سفرنامه سوریه، ویرایشِ محمد ربیع، تهران، آبتین قلم، چاپ 1،، 72 ص، رقعی.
شابک: 7- 04- 2721- 964- 978
گزارش مشاهدات و احساسات نویسنده در سفر به سوریه است. زیارتگاهها و مرقد زینب (س) و مراقد دیگر خانواده امام حسین (ع) را توصیف کرده است. دمشق سال‌ها به عنوان پایتخت جهان اسلام بوده و اماکن بسیاری و جذاب در آنجا ساخته شد که امروزه به عنوان اماکن تاریخی و باستانی بازدید میشود. نویسنده، هدف از نگارش کتاب را کمبود کتابهای راهنمای سفر به سوریه دانسته است و از اینرو تصمیم گرفته پس از بازگشت خود از سوریه، تجربه‌ها و دیده‌ها و شنیده‌های خود را به شکل سفرنامه‌ای ساده برای زائرین این سرزمین به رشته تحریر درآورد.
خراسانی محمدرضائی، محمدرضا (1) (متولد 1335)
ره‌آورد سوریه، رفسنجان، محمدرضا خراسانی محمدرضائی، چاپ 1،، 66 ص.
بررسی جوانب زیارتگاههای اسلامی‌در سفر به سوریه و گزارش زیارتگاههای دمشق است.
1- محمدرضایی، محمدرضا
ص: 290
داستانی‌بنیسی، اسدالله (1) (متولد 1325)
سفری‌بر پایگاه‌حضرت زینب کبری (س)، قم، نشر بنیس، چاپ 1،، 88 ص.
توصیف زیارتگاههای اسلامی‌در سوریه‌و گزارشی از سفر نویسنده به دمشق است. عمدتاً جوانب روضه و مرقد حضرت زینب (س) را توصیف کرده است.
صنعتی، محمدحسن (متولد 1343)
سفر سوریه‌و یادداشتهایی‌در خاک‌ایران، ترکیه‌و سوریه، مشهد، آهنگ قلم، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 0- 3- 933234- 964
گزارش زیارتگاههای اسلامی‌در سوریه و ترکیه است. نویسنده مشاهدات خود را از ابتدای حرکت در ایران تا دمشق و برگشت به ایران مکتوب کرده است.
عرب، محمدحسن (متولد 1319)
عشق‌دمشق: به‌ضمیمه تحقیقی درباره‌اسرار شگفت‌انگیز اصحاب‌کهف، تهیه سازمان کارآفرینان جوان، قم، بوستان‌کتاب‌قم (انتشارات دفترتبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه‌قم)، چاپ 1،، 136 ص، رقعی.
گزارش سفر نویسنده در اردیبهشت 1380 به منظور زیارت اماکن مذهبی سوریه است. در کتاب حاضر مشاهدات خود را از این کشور- همراه با توضیحاتی درباره صاحبان قبور، و مطالبی درباره اصحاب کهف- به قلم آورده همچنین مختصری درباره فرهنگ مردم سوریه سخن می‌گوید. این
1- بنیسی، اسدالله؛ بی نی سی؛ داستانی، اسدالله
ص: 291
نوشتار با عکس‌هایی از اماکن مقدس سوریه همراه است و با چند نمایه به پایان می‌رسد.
علوی، عادل (1) (متولد 1955)
ثقافه اسلامیه، قم، المؤسسه الاسلامیه العامه للتبلیغ‌و الارشاد، چاپ 8، ق/، رقعی.
شابک: 3- 47- 5915- 964
فروست: رسالات‌اسلامیه؛ الجزء الثامن.
سفرنامه مؤلف به کشور سوریه است. وی اطلاعاتی درباره وضعیت جغرافیایی، تاریخی این کشور و نیز توضیحاتی درباره اماکن مذهبی آن بیان میکند.
میرشریفی، سیدعلی (متولد 1337)
سفری به کوی جانان: سفرنامه ترکیه، سوریه، اردن، قم، بنیاد پژوهشهای علمی فرهنگی نور الاصفیاء، چاپ 1، 1381، 247 ص، رقعی.
شابک: 3- 32- 5927- 964
مجموعه یادداشت‌ها و شرح خاطرات مؤلف از سفر به ترکیه، سوریه و اردن است. وی در این سفرنامه، اتفاقات، رویدادها و مراسمی را که زوار حضرت زینب (س) برگزار می‌نمایند، شرح داده است. بخشی از کتاب به معرفی برخی اماکن مقدس اختصاص دارد.
وزیری، سعید (متولد 1318)
سفری‌به‌هوای خورشید: سفرنامه‌سوریه، ورامین، واج، چاپ 1،، 280 ص، رقعی.
1- علوی لاجوردی، عادل
ص: 292
شابک: 6- 07- 5881- 964
عنوان‌روی‌جلد: در هوای‌خورشید: سفر به‌سوریه.
گزارش و شرح مشاهدات و خاطرات نگارنده از اماکن زیارتی سوریه است. علاوه بر آن اطلاعاتی درباره مقابر و اماکن مقدس سوریه و تاریخچه‌ای از حوادث تاریخی مربوط به آنها ذکر گردیده است.
ی کتایی، محمدرضا (متولد 1333)
سپهر صبر: سفرنامه سوریه، تهران، فارابی، چاپ 1،، 32 ص، رقعی.
شابک: 1- 96- 5608- 964
سفرنامه‌ای درباره زیارتگاههای کشور سوریه و معرفی شخصیت‌های صاحب مقابر است. جاهایی که معرفی کرده، عبارت‌اند از: باب‌الصغیر، حرم حضرت زینب (س)، غار اصحاب کهف، زیارتگاه حجر، حرم حضرت رقیه (س)، و مسجد اموی.
ص: 293
مشهد مقدس
جشنواره فرهنگی هنری امام رضا (ع) (به کوشش)
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، تهران، شهرداری تهران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، چاپ 1، 1387، 336 ص، وزیری.
شابک: 7- 61- 8551- 964- 978
عنوان روی جلد: راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه‌نویسی رضوی.
عنوان دیگر: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی.
مجموعهای از نجواها و خاطرات زیارتی دختران و پسران و جوانان و عاشقان حرم حضرت رضا (ع) است. نویسندگان در قالب عباراتی توصیفی به شرح زیارت خویش و نجوا و مناجات در حرم رضوی پرداخته و نحوه دستیابی به حاجت‌ها و توضیح کرامات رضوی را با قلمی روان و عاشقانه روایت کردهاند. این نوشته‌ها به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه‌نویسی رضوی تدوین شده است.
بخش سوم: حج از نگاه عرفان، اخلاق و کلام
اشاره
توضیح: حج از موضوعات چند وجهی است و دانشمندان علوم مختلف از منظر تخصصی خود به تحلیل و بررسی بُعد و جنبه مربوط به خود پرداخته‌اند. از اینرو کتابهایی که دربارهی حج نوشته و عرضه کردهاند، تنوع و گوناگونی دارد. این بخش به معرفی کتابهایی میپردازد که از نگاه تأثیرات خصوصی یا از منظر تأثیر عمومی، حج را بررسی کردهاند. عرفان و اخلاق به جنبه‌هایی از حج میپردازد که تأثیر خصوصی در زندگی مسلمانان دارد ولی کلام و علوم اجتماعی به آثاری میپردازد که جنبه عمومی مسلمانان را تحلیل میکند. از قدیم مبحثی به نام اسرار حج در میان مسلمانان وجود داشت. منظور اسرار هر یک از مناسک و اعمال، بررسی غایی آنها، یا رمزگشایی از آنها است. در واقع اسرار حج دو گونه مفاد دارد: یکی غایت و هدف و مقصود هر یک از مناسک؛ مثلًا هدف رمی جمرات، هدف از صفا و مروه؛ دوم رمز و رازی که در این اعمال و مناسک هست، تجزیه و تحلیل شده و در واقع علل تشریع آنها بیان میشود.
اینگونه تحلیل‌ها در حوزه تخصصی دانش کلام، عرفان و اخلاق است و به همین منظور همه اینها یکجا در این بخش بررسی می‌شوند و منابع آنها معرفی می‌گرددد.
اما فصل دوم این بخش به آداب حج میپردازد و کتابهایی که در این زمینه هست را معرفی می‌نماید. منظور از آداب، وظایف اخلاقی مسلمانان
ص: 294
است ولی وظایفی که در فقه بیان نشده و جنبه تکلیف ندارد بلکه ماهیت باید و نباید اخلاقی دارد. برای نمونه تواضع و خشوع داشتن به هنگام اعمال حج یک وظیفه اخلاقی صرف است و هیچگاه فقها به ضرورت و وجوب یا حرمت، استحباب یا کرامت و بالاخره اباحه‌ی آن نپرداخته‌اند.
اما راجع به معرفی منابع این بخش چند نکته است:
1. مدخل‌هایی که نیاز به چکیده نداشتند؛ مثلًا عنوان آنها بسیار گویا است، توصیف و چکیده برای آنها نوشته نشد.
2. کتابهایی که محتوای آن روشن است، فقط جنبه خاص مورد نظر آن توصیف شده است. به عبارت دیگر مطالب مورد نظر برجسته‌سازی شده است.
فصل اول: فلسفه و اسرار حج
آصفی، محمدمهدی (متولد 1317)
فی ضیافه الرحمن: تأملات و رؤی فی مناسک الحج والعمره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 244 ص.
شابک: 2- 217- 540- 964- 978
عنوان دیگر: تأملات و ررؤی فی مناسک الحج والعمره.
بررسی برخی از ابعاد فلسفه و اسرار مناسک حج و عمره است.
آقاتهرانی، مرتضی (متولد 1326)
سفر عشق: حج‌در آیینه‌ولایت، قم، شفق، چاپ 1، 1378، 168 ص، رقعی.
شابک: 6- 024- 485- 964
عنوان دیگر: حج‌در آیینه‌ولایت.
بررسی جنبههای اخلاقی، عرفانی و تاریخی حج است. نخست فلسفه و اسرار حج بررسی شده و آنگاه برخی اماکن و مشاهد مشرفه مکه و مدینه معرفی شدهاند.
ص: 295
آقامیری، زهرا
معراج حج: روایتی عارفانه از منازل و مناسک حاجیان، تهران، راه ابریشم، چاپ 1، 1387، 68 ص، رقعی.
شابک: 8- 4- 90104- 600- 978
عنوان دیگر: روایتی عارفانه از منازل و مناسک حاجیان.
بررسی فلسفه اعمال و مناسک و نیز تاریخ تحولات حج است. مؤلف کوشیده است تا علاوه بر توجه به فلسفه و تاریخچه حج، محتوا و روح هر عمل را درک نموده و به عنوان فراهم آورنده شرایطی الهام‌بخش و ملموس به مخاطب عرضه کند. معنای لغوی و اصطلاحی حج، میقات، نیت، تخلیه و تحلیه، لبیک، طواف، مقام ابراهیم، سعی بین صفا و مروه، تقصیر، حج اکبر و تشریق موضوعاتی هستند که بررسی شدهاند.
آل‌عصفور، حسن (متولد 1972 م)
فلسفه مناسک الحج‌و دلیل‌الحاج فی‌الفرائض‌و السنن، قم، دار التفسیر، ق/، 384 ص.
شابک: 0- 34- 6398- 964
بررسی تأثیرات، منفعت‌ها، فلسفه مناسک حج و نیز راهنمای زائران خانه خدا برای شناخت هرچه بهتر مشاهد مشرفه مکّه و مدینه است. نیز مجموعهای از ادعیه، زیارات و آداب و مناسک در آن آمده است.
آل عنوز، عبدالرسول
نافع الحاج، قم، داوری، چاپ 1،/ ق، 272 ص، جیبی.
شابک: 1613- 8872- 964
ص: 296
بررسی فلسفه حج، منافع حج و نیز معرفی برخی اماکن مقدس در مکه و مدینه آمده است.
ابراهیمی، محمدحسین (متولد 1329)
با کاروان‌حج: تذکراتی لازم‌برای زائران‌و روحانیان‌حج، قم، حوزه علمیه‌قم، دفتر تبلیغات‌اسلامی، مرکز انتشارات، چاپ 1،، 103 ص، رقعی.
شابک: 2- 095- 424- 964
فروست: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه‌قم، مرکز انتشارات- 190
مجموعه توصیه‌ها و تعیین وظایف حجاج و روحانیون کاروانها است. این نوشتار در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول درباره بیست و شش عنوانِ فقهی و عبادی است، که به مکه و مدینه مربوط میشود؛ فصل دوم، مطالبی درباره فلسفه حج و معرفی مواقف کریمه و مشاهد شریفه آن است؛ و در فصل آخر موضوع اعلان برائت از مشرکان و تاریخ و فلسفه آن، و نیز مطالبی درباره زیارت و فرهنگ قرائت قرآن آمده است.
ابوعلی، غلامرضا
سفر به سرزمین وحی، ویرایشِ عبدالسید راهداری، اهواز، آیات، چاپ 1، 1384، 125 ص، رقعی.
شابک:
x
- 68- 8593- 964
معرفی جنبههای معنوی و عرفانی فریضه حج و اعمال آن است. نویسنده در آغاز عواطف و احساسات دینی خود را نسبت به حج بیان نموده و بر این نکته تأکید میکند که در آغاز راه از لحظه‌ای که محرم می‌شویم بایستی خود خواهی را که حجاب میان انسان و خداوند است از خود دور سازیم. آنگاه درباره نماد دینی سنگ زدن به شیطان، مسجد النبی و ورود پیامبر (ص) به آن محل، ورود به خانه خدا وحرکت به سرزمین عرفات و
ص: 297
جلوه‌های معنوی و عرفانی آن و نیز حرکت به سوی مشعر الحرام که در حقیقت نماد روحانی از روز محشر است سخن می‌گوید. وی در ادامه به تشریح شیطان و اوصاف او، مبارزه با هوای نفس، طواف، قربانی کردن و سر تراشیدن و دیگر اعمال و آداب حج با توجه به جنبههای تاریخی و وجوه دینی و عبادی آن پرداخته است.
احمدوند، محسن (متولد 1353)
سفر به بیت عتیق: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه، تهران، میثم تمار، چاپ 1، 1386، 472 ص، وزیری.
شابک: 1- 00- 2786- 964
عنوان دیگر: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه.
بررسی منفعت‌ها، تأثیرات، فلسفه مناسک حج و نیز راهنمای زائران خانه خدا برای مشاهد مشرفه مکّه و مدینه و حاوی مجموعهای از ادعیه، زیارات و آداب و مناسک است. بخش اول به ذکر آیات و روایاتی در فضیلت و اهمیت کعبه و آداب سفر حج و بخش دوم به احکام و اعمال حج اختصاص یافته و مجموعهای از واجبات و محرمات و مکروهات و مستحبات این واجب شرعی بر مبنای فقه عملی شیعه در آن ارائه گردیده است. در بخش سوم موقعیت شهر مدینه و بخشهای مسجد النبی و اماکن زیارتی، مقبره‌ها و مساجد این شهر مقدس معرفی شده است.
اشرفی تبریزی، محمود
اسرار حج از امام سجاد (ع)، تهران، میرحسین سدیفی، چاپ 2، 1364، 33 ص. جیبی.
بررسی دیدگاههای امام چهارم شیعیان، امام سجاد (ع) درباره تأثیر، منافع
ص: 298
و رازو رمزهای اعمال و مناسک حج است.
افتخاری گلپایگانی، علی (متولد 1304)
الحج‌و العمره و معرفه الحرمین الشریفین، مراجعه محسن‌الاسدی، تهران، نشر مشعر، 1417 ق/ 1375، 280 ص، وزیری.
شابک: 0- 05- 6293- 964
بررسی جنبههای اجتماعی مثل تأثیرات حج در جامعه و بعد اخلاقی حج و عمره از دیدگاههای مختلف است. نویسنده احکام، فضائل، تاریخ، اماکن و آثار و تأثیرات فردی و اجتماعی آن دو را تبیین کرده است.
اکبرنژاد، محمدتقی و سعیدی، امیرسعید
اسرار مناسک حج، ویرایشِ رضا دیلمی، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 6- 121- 973- 964- 978
بررسی فواید و حکمتهای احکام و مسائل حج با تکیه بر روایات و ادعیه است. هم در آموزه‌های دینی و هم در ادبیات و عرفان اسلامی تفاسیر معنوی زیبایی از مناسک حج ارائه شده است. در این کتاب ضمن اشاره به فلسفه حج، اسرار مکه، اسرار مسجد الحرام، اسرار صفا و مروه، اسرار طواف، اسرار منی و اسرار مشعر و عرفات به آداب باطنی انجام هر یک از مناسک و فضیلت احرام و قربانی و اعمال حج پرداخته شده است. منظور از اسرار حج بیان حکمت‌ها و فلسفه شرعی مسائل حج است که در کتب قدیمتر تحت عنوان علل الحج و معانی الحج مطرح می‌شده است.
الف، الف.
خط سیر ما یا صراط مستقیم، بی‌جا،
ص: 299
1400 ق، 264 ص، وزیری.
بررسی اسرار حج، فضائل مکه، تأثیرات اخلاقی حج، تأثیر در سازندگی انسان و تقرب الهی است.
الله‌وردیخانی، علی
کعبه: مصباح الطاهرین، تهران، دانشگاه تهران، مؤسسه‌انتشارات‌و چاپ، چاپ 1، 1379، 64 ص، رقعی.
شابک: 4- 9263- 03- 964
بررسی آثار معنوی حج و فضیلت آن و نیز قداست و اهمیت اماکن مقدس مکه به ویژه کعبه است.
الهی قمشه‌ای، مهدی
اسرار حجّ عاشقان، به اهتمام حسین الهی قمشه‌ای، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1364، 64 ص، بیاضی.
بررسی جنبههای معنوی و عرفانی فریضه حج و راز و رمزهای اعمال و مناسک حج است ..
امامی‌خوانساری، محمد (1) (متولد 1312)
فلسفه‌و اسرار حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 196 ص، پالتویی.
شابک: 6- 006- 540- 964
بررسی نکات عرفانی و معارفی حج و تأثیرات اجتماعی و اخلاقی آن در بیست و چهار فصل است. از جمله عناوین فصول آن عبارت‌اند از: اثر
1- امامی نجفی خوانساری، محمد
ص: 300
معنوی حج؛ حج راز زندگی؛ حج، تقویت ایمان؛ تلبیه و مقصود حقیقی از آن؛ آداب واقعی حج؛ حج وسیله تشکیل انجمن همگانی؛ حقیقت معنوی مناسک؛ انتظار از دولت‌های اسلامی.
امین، محمد (متولد 1336)
حکمت مناسک‌عمره مفرده، قم، طیب، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 3- 8- 94755- 964
عنوان‌دیگر: حکمت مناسک عمره‌مفرده ویژه دانشجویان.
امین‌پور، فریده (متولد 1327)
کعبه تجلی‌گاه توحید، روح‌حج، با همکاری مکتب‌القرآن مسجد ایریلو، تبریز، فروغ آزادی، چاپ 1،، شش+ 130 ص، رقعی.
شابک: 8- 45- 6971- 964
بررسی معارف حج با استناد به آیات و احادیث است. پاره‌ای از مباحث نویسنده بدین قرار است: فریضه‌ی حج و پاره‌ای از واجبات و محرمات آن؛ تطهیر خانه‌ی کعبه و حقیقت آن؛ یاد پروردگار و آثار آن؛ زائرین بیت‌الله الحرام و مسأله‌حق‌الناس و حلیت‌طلبی؛ کیفیت و حقیقت حج تمتع؛ مدینه و برکات آن؛ ذکر و دعای قلبی از بالاترین عبادات؛ نهی از افراط در مستحبات؛ اهمیت انفاق در حج؛ و حقیقت و اسرار اعمال حج.
انصاریان، حسین (1) (متولد 1323)
حج در آیینه عرفان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،
1- مسکین؛ نافذ
ص: 301
، 224 ص، رقعی.
شابک: 8- 046- 540- 964- 978
بررسی رموز و تأثیرات حج و ارکان آن از جنبه عرفانی و اخلاقی و کلامی است. نویسنده مطالب خود را ذیل پنج بخش با این عناوین تنظیم کرده است: حقیقت حج؛ توشه حج؛ توبه خالص شرط سفر حج؛ میقات؛ طواف کعبه.
در بارگاه‌نور، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 144 ص، وزیری.
شابک: 1- 28- 7635- 964
چاپ قبلی
ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 102 ص، رقعی.
بررسی جنبههای معرفتی و تأثیرات حج است. این نوشتار در پاسخ به برخی پرسشهای بعثه مقام معظم رهبری درباره ابعاد مختلف حج تهیه شده است. برخی از عناوین مورد بحث در این کتاب عبارت‌اند از: پیشینه تاریخی مراسم حج؛ حکمت تشریع مناسک حج؛ چرا در تمام عمر یکبار؟؛ وجوه اشتراک حج با عبادت‌های دیگر؛ بعد سیاسی و اجتماعی حج؛ برائت از مشرکین.
بابازاده، علی‌اکبر (متولد 1334)
با هم به حج و عمره، قم، دانش و ادب، چاپ 1، 1384، 316 ص، رقعی.
شابک: 7- 9- 93820- 964
مجموعه بررسی‌هایی درباره جنبههای معرفتی، زیارتی، فقهی و اخلاقی حج و عمره و مناسک آن است. نویسنده با ترسیم چهره معنوی مکه و مدینه و معرفی اماکن زیارتی، زائران را از جهت اخلاقی، خودسازی در پنج فصل راهنمایی کرده است. در فصل اول مقدماتی درباره آمادگی برای
ص: 302
سفر، اطلاعات لازم از عربستان و فرهنگ آن کشور، و در فصل دوم فرازهای زیارتی مدینه معرفی شده است. در فصل سوم عمره مفرده و عمره تمتع و اسرار و فلسفه اعمال آمده است. در فصل چهارم حج تمتع از جنبه اخلاقی، فقهی و تاریخی بحث شده و در پایان، مطالب گوناگونی از زیارتها، دعاها، اشعار، احکام حج و نظریات مراجع تقلید نقل شده است.
تحلیلی بر مناسک حج، اصفهان، بنی هاشم، چاپ 1، 1379، 391 ص، وزیری.
شابک: 9- 2- 92954- 964
بررسی جنبههای معرفتی و معارفی حج و معرفی اماکن مقدس مدینه و بیان احکام و آداب مناسک حج است. انگیزه مؤلف، فراهم ساختن مجموعهای حاوی مناسک، نکات اخلاقی، مسائل عبادی و تاریخچه حوادث صدر اسلام برای زائران خانه خدا بوده است. کتاب به روش توصیفی و در سه موضوع آداب و اعمال حج، تاریخ اسلام و جغرافیای مکه و مدینه نگارش یافته است. مؤلف از منابع معتبر شیعی و سنی استفاده کرده است. از فصلهای مهم آن است: اهمیت و آداب حج، مناسک عمره و حج تمتع، معرفی مدینه.
باشا، مرتضی علی
اسرار الحج فی کلمات العلماء، قم، دارالهدی، چاپ 1، 1384، 124 ص، رقعی.
شابک: 3- 068- 497- 964
بررسی جنبه معارفی و تأثیرات اخلاقی و عرفانی حج است. نویسنده در این کتاب که به زبان عربی نگاشته شده نظر برخی از اشخاص و علمای دینی را دربارهی اعمال حج و رمز و راز آن اعمال یادآور شده و موضوع ربانی و لذت روحانی را در به جای آوردن آن اعمال خاطرنشان کرده است.
الاسفار عن آیات الحج و الاسرار،
ص: 303
قم، باقیات، چاپ 1، 1426 ق، 227 ص، رقعی، عربی.
شابک: 8- 07- 6168- 964
بررسی جنبههای معارفی و تأثیرات فردی و اجتماعی حج و اهمیت و منزلت آن از دیدگاه قرآن است. نگارنده پس از توضیحاتی اجمالی و کلّی درباره حج و توجّه ویژه قرآن به این حکم بزرگ الاهی در مبحث اول آیاتی از سوره بقره که در آنها به مکان مقدّس کعبه و مقام ابراهیم اشارت رفته است، بحث کرده و آنگاه آیات سوره آل‌عمران و سوره‌های مائده، انعام، انفال، توبه، ابراهیم و اسرا را همراه با شرح و توضیح و تفسیر و شأن نزول آنها از نگاه خوانندگان گذرانده و دقایق و ظرایف این اعمال متعالی را به حج‌گزاران گوشزد می‌نماید. وی در ادامه آیات سوره‌های حج تا قریش را که به گونه‌ایی تصریحی و تلویحی با اعمال حج مرتبط است مورد بررسی قرار داده و در ادامه آن در باب اسرار حج و علت‌های هریک از آداب و اعمال با استناد به آیات و احادیث سخن گفته است.
باغشنی، غلامرضا (متولد 1345)
پرواز تا بی نهایت: تأملی نو در باطن حج، ویرایشِ رسول پاسدار، مشهد، غلامرضا باغشنی، چاپ 1، 1388، 134 ص، رقعی.
شابک: 5- 3489- 04- 964- 978
عنوان دیگر: تأملی نو در باطن حج.
بررسی تأثیرات فردی و اجتماعی و معارفی حج است. نگارنده مجموعه یادداشتهایی را به سبک سفرنامه در مورد حج و فلسفه آن و عمدتا برای مخاطبان نوجوان و جوان تدوین کرده که برگرفته از آیات کریمه قرآن و روایات متعدد هستند. مباحث کتاب با نگاهی متفاوت به مسیر رشد انسان و عبور او از برزخ و جهنم آغاز شده و در ادامه اصول و فروع دین اسلام شرح داده میشود. دیگر موضوعات کتاب هم بدین قرارند: چگونگی ورد انسان به جهنم، همراهان مؤمن در قبر، صفات اهل
ص: 304
جهنم و بهشت، شرایط طواف و نحوه طواف و نماز زنان، وظایف حاجی، نحوه ورود به سرزمین عرفات، کاربردهای حج بیت‌الله الحرام.
بدر، عبدالرزاق (1)
راهنمای‌حج‌و عمره‌و بیان‌چند درس عقیدتی برگرفته‌از حج، ترجمه محمدصالح سعیدی (2)، سنندج، انتشارات کردستان، چاپ 1،، 158 ص.
شابک: 0- 45- 7638- 964
عنوان اصلی: دروس عقیدیه مستفاده من الحج.
برفی، محمد (3) (متولد 1347)
فلسفه و احکام حج و عمره، تهران، محراب فکر، چاپ 1،، 204 ص، وزیری.
شابک: 8- 13- 2520- 964- 978
بررسی فلسفه و اسرار احکام حج و عمره در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و اقتصادی است. همچنین احکام و مناسک عمره و حج در سایه فقه مقارن و تطبیقی مداهب اسلامی بیان شده است. تاریخچه و راهنمای اماکن مقدس مکه و مدینه نیز از دیگر موضوعاتی است که در کتاب آمده است.
1- عبدالرزاق بن عبدالمحسن البدر
2- متولد 1317
3- برفی فیض‌آبادی، محمد
ص: 305
برکت‌رضایی، روزبه (متولد 1352)
آشنایی با احکام، اسرار و معارف عمره: ویژه دانش‌آموزان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 8- 145- 540- 964- 978
معرفی جنبههای معارفی و عقیدتی و نیز تأثیرات و آثار فردی و اجتماعی مناسک است. این کتاب جهت آشنایی دانش‌آموزان عازم سفر عمره، با مکه و مدینه و نیز احکام و معارف حج عمره تنظیم شده است. کتاب در هفت بخش با این عناوین تدوین شده است: آداب سفر عمره؛ آشنایی با عربستان؛ آثار اسلامی مکه و مدینه؛ مکه معظمه؛ احکام و مناسک؛ معارف عمره؛ نکته‌ها و تجربه‌ها؛ ادعیه و زیارات.
بروجردی، زهره (متولد 1339)
جرعه‌ای از بی‌کرانه‌های حج: مجموعه سخنرانیهای استاد ارجمند سرکار خانم بروجردی، تهیه و تنظیم انسیه کرابی (1)، مشهد، سازمان انتشارات شرق ایران، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 0- 8- 92159- 964
عنوان دیگر: مجموعه سخنرانیهای استاد ارجمند سرکار خانم بروجردی.
بزرگواری، سیدعلیمحمد (متولد 1336)
علی (ع) در آئینه حج، یاسوج، چوپان، 1386،
1- متولد 1344
ص: 306
397 ص، رقعی.
شابک: 9- 65- 7930- 964- 978
بهشتی، محمد (متولد 1330)
مسجد مکان معراج مومنین: تأویل معماری مسجد با تأملی در مناسک حج، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ 1،، 59 ص.
شابک: 5- 30- 2588- 964- 978
عنوان دیگر: تأویل معماری مسجد با تأملی در مناسک حج.
فروست: پنجره؛.
بررسی اشارات و رموز اعمال و مناسک و نیز جنبههای عقیدتی حج است. در این نوشتار با تشبیه نماز به حج و مسجد به کعبه، با بیان مراحل انجام مناسک حج و فلسفه انجام مناسک، اسرار نهفته در معماری مساجد اسلامی تبیین شده است.
بیگلری، حسن
احکام‌حج‌و اسرار آن، تهران، کتابخانه‌سنائی، چاپ 1،، 403 ص، وزیری.
بررسی تفصیلی احکام حج و اسرار آن و نیز تاریخ سرزمین حجاز و جغرافیای آن به همراه مختصری از زندگی پیامبر (ص) است. به نظر نویسنده همه احکام تابع مصالح و مفاسد است. همچنین به هدف و مقصود و جعل احکام پرداخته و علل جعل احکام را واقعی میداند.
ص: 307
پورامینی، محمدامین (متولد 1341) (به کوشش)
اسرار و معارف‌حج‌با الهام‌از درسهای حکیم متاله آیتالله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی (1)، قم، بشیر اندیشه، چاپ 1،، 76 ص، رقعی.
شابک: 2- 0- 95321- 964
بررسی حج از منظر معارف دینی و اخلاق است. این نوشتار مشتمل بر مطالبی است در باب آداب و رسوم و اعمال سفر به مکه و زیارت کعبه که ذیل این عناوین آمده است: دعوت الهی؛ چرایی حج؛ سفری دوباره؛ رمی جمرات؛ قربانی؛ حلق و تقصیر؛ سعی‌ای دیگر؛ طواف نساء؛ و بیتوته در منی.
پورسید آقایی، سیدمسعود (2)
(متولد 1338)
حج ابراهیمی، حج مهدوی، تهران، مهر محبوب، چاپ 1، 1384، 48 ص، رقعی.
شابک: 7- 3- 95010- 964
بررسی ابعاد عقیدتی و عرفانی احکام و اعمال حج و مطالبی دربارهی نسبت این عمل عبادی با امام عصر (ع) است. نویسنده در اصل به نوشتن برخی از احکام حج تصمیم داشته و خواسته است کتاب خود را به نحوی به امام زمان (ع) مرتبط کند. از اینرو، نخست به وصف حجّ مهدوی میپردازد و ضمن آن، روح حج را از نظر معنوی و سیاسی و فرهنگی بیان می‌دارد.
1- 1268- 1353
2- آقایی، مسعود؛ سیدآقایی، مسعود
ص: 308
تابنده، نورعلی (1) (متولد 1306)
سفر حج‌و عید قربان، تهران، حقیقت، چاپ 1،، 39 ص.
شابک: 4- 16- 7040- 964
این نوشتار، متن دو سخنرانی نویسنده است که در آن بعد عرفانی حج مورد بررسی قرار گرفته است.
ترابی شهرضایی، اکبر
قطره‌ای‌از زمزم‌معرفت، قم، مؤسسه انتشارات دارالعلم، جلد اول، چاپ 1،، 167 ص، رقعی.
شابک: 1- 90- 5976- 964
بررسی اسرار و تأثیرات حج از نگاه آیات قرآن و روایات معصومین (ع) و گفتار بزرگان است.
تسخیری، محمدعلی
اضواء علی طریق الوحده الاسلامیه، تهران، رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه، 1418 ق، 148 ص.
شابک: 4- 114- 472- 964
بررسی وحدت اسلامی و تقریب مذاهب به عنوان یکی از فلسفه‌ها و جنبههای معارفی و اخلاقی حج است.
روافد الشعور عند المسلم الحاج، تهران، مؤسسه الحج، چاپ 1، 1405 ق، 36 ص، رقعی.
بررسی تأثیرات مختلف عبادت حج در انسان است.
1- نورعلی‌تابنده؛ مجذوب‌علیشاه
ص: 309
تسخیری، محمدعلی و قانصوه، محمود
الحج‌و آثاره علی‌الحیاه الاجتماعیه، تهران، منظمه الاعلام‌الاسلامی، معاونیه العلاقات الدولیه، چاپ 1، 1410 ق، 1368، 102 ص، رقعی.
فروست: منظمه الاعلام‌الاسلامی-
بررسی فلسفه و اسرار حج و نیز آثار اجتماعی- سیاسی حج است.
تهرانی، محمد
مناسک عشق، تهران، سینه سرخ، چاپ 1،، 55 ص.
شابک: 4- 26- 7887- 964
جمعی از نویسندگان
أسرار الحج فی حوار بین الإمام زین العابدین (ع) والشّبلی، قم، نشر مشعر، بی‌تا، 15 ص، جیبی.
بررسی اسرار حج بر اساس بیانات حضرت سید الساجدین (ع) است.
جوادی، حسین (متولد 1335)
نکته درباره ی حج، مشهد، همیاران جوان، چاپ 1،، 163 ص، رقعی.
شابک: 4- 38- 2576- 964
عنوان روی جلد: 365 نکته درباره اسرار و حکمتهای حج.
بررسی فلسفه و اسرار حج و موضوعات مرتبط به آن بر اساس سخنان معصومین (ع) و اندیشمندان بزرگ است.
ص: 310
جوادی آملی، عبدالله (1)
(متولد 1312)
اسرار الحج، چاپ 1، 1361/ 1403 ق، 62 ص، رقعی.
بررسی فلسفه و اسرار اعمال و مناسک حج است.
جرعه‌ای‌از بیکران‌زمزم: پژوهشی پیرامون اسرار حج، ترجمه‌و تحقیق‌از علی‌حجتی کرمانی (2)، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 177 ص، رقعی.
شابک: 1- 92- 6293- 964
عنوان دیگر: پژوهشی پیرامون اسرار حج.
عنوان‌اصلی: وجیزه‌حول اسرار الحج.
این کتاب در سال 1371 توسط بعثه‌مقام معظم‌رهبری، معاونت آموزش‌و تحقیقات نیز به چاپ رسیده است.
بررسی اسرار و رموز حج بر اساس عرفان و اخلاق است. این نوشتار جهت مقدمه کتاب الحج که تقریرات درس فقه مرحوم سیدمحمد محقق داماد است، به رشته تحریر درآمده است. مؤلف در مقدمه نوشتار خود هدف خود از نگاشتن این نوشته را این میداند که مناسک حج را با بیان معارف آن و «مباحث فقه اصغر» با «کرایم فقه اکبر» که دین به آن کمال مییابد و نعمت با آن تمام میشود، تکمیل کند. وی در بخش دیگری نوشته: تمام عبادات- و از جمله حج- را باطن و سرّی است، ظاهر حج را مردم می‌شناسند و می‌دانند، امّا به باطن آن، تنها عارفان نایل می‌شوند. انسان، ظاهر عبادات را با قالبِ خود مییابد و باطن آن را با قلب خویش. برای بحث از هر کدام، دانشی ویژه است. ظاهر را فقه درست میکند و باطن را عرفان. کتاب حاضر، گوشه‌ای از اسرار حج را
1- آیتالله جوادی آملی؛ جوادی طبری آملی، عبدالله
2- 1316- 1379
ص: 311
نمایانده و مقداری از لذایذ معنوی حج را تقدیم خوانندگان کرده است.
جرعه‌ای از صهبای حج، ویرایشِ حسن واعظی محمدی، قم، نشر مشعر، چاپ 4، 1387، 288 ص، وزیری.
شابک: 3- 52- 7635- 964- 978
تلخیصی از کتاب صهبای حج نویسنده است که حاصل آثار گفتاری و نوشتاری نویسنده درباره حج و زیارت است. حقایق و اسرار و حکمتهای فراوان حج در این کتاب تبیین شده است. پرسشهای برخی خوانندگان و مراجعان به کتاب صهبای حج ضرورت تبیین بیشتر برخی مطالب را به همراه داشت. از اینرو در کتاب حاضر پاسخ‌های کتبی نویسنده به آن پرسشها، همچنین نکات جدیدی که در بازنگری نهایی برخی مباحث تفسیری ارائه کرده، آمده است. کتاب در چهار بخش تدوین یافته است. بخش نخست از بخشهای چهارگانه این کتاب، با عنوان «ابعاد حج» عهده‌دار تبیین جایگاه، اهمیت و نظام حج در اسلام است. مباحث کلی این بخش، بر دیگر مباحث کتاب پرتو افکن است. از اینرو، در بخشهای دیگر، گاه مصادیقی از این مباحث ارائه میشود. بخشهای دوم و سوم با عناوین «اماکن حج» و «مناسک حج»، برخی از معارف و اسرار و ویژگیهای اماکن و مناسک حج و نیز شرایط، اوصاف و مراتب حج‌گزاران و زائران را بیان میکند. بخش چهارم نیز با عنوان «زیارت» به بیان معارفی درباره زیارت اختصاص داده شده است.
صهبای حج، ویرایشِ احمد واعظی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ 2، 1378، 617 ص، وزیری.
شابک: 6- 41- 5984- 964
مجموعه کاملی از احکام و ابعاد و حکمتهای حج و زیارت بارگاه حضرت محمد (ص) است که از آغاز سفر تا انجام آن را در بر میگیرد. کتاب دارای چهار بخش است. بخش نخست که به ابعاد حج میپردازد، شامل مباحثی است با این عناوین: جاودانگی دین اسلام؛ جایگاه حج در
ص: 312
اسلام؛ حج در قرآن و سنت؛ تجسم اصول عقاید؛ ولایت، روح حج؛ چهره سیاسی حج. بخش دوم به اماکن زیارتی شامل میقات، حرم الهی، کعبه، حجرالاسود، مقام ابراهیم، زمزم، صفا و مروه و عرفات میپردازد. مناسک حج، عنوان بخش سوم است که در آن مناسک حج از جنبه عرفانی بررسی شده است. بخش چهارم و پایانی کتاب تحت عنوان زیارت، خود دارای شش فصل است: 1- اتمام حج و عمره به زیارت؛ 2- زیارت، حضور در بارگاه انسان کامل؛ 3- زیارت، جلوه‌ای از محبت؛ 4- آداب حضور؛ 5- ضیافت پیامبر اسلام؛ 6- بیوت رفیع حق.
صهبای صفا، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1371، 243 ص، رفعی.
بررسی اسرار حج و سیره‌ی حاجیان عارف است. این اثر از دو مقاله نویسنده با عنوان «نظام حج در اسلام» و «امنیت و قداست حرم» و نیز چند گفتار مؤلف فراهم گشته است. ضرورت آگاهی از اسرار حج در گفتار اول تبیین شده است. تفسیر سؤالاتی درمعارف و اسرار حج از حضرت امام زین‌العابدین (ع) محتوی سخن دوم را تشکیل میدهد و سخن سوم و چهارم توجهی است باریک‌بینانه و ژرف‌نگرانه به اسرار و معارف نهفته در عرفات، منی و مشعر. در ادامه اسرار حج از دیدگاه امیر مؤمنان علی (ع) بیان شده است. «ولایت سر بزرگ حج» در بخش دیگر آمده است. پس از آن «اسرار حج در روایات» میآید. در گفتاری دیگر با عنوان «عظمت حج در اسلام» جایگاه والای حج نشان داده شده و پیوند آن با جهاد و رهبری و چگونگی حجگزاری ارائه شده است. «نظام حج در اسلام»، عنوان مقاله بلندی است در این مجموعه که در ضمن آن، از «حج در میان اقوام و ملل»، «موقعیت والای کعبه» و «بنیان‌گذاران آن» سخن رفته است. مقاله دیگر در این مجموعه با عنوان «قداست و امنیت حرم» به تبیین و توضیح اهمیت حرم، قداست کعبه، و جایگاه والای آن در فرهنگ اسلامی میپردازد.
عرفان حج، به کوشش حسین رضوانی
ص: 313
، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1378، 108 ص، رقعی.
شابک: 2- 04- 6293- 964
بررسی حقیقت و اسرار اعمال و مناسک ظاهری حج، و رموز عرفانی حج است. این کتاب با نگاهی محققانه به این بُعد حج، راهیان این سفر را در رسیدن به این هدف یاری می‌رساند. نویسنده با بیان اسرار عرفانی مربوط به کعبه مطالب را آغاز کرده و پس از تبیین رموز عرفانی دیگر ارکان حج در نهایت شرایط قبولی حج را بیان کرده و روح و جان کعبه را ولایت دانسته و این را مهمترین شرط قبولی حج دانسته است.
عرفان‌عمره، تنظیم‌و ویرایشِ‌حسن‌واعظی محمدی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 199 ص، رقعی.
شابک: 7- 73- 7635- 964
بررسی معارف و حقایق اعمال حج است. این کتاب برگرفته از کتاب جرعه‌ای از صهبای حج نویسنده است که به لحاظ اصلاحات و اضافات صورت گرفته در آن برای سفر عمره تنظیم شده، به گونه‌ای که از آغاز تا انجام سفر عمره را در برمی‌گیرد و در آن جایگاه، فضیلت عمره، معارف، اسرار، شرایط، اوصاف و مراتب عمره‌گزاران بیان شده است.
حجتی، سیدمحمدباقر (متولد 1316)
در حریم‌کعبه، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 224 ص، رقعی.
شابک: 8- 46- 6293- 964
بررسی معارف وحقایق اعمال حج است. این کتاب در دو بخش تدوین یافته است. در بخش نخست، اهداف و حکمتهای مراسم حج بررسی شده است. عناوین برخی از موضوعات که در این بخش مورد بررسی
ص: 314
قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از: کعبه یا نخستین خانه امن برای مردم گیتی؛ نیت؛ حرم و قداست قطعاتی از زمان و مکان؛ طواف یا طلیعه مراسم عمره تمتع؛ ابراهیم و اسماعیل و بنای کعبه؛ سعی میان صفا و مروه؛ وقوف در عرفات؛ تضحیه و قربانی. در بخش دوم، سفرنامه حج نویسنده در سال 1373/ 1414 ق آمده است.
حجتی کرمانی، علی (- 1379)
حج را چگونه انجام داده‌ای، از امام زین‌العابدین علیه‌السلام، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ 1، 1361، 48 ص، جیبی.
این نوشتار، متن و ترجمه گفتگوی امام سجاد (ع) با شخصی معروف به شبلی درباره حج است. این حدیث در جلد دوم مستدرک الوسائل آمده است.
حداد عادل، غلامعلی (1)
(متولد 1324)
حج نماز بزرگ، تهران، سنا، چاپ 1، 1379، 112 ص، پالتویی.
شابک: 1- 42- 6126- 964
بررسی باطن و حقایق اعمال و مناسک حج است. نویسنده در این کتاب پابه‌پای مناسک پیش رفته و به موازات اعمال حج یادداشتهایی نوشته است. او غرض از تألیف کتاب را این دانسته که معلوم شود حج در ورای ظاهر خود باطنی دارد و آن همه اعمال و فرائض که در حج آمده برای تربیت روح و تعالی جان آدمی است. نویسنده، با آنکه خود می‌دانسته که بیان اسرار حج، چنانکه باید و شاید، از عهده او بیرون است، کوشیده است تا به اختصار و در حد توان خویش راز و رمز حج را بشناسد و بگشاید. در این کتاب، حج به نمازی بزرگ تشبیه شده که هر مسلمانی که
1- حداد، غلامعلی
ص: 315
توانایی تشرف به خانه خدا را داشته باشد، می‌باید در همه عمر، لااقل یک بار آن را به جای آورد و آن نماز بزرگ را الگوی نمازهای واجب روزانه خود قرار دهد.
حسینی، حسین (متولد 1325)
کعبه‌در کعبه: مقاله‌ای دربارهی حضور امام‌زمان (ع) در مراسم‌حج، تهران، نگار، چاپ 1،، 19 ص، وزیری.
شابک: 5- 04- 5520- 964
بررسی موسم حج و معارف مناسک حج بر اساس آیات و احادیث است. در هر دوره‌ای امام برگزیده باید در جامعه نقش اساسی داشته باشد و نتیجه‌می‌گیرد که وجود امام زمان (عج) در مراسم حج هرساله، امری بدیهی است. وی بیان میکند که دیدار و بهره از وجود این بزرگوار ضرورتا به شناخت و معرفت ایشان همراه نیست بلکه در مراسم حج و غیر آن نیز افراد از عنایات و مهر ایشان بهره‌مند می‌شوند. وی در کتاب دربارهی اعمال حج، آمادگی برای سفر و حضور امام سخن می‌گوید و در پایان نیز داستانی را از" ابو نعیم محمد بن احمد انصاری" دربارهی دیدار با امام زمان (عج) در موسم حج روایت میکند.
حسینی، مجتبی (متولد 1331)
رابطه خاص با خدا، تهران، همشهری، چاپ 1،، 24 ص.
شابک: 3- 94- 2924- 964- 978
بررسی حج به عنوان راهی برای شناخت خداوند و معرفت یافتن به پروردگار است. البته حج همیشه جزء طریق‌های ویژه برای خداباوری و خداشناسی بوده است. از اینرو نویسنده فلسفه و غایت حج را سازندگی روح و روان آدمی دانسته و این جنبه حج را به تفصیل بررسی کرده است.
ص: 316
حسینی‌نژاد، سیدحسین (متولد 1337) (به کوشش)
خانه‌ی دوست به‌روایت حج‌گزاران، تهران، لوح‌زرین، چاپ 1،، 344 ص، رقعی.
شابک: 7- 33- 205- 964
مجموعه مقالات گزیده از برخی نویسندگان درباره حج و موضوعات مرتبط با آن است. گردآورنده تلاش کرده که درباره هریک از ارکان و اماکن مطلبی را انتخاب و در مجموعه بیاورد. وی مطالب را در ده بخش تقسیم کرده است. بخش اول که عمده مطالب را به خود اختصاص داده درباره فلسفه و روح حج است. عناوین بخشهای دیگر عیارت‌اند از: مدینه، بقیع، مکه، کعبه، سعی، عرفات، مشعر، منی، ره‌آورد. در این مجموعه، توصیفات حدود 50 نفر از حج‌گزاران آمده است.
حکیم، سیدمحمدتقی (متولد 1305)
فلسفه‌و اسرار حج‌به ضمیمه مختصری‌از مناسک‌حج، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شابک: 1- 058- 476- 964
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون
رازها و رمزها: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1387، 75 ص، جیبی.
عنوان دیگر: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات.
ص: 317
الحیدر، محمد عبدالهادی (1)
معارف الحج، قم، دار الهدی، 1383، 116 ص.
شابک: 3- 53- 8222- 964
من فوائد الحج، قم، دارالهدی، چاپ 1، 1383، 102 ص، رقعی، عربی.
شابک: 7- 96- 8222- 964
حیدری، ابراهیم (متولد 1344)
فریضه‌حج، نسخه‌الهی، تهران، حرف‌اول، چاپ 1،، 64 ص، وزیری.
بررسی فلسفه و اسرار حج و معارفی از برخی ابعاد حج از جمله جنبههای سیاسی و عرفانی آن است.
حیدری، سعدی
اسرار و فلسفه‌حج، بی‌جا، سعدی‌حیدری، چاپ 1،، 160 ص، وزیری.
بررسی فلسفه و اسرار حج در ابعاد گوناگون عبادی، سیاسی، اخلاقی و عرفانی است.
خالصی، رحیم
حج‌اسلامی: یا، سیر و سلوک‌انسانی، شیراز، رحیم‌خالصی، چاپ 1،، 331 ص.
خداجویان، علی
شرایط صحت نماز و حج در رابطه با کسب و کار ما
1- عبدالهادی الحیدر، محمدعبدالهادی الحیدر، محمد
ص: 318
، تهران، بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر، چاپ 1،، 117+ 8 ص.
شابک: 0- 742- 309- 964
بررسی مسائل حلال و حرام حج و شرایط مشروعیت و صحت آن و نیز اسرار حج است.
خسروکردی، جمال (متولد 1349) (به کوشش)
مناسک و معارف حج و عمره در فقه شافعی، سنندج، جمال خسروکردی، چاپ 1،، 4 جلد در یک مجلد، پالتویی.
شابک: 8- 8- 485- 04- 964- 978
جلد 1: آموزش مناسک حج و عمره در فقه شافعی؛ جلد 2: اذکار و دعاهای حج و عمره و دعاهای مدینه منوره؛ جلد 3: اسرار و معارف حج و عمره؛ جلد 4: بیداری دلها در حج ابراهیمی.
مجموعهای از احکام و مناسک، و نیز اسرار و معارف حج بر اساس فقه شافعی است.
دانشگاه‌آزاد اسلامی. معاونت‌فرهنگی
به سوی‌نور، تهران، ثامن، چاپ 1،، ح+ 212 ص.
شابک: 9- 9- 90897- 964
درگاهی، حسین
ره‌آوردی از حج برای راهیان حج: تذکراتی برای رهیافت به معرفت و معنای حج، قم، شمس الضحی، چاپ 1، 1385، 88 ص، رقعی.
شابک: 0- 13- 8767- 964
ص: 319
عنوان دیگر: تذکراتی برای رهیافت به معرفت و معنای حج.
بررسی آثار معنوی و عرفانی حج است. کعبه، مراحل و مواقف حج، مشاهد شریفه حج، روز عرفه، آب زمزم، مشعر الحرام و دیگر جنبههای عرفانی حج در این کتاب مورد بحث قرار گرفته و با استفاده از آیات و روایات سعی شده است تا اسرار و آداب معنوی هر یک از این موارد ارائه گردد.
درویش، عبدالله
از میقات تا عرفات: سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج، ویرایشِ حسین علیزاده، به کوشش پژوهشکده‌فرهنگ‌و معارف‌نهاد نمایندگی مقام معظم‌رهبری‌در دانشگاهها، تهران، دفتر نشر معارف اسلامی، چاپ 1، 1382، 147 ص، رقعی.
شابک: 7- 51- 7030- 964
عنوان دیگر: سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج.
فروست: مجموعه سیر و سلوک پاکان- 8
بررسی مختصر در اسرار حج که به صورت سفرنامه نگاشته شده است. نویسنده نخست اسرار عبادات به ویژه ضرورت آشنایی با اسرار حج را بیان کرده و آنگاه به شرح هر یک از مواقیت پنجگانه حج پرداخته و آن را اعلام حضور و در ورودی حاجیان به حریم امن الاهی دانسته است. وی با قلم داستانی و تمثیل‌گونه به بیان اسرار احرام، طواف، نشانه‌های
ص: 320
الاهی مسجد الحرام، سعی میان صفا و مروه، عرفات، مشعر، رمی جمرات، نماز و قربانی پرداخته است.
دشتی، محمد (1) (1330- 1380)
تجارت معنوی: سیری در ارزش‌ها و پاداش‌های فراوان اعمال حج، قم، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین علیه السلام، چاپ 1، 1383، 79 ص.
شابک: 3- 71- 6422- 964
عنوان دیگر: سیری در ارزش‌ها و پاداش‌های فراوان اعمال حج.
ذاکری، سیدمجتبی (2) (متولد 1313)
حج خانه خدا و مسأله وهابیت، قم، واریان، چاپ 1، 1387، 172 ص، وزیری.
شابک: 8- 10- 2972- 964- 978
بررسی سه موضوع در نقد دیدگاههای وهابیت در زمینه‌ی حج است. موضوع بحث اول راجع به وحدت اسلامی است. موضوع بحث دوم درباره اهمیت حج است. در این بخش نخست کیفیت اعمال حج بررسی شده و در ادامه حج از دیدگاه فقه شیعه بررسی شده است. موضوع بحث سوم کتاب در رابطه با مسأله وهابیت است. تاریخ پیدایش، عقاید و جنایات وهابیت مباحث مطرح شده در این بخش هستند.
وحدت‌اسلامی‌به ضمیمه‌کتاب‌الحج، مشهد، آستان‌قدس‌رضوی، مؤسسه‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1،، 184 ص، وزیری.
1- دشتی طبرانی، محمد
2- ذاکری شاندیزی، مجتبی
ص: 321
بررسی جنبههای وحدت و زمینه‌های اتحاد مسلمانان در حج است. این نوشتار شامل سه بخش جداگانه است. در بخش اول تحت عنوان «مقدمه»، وضعیت رهبری در حکومت اسلامی بررسی شده است. «وحدت اسلامی»، عنوان بخش دوم کتاب است که در آن با بیان برخی شاخص‌ها مسلمانان واقعی را معرفی کرده و برخی دیدگاهها در باب وحدت اسلامی را نقد کرده است. اما در بخش سوم کتاب با عنوان «کتاب الحج»، کیفیت اعمال حج بیان شده و پس از آن دیدگاهها و عقاید جریان وهابیت مورد بررسی قرار گرفته است.
رستگار جویباری، ولی‌الله (1) (متولد 1335)
آثار معنوی‌و تربیتی‌حج، تهران، ولی‌الله‌رستگار جویباری، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شابک: 0- 90- 5800- 964
رضائی، یوسف (1274- 1364)
حج، مقدمه غلامرضا سعیدی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1385، 193 ص، پالتویی.
شابک: 2- 008- 540- 964
چاپ دیگر
حج یوسف، مقدمه غلامرضا سعیدی، قم، دارالتبلیغ اسلامی، بی‌تا، 199 ص.
سفرنامه‌ی نویسنده و درباره اماکن و ارکان حج است. این کتاب شامل دو بخش است. در بخش نخست بخشی از فلسفه‌ی حج و ارکان آن بیان شده است. بخش دوم به سفر نویسنده به حج در سال 1395 قمری اختصاص داده شده است.
1- رستگار، ولی‌الله؛ جویباری، ولی‌الله
ص: 322
رفیعی قزوینی، سیدابوالحسن (1)
(1268- 1353)
اسرار و معارف حج، به کوشش محمدامین پورامینی (2)، ویرایشِ رضا مصطفی‌لو (3)، قم، بشیر اندیشه، چاپ 1، 1383، 76 ص، رقعی.
شابک: 2- 0- 95321- 964
بررسی ابعاد ظاهری و باطنی حج و معارف آن است. نویسنده نخست با اشاره به دعوت الهی، چرایی و فلسفه حج را از زبان امام صادق (ع) توضیح داده و سپس به شرح و بیان اسرار و معارف آن تحت این عناوین پرداخته است: میقات، غسل احرام، نیت، احرام تلبیه، شهر امن و امان، طواف خانه خدا، تقصیر، صحرای عرفات، امواج توحید و معرفت، رمی جمرات و حقیقت آن، قربانی و راز آن، حلق و تقصیر.
عرفان حج، به کوشش محمدرضا بندرچی، قم، بحرالعلوم، چاپ 2، 1378، 66 ص، رقعی.
شابک: 1- 9- 91079- 964
چاپ دیگر
قزوین، وزارت‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی، اداره‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی‌قزوین،، 41 ص، رقعی.
بررسی مناسک و مراحل حج از نگاه عرفان و توصیف اسرار آنها است. مؤلف در این رساله مختصر پس از ذکر مقدمه‌ای درباره حج و اعمال آن، عناوینی از قبیل نیت، میقات، احرام، وقوف و قربان را همراه با احادیث و نکات عرفانی آورده و شرح داده است.
1- حسینی قزوینی، سیدابوالحسن؛ قزوینی، سیدابوالحسن
2- متولد 1344
3- متولد 1352
ص: 323
زارعی‌سبزواری، عباسعلی
پرتوی‌از اسرار حج، قم، جامعه‌مدرسین حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ 1،، 151 ص، وزیری.
شابک: 1- 177- 470- 964
فروست: جامعه مدرسین حوزه‌علمیه‌قم، دفتر انتشارات اسلامی-
توضیح اسرار مکه مکرمه و مدینه منوره و نیز مسجد الحرام است. همچنین بررسی اسرار مناسک حج است.
سازمان بهزیستی کشور، مشاورت امور فرهنگی
اسرار مناسک، تهران، سازمان بهزیستی، چاپ 1،، 49 ص، پالتویی.
بررسی برخی از اسرار و رموز مناسک حج است.
سازمان تبلیغات اسلامی
الحج و دوره‌الهام‌فی حیاه الانسان، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ 1، 1403 ق/ 1361، 32 ص، رقعی.
سازمان حج و زیارت
مناسک فکری حج، تهران، سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، چاپ 1، 1359، 52 ص، رقعی.
بررسی فلسفه و اسرار حج است. متن آن برگرفته از آثار دکتر علی شریعتی درباره حج است.
ص: 324
سحاب، ابوالقاسم (1) (1266- 1335)
فلسفه و اسرار حج: تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج، تهران، سحاب کتاب، چاپ 2، 1358، 208 ص، رحلی.
عنوان روی‌جلد: فلسفه‌و اسرار حج‌همراه‌با مناسک‌حج‌علامه‌حلی.
عنوان دیگر: تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج.
بررسی اسرار و حقایق مناسک حج است. این نوشتار شامل سه بخش است: بخش. تاریخ‌و جغرافیای مختصر مکه، تالیف ابوالقاسم سحاب؛ بخش. فلسفه‌حج، تالیف‌حافظ غاربیک، ترجمه ابوالقاسم سحاب؛ بخش. اسرار حج/ به‌قلم‌میرزا خلیل کمره‌ای، ترجمه ابوالقاسم سحاب؛ بخش. بندرجده؛ بخش. مناسک‌حج، تالیف علامه‌حلی، ترجمه ابوالقاسم سحاب؛ بخش. مدینه‌منوره. به همراه مطالبِ بیان شده در هر بخش تصاویر و نقشه‌های مرتبط با آن موضوع نیزآمده است.
سعیدیان، محسن (متولد 1323)
حج‌دیداری‌با حبیب، تهران، منیر، چاپ 1، 1384، 142 ص، وزیری.
شابک: 3- 61- 7665- 964
بررسی مناسک حج از منظر اخلاق و معارف است. نویسنده پس از یک مقدمه درباره اخلاق و اهمیت آن، مسافری را تصویر میکند که از خواب غفلت بیدار شده و قصد سفر الی‌الله دارد. نویسنده در ادامه از فلسفه و اسرار اعمال حج سخن گفته است.
1- سحاب تفرشی، ابوالقاسم
ص: 325
سمندری، مهدی (متولد 1307)
سه رساله نور: ام ابیها، رجعت، حج، اصفهان، کانون پژوهش، چاپ 1،، 180 ص.
شابک: 2- 17- 5287- 600- 978
سیدین، محسن (متولد 1345) و افتخاری توکلی، مهشید (متولد 1346)
حج: امت وسط: مروری بر فلسفه حج در قرآن، تهران، آوامتن، چاپ 1، 1388، 91 ص، رقعی.
شابک: 2- 16- 2673- 964- 978
عنوان دیگر: مروری بر فلسفه حج در قرآن.
بررسی ابعاد مختلف حج با استفاده از آیات قرآن و دیدگاههای مفسران است. نویسنده در مقدمه می‌نویسد: از آنجا که مناسک و اعمال حج هر کدام مربوط به یکی از بنیادهای «امت وسط» یعنی جامعه نمونه برگرفته شده از الگوی حج است و هر کدام نیز به صورتی نمادین است می‌توان گفت که کلیت حج و مناسک آن و آنچه مستطیعان می‌توانند از مطالعه در این عبادت بزرگ درک کنند همچون آیاتی متشابه‌اند که فهم آن به قول آیه هفت سوره آل عمران نیازمند رسوخ است.
شاکری، حسین (متولد 1304)
الحج‌و مایدرو فی‌فلکه، قم، نشر الهادی، چاپ 1، ق/، 125 ص.
فروست: الثقافه الاسلامیه- 4
شالچی، مجید (متولد 1337)
فرازهایی از حج، تهران، آرون، چاپ 1، 1388، 359 ص.
شابک: 6- 058- 231- 964- 978
ص: 326
شریعتی، علی (1)
(1312- 1356)
حج، تهران، مجید، چاپ 1،، 208 ص.
شابک: 0- 092- 453- 964- 978
بررسی فلسفه و تبیین اسرار مناسک حج است.
[حج. انگلیسی]، ترجمه به انگلیسی علی بهزادنیا و نجلا دنی، تهران، چاپخش، چاپ 1، 1381، 163 ص.
اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان اصلی:
Hajj, by Ali Shariati, translated by Ali A. Behzadnia, Najla Denny, Tehran:
Chapakhsh, 2001, 163 p.
[حج. انگلیسی]، ترجمه به انگلیسی لاله بختیار، تهران، بعثت، چاپ 1، 1367/ 1988 م،xxxi G 338 ص.
اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان اصلی:
Hajj: reflections on its rituals, by
Ali Shariati; translated by Laleh Bakhtiar, Tehran, Beathat Foundation, 1988, xxxi G 338 p.
مجموعه آثار 6: تحلیلی از مناسک حج، تهران، الهام، چاپ 11، 1378، 295 ص، رقعی.
شابک: 6- 23- 6071- 964
عنوان دیگر: تحلیلی از مناسک حج.
بررسی و تحلیل مناسک از چند منظر از جمله از نگاه اخلاقی و عرفانی و تبیین اسرار و رموز و غایات اعمال و مناسک حج است. این کتاب جلد سوم از مجموعه مطالب درباره حج از تألیفات نویسنده و معروف به مناسک حج است که تفسیر و تحلیلی است در مورد آداب و احکام حج،
1- دکتر علی شریعتی؛ شریعتی مزینانی، علی؛ ابواحسان؛ اسلام‌دوست، علی؛ مزینانی، علی؛ سربداری، علی
ص: 327
نه به عنوان احکام فقهی، بلکه به عنوان رساله فکری. مؤلف ابتدا به مفهوم حج پرداخته، سپس اعمال مهم حج از قبیل قربانی کردن، طواف، سعی، تقصیر، عرفات را نه به عنوان یک روحانی یا مرجع تقلید، بلکه به عنوان یک حج کننده تحلیل میکند. بخش پایانی کتاب به توصیف آخرین حج امام حسین (ع) اختصاص دارد.
میعاد با ابراهیم، تهران، آگاه، چاپ 3، 1373، و+ 704 ص، رقعی؛ چاپ 9، 1387، 600 ص، وزیری.
شابک: 5- 116- 416- 964
فروست: مجموعه آثار دکتر علی شریعتی- 29
بررسی جنبههای اخلاقی، اجتماعی و عرفانی حج است. در این کتاب از مجموعه آثار دکتر شریعتی، سخنرانی‌هایی از وی که موضوع مشترک آنها بیشتر حج و مسائل و مطالب مربوط به حج است گردآوری شده است. کتاب در سه بخش و به ضمیمه پیوست‌هایی تنظیم شده است. در بخش اول که میعاد با ابراهیم (ع) عنوان دارد بیشتر از هجرت و فلسفه حج سخن گفته شده، و در بخش دوم و سوم نیز از اهمیت مهاجرت در اسلام و بررسی پنج نوع مهاجرت در قرآن؛ ضرورت شناخت حضرت فاطمه و توحید به طور گسترده سخن گفته شده است. در بخش پیوست‌ها نیز به تاریخ و ارزش آن در اسلام؛ استانداردهای ثابت در تعلیم و تربیت؛ علم حدیث؛ عرفان و تصوف؛ ضرورت تیپ‌شناسی در نوشتن بیوگرافی پرداخته شده است.
شریفی، مجتبی (متولد 1345)
نمادها و رمزواره‌های حج: نشانه‌های الهی درسرزمین وحی، تهران، رویش نو، چاپ 1،، 837 ص، وزیری.
ص: 328
شابک: 1- 7- 92284- 964- 978
بررسی رمزها و اسرار حضور در مکه و مدینه و سفر معنوی حج است. از آن جمله می‌توان به حضور درعرفات به عنوان نماد شناخت علت گناه و توبه از آن و حضور در مشعر به عنوان نشانه دستیابی به بینش و شعور کاربردی و به منا به عنوان نماد دسترسی به آرزوهای دیرینه به منظور ایجاد آرامش و امنیت برای اطرافیان و سلب راحتی از خود به منظور ایجاد راحتی برای دیگران پرداخته شده است. هرچند کتاب، درباره اسرار و رموز حج نوشته شده و نه مسائل فقهی آن، اما برای تبیین هرچه بهتر اعمال و مناسک حج قبل از بیان رمزواره‌ها، مطالبی را با عنوان «از دیدگاه فقه شیعه» آورده و سپس به بیان اسرار آن، بر مبنای آیات قرآن و کلام معصومین (ع) پرداخته است.
شعراوی، محمد متولی (1) (متولد 1911 م)
حج؛ راهنمای راهیان خانه خدا، ترجمه مجید احمدی (2)، شیراز، ایلاف، چاپ 1، 1383، 152 ص، رقعی.
شابک: 7- 7- 94716- 964
عنوان دیگر: راهنمای راهیان خانه‌ی‌خدا.
عنوان اصلی: الحج المبرور شروطه‌و آدابه.
بررسی اسرار و معارف حج و اعمال آن است. نویسنده به اعمال حج و زیارات مربوط به آن در مدینه و مکه پرداخته و اثرات و برکات آن را با بهره‌گیری از آیات و در برخی موارد از روایات بیان میکند. کتاب حاضر در حقیقت دست‌نوشته‌های نویسنده در این باره است که در شش بخش سامان یافته است. لبیک به خداوند، برکت‌های بیت الله الحرام، تجلیات عرفه، رجم شیطان، اجتهادات علی (ع) در مسائل حج، و زیارت پیامبر
1- محمد متولی الشعراوی؛ متولی الشعراوی، محمد
2- متولد 1358
ص: 329
خدا و حکم آن از موضوعات مطرح شده در کتاب است.
شعله، حمید (متولد 1338)
سفر عشق، با همکاری هدی السادات مکی، قم، قلم نو، چاپ 1، 1386، 294 ص، رقعی.
شابک: 5- 09- 2762- 964- 978
بررسی ابعاد معنوی و اسرار عبادی حج به همراه گزیده‌ای از مناسک، مسائل و احکام این عبادت اجتماعی است. ابتدا تاریخ و جغرافیای سرزمین حجاز و اوضاع عربستان و مکه و کعبه بیان شده و در بخش دوم وظایف، مسئولیت‌ها و آداب مدیریت و مدیران سفر حج بیان گردیده و در بخش سوم مقدمات و مناسک حج ذکر شده است. در ادامه زیارتگاههای مکه و مدینه و گزیده‌ای از حوادث تاریخی صدر اسلام ارائه شده است.
شفیعی‌سروستانی، اسماعیل (1) (متولد 1337)
شوق‌کعبه، تنظیم‌و ویرایشِ پریوش دانش‌نیا، تهران، کیهان، چاپ 1،، 132 ص.
بررسی فلسفه حج و تحلیل اسرار مناسک حج و جنبههای اجتماعی و اخلاقی آن است.
شکوئی، عبد الجبار بن زین العابدین (2)
حدیث کعبه و کربلا: تطبیق حالات مکه با احوال سیدالشهداء علیه السلام، تصحیح سیدجواد طباطبایی،
1- سروستانی، علی؛ شفیعی، اسماعیل
2- پیشنماززاده شکوئی، عبد الجبار بن زین العابدین
ص: 330
مشهد، آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر، 1386، 176 ص، رقعی.
شابک: 9- 0851- 02- 964- 978
عنوان دیگر: تطبیق حالات مکه با احوال سیدالشهداء علیه السلام.
بررسی حج و اعمال و مناسک حجاج با سیره امام حسین (ع) است. برای نمونه قربانی که اولین بار با ذبح اسماعیل توسط حضرت ابراهیم (ع) به یک سنت تبدیل شد، در عاشورا، امام حسین با فدا و قربانی‌کردن همه اصحاب و یاران و حتی عزیزانی از خانوده‌اش، سنت ابراهیمی را احیا کرد. اثر حاضر شامل دو فصل پایانی کتاب مصباح الحرمین همین نویسنده است، که به طور مستقل منتشر شده است. و محتوای آن تطبیق و مقایسه‌ای است که مؤلف میان مکه و اعمال حج با امام حسین (ع) و وقایع عاشورا انجام داده است.
صاحبی، محمّدجواد (متولد 1334)
سفر به هفت وادی عشق، به کوشش مؤسسه فرهنگی هنری احیاگران اندیشه دینی، قم، احیاگران اندیشه دینی، چاپ 1، 1386، 152 ص، رقعی.
شابک: 0- 04- 8359- 964
بررسی سیر و سفری معنوی و روحانی حج و تبیین اسرار و حقایق مناسک است. در این سفر جلوه‌ها و معنویت‌های حج برای نویسنده تجسم واضح‌تری مییابد و او به اختصار گزیده‌ای از این اسرار باطنی و منازل عرفانی حج و نقش مناسک و اعمال آن را در وحدت اسلامی و آزمایش و صداقت و پاکسازی انسانها بیان میکند. نویسنده به صورت مختصر گزارش این سفر و آداب و آیین‌هایی که زائر باید رعایت کند تا اسرار حج بر او تجلی کند و نیز آثار و ابعاد تربیتی و اجتماعی حج و حکمتهای آن را با استنادهای مختصر به سیره معصومین ثبت میکند.
ص: 331
صادقی اردستانی، احمد (1) (متولد 1323)
حجاز میقات‌تا میعاد، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 304 ص، رقعی.
شابک 2- 98- 9635- 964
بررسی اسرار احکام و مسائل حج از نیت و احرام در میقات تا پایان اعمال با استفاده از حدود هفتاد آیه قرآن درباره حج و نیز روایات معصومین (ع) است. عناوین فصول پانزده‌گانه عبارت‌اند از: نیت خالص؛ به کجا می‌رویم؟؛ با کاروان نور؛ احرام در میقات؛ در طواف یار؛ این چنین باید بود؛ اماکن مقدّس مسجد الحرام؛ سعی صفا و مَروه؛ عرفات؛ مشعرالحرام؛ مِنی؛ بازگشت به مکّه؛ آموزه‌های حج؛ منافع و آثار حج؛ فلسفه حج.
صادقی تهرانی، محمد (2)
(متولد 130 7)
اسرار، مناسک، ادله‌حج، تهران، امید فردا، چاپ 1، 1381، 464 ص، وزیری.
شابک: 5- 2- 346- 9- 964
عنوان‌دیگر: فقه‌سیاسی‌اسلام: مناسک‌حج.
چاپ دیگر
تهران، راه دانش، چاپ 1، 1382، 464 ص، وزیری.
عنوان‌روی‌جلد: درس‌هایی از فقه‌سیاسی‌اسلام، اسرار مناسک‌ادله‌حج.
بررسی اسرار مناسک حج، براساس قرآن و روایات برای پاسخگویی به نیازهای حج‌گزاران در عصر حاضر است. نویسنده، ابتدا به نواقص
1- اردستانی، احمد
2- آیتالله صادقی تهرانی؛ صادقی طهرانی، محمد
ص: 332
نوشته‌های علمای گذشته اشاره و بیان می‌دارد که بیشتر مسائل مورد نیاز مردم در این نوشته‌ها نیامده و پاسخگویی آنان نیست. بنابراین، این رساله را تألیف و آن را ملاک و حجیت عموم کسانی میداند که مسائل مورد نیاز آنها در مناسک دیگر مراجع نیامده است. وی با استناد به آیات و روایات، به بررسی مسائل پرداخته و کمتر به قواعد فقهی استناد کرده است. نویسنده، نوعاً در مستندات فتاوای فقها بی ذکر و نام، اشکال کرده و این گونه فتاوا را برگرفته از قواعدی میداند که از تراوشات ذهن فقهاست. بر همین اساس بر این باور است که باید تمام مسائل را از آیات و روایات صحیح استخراج کرد. ساختار کتاب و فتاوا به گونه‌ای است که براساس نیازهای حج‌گزاران است و از هر گونه تعقید و ریزه‌کاریهای فقهی دور است. برخی از سر فصلهای کتاب عبارت‌اند از: معنای حج؛ خانه خدا و مردم؛ مسائلی درباره عمره؛ استطاعت فردی و اجتماعی و اقسام آن؛ احرام؛ میقات؛ عرفات و مشعر الحرام.
صارم، ناهید (به کوشش)
بسوی عطش: برداشتی از کتاب دکتر علی شریعتی، تهران، نیک پندار، چاپ 1،، 63 ص، رقعی.
شابک: 0- 5- 95275- 964- 978
شرحی بر کتاب حج تالیف علی شریعتی است و ضمناً به بررسی آثار اجتماعی و اخلاقی و معنوی مناسک میپردازد.
صافی، احمد (متولد 1316)
حج‌و نیایش‌الهی: حج‌برنامه‌و روشی‌موثر در هدایت، تربیت، مدیریت‌و نیایش‌با خداوند؛ به‌انضمام نظام‌آموزش‌و پرورش‌عربستان، ویرایشِ لیلا ساکی، تهران، کارین، چاپ 1،، 152 ص، رقعی.
شابک:
x
- 14- 7491- 964
ص: 333
عنوان دیگر: حج‌برنامه‌و روشی‌موثر در هدایت، تربیت، مدیریت‌و نیایش‌با خداوند.
بررسی خاطرات و تجربیات نگارنده در سفر به مکه و مدینه در جهت تأثیرات اخلاقی و اجتماعی مناسک است. عناوین کتاب بدین قرار است: کلیاتی دربارهی ماهیت، اهداف و روش‌های هدایت، تربیت، و مدیریت آدمی و جایگاه حج در آن؛ آمادگی، مقدمات سفر و آداب حج؛ سفرنامه‌ی حج؛ کلیاتی دربارهی حج و آداب آن؛ حج و نیایش خداوندی؛ برنامه‌های حج زائران ایرانی؛ کلیاتی دربارهی نظام اجتماعی، فرهنگی، و جغرافیایی عربستان؛ دربارهی نظام آموزش و پرورش عربستان.
صانعی، صفدر (1309- 1379)
ارمغان‌کعبه، تهران، سازمان‌اوقاف‌و امور خیریه، انتشارات‌اسوه، چاپ 1،، 278 ص، وزیری.
بررسی فلسفه و اسرار حج و آثار فردی و اجتماعی آن است.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ایران
مناسک‌فکری‌حج، تهیه‌و تدوین‌از سروش، انتشارات‌صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران، وزارت‌ارشاد ملی‌جمهوری اسلامی‌ایران، سازمان‌حج‌و زیارت،، 52 ص.
عنوان‌روی‌جلد: مناسک‌فکری: حج‌حرکتی‌از خود به‌سوی‌خدا، همگام‌با خلق.
متن‌این کتاب‌برگرفته‌از کتابهای‌دکتر علی‌شریعتی است.
ص: 334
صدر، سیدمحمد
الحج بین السائل و المجیب، ایران نگین، چاپ 1، 1384، 96 ص، رقعی.
شابک: 8- 39- 7580- 964
صدر، سیدمحمد باقر (1) (1931- 1979)
آیین بندگی در آینه اندیشه و احساس، ترجمه مهدی طیب (2)، تهران، خرمشهر، چاپ 2، 1379، 208 ص، رقعی.
شابک: 6- 1- 91703- 964
عنوان اصلی: نظام العبادات فی الإسلام.
بررسی برخی از عبادت‌ها در اسلام و فواید فردی و اجتماعی آن است. نویسنده با نگاهی کلی به مسئله عبادت، آن را نیاز ثابت انسان در هر عصر و زمان دانسته و تشریع عبادات و اثرات آن در زندگی انسان را به تفصیل مورد بحث قرار داده است. این کتاب در پنج بخش و با این عناوین تدوین شده است: نظری کلی بر عبادات؛ نظری خاص به تشریع نماز؛ نظری خاص به تشریع روزه؛ زکات و جایگاه و ثمرات فردی و اجتماعی آن؛ حج و نقش مهم آن در زندگی انسان.
صفایی حائری، علی (3)
(1330- 1378)
حقیقت حج، به ضمیمه ذبح، عامل حیات برتر، تهیه و تنظیمِ: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی لیله القدر، قم، لیله القدر، چاپ 1،
1- صدر نجفی، سیدمحمدباقر
2- متولد 1331
3- صاد، عین؛ صاد، علی؛ عین- صاد
ص: 335
1383، 137 ص، رقعی.
شابک: 6- 17- 7803- 964
فروست: مجموعه‌سخنرانی‌ها- 2
بررسی معارف و حقایق و اسرار مناسک حج است. گزیده‌های خلاصه و کوتاهی است که با تأمل در روایات و آیات و با تأمل انسان در خودش و در مواقف و معارف و مشاعر و تأمل در مورد حَجه الاسلام و حقیقت حج و پیوند کلمه حج با اسلام، به دست آمده. این نوشته، مختصری از حج و حقیقت آن به ضمیمه بحث ذبح که از مجموعه ای از نوارها و نوشته‌های مؤلف، تهیه گردیده و شامل این عناوین میباشد: حَجه الاسلام؛ اسلام تاریخی؛ اسلام سلوکی؛ اسلام اجتماعی؛ مراحل اسلام در حج؛ آیات حج؛ ذبح و شرایط آن؛ حیات انسانی و مراحل آن.
صمدی آملی، داود (متولد 1342)
پیرامون اسرار حج و تجلی اعظم در مدینه منوره و مکه مکرمه، قم، نورالسجاد، چاپ 1، 1386، 151 ص، رقعی.
شابک: 6- 86- 7163- 964- 978
بررسی جنبههای باطنی و معنوی حج و مسائل و احکام آن با استفاده از روایات اهلبیت (ع) است. نویسنده اسرار حج را با اتخاذ رویکردی عرفانی توضیح میدهد. این توضیحات عموماً بیان و تفسیری تأویلی از مسائل و پدیده‌های ظاهری حج است. نویسنده از اموری مثل سفر، مدینه، حج ابراهیمی، مقام خلیل، اقسام حج، دحو الارض، بنای کعبه، رابطه کعبه و قلب، ارض قرآنی و هیوی، دایره معدل النهار، برآمدگی زمین مکه، و اختلاف در امر خلافتْ معانی باطنی ارائه میدهد. همه این تأویلات حول این معنای وحدت‌بخش است که سرزمین مکه قلب جهان هستی و قلب انسان کامل اساس و بنیاد آفرینش انسان و همه بشریت است و از این طریق رابطه قلب و کعبه را به دست می‌آورد.
ص: 336
ضیاءآبادی، سیدمحمد (متولد 1309)
حج برنامه تکامل، تهران، تبیان، چاپ 5، 1376، 458 ص، وزیری.
شابک: 0- 9- 91571- 964
چاپ‌های دیگر
کتاب حاضر در سالهای مختلف توسط ناشران متفاوت منتشر شده است. از جمله:
تهران، دار الکتب‌اسلامیه، چاپ 1،، 516 ص، رقعی.
تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 292 ص.
تهران، بنیاد خیریه‌الزهرا علیها السلام، چاپ 1،، 422 ص.
بررسی جنبههای اخلاقی- تربیتی همراه با نکته‌های عرفانی و با تکیه بر روح معنوی مناسک معنوی حج است. کتاب در هفت بخش با عناوین زیر تنظیم شده است: سرّ تشریع عبادت؛ آثار اجتماعی حج؛ اسرار روحی حج؛ طی مراحل؛ مواقف؛ تمام حج و نتایج آن؛ و در بخش آخر موضوع زیارت و زیارت پیامبر (ص) و ائمه بقیع (ع) را بررسی کرده است.
[حج‌برنامه‌تکامل. انگلیسی]، ترجمه به انگلیسی توسط علی‌اکبر عقیلی آشتیانی، قم، انصاریان، چاپ 1، 1381/ 2002 م، 192 ص.
اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان اصلی:
no title,
by Mohammad Zia Abadi; translated by Ali Akbar Aghili Ashtiani; edited by Badr Shahin, Qum: Ansariyan Publications, 2002, 192 p
مسلمان و کفر پنهان؟!، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، بهاران، چاپ 1، 1383، 18 ص.
شابک: x- 71- 8448- 964
فروست: سلسله مباحث معارفی سیدمحمد ضیاءآبادی؛ 32. صفیر هدایت
ص: 337
طباطبائی‌نسب، محمدرضا (متولد 1349)
حج: میثاق بندگی، تهران، نورالائمه (ع)، چاپ 1،، 354 ص.
شابک: 0- 03- 2579- 964
عاملی، ح.
حج چیست؟، تهران، انتشارات واحد فرهنگی بنیاد شهید، چاپ 1، 1361، 262 ص.
عباسی داکانی، پرویز (1) (متولد 1335)
رازهای عارفانه‌ی حج، به کوشش نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1، 1387، 328 ص، وزیری.
شابک: 1- 106- 531- 964- 978
عبدالحسینی، معصومه
نگاهی عرفانی- اخلاقی به مناسک حج، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، چاپ 1، 1386، 114 ص، رقعی.
شابک: 8- 083- 514- 964- 978
بررسی مختصرِ آموزه‌ها و پیامهای اخلاقی و معنوی اعمال و مناسک حج است که در شش فصل و با بهره‌گیری از کتب اخلاقی، روایات و منابع عرفانی و فقهی سامان یافته است. نگارنده در کتاب حاضر نخست مناسک حج را از ابعاد گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، و اقتصادی بررسی و سپس جنبه‌ی تربیتی حج و نحوهی تزکیه‌ی انسان در حج را
1- داکانی، پرویز
ص: 338
بیان میکند. در ادامه اعمال حج و چگونگی انجام آنها را شرح میدهد و اماکن و مناسک حج را معرفی میکند. در پایان نیز به نقش رسانه‌های ملی در گسترش فرهنگ حج و زیارت اشاره میکند.
عبداللهیان، محمدرضا (متولد 1341)
فلسفه‌حج، بی‌جا، محمدرضا عبداللهیان، چاپ 1، 1380، 81 ص.
شابک:
x
- 04116- 06- 964
عسکری، سیدمرتضی (1) (1293- 1386)
الاحتفال بذکری الانبیاء و عبادالله الصالحین، قم، دانشکده اصول‌الدین، چاپ 1،، 16 ص، جیبی.
فروست: علی مائده الکتاب‌و السنه- 2
ترجمه اردو
انبیاء اور صالحین کی یاد، ترجمه به اردو کمیل اصغر زیدی، تهران، نیک‌ملکی، چاپ 1،، 20 ص.
شابک: 5- 02- 5192- 964- 978
فروست: کتاب و سنت کی آئینه میس؛.
بزرگداشت یاد و خاطره پیامبران و بندگان شایسته الهی و بررسی سیره و شیوه‌ی آنها از جمله توجه به مناسک حج و تبیین حقایق و معارف حج و بیان اسرار مناسک است. به نظر مؤلف سیره‌ی پیامبران و صالحان در مسیر سیر الی‌الله و اعمال مناسک حج، تأسی به سیره و اعمال ابراهیم خلیل (ع) و هاجر و نیز تبرّک‌جستن به قدمگاه ابراهیم (مقام ابراهیم) و
1- علامه عسکری؛ مرتضی العسکری
ص: 339
نمازگزاردن در آن است. کتاب حاضر، با تکیه بر آیات و روایات، به تبیین و اثبات این مسأله میپردازد.
عطائی اصفهانی، علی
مشعل‌زائر: اعمال‌و اسرار حج‌زیارات‌و ادعیه‌به ضمیمه گفتگوهای نویسنده‌با اهل‌تسنن‌در مکه‌و مدینه، زیرنظر بعثه‌حضرت‌آیت الله العظمی فاضل‌لنکرانی، قم، امیرالعلم، چاپ 1، 1381، 464 ص، وزیری.
شابک: 7- 9- 93089- 964
چاپ دیگر
اسرار حج به ضمیمه مناظرات، قم، مهر، چاپ 2، 227 ص، رقعی.
در این نوشتار فلسفه و اسرار اعمال و مناسک حج به همراه احکام و برخی ادعیه آمده است. در بخش اول کتاب، اهمیت حج و آداب سفر بررسی شده است. بخش دوم به اعمال حج و عمره اختصاص یافته و در بخش سوم زیارات مربوط به اماکن مقدس مکه و مدینه آمده است.
علیدوست، محمود
نامه‌ای‌به زائرین خانه‌خدا، همراه‌با توشه‌معرفت، بی‌جا، مؤسسه‌دینی‌و علمی‌مهدیه، هیئت‌جان نثاران امام‌حسین (ع)، چاپ 1، 1363، 72 ص، رقعی.
مجموعه دستورالعمل های‌حج‌از بهاری‌همدانی، قاضی‌طباطبائی، علامه‌طباطبائی، شامل آداب اخلاقی و چگونگی اجرای حج مطابق ضوابط عرفانی است.
ص: 340
عمید زنجانی، عباسعلی (1) (متولد 1316)
فلسفه‌حج‌و اسرار مناسک‌آن، تهران، وزارت‌ارشاد اسلامی، چاپ 1، 1363، 68 ص، رقعی.
ترجمه عربی کتاب
الحج: فلسفته وافراغ محتواه، تهران، مؤسسه البعثه، قسم الاعلام الخارجی، چاپ 1، 1364، 66 ص، رقعی.
بررسی فلسفه و اسرار و جنبههای معنوی و سیر روحانی حجّ است. نویسنده در صدد کشف تأثیرات حج در قلب و روح انسانها میباشد.
غریفی بحرانی، سیدمحمود (2)
حقیقه الحج: حدیث الامام زین‌العابدین (ع) للشبلی، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 32 ص، جیبی.
شابک: 6- 42- 8975- 964
فروست: سلسله کوثر الروح 1.
بررسی حدیث امام زین‌العابدین (ع) خطاب به شخصی معروف به شبلی درباره فلسفه اعمال و مناسک حج است.
غفاری، ابراهیم (متولد 1301)
راهنمای حرمین‌شریفین، مشهد، ولایت، جلد اول، چاپ 1،، وزیری.
شابک: 4- 02- 6172- 964
چاپ دیگر
تهران، اسوه، چاپ 1، 1370، وزیری.
1- عمید، عباسعلی
2- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود
ص: 341
بررسی جنبههای حج از جمله اسرار، معارف و حکت‌های حج و نیز شهرهای مکه و مدینه است. کتاب در پنج جلد تدوین یافته و هر جلد در چهارده بخش تنظیم شده است. در جلد اول اهمیت حج، اسرار و حکمت‌ها، عظمت کعبه و شرافت آن، مشاعر و اماکن، امتیازات مکه و آغاز آبادانی آن، نقش اجداد پیامبرگرامی اسلام، آیین‌های جاهلیت و گوشه‌ای از زندگی پیامبر اسلام بحث شده است.
غلامی مایانی، ابوالقاسم (متولد 1347)
حج: مظهر وحدت، تهران، اندیشه معاصر، چاپ 1، 8، 156 ص، وزیری.
شابک: 3- 4- 90314- 600- 978
بررسی ابعاد مختلف حج است. فصل اول به آشنایی با عربستان، مکه و آثار تاریخی آن اختصاص یافته است. در فصل دوم آداب سفر و زیارت بیان شده است. در فصل سوم برخی احادث معصومین (ع) درباره ابعاد مختلف فریضه حج آمده و در فصل چهارم ابعاد سیاسی حج مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه حج از منظر قرآن بررسی شده و در فصل پایانی با عنوان «حج وادی وحدت»، بعد معنوی و عرفانی حج در مسیر کمال انسان بررسی شده است.
فاضلی، قادر (متولد 1341)
اسرار و عرفان حج، تهران، فضیلت علم، چاپ 1، 1380، 178 ص، رقعی.
شابک: 8- 00- 7393- 964.
اسرار معنوی و عرفانی حج است. مؤلف معتقد است، توجه به باطن اعمال حج، مهم و در خور توجه است. وی با بهره‌گیری از آیات، روایات، تفاسیر و منابع عرفانی، ابتدا به بیان اسرار معنوی نیت، فضیلت و آداب ماه حج پرداخته، سپس مطالبی ذیل عناوین زیر آورده است: عظمت حج در کلام امام علی (ع)؛ ابراهیم، مؤسس کعبه و منادی توحید؛ بت‌شکنی و نفی
ص: 342
طبقاتی؛ فضیلت و اسرار کعبه؛ معنای بیت؛ فلسفه احرام؛ طواف؛ اندیشه اجتماعی در عرفات، و حکمت حلال بودن حیوانات دریایی.
فالی، سیدحسین (متولد 1330)
بیان القرآن و العتره فی أسرار الحج و العمره، قم، دارالثقلین، چاپ 2، 1379، 263 ص، رقعی.
شابک: 0- 30- 6823- 964
ترجمه فارسی
حج‌در کلام‌قرآن‌و عترت، ترجمه عبدالله محمدی مازندرانی (1)، قم، دارالثقلین، چاپ 1،، 304 ص، رقعی.
شابک: 4- 56- 6823- 964
بررسی مسائل حج و عمره از جهات مختلف و بر اساس سیره‌ی معصومین (ع) و آیات قرآن است. مؤلف کمتر به جنبه فقهی بحث نظر داشته و بیشتر به فلسفه اعمال و مناسک توجه کرده است. وی در این راستا از آیات قرآن و روایات معصومین (ع) استفاده کرده است. به هنگام توضیح هر یک از مناسک حج، دعاهای کوتاه مربوط به آن آورده شده است. در پایان اشاره‌ای نیز به اعمال مربوط به مدینه منوره صورت گرفته است.
فرهنگیان‌نیا، فرشته (متولد 1360) و خضرایی، محمود علی‌اف (متولد 1359)
حج و فلسفه آن، تهران، فرشته فرهنگیان‌نیا و محمود علی‌اف خضرایی، چاپ 1،، 50 ص، رقعی.
شابک: 3- 3777- 04- 9647- 978
مجموعه مطالبی درباره فلسفه، اهداف و آداب حج است. نویسنده با
1- متولد 1326
ص: 343
استناد به احادیث معصومین (ع) مطالبی درباره فلسفه، اهداف، قداست و امنیت اماکن مقدسه مکه و مدینه و نقش سازنده آنها در زندگی مسلملنان مطرح کرده است.
فعالی، محمدتقی (متولد 1341)
اسرار عرفانی حج، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 536 ص، وزیری.
شابک: 9- 65- 5400- 964- 978
بررسی اسرار و رموز عرفانی اعمال و مناسک حج است. کتاب دارای سه بخش است. بخش اوّل اختصاص به حرم و اسرار عرفانی آن دارد که در سه فصل به ترتیب به شهر مکه مکرّمه، اسرار عرفانی مسجد الحرام و اسرار عرفانی کعبه پرداخته است. دوّمین بخش، شامل اسرار نورانی، معنوی و عرفانی مناسک و مواقف حج میشود و در نهایت سوّمین بخش مباحثی را پیرامون فضائل شهر پیامبر (ص)، مسجد الحرام و بقیع پیش‌رو قرار میدهد.
اسرار عرفانی عمره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 224 ص، رقعی.
شابک: 2- 150- 540- 964- 978
بررسی اسرار و فلسفه و مناسک حج عمره است. در واقع تلخیصی از کتاب اسرار عرفانی حج از همین نویسنده است. مؤلف طی سه بخش، اسرار عرفانی عمره را بررسی کرده است. بخش اول اختصاص به حرم دارد و خود دارای سه فصل است که به ترتیب اسرار عرفانی شهر مکه، مسجد الحرام و کعبه بررسی شده است. در بخش دوم، اسرار نورانی، معنوی و عرفانی مناسک عمره مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم، مباحثی پیرامون فضایل شهر مدینه، مسجد النبی، و بقیع بیا ن شده است.
فقیه‌امامی، سیدحسن (متولد 1313)
فلسفه‌ی حج، اصفهان، مدرسه علمیه ذوالفقار اصفهان،
ص: 344
چاپ 1، 1387، 40 ص، جیبی.
شابک: 2- 2698- 04- 964- 978
بررسی اسرار و مناسک حج است. در واقع سخنرانی حضرت آیتالله سیدحسن فقیه‌امامی پیرامون فلسفه‌ی حج است.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1) (1006- 1091 ق)
اسرار العبادات: الطهاره- الزکاه- الحج- الصوم- الصلاه، قم، ذوی‌القربی، چاپ 1، 1384، 344 ص، وزیری.
شابک: 8- 053- 518- 964
بررسی فلسفه و اسرار برخی عبادات مثل طهارت، نماز، زکات، حج و روزه است.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
حج در اندیشه اسلامی، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1381، 376 ص، رقعی.
شابک: 9- 07- 7635- 964
بررسی اسرار حج به عنوان یکی از شکوهمندترین عبادت‌های اسلامی و شناسایی اماکن و ویژگیهای سرزمین وحی است. نویسنده از آیات، روایات و اشعار فارسی و عربی در تبیین اسرار حج استفاده کرده است. برخی عناوین مطرح شده در چهارده بخش کتاب عبارت‌اند از: جایگاه حج در اندیشه اسلامی، آداب سفر حج، معارف حج، پیشینه طواف، طواف در روایات، مقام ابراهیم (ع)، زمزم، صفا و مروه، عرفات، مزدلفه، شعب ابی طالب، جنه المعلاه و چگونگی نماز اهل سنت. این کتاب پیشتر به صورت
1- ملامحسن فیض؛ فیض، ملامحسن؛ کاشانی، محمد بن شاه مرتضی؛ فیض کاشانی، ملامحسن؛ محسن کاشانی، محمد بن شاه مرتضی
ص: 345
مقالاتی در فصلنامه میقات حج منتشر شده بود.
قزوهی، ابوالقاسم (متولد 1342)
تجلّی سیر و سلوک عرفانی در حج، سمنان، بوستان اندیشه، چاپ 1، 1385، 191 ص، رقعی.
شابک: 4- 12- 9645- 964- 978
بررسی اسرار و فلسفه مناسک حج است. نگارنده با هدف آشنا ساختن مخاطبان با رمز و راز و حقایق حج سعی کرده است اعمال حج را با هفت منزل در سیر و سلوک عرفانی که برابر با هفت مقال و ده حال است مقارن نماید. بر این اساس، وی از اولین مقام که توبه است با احرام آغاز کرده است و به آخرین مقام (مقام رضا)، ضمن برخورداری از برخی حالات، حج را به پایان می‌رساند. کتاب دارای هفت فصل و هفت منزل در عناوین زیر است: احرام، تجلی توبه؛ طواف، منزلگاه قرب؛ سعی بین صفا و مروه، تجلی خوف و رجاء؛ عرفات تجلی‌گاه یقین؛ مشعر الحرام، محل مشاهده؛ رمی جمرات، تجلی توکل؛ قربانی و تقصیر، تجلی رضا و فنا.
کرمانی، طوبی (متولد 1326)
فلسفه‌راز و نیاز، تهران، بین‌المللی‌الهدی، چاپ 1،، 137 ص.
شابک: 8- 093- 739- 964
بررسی فلسفه و اسرار راز و نیاز در ادعیه، نماز و فریضه حج است.
کرمی، محسن
سفر به دیار دوست: حج و عمره، قم، نشر روح، چاپ 2، 1386، 168 ص، رقعی.
شابک: 3- 14- 6790- 964
بررسی جنبههای اخلاقی، عرفانی و اجتماعی حج است. در این نوشتار برخی پرسشهای زائران بیت‌الله الحرام درباره اعمال و مناسک حج از
ص: 346
جنبه فلسفه و اسرار آن پاسخ داده شده است. مطالب نویسنده ذیل این سرفصل‌ها سامان یافته است: حج برترین عبادت؛ پیامدها و آثار شوم «ترک حج»؛ منافع حج؛ وظیفه زمامدار مسلمان درباره حج؛ مکه، حرم، کعبه؛ برخی از نامهای خانه خدا؛ آیات بینات در خانه خدا؛ اعمال و مناسک حج،
کریم، فارس حسون (1) (متولد 1331)
علل و معانی الحج، قم، باقیات، چاپ 1، 1427 ق، 184 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 53- 6168- 964
بررسی علل احکام حج و تبیین معانی فلسفه و مقاصد احکام مناسک است. علل‌نگاری در این اثر شامل تبیین معانی الفاط و حکمت‌ها و فواید احکام است که در قرون سوم تا پنجم به صورت یک مکتب گسترده تبدیل شده بود. در متون روایی شیعه مخصوصاً آثار شیخ صدوق مجموعهای وافر از این روایات درباره موضوعات گوناگون وجود دارد. کتاب حاضر در سه بخش درباره مسائل و الفاظ و احکام حج تدوین یافته است. ابتدا در بیست و سه باب علت و فلسفه نام‌گذاری مفاهیم حج مانند مکه، بیت‌الحرام، کعبه، صفا و مروه، یوم ترویه، حج، مزدلفه، تلبیه و عرفات ذکر شده، سپس سلسله روایاتی درباره علت و فلسفه و فواید احکام گوناگون حج (واجبات، محرمات و مکروهات) در 71 باب آمده است. در بخش سوم معانی، مسائل و مفاهیم حج مانند رفث و فسوق، حج اکبر، مکاء و تصدیه و شاهد و مشهود تحلیل شده است. در این بخش عمدتاً تفسیری باطنی و نامشهود از واژه‌ها و مفاهیم شده و با فلسفه تسمیه و علل در بخش اول و دوم متفاوت است.
1- حسون کریم، فارس؛ دیناروند فارس حسون؛ فارس حسون دیناروند؛ فارس حسون کریم
ص: 347
م. الف، عبدالله
شریعت، طریقت و حقیقت حج، دانشیاران ایران، چاپ 1، 1387، 128 ص، وزیری.
شابک:
x
- 9- 96931- 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد مختلف حج از دیدگاه قرآن است. خداوند در آیات مختلفی از قرآن به موضوع حج پرداخته است. در آیات، به روشنی وجوب حج برای کسانی که استطاعت آن را داشته باشند، بیان و انواع حج- عمره و تمتع- تشریح شده است. علاوه بر آن در آیاتی، به شرط قبول حج اشاره شده است؛ بدین معنا که هر فرد زائر خانه خدا باید اعمال و آداب حج را درک کرده و به طور صحیح انجام دهد و در غیر این صورت حج وی مقبول نخواهد بود. نگارنده در کتاب حاضر در دو بخش به تشریح حج در دو حیطه عملی و علمی میپردازد. بخش عملی شامل شریعت، احکام، طریقت و آداب حج و بخش علمی مشتمل بر حقیقت حج و اسرار آن است. وی علاوه بر آن رویت قلبی یکی از حاجیان را به تصویر می‌کشد.
مبینی سوچلمایی، حسن
نگاهی به حج، ساری، توسعه علوم، چاپ 1،، 88 ص، رقعی.
شابک: 4- 24- 6842- 964
بررسی و تحلیل مناسک حج در قالب یک سفرنامه است. این کتاب حاوی نکاتی است که نگارنده در سفر حج خویش آن را برجسته یافته است و بدین رو هم سفرنامه است و هم تحلیل حج.
ص: 348
مجدآبادی، علی‌اصغر (1) (متولد 1335)
حج آگاهان: چرایی‌ها و چگونگی‌ها، ویرایشِ علی اعوانی (2)، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نشر آجا، چاپ 1،، 640 ص، وزیری.
شابک: 4- 73- 6630- 964- 978
بررسی برخی از ابعاد حج از جمله اسرار و رموز اعمال و مناسک حج است. از جمله عناوین مورد بحث نویسنده موارد زیر است: استطاعت، سفر (آئین سفر حج، وظایف قبل از سفر، توبه، وظایف در حین سفر)، نکاتی درباره عربستان، معانی حج، اهمیت حج در ایران، حج واقعی، هدف حج از دیدگاه شیعه، برکات حج، اقسام حج، اسرار و فلسفه حج، ابعاد اقتصادی حج، ابعاد فرهنگی حج.
حج فرزانگان، تعبد آگاهانه، تهران، صبانام، دو جلد در یک مجلد، چاپ 1،، 700 ص.
شابک: 1- 8384- 06- 964
این‌کتاب‌قبلا به‌صورت‌دو جلد مجزا توسط علی‌اصغر مجدآبادی‌منتشر شده‌است.
مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام
عظمت حج، ترجمه سیداحتشام عباس زیدی، تهران، مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام، چاپ 1، 1417 ق، 27 ص، وزیری. اردو.
1- مجدآرا، علی‌اصغر
2- متولد 1337
ص: 349
شابک: 8- 80- 6177- 964
بررسی جنبههای باطنی و فلسفه و آداب حج است. برخی از مطالب کتاب بدین قرار است: اهمیت حج، حج توجه به خدا، لبیک گفتن و قربانی، حج اکبر و اصغر، اثرات و فواید حج، آداب مقدمات احرام، نگاه به کعبه، فلسفه کعبه، حجر اسماعیل، حجرالاسود، قرآن در حج، زیارت پیامبر، حج و رهبری.
محدثی، جواد (متولد 1332)
روح حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 126 ص، رقعی.
شابک:
x
- 46- 7635- 964
بررسی روح حج و شمه‌ای از آداب باطنی آن است تا زائران بیت‌الله الحرام با واقعیت‌های مناسک آشنا شوند. خط سیری که وی در نظر گرفته از مدینه و زیارت حرم نبوی و زیارت امامان مدفون در بقیع آغاز میشود و به مکه و اعمال حج و حضور در عرفات و مشعر و منی ختم میگردد.
همیشه حاجی بمانیم، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 26 ص.
شابک: 7- 229- 531- 964- 978
بررسی فلسفه حج و معرفی تأثیرات واقعی حج است.
محدثی خراسانی، مصطفی
شوق کعبه: تأملی فلسفی و زیباشناسانه در سیر و سلوک حج، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ 1، 1385، 70 ص، رقعی.
شابک: 7- 342- 506- 964- 978
ص: 350
عنوان دیگر: تأملی فلسفی و زیباشناسانه در سیر و سلوک حج.
مجموعه یادداشتهای نویسنده از سفر به خانه خدا درباره مسائل زیباشناختی و فلسفی و هنری مناسک است. دیدگاههای مختلف را آورده و به بررسی آنها پرداخته است. مناسک حج در این کتاب به منزله پلکانی به تصویر کشیده شده است که انسان با طی کردن این مسیر متحول و به خداوند نزدیک‌تر میشود.
محمدزاده‌مزینان، مهدی (متولد 1355)
حج‌در آینه‌ی تاریخ، تهران، الهه ناز، چاپ 1،، 11+ 64 ص.
شابک: 9- 21- 8354- 964
بررسی تحولات تاریخی حج و تحلیل جنبههای عرفانی مناسک حج است.
محمدی، رمضان
پرسمان قرآنی حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 264 ص، وزیری.
شابک: 4- 198- 540- 964- 978
بررسی اهمیت و فلسفه‌ی اعمال ومناسک حج و نیز فلسفه زیارت، از منظر آیات قرآن است. نویسنده طی شش فصل، در قالب پرسش و پاسخ نگاه قرآن را به موضوعات درباره حج بررسی کرده است. عناوین فصول عبارت‌اند از: اهمیت حج از نگاه اسلام و دیگر ادیان (برررسی اهمیت حج و قدمت و حرمت خانه کعبه)؛ اعمال و مناسک حج؛ فلسفه حج؛ آداب سفر حج؛ اماکن حج؛ زیارت و اهمیت آن از منظر قرآن.
محیطی، علی
حج صالحان، قم، قائم آل محمد، چاپ 1، 1386،
ص: 351
323 ص، وزیری.
مجموعه دانستنیهای حج شامل احکام، اسرار، تاریخ، اماکن، و پرسش‌هایی درباره حج است، که در قالبی نو عرضه شده است.
محیی‌لاری (1) (درگذشت 933 ق)
توصیف‌آثار تاریخی‌مکه‌و مدینه‌و فلسفه‌مناسک‌حج‌در فتوح‌الحرمین، به کوشش‌رسول‌جعفریان، قم، انصاریان، چاپ 1،، 94 ص، وزیری.
مجموعه اشعاری درباره مکه، مدینه و فلسفه حج است. این مجموعه در قالب کتابی به نام مثنوی «فتوح‌الحرمین» اثر محیی لاری از شاعران قرن نهم و دهم قمری آمده است. این اثر مشتمل بر بیان آثار تاریخی مکه و مدینه است که در قالب شعر آگاهی‌هایی درباره مسجد الحرام، مسجد النبی، بقیع، قبرستان ابوطالب، مسجد قبا، مساجد سبعه و برخی اماکن مقدس و تاریخی دیگر مکه و مدینه میدهد. همچنین این مثنوی، تحلیلی از فلسفه حج و ارکان آن است. ناظم این مثنوی، کتاب را به تصاویری از مساجد و مزارها و اماکن مقدس مکه و مدینه نیز مزین کرده است.
فتوح‌الحرمین، تصحیح‌و مقدمه‌علی‌محدث، تهران، اطلاعات، چاپ 1،، 122 ص.
شابک: 0- 062- 423- 964
بررسی جنبههای مختلف تاریخی، عرفانی و اجتماعی حج است. این نوشتار، نوعی راهنمای علمی و عملی حج است. مطالب کتاب، هم ناظر به مناسک و شرح شعائر حج و هم سیری در حکمت آن است.
1- محی‌الدین لاری؛ لاری، محیی‌الدین
ص: 352
مختاری، سیامک
برآستان‌جانان: سیری‌در حکمت‌و مناسک‌حج، ویرایش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، نشر و پژوهش فرزان‌روز، چاپ 1،، نوزده+ 552 ص، وزیری.
شابک:
x
- 267- 321- 964
عنوان دیگر: سیری‌در حکمت‌و مناسک‌حج.
دولت وصال: سیری در حکمت حج و آداب زیارت، ارومیه، حسام‌الدین چلبی، چاپ 1،، 395 ص.
شابک: 4- 3- 4034- 964
عنوان دیگر: سیری در حکمت حج.
بررسی فلسفه واسرار اعمال ومناسک حج است. همچنین اطلاعاتی درباره وضعیت اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی کشور عربستان بیان شده است.
مدرسی، سیدمحمد تقی (1)
(متولد 1945)
الحج‌ضیافه الله، تهران، دارالمحبان الحسین (ع)، چاپ 1، 1419 ق/ 1377، 96 ص.
شابک: 8- 23- 5648- 964
فی رحاب بیت‌الله، تهران، دار المحبان الحسین (ع)، چاپ 1، 1424 ق، 120 ص، رقعی، عربی.
شابک: x- 66- 7373- 964
1- محمدتقی المدرسی
ص: 353
بررسی جنبههای عرفانی و عبادی حج است. نویسنده با ذکر آیات و روایات، کوشیده ابعاد معنوی مناسک حج را توضیح دهد. او حجاج را به رعایت تقوا، خودسازی و تأمل در احکام حج فرا می‌خواند. به نظر وی، مناسک حج در حقیقت مراحل خودسازی را تعلیم میدهد و در صورت رعایت آداب و اخلاق حج، زائر به کسب معنویات حج نایل میشود. او مسئولیت‌های اجتماعی، سیاسی و معنوی مسلمانان حج‌گزار را یادآور شده و در ابتدای هر مطلب با ذکر آیات قرآن به موعظه و تعلیم اخلاقیات اسلامی پرداخته است.
مدرسی، سیدهادی
35 حکمه من حکم الحج، تهران، محبان الحسین (ع)، چاپ 1، 1428 ق، 72 ص، پالتویی، عربی.
شابک: 1- 032- 427- 964- 978
بررسی آثار فردی و اجتماعی و اسرار حج و جنبههای معنوی و تربیتی این عبادات اسلامی براساس آیات و روایات است. در بیان این حکمت‌ها و آموزه‌های حج معانی و خصوصیات مناسک و اعمال حج و نقش آن در تربیت و خودسازی و تکامل معنوی بیان شده است. در حج علاوه بر آثار معنوی و فردی، نمادها و نشانه‌های اجتماعی هم ظهور و بروز دارد و باعث وحدت و اتحاد جامعه اسلامی و امت واحده اسلامی میگردد.
مشکوه، سیدمحمدحسن
ره توشه حج، تهران، ابرون و یوسف، چاپ 1، 1377، 144 ص، پالتویی.
شابک: 6- 1- 9165- 964
بررسی اهمیت حج و منافع و فوائد مادی و معنوی آن است. نویسنده به منظور آموزش مناسک حج، آشنایی با بعضی از اسرار و رموز مناسک حج، آشنایی با اماکن مقدس مکه و آشنایی با برخی مستحبات و دعاهای مأثوره به بررسی‌های موضوعات مرتبط با حج در این کتاب پرداخته
ص: 354
است.
مصطفی، ثامر (1)
[الحج فی‌الکتاب والسنه]، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ 1، 1375/ 1996 م، 92 ص، رقعی.
این کتاب به زبان فرانسه است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
.p 92 ,1996 ,seuqimalsi snoitacinummoc sed te erutluc al ed noitasinagrO ,nareheT ,afatsoM remaT yb ,( eganirelep el )malsi ne jjah eL
شابک: 8- 01- 6177- 964
بررسی فلسفه حج و اثرات و ثمرات آن است. نویسنده حج را به عنوان یک عبادت از دیدگاه قرآن و سنت بررسی کرده است.
مطهری، مرتضی (2) (1299- 1358)
حج، تهران، صدرا، چاپ 5، 1387، 144 ص، رقعی.
شابک: 9- 24- 7299- 964
ویراست قبلی کتاب تحت عنوان حج (گزیده‌ای از یادداشت‌ها) منتشر شده است.
بررسی جنبههای مختلف حج، از نگاه عرفان و اخلاق است. گزیده‌ای از یادداشتهای مؤلف درباره حج و مسائل مرتبط با آن میباشد. در این کتاب نقش حج در وحدت و تفاهم مسلمانان، فایده و لزوم درس اخلاق برای مسافران حج، کعبه و نقش اجتماعی آن، احرام و فلسفه‌ی آن، اسرار حج و مطالبی دیگر مورد بحث قرار گرفته است.
حج، ترجمه فیروز حیدر فیضی،
1- ثامر مصطفی
2- شهید مطهری
ص: 355
به سفارش مؤسسه المنجی، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، م/، 195 ص.
مظاهری، حسین (1) (متولد 1312)
اسرار حج، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، چاپ 1، 1386، 64 ص، جیبی.
شابک: 4- 9- 96108- 964- 978
فروست: مجموعه آثار حضرت آیتالله العظمی مظاهری- 7
بررسی آثار باطنی و حقایق و اسرار حج با رویکردی عرفانی و با استناد به آیات و روایات است. نویسنده اسرار حج را تحت عنوان منازل حج به شرح زیر بیان کرده است: در منزل اول (سیر من الخلق الی الحق)، حج شامل توبه، یقظه، تخلیه، تحلیه و تجلیه که مربوط به خودسازی و پاکسازی درونی حجاج است طرح گردیده. در منزل دوم (سیر من الحق الی الخلق) شامل احرام، طواف، سعی بین صفا و مروه و دیگر اعمال حج که دستورات و فرامین الهی هستند ارائه گردیده و در منزل سوم وظیفه تبلیغ دین و مسئولیت بزرگ حاجیان به اختصار بیان شده است.
رساله حج، سلوک خداجویان، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، چاپ 1، 1388، 64 ص،
فروست: مجموعه آثار حضرت آیتالله العظمی مظاهری-. اخلاق؛
شابک: 0- 21- 2985- 964- 978
مظاهری، علی‌اکبر (1293- 1370)
از ژرفای حج: پیام امام سجاد (ع) به «شبلی» در باب فلسفه حج
1- آیتالله مظاهری
ص: 356
، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1375، 53 ص، رقعی.
شابک: 8- 04- 5985- 964
عنوان دیگر: پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات.
عنوان اصلی: من‌اسرار الحج: وصیه‌الامام السجاد علیه السلام الی" الشبلی" فی خصوص فلسفه‌الحج
در این نوشتار، حدیث امام سجاد (ع) خطاب به شخصی معروف به شبلی درباره فلسفه حج به صورت کامل همراه با ترجمه فارسی آمده است.
مظاهری‌حبیبی، غلامحسین (متولد 1300)
خلاصه‌فرهنگ اعتقادی‌حج، مشهد، استاد، چاپ 1،، 45 ص، جیبی.
شابک: 7- 39- 57- 66- 964
منظوری، زرین (متولد 1319)
حج، تهران، نصر ثابت، چاپ 1،، 344 ص، رقعی.
شابک: 2- 6- 95171- 964
بررسی ابعاد مختلف عبادت حج از منظر اخلاق و عرفان و تحلیل تأثیرات فردی و اجتماعی مناسک است. از جمله مفهوم حج، استطاعت در حج، بعد معنوی و روحی حج، تشرف در حج، دعای حج، عوامل کدورت و نورانیت قلب و روح، تاریخ پیدایش کعبه، نامهای کعبه، کیفیت اعمال و اقسام حج، نماز طواف، فلسفه‌ی وجوب حج، اعمال و مناسک
ص: 357
حج، امتیازات مدینه، نامهای مدینه در قرآن، آداب زیارت در تمام مشاهد مشرفه، و وقایع مهم سالهای هجری قمری.
مؤسسه‌البلاغ، گروه نویسندگان
الحج: عباده‌و تربیه، تهران، مؤسسه‌البلاغ، چاپ 1، 1404 ق/ 162، 70 ص.
فروست: مفاهیم‌اسلامی
حج، ترجمه‌رضا ناظمیان (1)، به کوشش سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت‌فرهنگی، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1،، 106 ص، جیبی.
فروست: مفاهیم اسلامی-
الحج: فضائله، آدابه، احکامه، قم، مؤسسه البلاغ، چاپ 1، 1382، 200 ص، جیبی.
موسوی غروی، سیدمحمدجواد (2) (متولد 1282)
فلسفه حج، بخش چهارم خورشید معرفت در گناه و طاعت پیرامون حج و عمره مأخوذ از قرآن مجید، تهران، اقبال، چاپ 1، 1361، 388 ص.
بررسی فلسفه و اسرار حج با استفاده از آیات قرآن است.
1- متولد 1341
2- غروی، سیدمحمدجواد
ص: 358
مؤمنی‌ها، محمدمهدی (متولد 1356)
ژرفای حج: آنچه درباره حج باید بدانیم، تهران، پیام آزادی، چاپ 1، 1386، 321 ص، وزیری.
شابک: 4- 808- 302- 964- 978
گزارشی از شهر مکه و مدینه و اماکن مذهبی آنها و بررسی ابعاد عرفانی حج است. در نوشتار حاضر ابتدا به صورت اجمالی سرزمین عربستان سعودی (حجاز) و موقعیت جغرافیایی و مذهبی آن معرفی گردیده و مشاعر و اماکن مقدس آن سرزمین به ویژه مکه و مدینه و تاریخچه و جغرافیای این دو شهر توصیف گردیده است. در ادامه اسرار و معارفی از حج به عنوان یکی از عبادات مهم الهی مطرح شده و منازل عرفانی حج و مناسک آن تشریح گردیده است. ادعیه و آداب و مستحبات سفر حج و لزوم توجه به کیفیت عبادت حج از مباحث پایانی این کتاب است.
مهریزی، م.
(1)
حج‌یا پرچم‌پیروز حق، قم، مؤسسه‌در راه‌حق، چاپ 1، 3، 213 ص، رقعی.
فروست: مؤسسه‌در راه‌حق- 3
عنوان دیگر: پرچم‌پیروز حق.
بررسی جنبههای مختلف حج و مناسک از منظر عرفان، اخلاق، جامعه‌شناسی و تاریخ است. در این نوشتار طی سه بخش برخی ابعاد حج بررسی شده است. عناوین بخشهای سه‌گانه عبارت‌اند از: آشنایی اجمالی با حج و عمره و اماکن مربوط؛ فضیلت و فلسفه حج از دیدگاه روایات؛ مناسک اجمالی حج.
1- صدر طباطبایی، م.
ص: 359
میرقاسمی، منیره (متولد 1347)
فلسفه حج و اثرات تربیتی آن از دیدگاه معصومین (ع)، تهران، فرهنگ دانشجو، چاپ 1، 1386، 200 ص، رقعی.
شابک: 2- 07- 8479- 964- 978
بررسی تأثیرات فردی و اجتماعی مناسک حج از نگاه‌های مختلف است. نگارنده نخست دین اسلام و سپس عبادات را در اسلام معرفی میکند. در ادامه تاریخچه‌ی حج را بیان کرده و آنگاه به جغرافیای تاریخی و سیاسی عربستان میپردازد. پس از آن آداب قبل از حج، هنگام مراسم و بعد از آن را به تفصیل بررسی میکند. و انواع آثار جسمانی، ذهنی، عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حج را برمی‌شمارد. افزون بر این موضوع تحکیم وحدت میان مسلمانان، بیداری مسلمانان و برائت از مشرکان را مطرح کرده و به جنبههای عالی رشد از طریق حج و آثار معنوی آن اشاره میکند.
نجفی‌روحانی، نجف (1) (متولد 1344)
آشنایی‌با اسرار عمره: ویژه‌دانشجویان، تهران، نشر مشعر؛ وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری، ستاد عمره‌دانشجویی، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 4- 96- 6293- 964
این کتاب بررسی تأثیرات اخلاقی و اجتماعی مناسک است. به سفارش ستاد عمره‌ی دانشجویی نگاشته شده و تلاشی برای آشنایی دانشجویانی اعزامی به سفر عمره با لطائف، اسرار، رموز عرفانی و معنوی عمره مفرده است.
پرتوی از جلوه‌های عرفانی حج،
1- روحانی، نجف؛ نجفی، نجف
ص: 360
تهران، بشیر علم و ادب، چاپ 1، 1378، 176 ص، رقعی.
شابک: 7- 13- 6818- 964
عمره‌مفرد (مناسک، اسرار، اماکن) ویژه‌دانشجویان، به کوشش ستاد عمره‌دانشجویی، قم، دفتر نشر و پخش‌معارف، چاپ 1،، 296 ص.
نقیبی، سیدابوالقاسم (متولد 1342)
فلسفه احکام حج از منظر قرآن کریم به ضمیمه چهل حدیث حج، تهران، دفتر نشر اسلامی، چاپ 1، 1387، 238 ص، رقعی.
شابک: 0- 198- 476- 964- 978
چاپ دیگر
تهران، پاتیرام، چاپ 1، 7، 238 ص، رقعی.
بررسی فلسفه احکام حج و اهداف این احکام و تأثیرات فردی و اجتماعی آن بر اساس قرآن و حدیث است. در بخش نخست این نوشتار فلسفه احکام حج از نظر قرآن بیان شده است و در بخش دوم، چهل حدیث از احادیث حج، انتخاب و همراه با ترجمه عرضه شده است.
نقی‌زاده، محمد (متولد 1331)
تأملی در معنای مناسک حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 232 ص، رقعی
شابک: 5- 047- 540- 964- 978
بررسی جنبه‌هایی از حج از جمله فلسفه، آداب و اخلاقیاتی که حجاج باید مراعات کنند، است. این نوشتار حلاصه‌ای است از آنچه طی سفر حج به ذهن مؤلف رسیده و یا با آن برخورد کرده است. مطالب کتاب به پنج بخش اصلی تقسیم شدهاند که عناوین این بخشها عبارت‌اند از:
ص: 361
کلّیاتی درباره مکان و زمان و سابقه هر موضوع؛ معرفی اجمالی مکان‌هایی که حاجی در آنها حاضر میشود؛ شناخت اجمالی مناسکِ حج؛ مختصری درمورد مدینه؛ ذکر ویژگیهای پیامبر خدا (ص) و زیبایی آن حضرت.
نیلی‌پور، مهدی (متولد 1341)
مدیریت معنوی حج و عمره، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 1، 1388، 216 ص، پالتویی.
شابک: 9- 20- 5428- 600- 978
عنوان دیگر: شهر سپید خدا: مدیریت معنوی حج و عمره.
بررسی حقایق و معارف مناسک و اعمال حج و آداب و اخلاقیات حج است. نگارنده در این کتاب با بهره‌گیری از آیات و روایات و آثار علمی فقها تلاش کرده است تا با طرح سلسله اصولی با عنوان «اصول مدیریت معنوی حج و عمره» به بازشناسی معارف ناب حج بپردازد. اصل دعا و ذکر، توجه به فتوحات مکیه، مهدی‌باوری و مهدی‌یاوری، و وقوف و سکون در حج برخی از اصول ذکرشده هستند.
فصل دوم: آداب حج
توضیح: منظور از آداب، وظایفی یا خلق وخو و رفتارهایی است که از زائران و حجاج انتظار هست. جامعه از فردی که به سفر مکه رفته، توقع‌هایی دارند که از افراد دیگر ندارند. از اینرو حجاج و زائران علاوه بر عمل به دستورات دینی و احکام فقهی، موظف‌اند به آداب مندرج در علم اخلاق یا توصیه‌هایی که اخلاقیون گفته‌اند یا رسم و سنت‌هایی که در جوامع باب شده نیز بپردازند، زیرا نادیده انگاشتن و بی‌توجهی یا کم‌توجهی به آنها، ناخشنودی و عدم رضایت اجتماعی را به دنبال دارد. از اینرو به دلیل اهمیت آداب، فصل ویژهای برای آن گشوده شد. البته کتابهای تألیفی مستقل یا کتابهایی که یک یا چند بخش آن در این زمینه است، فراوان میباشد و می‌طلبید تا یک فصل به آن اختصاص یابد.
این فصل به معرفی کتابهایی که در عنوان آن آداب حج هست یا بخش مهمی از آن آداب است میپردازد. البته جهت صرفه‌جویی، همه‌ی آثار چکیده نشده و نیز همه‌ی آثار چکیده شده، چکیده جامع ندارند. فقط تعدادی از آنها که به دلیل جامعیت و تنوع مطالب یا قدمت و امثال اینها، چکیده جامع نوشته شد ولی بقیه آثار به دلیل روشن بودن عنوان یا چکیده ندارند یا چکیدهای کوتاه در حد شناسه و معرفی اثر دارند.
ص: 362
آل‌عصفور، حسن (متولد 1972 م)
المنار لاعمال‌مکه والمدینه، قم، دارالتفسیر، چاپ 1،، 310 ص، جیبی.
شابک: 4- 67- 7866- 964
بررسی جنبههای مختلف اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه، نیز آداب ورود و حضور در این اماکن و اعمال زیارت این اماکن است.
آل عصفور، محسن
مختصر تبصره الناسکین بسنن الحجاج‌و المعتمرین، قم، انوار الهدی، ق/، 384 ص.
افست‌از روی‌چاپ‌بحرین: مکتبه‌اجیاد.
رساله عملیه و مجموعه مناسک و آداب حج بر اساس فقه جعفری است.
ابراهیمی، ابراهیم
حریم عشق، قم، تأمین، چاپ 1، 1383، 336 ص، رقعی.
شابک: 9- 21- 8047- 964
مجموعه آداب و وظایف زائران به هنگام زیارت خانه خدا و اماکن متبرکه است. نویسنده در چهار بخش آنها را شرح میدهد. در بخش اول اخلاق و آداب سفر از جمله آداب مسافرت، استطاعت اخلاقی، فرصت‌یابی و فرصت‌شناسی، و در بخش دوم آموزش احکام و مناسک به صورت کلی تشریح میگردد. نویسنده در بخش سوم با توصیف خصوصیات و ویژگیهای جغرافیایی اماکن متبرکه، به ارج و منزلت آنها اشاره میکند. وی در پایان درباره مکه و اماکن متبرکه این شهر، فضیلت کعبه و مسجد الحرام، آداب و اعمال و دیگر مطالب تکمیلی و مرتبط با نقاط و نواحی مقدس مکه سخن می‌گوید.
ص: 363
ابراهیمی، محمدحسین (متولد 1329)
با کاروان‌حج: تذکراتی لازم برای‌زائران‌و روحانیان‌حج، قم، حوزه‌علمیه‌قم، دفتر تبلیغات‌اسلامی، مرکز انتشارات، چاپ 1،، 103 ص، رقعی.
شابک: 2- 095- 424- 964
فروست: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌علمیه‌قم، مرکز انتشارات- 190
مجموعه توصیه‌ها و تعیین وظایف حجاج و روحانیون کاروانها است. این نوشتار در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول درباره بیست و شش عنوانِ فقهی و عبادی است، که به مکه و مدینه مربوط میشود؛ فصل دوم، مطالبی درباره فلسفه حج و معرفی مواقف کریمه و مشاهد شریفه آن است؛ و در فصل آخر موضوع اعلان برائت از مشرکان و تاریخ و فلسفه آن، و نیز مطالبی درباره زیارت و فرهنگ قرائت قرآن آمده است.
بدون مؤلف
فانوس‌در حج، قم، تامین، چاپ 1،، 172 ص.
7- 9- 93379- 964
مجموعه آداب و وظایف زائران به هنگام زیارت اماکن مقدس دو شهر مکه و مدینه است.
ابطحی، سیدحسن (1)
(متولد 131 4)
راه‌خدا: در مسائل‌اخلاقی‌و اجتماعی‌و اماکن‌مقدسه‌مکه‌و مدینه، مشهد، کانون‌بحث‌و انتقاد دینی، چاپ 1،، 191 ص.
1- ابطحی خراسانی، سیدحسن
ص: 364
چاپ دیگر
تهران، بطحاء، چاپ 1، 1381، 191 ص.
شابک: 5- 02- 6331- 964
ابن‌باز، عبدالعزیز بن عبدالله (1)
راهنمای‌حاجیان، ترجمه توفیق‌منبری (2)، سنندج، پرتو بیان، چاپ 1، 1384، 87 ص.
شابک: 5- 778- 8327- 964
عنوان اصلی: دلیل الحاج والمعتمر و زائر مسجدالرسول صلی الله علیه‌و سلم.
راهنمای‌حج‌عمره‌و دیدار از مسجد النبی، ترجمه مسعود رضائی (3)، سنندج، کتابفروشی‌مردوخ، چاپ 1،، 77 ص.
شابک:
x
- 3333- 06- 964
عنوان‌اصلی:
euqsom s'tehporp eht gnitisiV dna harmu ,jjaH ot ediug A
.
ابوالقاسمی، نعمت (متولد 1315)
کعبه‌و حج، رشت، عالی، چاپ 1،، 61 ص، رقعی.
شابک: x- 7- 90626- 964
مجموعه آدابی که زائران عمل میکنند و وظایف اخلاقی که اجرا میکنند. در این نوشتار به اختصار از تاریخچه خانه کعبه و اعمال و آداب مراسم حج سخن رفته، ضمن آن که شرحی مختصر ذیل هر یک از اعمال مربوط
1- بن‌باز، عبدالعزیز بن عبدالله
2- متولد 1335
3- متولد 1354
ص: 365
به حج درج شده است.
ابوزید، مهدی ایلیا
الآداب المعنویه للحج و آثار التربویه، قم، بهمن‌آرا، چاپ 1، 1426 ق، 260 ص، وزیری.
شابک: 2- 13- 8859- 964
احمدی، مهدی
آداب الحرمین: راهنمای حجاج در مکه و مدینه، قم، نصایح، چاپ 3، 264 ص، جیبی.
شابک: 8- 0- 91852- 964
اشرفی، سلاطین (متولد 1324)
سوته‌دلان: در هوای یار، ره توشه راهیان بیت الله الحرام، رشت، دهسرا، چاپ 1، 1382، 122 ص، رقعی.
شابک: 8- 72- 7169- 964
عنوان دیگر: در هوای یار، ره توشه راهیان بیت الله الحرام.
مجموعه آداب تشرف به حرمین شریفین یعنی خانه خدا و مسجد نبوی است. نویسنده به زبانی ساده، آداب و مناسک و اعمال عبادی سفر حج از آغاز تا پایان را بیان کرده است. نگارنده نخست با بهره‌گیری از آیات قرآن، احادیث و روایات و حکایت‌هایی، مطالبی درباره دوری از گناه و دعا و نیایش توضیح داده سپس احکام مربوط به نیت در حج تمتع و عمره را معرفی کرده است. در ادامه با استناد به احادیث و روایات به آداب زیارت اماکن مقدس اشاره شده و در پایان اماکن زیارتی در مکه مکرمه و مدینه منوره معرفی میشود.
ص: 366
افتخاری گلپایگانی، علی (متولد 1304)
قبل‌از حج‌بخوانید: آداب‌حج، اعمال‌حج، اسرارحج، بی‌جا، علی‌افتخاری گلپایگانی، چاپ 1، 1425 ق/ 1383، 253 ص، جیبی.
چاپ‌های دیگر
قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1،، 202 ص.
قم، دفتر حضرت‌آیت الله العظمی سیستانی، چاپ 1، ق/، 253 ص، جیبی.
اکبری، علی‌اصغر (متولد 1328)
حج‌با امیر الحاج، تهران، علی‌اصغر اکبری، چاپ 1،، 220 ص.
شابک: 0- 1900- 06- 964
مجموعه آداب فریضه حج، نیز وظایف مدیران کاروانها و عمدتاً اخلاقیات آنها است.
الهی، محمد
به‌سوی قیامت‌صغری، یا، مقدمات‌حج ابراهیمی، تهران، نگین‌سبز، چاپ 1،، 70 ص، جیبی.
شابک:
x
- 0- 92934- 964
عنوان دیگر: مقدمات حج‌ابراهیمی
مجموعه آداب و رسوم مسافرت در فرهنگ اسلام و وظایف اخلاقی و دینی مسافران، نیز آداب زیارت اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است. نویسنده به روش پرسش و پاسخ مطالب را بیان کرده است.
ص: 367
امامی، محمود (متولد 1305)
آداب حج، تهران، دانشیاران ایران، چاپ 1،، 125 ص.
شابک: x- 9- 96931- 964
انصاری، اسماعیل (متولد 1330)
خط سیر ما یا صراط مستقیم، قم، بی نا، چاپ 1، 1400 ق، 258 ص.
مجموعه آداب و رسوم اخلاقی و عرفی زیارت اماکن مقدس و نیز وظایف زائران در موسم حج است.
انصاریان، حسین (1) (متولد 1323)
ادب و آداب زائر، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 95 ص، پالتویی.
شابک: 3- 096- 540- 964- 978
بررسی چگونگی اجرای اخلاق و ادب به هنگام حج و به هنگام زیارت مسجد نبوی شریف است. این رساله مختصر با تکیه بر آیات قرآن و روایات تنظیم شده و در سفر حج و عمره برای زائران کاربرد دارد. نویسنده ذیل چهل عنوان آداب اماکن مقدس مکه و مدینه که بر عهده زائران است را بیان نموده است.
بابازاده، علی‌اکبر (متولد 1334)
با هم به حج و عمره، قم، دانش و ادب، چاپ 1، 1384، 316 ص، رقعی.
شابک: 7- 9- 93820- 964
مجموعه دانستنیهای دینی، زیارتی، فقهی و اخلاقی در باب حج و عمره و
1- متخلص به مسکین؛ نافذ
ص: 368
مناسک آن‌است. نویسنده با ترسیم چهره معنوی مکه ومدینه ومعرفی اماکن زیارتی، زائران را از جهت اخلاقی، خودسازی در پنج فصل راهنمایی کرده است. در فصل اول مقدماتی درباره آمادگی برای سفر، اطلاعات لازم از عربستان و فرهنگ آن کشور، و در فصل دوم فرازهای زیارتی مدینه معرفی شده است. در فصل سوم عمره مفرده و عمره تمتع و اسرار و فلسفه اعمال آمده است. در فصل چهارم حج تمتع از جنبه اخلاقی، فقهی و تاریخی بحث شده و در پایان، مطالب گوناگونی از زیارتها، دعاها، اشعار، احکام حج و نظریات مراجع تقلید نقل شده است.
باقریان، مرتضی (متولد
( 1297
ره‌توشه زائران حج، قم، فاضل، چاپ 1،، 207 ص، جیبی.
مجموعه آداب سفر حج به همراه برخی ادعیه و نیز وظایف اخلاقی زائران و مدیران و روحانیون است.
باقریان همایونشهری، مرتضی (1) (متولد 1317)
راهنمای عمره، قم، مشرقین، چاپ 1،، 167 ص.
شابک 1- 84- 5781- 964
مجموعه آداب سفر حج به همراه برخی ادعیه و نیز بیان وظایف اخلاقی حجاج و راهنمایان حجاج است.
بحرانی، عبدالرضا عبدالعزیز
العمده و المختار من الروایات، کتاب الحج، قم، روح الامین، چاپ 3، 1426 ق، 430 ص، وزیری، عربی.
شابک: 6- 2- 94724- 964
1- باقریان خمینی‌شهری، مرتضی
ص: 369
بررسی آداب و اعمال حج و وظایف و تکالیف حاجیان از دیدگاه منابع فقهی و روایی است. نگارنده در آغاز طواف واجب را که از ارکان مهم و محوری حکم حج میباشد از نظر خوانندگان گذرانده و به تمام مسائل مرتبط با این عمل در هنگام طواف از طهارت گرفته تا هرگونه اعمال سهو که از اعضا و جوارح بدن صادر شود به تفصیل با ذکر جزئیات سخن به میان آورده، و در ادامه نماز طواف و دیگر واجبات حج تمتّع و سعی صفا و مروه و مقدّمات پیش از آن و آداب بعد از آن از جمله تقصیر را یک به یک شرح داده است. احرام حج و اوقات و موضع آن، وقوف در عرفات و آداب و وظایف شرعی عمل وقوف مبحث پایانی این کتاب است.
برهانی‌فر، محمدحسن و دیگران
جلوه ذات، کرج، دانشگاه آزاد اسلامی (کرج)، چاپ 1،، 105 ص.
شابک: 2- 734- 450- 964- 978
مجموعه آداب و رسوم اماکن مقدس مکه و مدینه به همراه خلاصه‌ای از مناسک حج بر مینای فقه جعفری است.
بزاز، محمدصالح (1)
کلام‌الزائر و الحاج‌و من فی‌خدمتهم: با ما به‌مکه‌مکرمه بیائید، ترجمه‌محمود خیری (2)، رشت، دانشگاه‌گیلان، چاپ 1،، 88 ص.
شابک: 8- 16- 7392- 964
1- محمد صالح بزاز؛ صالح بزاز، محمد
2- متولد 1329
ص: 370
عنوان دیگر: با ما به‌مکه مکرمه بیائید.
فروست: انتشارات دانشگاه گیلان-
توضیحاتی درباره اماکن مقدس دو شهر مکه و مدینه و نیز آداب زیارت این اماکن به همراه برخی ادعیه و زیارات است.
بصیری، علیرضا
گلواژه‌های حج و عمره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 59 ص.
شابک: 3- 124- 540- 964- 978
آداب زیارتی در ایام حج و عمره مفرده و وظایف اخلاقی حجاج است. مواردی مثل خشوع قلبی حاجی به هنگام زیارت خانه خدا، اهتمام به اعمال عبادی به جای بازار و خرید است.
بطحائی‌گلپایگانی، علی
آداب‌الحرمین، تهران، خزر، چاپ 1، 1370، 352 ص، جیبی.
شابک: 7- 1- 90926- 964
عنوان‌روی‌جلد: آداب‌الحرمین بانضمام: اعمال‌حج‌تمتع و عمره‌مفرده.
بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی
حج، تهران، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، چاپ 1، 1362، 262 ص، رقعی.
بررسی‌هایی درباره آداب و اعمال حج و وظایف حجاج به هنگام ورود به اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است. به ضمیمه کتاب، تصاویری از اماکن و مشاهد مشرفه مکه و مدینه آمده است.
ص: 371
بهشتی، محمدکاظم
حج‌برای‌همه، تهران، اقبال، چاپ 1، 1380، 118 ص، پالتویی.
شابک: 7- 104- 406- 964
توضیحاتی درباره فضایل حج، آداب، برخی احکام و مناسک آن است. خوانندگان در انتهای کتاب اطلاعات مختصری درباره برخی مکانهای تاریخی و مقدس مکه و مدینه همچون: مسجد النبی، قبرستان بقیع، و مساجد مدینه ذکر گردیده است.
بیات‌مقدم، شهره و موسوی، سیدمحمدابراهیم و توحیدنیا، جعفر
راهیان معرفت، اصفهان، گلها، چاپ 1، 1387، 116 ص، رقعی.
شابک: 3- 1586- 04- 964- 978
پناه‌علی‌نیا، عیوض و سخایی، سیده مژگان
شمیم دیدار، فقاهت، چاپ 5، 1387، 48 ص، پالتویی.
شابک: 6- 38- 7911- 964
فروست: سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی (3)
اطلاعات مختصری از برخی مسائل مرتبط با حج عمره برای دانشجویان اعزامی به مراسم عمره داده شده است. اطلاعات لازمی که رعایت آنها موجب ارتقا و تأثیر افزون‌تر حج میشود. این اطلاعات از تجارب شخص حجاج و مدیران و از متون دینی اخذ شده است.
ص: 372
ترابی شهرضایی، اکبر
قطره‌ای از زلال معرفت یا دعا و زیارت در عمره مفرده، قم، حبل المتین، چاپ 1، 1422 ق، 208 ص، رقعی.
شابک: 1- 0- 93462- 964
تریز، عبدالرشید (متولد 1347)
همراه با کاروان عمره، تهران، احسان، چاپ 1،، 122 ص، جیبی.
شابک: 8- 540- 356- 964
عنوان روی جلد: همراه با کاروان عمره از دیدگاه اهل سنت.
چاپ دیگر
زاهدان، عبدالرشید تریز، چاپ 1،، 89 ص، جیبی.
شابک: 8- 1499- 06- 964
بیان آداب، احکام و مسائل مختلف حج عمره بر اساس فقه اهل سنت و اخلاق اسلامی و تجارب شخصی است. کتاب به سه بخش تقسیم شده است که به ترتیب احکام و مسائل عمره، آداب زیارت مسجد نبوی شریف و مسائل متفرقه را شامل میشود. در پایان کتاب نیز جدول خلاصه‌ی اعمال عمره آورده شده است.
تشکر، احمد (متولد 1336) و مرادی، صفر (متولد 1359)
حج مقبول در آیینه اسلام، قم، ناجی جزایری، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک: 0- 62- 7572- 964- 978
تحقیقی در مورد ابعاد مختلف حج از لحاظ سیاسی، اجتماعی، عبادی و
ص: 373
اخلاقی است. در نوشتار حاضر ابتدا به مفهوم لغوی و اصطلاحی حج و آثار مثبت فردی و اجتماعی آن اشاره شده و سپس فلسفه اعمال حج مانند طواف، قربانی، برائت از مشرکین، وقوف در عرفات و سایر عبادات مربوط به حج بیان گردیده است. آنگاه نویسنده به بررسی ثواب حج و تاثیر آن در قبولی توبه اشاره نموده و راههای جایگزینی کسب ثواب حج به وسیله اعمالی مانند: رسیدگی به مستمندان، صله رحم، انفاق و کارهای خیر دیگر را بیان کرده است. وی همچنین به شرایط قبولی حج مانند تفکر در اعمال حج، حج نمودن با مال حلال، عدم ریا، استغفار و ندامت از گناه و عهد نمودن بر ترک آن و امامت و ولایت اهلبیت (ع) پرداخته و ابعاد مختلف فردی و اجتماعی حج را بررسی نموده است.
توماج، الله‌قلی (متولد 1343)
آداب و ادعیه حج، گرگان، ریحانی گرگان، چاپ 1،، 96 ص، جیبی.
شابک: 8- 03- 5400- 964- 978
مجموعهای از آداب و احکام اماکن مقدس مکه و مدینه به همراه خلاصه‌ای از مناسک حج و برخی از ادعیه است.
تهرانی، محمد
ایضاح المسالک: حج، تهران، سینه سرخ، چاپ 1، 1385، 183 ص، وزیری.
شابک: 8- 24- 7887- 964
جعفراف، فاطمه
راهیان عشق، قم، بخشایش، چاپ 1، 1387، 272 ص، وزیری.
شابک: 7- 97- 8696- 964
بررسی آداب زیارت اماکن متبرکه در مدینه و اعمال مربوط به
ص: 374
مسجد شجره و دعاهای آن است. کتاب حاضر در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول کتاب آداب و اعمال مربوط به اماکن زیارتی شهر مقدس مدینه اعم از زیارتنامههای ائمه بقیع و سایر شخصیت‌های مهم اسلامی مدفون در مدینه و آداب این زیارتها آمده است. در بخش دوم کتاب واجبات احرام و کیفیت اعمال و مناسک حج به ویژه اعمال مسجد شجره و دعاهای مربوط به هر یک از اعمال حج مثل دعاهای طواف و سعی بین صفا و مروه ذکر شده است. آداب طواف و ورود به مسجد الحرام و زیارتنامههای اماکن متبرکه مکه نیز در لابلای مباحث آمده است.
جعفری، عبدالسلام کاظم (متولد 1337)
دلیل‌الحاج‌و المعتمر، قم، سبط النبی (ص)، چاپ 1، ق/، 335 ص.
شابک: 2- 0- 94553- 964
جلالی، محمدرفیع
راهنمای‌سفر حجاز ابتدا تا انتها، تهران، محمدرفیع‌جلالی، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 0- 9043- 06- 964
بررسی مراحل مختلف سفر حج و لزوم رعایت آداب اخلاقی و عرفی مثل حضور قلب به هنگام استسلام حجرالاسود است.
حاجی‌شفیعی، جواد
کیمیای حج، اصفهان، اقیانوس معرفت، چاپ 1، 1387، 72 ص، پالتویی.
شابک: 1- 4- 90026- 600- 978
بررسی تجارب و اندیشه‌های حج‌گزاران و تحلیل خاطرات برخی
ص: 375
خاطره‌نویسان حج مثل تجارب و خاطرات دربارهی رعایت آداب و مراعات اخلاقی در حج است. نویسنده ذیل هر مورد، روایاتی از معصومین (ع) نیز آورده است.
حجتی شفتی، سیدموسی
حج حجتی، قم، سیمای آفتاب، چاپ 1، 1385، 224 ص، رقعی.
شابک: 4- 9- 94647- 964
بررسی مختصر و ساده‌ی برخی از آداب و شرایط حج و لزوم رعایت اخلاق توسط حجاج است. حجم بیشترکتاب را به ترجمه دعاها از جمله دعای کمیل و عرفه و زیارات و از جمله دعاها و زیارات در مراسم و اماکن حج اختصاص داده است.
حر عاملی، محمد بن حسن (1) (- 1104 ق)
آداب سفر حج و غیر آن: برگزیده از وسائل الشیعه، به کوشش علی حبیبی (2)، تهران، پیام یاس، چاپ 1، 1387، 144 ص، وزیری.
شابک: 8- 0- 90083- 600- 978
حسینی، سیدمحمدرضا
آداب حج و زیارت حرمین شریفین، اصفهان، بصائر، چاپ 1، 1377، 316 ص، جیبی.
شابک: 6- 9- 90516- 964
1- حر عاملی؛ عاملی المشغری؛ محمد العاملی
2- متولد 1337
ص: 376
حسینی ادیانی، سیدابوالحسن (1) (متولد 1334)
حج‌مقبول، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 215 ص، رقعی.
شابک: 0- 22- 6293- 964
بررسی و شناخت اسرار و شگفتی‌های حج و دعوت مردم به اهتمام به این فریضه بزرگ الهی با توجه به اسرار و آثار آن به ویژه اجرای اعمال و مناسک همراه با آداب و اخلاق است. نویسنده کوشیده تا گوشه‌ای از اسرار و فلسفه و رسالت این سفر معنوی به ویژه اسرار آداب را تبیین کند. وی مطالب خود را در بخشهای چهارگانه با عناوین: برخی از آثار و اسرار حج، مقدمات و آداب سفر، مواقف و مناسک حج و عمره، به سوی حرم رسول‌الله (ص) ارائه کرده است. همچنین بخشی در پایان کتاب با عنوان تذکرات و پیشنهادهای ضروری آمده است.
حسینی‌بلداجی، گلبهار
خانه پاک برای پاکان، ویرایشِ مهدی طهماسبی دژکی، فرخ‌شهر، جهان‌بین، چاپ 1، 1388، 70 ص، وزیری.
شابک: 9- 37- 2637- 964- 978
بررسی تاریخ و موقعیت شهر مکه و نیز بیان آداب و اعمال حج است. نگارنده معتقد است روح و جان زیارت کعبه، پذیرش ولایت است. زیرا کعبه و حرمت‌اش، زمزم و شرافت‌اش، صفا و مروه و صفایش، قربانگاه و تقوای قربانی‌اش، رمی جمرات و طرد شیطانش، عرفات و نیایش خالصانه‌اش، و سرزمین حرم با تمام برکاتش در پرتو ولایت و امامت
1- ادیانی، سیدابوالحسن
ص: 377
رسول خدا و اهلبیت (ع) است. اگر کعبه به همه این شرافت‌ها مزین است روح عمل و مناسک‌اش، ولایت و امامت و شناخت امام و خضوع در برابر امام است. در پایان کتاب، شعری از «سید حشمت‌الله علوی بلداجی» با عنوان «در حریم حرم یار» به رشته تحریر درآمده است.
حسینی بهارانچی، سیدمحمد (متولد 1323)
الحج و الزیاره و آداب الحرمین الشریفین، اصفهان، انتشارات بصائر، چاپ 1، 1377، 4 جلد در یک مجلد.
بررسی فلسفه حج، حج در طول تاریخ اسلام و در نهایت آداب زیارتی اماکن مقدس مکه و مدینه همراه برخی ادعیه و زیارات است.
آداب حج و زیارات حرمین شریفین، اصفهان، نقش نگین، چاپ 1، 8، 416 ص.
شابک: 7- 36- 2616- 964- 978
حسینی سیستانی، سیدعلی (1) (متولد 1309)
اعمال و آداب مکه و المدینه برعایه مکتب سماحه آیه‌الله العظمی المرجع الدینی الاعلی السیدعلی الحسینی السیستانی، قم، بهمن‌آرا، چاپ 1، 1385، 190 ص، جیبی.
شابک: 5- 34- 8859- 964
بیان آداب و اعمال و نیز احکام اماکن مقدس مکه و مدینه بر اساس نظرات آیت الله سیدعلی سیستانی است.
1- آیتالله سیستانی؛ سیستانی، سیدعلی
ص: 378
حسینی شاهمرادی، سیدقدرت الله (1) (متولد 1325)
دیار نور، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ 1، 1378، 388 ص، وزیری.
شابک: 2- 038- 400- 964
چاپ دیگر
تهران، دبیزش، چاپ 1،، 560 ص.
شابک: 4- 48- 7712- 964- 978
بررسی آداب حج به شیوه‌ی گزارشی و با محتوای تاریخی- کلامی است. نیز در بخش پایانی، فصلی در فضیلت کربلا و زیارت امام حسین (ع) آمده است. اهم عناوین کتاب عبارت‌اند از: جایگاه و فضیلت حج در اسلام؛ تاریخ کعبه؛ تاریخ حج؛ آداب سفر؛ اقسام حج؛ آداب مناسک و مواقف مختلف حج؛ آداب وداع؛ حج و عمره پیامبر اسلام (ص)؛ فضیلت مکه و نامهای مختلف آن؛ فضایل کربلا و زیارت امام حسین (ع).
حشمتی، نرگس
حج: دیدار با خدا، همگام با مردم، ساری، نیکوقلم، چاپ 1،، 22 ص، پالتویی.
شابک: 3- 9- 90298- 964
حقیقت‌خواه، محمد
ای کاش با تو بودم ای برادر به همراه: ادعیه و معرفی اماکن متبرکه مکه و مدینه، نیشابور، شهر فیروزه، چاپ 1، 1383، 126 ص، رقعی.
شابک: 6- 14- 8429- 964
1- شاهمرادی، سیدقدرت‌الله
ص: 379
بررسی منزلت حج، کیفیت زیارت اماکن متبرکه مکه و مدینه و کیفیت آداب و وظایف اخلاقی حجاج است. این کتاب در قالب سه فصل تنظیم شده و برخی از عناوین آن عبارت‌اند از: برخی ادعیه واجب و مستحب درباره اماکن متبرکه مکه مکرمه و مدینه منوره، فضایل اماکن متبرکه مکه و مدینه از دیدگاه معصومین (ع)، واجبات حج تمتع، مستحبات و اعمال مکه مکرمه- آداب ورود به مسجد الحرام- مستحبات ورود به کعبه.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات
ادعیه و آداب حرمین، تهران، نشر مشعر، چاپ 10، 1378، 452 ص، جیبی.
شابک: 2- 21- 6293- 964
بررسی و بیان آدابی است که حجاج باید مراعات کنند. نیز سعی شده اکثر دعاهای لازم در حرمین شریفین، به صورت دسته بندی شده و مرتّب تدوین شود و در هر مورد، اماکن متبرّکه به طور اختصار معرّفی گردد.
در طواف‌دل، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 160 ص، جیبی.
شابک: 5- 56- 6293- 964
مجموعه زیارات مرتبط با مکه و مدینه و ادعیه مورد نیاز زائران و معرفی آنها است. این کتاب با قلمی شیوا و دلنشین، مطالبی متنوع و آموزنده درباره سازندگی‌ها و آداب زیارت و نکات لازم در زیارت خانه خدا و حرم حضرت رسول (ص) و نمونه‌هایی از زیارت علما و اسوه‌های دین بیان کرده است.
راهنمای زائران حج‌تمتع، تهران، سنا، چاپ 1، 1380، 63 ص، پالتویی.
شابک: 4- 46- 6126- 964
ص: 380
چاپ دیگر
قم، مشرقین، چاپ 1، 1381، 63 ص، پالتویی.
شابک: 3- 53- 5781- 964
راهنمای‌زائران عمره‌مفرده، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 64 ص، پالتویی.
شابک: 5- 09- 7635- 964
همراه زائران حج تمتع، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 2 ج.
بررسی وظایف فقهی و اخلاقی زائران و حجاج در هر مرحله از سفر حج و آدابی که باید رعایت کنند، است. این کتاب در سه بخش تذکرات عبادی و اخلاقی، اجرایی و بهداشتی مطرح کرده است. با رعایت این تذکرات می‌توان از این سفر معنوی با مدت کوتاه، بیشترین و بهترین بهره را برد. نویسندگان در بخش نخست درباره وظایف عبادی و اخلاقی در حرمین شریفین، میقات، صفا و مروه و غیره مطالب ضروری آورده‌اند. بخش دوم به رفت و آمد در مکانها، حلق و قربانی، رمی جمرات و آداب آنها میپردازد. در بخش پایانی نیز توصیه‌های بهداشتی برای جلوگیری از بیمار شدن و یا انتقال بیماری‌ها آورده است.
مجلد دوم شامل، یادداشت‌ها و تذکراتی برای بهره‌برداری بهتر از ابعاد معنوی حج است. علاوه بر توضیحاتی درباره عربستان (موقعیت عربستان، نواحی سه‌گانه، آب و هوا) در شانزده بخش با عناوینی چون مقدمات سفر، در شهرهای مدینه و مکه، وقوف به مشعرالحرام و عرفات و منا، مناسک، برخی احکام حرمین و توصیه‌هایی برای پس از سفر تدوین شده است.
الحیدر، محمد عبدالهادی (1)
الحج المبرور، قم، دارالهدی، چاپ 1، 1383، 76 ص،
1- محمد عبدالهادی الحیدر؛ عبدالهادی الحیدر، محمد
ص: 381
رقعی.
شابک: 9- 33- 8222- 964
بررسی وظایف فقهی و اخلاقی حجاج و آدابی که اهتمام به آنها موجب تقرب بیشتر میشود. این کتاب به زبان عربی است و مطالب آن عبارت‌اند از: حج مقبول و شرایط صحت و قبول آن؛ دعای قبول و نشانه‌های آن؛ حج صحیح و ناب و اخلاص در آن؛ اخلاق حسنه و ظواهر ناشایست در حج؛ و دوری از گناهان.
خادمی، محمدحسن (متولد 1348)
راهنمای حج و عمره: مکه مکرمه، تهران، اطلاعات، جلد دوم، چاپ اول، 1383، 176 ص، رقعی.
شابک: 8- 542- 423- 964
خالدی، محمدعلی
مختصر کتاب قاموس حج و عمره: چگونه حج و عمره را بجا می‌آوریم، تهران، نشر احسان، چاپ 1، 1382، 72 ص، جیبی.
شابک: 4- 153- 356- 964
خراط، سلیمان
راهنمای حج، رشت، بی نا، چاپ 1،، 60 ص.
خلخالی، محمدباقر
وظایف حاجیان و زائران، تحقیق و نگارش محمدرضا غیاثی کرمانی (1)، قم، زائر، چاپ 1، 1385، 60 ص.
1- متولد 1338
ص: 382
خوانساری، ابوالفضل (1)
مناسک‌و آداب‌حج، مطابق‌فتاوی ابوالفضل نجفی خوانساری، تهران، نشر غیاث،، 205 ص، رقعی.
خوش‌خبر، محمود (متولد 1344)
راهنمای عمره: ره‌توشه‌ی راهیان بیت الله‌الحرام، زیرنظر مجمتع دینی فرهنگی و آموزشی امام شافعی‌کنگان، شیراز، ایلاف، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 6- 75- 8809- 964- 978
دانشره، محمد
همراه با زائرین سرزمین وحی: مکه و مدینه، مشهد، عروج اندیشه، چاپ 1،، 88 ص، جیبی.
بررسی آداب و احکام مناسک حج و نیز کارها، رفتارها و اخلاقیاتی است که هرچند واجب نیست ولی موجب قرب بیشتر است. نویسنده احکام و آداب هر یک از مقدمات و مراحل حج را زیر این عناوین بررسی کرده است: شرایط حج تمام و کمال؛ محرمات؛ حرم و محدوده آن و مسعی. سپس اطلاعاتی درباره اماکن مذهبی دو شهر مکه مکرمه و مدینه منوره (تاریخ و محل احداث، واقعه‌های تاریخی، اعمال و مستحبات) در اختیار زائرین قرار میگیرد.
دانشیار شوشتری، محمد
مستحبات الحرمین‌در آداب‌حج، قم،
1- آیتالله نجفی خوانساری؛ نجفی خوانساری، ابوالفضل
ص: 383
صبح‌پیروزی، چاپ 1،، 118+ 357 ص.
شابک: 7- 6- 92351- 964
عنوان‌روی‌جلد: مستحبات الحرمین‌در آداب‌حج‌به ضمیمه‌خلاصه المناسک مطابق‌با فتاوی‌مراجع عظام‌آیت‌الله سیدمحمد علم‌الهدی.
دباغ، هاشم (1) (متولد 1313)
الحج و العمره و الزیاره، قم، مرکز وثاق الامام الخالصی، چاپ 2، 1385، 128 ص، رقعی.
شابک: 0- 9513- 06- 964
رجبی‌نیا، داود (متولد 1347) و مظفری، محمدحسن (متولد 1346)
فرهنگ مصرف در سفر حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 59 ص.
شابک: 3- 207- 540- 964- 978
آداب و فرهنگ حج و نفی مصرف‌گرایی از نگاه اسلامی در موسم حج است. نیز بررسی آیات و روایاتی در مذمت اسراف در حج و دیگر زیارتها است.
رحمانی سبزواری، حسین (متولد 1342)
احکام سرزمین آرزوها، قم، دارالتفسیر، چاپ 1،، 224 ص.
شابک: 5- 209- 535- 964- 978
1- هاشم دباغ؛ دباغ کاظمی، هاشم
ص: 384
رحیمی‌اصفهانی، غلامحسین (متولد 1314)
آنچه‌زائران خانه‌خدا باید بدانند، تفرش، عسگریه، چاپ 1،، 152 ص، رقعی.
شابک: 4- 23- 6251- 964
مجموعه اطلاعات ضروری برای زائران بیت‌الله الحرام و آداب اخلاقی لزوم الرعایه است. از جمله این اطلاعات، شناخت عربستان، خلاصه‌ای از اعمال حج و عمره، نوع رفتار در عربستان، آشنایی با اماکن مقدس مکه و مدینه و راهنمای پزشکی است.
رضائی، محمدحسین
تذکرات‌و توصیه‌های ضروری‌به زائران بیت‌الله الحرام، تهران، سازمان‌حج‌و اوقاف‌و امور خیریه، امور حج‌و زیارت، بی‌تا، 48 ص.
بررسی مناسک وآداب حج‌است. دراین کتابچه آموزشی برخی نکات مورد نیاز زائران بیت‌الله الحرام در شناخت آداب این سرزمین بیان شده است.
روابط عمومی و تبلیغات شرکت سهامی بیمه البرز
اعمال و آداب حج، تهران، پیام مؤلف، چاپ 1، 1381، 28 ص.
شابک: 7- 07- 7919- 964
رهبر، محمدتقی (متولد 1314)
اخلاق‌و آداب‌در حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 30- 35- 629- 964
ص: 385
بررسی مناسک و آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی حج است. نگارنده نخست به جایگاه تزکیه و اخلاق، ضعف‌های اخلاقی و عملی و مسئولیت اخلاقی انسانها اشاره میکند. سپس به مقدمات سفر پرداخته و در این ارتباط موضوعاتی چون توجه به عظمت حج، تجرید قلب و خلوص نیت را مطرح می‌سازد. همچنین مطالبی در خصوص مناسک و آداب حج، اصلاح مال و مسائل حقوقی، انتخاب همسفر، لوازم سفر، آداب و اخلاق در سفر، نحوهی شروع سفر، مراقبت اخلاقی در جمع، مصاحبت درست، و آداب سخن و سکوت بیان میکند. در پایان نیز به اخلاق و آداب در حرمین و رفتار با زائران دیگر اشاره کرده و در خصوص استفاده از فرصت‌های معنوی حج، تودیع و ره‌آورد چنین سفر مهمی سخن می‌راند.
همراه‌با زائران‌خانه‌خدا، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 180 ص، پالتویی.
شابک: 5- 73- 6293- 964
بررسی اخلاق، آداب معاشرت، معیشت در حج، تحلیل اجمالی اسرار معنوی حج و اشاراتی درباره مناسک و اماکن زیارتی مکه و مدینه است. نویسنده نیز برخی تذکرات ضروری برای زائران خانه خدا را ذیل این سرفصل‌ها آورده است: مقدمات سفر حج؛ آداب و اخلاق در حج؛ خلاصه‌ای از مناسک حج و عمره؛ آثار تاریخی و مذهبی مکه؛ مساجد و مشاهد بین مکه و مدینه؛ اسرار معنوی حج؛ اعمال مدینه منوره؛ مساجد و اماکن مقدسه مدینه منوّره.
بخش «خلاصه‌ای از مناسک حج و عمره» با اقتباس از کتاب مناسک مصوّر حج و بخش «اعمال مدینه منوره» با اقتباس از کتاب ادعیه و آداب حرمین تدوین یافته است. همچنین اماکن مکّه و مدینه از کتاب عرشیان تألیف سیدجعفر شهیدی همراه با برخی تغییرات آمده است.
ص: 386
زکریا، محمد (898- 1981)
مجموعه‌فضایل‌حج، ترجمه عبدالرحمن‌محبی (1)، تربت‌جام، احمد جام، چاپ 1،، 29+ 258 ص.
شابک: 4- 25- 6765- 964
چاپ دیگر
ارومیه، حسینی اصل، چاپ 1،، 37+ 301 ص.
بررسی احکام فقهی و آداب اخلاقی حج است. این کتاب از زبان اردو به فارسی ترجمه شده است. احکام و مناسک حج و نیز فضائل مکه و آداب زیارت برخی از مشاهد مشرفه بر اساس دیدگاه اهل سنت بیان شده است.
مجموعه فضائل صدقات‌و حج، ترجمه عبدالرحمن محبی، تهران، شمیم، چاپ 1، 1376، 878 ص.
شابک:
x
- 00- 6588- 964
بررسی برخی احکام و آداب حج بر مبنای فقه اهل سنت است.
زمانی، عزت (2)
ضیافت رحمت، قم، حرم، چاپ 1، 1383، 143 ص، رقعی.
شابک: 1- 72- 7585- 964
بررسی احکام و فضلیت مناسک حج و آداب اخلاقی حج است.
1- متولد 1320
2- روشن‌روان، عزت
ص: 387
زین‌العابدین، رسول
راهنمای زائران بیت‌الله الحرام: عمره مفرده- حج تمتّع، اصفهان، بصائر، چاپ 1، 1380، 88 ص، رقعی.
شابک: 9- 42- 5673- 964
راهنمای زائران و حجّاج ایرانی در زمینه احکام و وظایف آنها و آدابی که باید رعایت کنند، است. این کتاب در کاروانهای مختلف که عازم حج بوده‌اند توزیع می‌شده است.
سازمان‌حج‌و اوقاف‌و امور خیریه، امور حج و زیارت
تذکرات و توصیه‌های ضروری به زائران بیت‌الله الحرام، تهران، سازمان حج و زیارت، چاپ 1، 1364، 48 ص، جیبی.
حج، سفر الی‌الله، تهیه‌و تنظیم‌دفتر تبلیغات سازمان‌حج‌و زیارت، تهران، سازمان‌حج‌و اوقاف‌و امور خیریه، چاپ 1،، 79 ص، وزیری.
سازمان حج و زیارت
به سوی سرزمین نور: راهنمای زائرین عمره مفرده، بی‌جا، مؤسسه فرهنگی زیارتی عمره سعادت، 1385.
پرواز به سوی سرزمین نور: راهنمای زائرین خانه خدا (عمره 86)، تهران، سازمان حج و زیارت، چاپ 1، 1386.
بررسی برخی آداب و فضائل زیارت اماکن مقدس مکه و مدینه است.
ص: 388
سامعی، احمد (متولد 1339)
حج: وظایف اخلاقی‌عبادی‌و سیاسی‌زائر بیت‌الله الحرام، تهران، پرهام‌نشر، چاپ 1،، 122 ص.
شابک: 3- 12- 6374- 964
راهنمای زائران مکه و مدینه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، چاپ 1، 1384، 354 ص، وزیری.
شابک: 3- 210- 304- 964- 978
چاپ دیگر
تهران، امیر کبیر، شرکت‌چاپ‌و نشر بین‌الملل، چاپ 1،، 351 ص.
شابک: 3- 210- 304- 964
بررسی بسیاری از موضوعات مربوط به حج اعم از آداب، احکام، مناسک، تاریخ، زیارات، ادعیه، داستان و شعر همراه با تصاویر است. نویسنده کتاب را به دو بخش مکه و مدینه تقسم کرده و در هربخش موضوعات مرتبط را آورده است.
ستاد عمره 1382
به سوی سرزمین نور، تدوین واحد اطلاعرسانی ستاد عمره 1382، بی‌جا، کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران، ستاد عمره، 1382، 73 ص.
ستری، رائد
الهادی المبین لاحکام و آداب الحرمین
ص: 389
، قم، مؤسسه سیده المعصومه (س)، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 608 ص، جیبی.
شابک:
x
- 029- 984- 964
سخایی، سیده مژگان (متولد 1341) و پناه‌علی‌نیا، عیوض
شمیم دیدار، قم، فقاهت، چاپ 5، 1387، 48 ص، پالتویی.
شابک: 6- 38- 7911- 964
فروست: سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی؛.
سعد، طعمه (متولد 1304)
الحج تاریخاً و آداباً و فریضه، قم، نورالنور، چاپ 1، 1382، 288 ص، وزیری.
شابک: 7- 5- 940180- 964
بررسی آداب، احکام و فضیلت حج با استناد به آیات و روایات است. نویسنده به عنوان مقدمه بحث، مطالبی درباره سفر و اوقات مبارک و نحس سفر بیان داشته و در خصوص سفر به حج توصیه‌هایی کرده است. سپس به تاریخ ساخت و بازسازی و اهمیت کعبه پرداخته و نقش ابراهیم و اسماعیل و هاجر را در تعمیر کعبه یادآور شده است. ثواب و فضیلت حج، حج ملائکه و پیامبران، عمره، حج اکبر، مناسک حج، استطاعت، مواقیت، آداب احرام، اعمال حج، تروک احرام، زیارت در حج از مباحث اصلی کتاب است.
سعیدی، حسین (متولد 1347)
آدرس خدا: نگاهی به سفر معنوی حج عمره، تهران، متن‌گستران آریا، چاپ 1،، 85 ص، جیبی.
ص: 390
شابک: 4- 34- 8663- 964- 978
عنوان دیگر: نگاهی به سفر معنوی حج عمره.
شریعت، محسن (متولد 1344)
میعاد نور راهنمای عمره‌مفرده درس‌در روز: عرفان، آداب- مناسک‌و احکام- اماکن‌و آثار، تهران؛ قم، نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاهها، پژوهشگاه فرهنگ‌و معارف،، 261 ص، رقعی.
شابک: 8- 73- 8523- 964
بررسی آداب، اعمال، و مناسک حج عمره‌مفرده و نیز معرفی اماکن مقدسه، به صورت گام به گام از ابتدای سفر است.
شمس‌الدین، سیدمهدی (متولد 1337)
سیری‌در وادی‌عشق: آشنایی‌با مکه‌مکرمه‌و مدینه‌منوره، قم، شفق، چاپ 1،، 160 ص، رقعی.
این کتاب در پنج بخش با این عناوین تنظیم شده است: 1- مدینه منوره 2- مکه مکرمه 3- اعمال حج و عمره 4- ادعیه و زیارات 5- عکسها و تصاویر.
شیخیان، ابوالقاسم (متولد 1343)
آداب زیارت مکه مکرمه و مدینه منوره، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1384، 136 ص، رقعی.
شابک: 6- 7630- 06- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره آداب زیارت شهرهای مکه و مدینه شامل:
ص: 391
آداب سفر، آداب عمومی زیارت، زیارت اماکن خاص مکه و مدینه و برخی ادعیه و زیارتنامهها است.
صادقی، ناهید (متولد 1346)
بیت‌الحرم‌عشق: نکات‌خواندنی برای‌زائران حج‌عمره، تهران، مهرناهید، چاپ 1،، 80 ص، رقعی.
شابک: 4- 0- 93294- 964
عنوان دیگر: نکات‌خواندنی برای‌زائران حج‌عمره.
معرفی نکات ضروری در زمینه احکام فقهی و آداب اخلاقی است. در این نوشتار ابتدا مقدمات سفر به حج، سپس مراحل مختلف سفر بازگو شده و در ادامه محل اقامت زائران، چگونگی خرید، نیز کیفیت زیارت توضیح داده شده است.
صادقی اردستانی، احمد (متولد 1323)
آئین‌نامه حج، قم، بی‌نا، چاپ 1، 1399 ق/ 1358، 48 ص، جیبی.
بررسی آداب و مناسک حج است. نویسنده به همراه این تحلیل‌ها برخی از اسرار و رموز اعمال حج را آورده است.
طربی، مریم (متولد 1346)
حج میعادگاه‌عاشقان، تهران، بلاغ‌دانش، چاپ 1،، 221 ص، وزیری.
شابک: 5- 49- 7360- 964
بررسی پاره‌ای اطلاعات تاریخی، اخلاقی، و فقهی در باب حج است. این اثر شامل این موضوعات است: وظایف حجاج پیش از سفر؛ آداب سفر و زیارت؛ اماکن مدینه و مکه و تاریخ و وقایع آن؛ ضرورت برائت از
ص: 392
مشرکین؛ آداب و اعمال اماکن مکه و مدینه؛ شناخت احکام و وظایف شرعی حج و عمره؛ مستحبات و آداب اعمال حج؛ و برخی مسائل اخلاقی و رفتاری در ایام سفر.
عباسی، جمال
دانستنیهای حج، تهران، عابد، چاپ 1، 1382، 71 ص، رقعی.
شابک: 6- 347- 364- 964
بررسی برخی آداب و نکات ضروری حج است که به منظور راهنمایی زائران بیت‌الله الحرام تدوین شده است.
عبداللهیان، اسدالله
زیارت کعبه: آمال مسلمین، گیلان، دهسرا، چاپ 2، 1387، 134 ص، وزیری.
شابک: 2- 89- 7169- 964
مجموعه آداب و احکام مناسک حج است.
عبداالهی‌نیا، بهمن
تاریخچه آثار اسلامی مکه و مدینه به همراه ادعیه و آداب حرمین و راهنمای حج، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی نورالعطیه، چاپ 1، 1380، 280 ص، جیبی.
شابک: 9- 2- 92353- 964
ص: 393
عثمانی، محمد شفیع (1) (1897- 1976)
تاریخ قربانی و حقیقت و اهمیت آن، گردآوری محمدامین حسین‌بر (2)، تربت جام، احمد جام، چاپ 3، 1387، 60 ص، رقعی.
چاپ دیگر
سراوان، حوزه‌علمیه اشاعت التوحید، چاپ 1،، 47 ص.
شابک: 7- 15- 6765- 964
بررسی تحولات قربانی حاجیان در مکه در طول تاریخ و نیز احکام و آداب ویژهی آن است. از زمان خلقت حضرت آدم (ع) تا کنون، اقوام مختلف ذبح قربانی را به عنوان یک سنت حفظ کرده و با روش‌های گوناگون آن را انجام داده‌اند. با ظهور اسلام، «قربانی کردن» در مجموعه عبادات مهم اسلام قرار گرفت که با استناد به آیه 34 سوره‌ی حج خداوند متعال روش خاصی را برای آن تعیین نموده‌است. این کتاب هم به دیدگاه اهل سنت پیرامون تاریخچه‌ی قربانی و هم، نظریات دانشمندان شیعه درباره اهمیت این عمل میپردازد. نیز به ماجرای قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع)، احکام و آداب ویژهی قربانی میپردازد و به سؤالات مختلفی در این زمینه پاسخ میدهد.
عطایی‌خراسانی، علی‌اصغر (3) (متولد 1318)
صراط حج: آداب الحرمین مکه‌مکرمه- مدینه منوره، حج‌تمتع‌و عمره، مشهد، شهداء الفضیله، چاپ 1،، 503+ 22 ص، جیبی.
1- دیوبندی، محمد شفیع
2- متولد 1333
3- عطایی‌خراسانی، علی
ص: 394
شابک: 2- 74- 9230- 964
عقیل‌زاده، محمد (متولد 1350)
راهنمای‌حاجیان‌و زائران، تهران، احسان، چاپ 1،، 111 ص.
شابک: 6- 295- 356- 964
علوی، سیدعادل (1) (متولد 1955 م)
راهنمای‌قدم به‌قدم‌حجاج: همه‌با هم‌بسوی‌خدا، قم، نشر روح، مؤسسه اسلامی‌تبلیغ‌و ارشاد، چاپ 3، 1416 ق/ 1375، 271 ص، رقعی.
فروست: دلیل‌الحاج-
معرفی احکام فقهی و آداب اخلاقی مرحله به مرحله مناسک حج است. این کتاب در سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول، کلیاتی درباره حج و احکام و مناسک آن بیان شده؛ در فصل دوم، سیمای شهر مکه به کمک برخی تصاویر و نقشه‌ها نشان داده شده؛ و در فصل سوم اعمال و آداب اماکن زیارتی مکه و مدینه بیان شده است.
رساله الاخلاص فی‌الحج، قم، المؤسسه الاسلامیه العامه للتبلیغ‌و الارشاد، ق/، 24 ص.
شابک:
x
- 18- 5915- 964
فروست: موسوعه رسالات اسلامیه
معرفی آداب و احکام مناسک حج است.
علیان‌نژادی، ابوالقاسم
همراه زائر، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 4،
1- علوی لاجوردی، عادی
ص: 395
1387، 128 ص، جیبی.
شابک: 9- 83- 8139- 964- 978
مجموعه اطلاعات درباره احکام و آداب حج و برخی ادعیه است. از جمله این موارد چهل حدیث درباره زیارت خانه خدا و وظایف زوار، چهل مسئله مهم و محل ابتلا و بخشی از زیارات و دعاهای مورد نیاز است.
علیدوست، محمود
نامه‌ای‌به زائرین خانه‌خدا، همراه‌با توشه‌معرفت، بی‌جا، مؤسسه دینی‌و علمی‌مهدیه، هیئت جان‌نثاران امام‌حسین (ع)، چاپ 1، 1363، 72 ص، رقعی.
مجموعه دستورالعمل های‌حج‌از بهاری‌همدانی، قاضی‌طباطبائی، علامه‌طباطبائی، شامل آداب اخلاقی و چگونگی اجرای حج مطابق ضوابط عرفانی است.
عیسی‌زاده آملی، ولی‌الله
زمزم عشق: ره‌توشه راهیان عمره مفرده، قم، مشهور، میراث ماندگار، 1384، 240 ص.
بررسی آداب و رسوم زیارت اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است. نیز برخی احکام و ادعیه مورد نیاز در موسم عمره بیان شده است.
غریفی، عبدالله
جلوه‌های‌حج عرفانی، گردآوری محمدهادی الغریفی، ترجمه انتشارات جوان‌امروز، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 129 ص.
شابک: 8- 17- 7258- 964
عنوان‌اصلی: ارشادات‌روحیه للحجاج‌و الزائرین.
ص: 396
غریفی بحرانی، سیدمحمود (1)
آداب السفر للحرمین الشریفین، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک:
x
- 37- 8975- 964
فروست: الدلیل السابع
مجموعه احکام فقهی وآداب سفر به عتبات عالیات و به ویژه اماکن مقدس مکه و مدینه است.
غفاری، ابراهیم (متولد 1301)
راهنمای‌حرمین شریفین، مشهد، ولایت، جلد پنجم، چاپ 1،، 5 جلد، وزیری.
شابک: 05- 6172- 964
چاپ دیگر
تهران، اسوه، چاپ 1، 1370، وزیری.
مجموعهی اطلاعات درباره احکام حج و ارکان آن و نیز احکام و آداب زیارت اماکن متبرک در شهرهای مکه و مدینه است. کتاب در پنج جلد تدوین یافته و هر جلد در چهارده بخش تنظیم شده است. آخرین جلد این مجموعه اختصاص به مدینه النبی دارد. فضیلت زیارت پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)، شرافت مدینه منوره، جغرافیای مدینه، مسجد النبی و حرم شریف، وظایف زائرین و آداب زیارت، بقیع، اماکن مقدس مدینه و ادعیه و زیارات عناوین مباحث این جلد از کتاب می‌باشند.
غفاری، سلمان (متولد 1313)
سخنی چند با حجاج محترم، بی‌جا، بنیاد همدمی، 1362، 40 ص، جیبی.
مجموعه توصیه‌هایی به زائران بیت‌الله الحرام و نیز زائران مدینه جهت
1- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود
ص: 397
اجرای بهتر فریضه حج یا عمره است. نیز به آدابی میپردازد که اهتمام به آنها موجب قرب و تقرب است.
غلامی‌مایانی، ابوالقاسم (متولد 1327)
مدینه: وادی زیارت، تهران، اندیشه معاصر، چاپ 1، 8، 156 ص.
شابک: 0- 5- 90314- 600- 978
مجموعه گلچینی از مطالب درباره شهر مدینه و زیارت مزارات آن است. عناوین برخی موضوعات کتاب عبارت‌اند از: تاریخ مدینه؛ ادب سفر و آداب زیارت؛ مسجد النبی؛ زیارت قلمرو دل و وادی محبت؛ بقیع. نویسنده با هدف راهنمایی زائران حج و مدینه این کتاب را تألیف کرده است.
فال‌اسیری، فخرالدین (متولد 1308)
راهی بسوی خانه خدا، قم: فخرالدین فال اسیری، 1372، 174 ص.
این کتاب قبلا تحت عنوان بسوی خانه خدا منتشر شده است.
فرخ اصفهانی، ابومحسن
دانسته‌ها و بایسته‌ها در سرزمین وحی، بی‌جا، ابومحسن فرخ اصفهانی، چاپ 1، 1384، 166 ص، رقعی.
معرفی احکام حج و زیارت و نیز آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی است. کتاب حاضر برای آشنایی زائران مکه و مدینه با این عناوین نگاشته شده است: نماز در حرمین شریفین، رسالت، امامت و ولایت، اجمالی از ابعاد حج و عمره، مساجد و اماکن متبرکه و مدینه، و چند توصیه به زائران بیت الله الحرام.
ص: 398
فرقانی، محمد
سرزمین یادها و نشانه‌ها، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ پانزدهم، 1386، 191 ص، پالتویی.
شابک: 1- 86- 6293- 964- 978
مجموعه احکام، مسائل و اطلاعات مختصری درباره مناسک حج و عمره است. ابتدا اهمیت و فضیلت و آداب سفر حج و سپس سرگذشت سرزمین مکه و داستان زندگی ابراهیم و اسماعیل و اجداد پیامبر (ص) و تاریخ کعبه ذکر شده است. سپس قسمت‌های گوناگون کعبه و مسجد الحرام و احکام هر یک و مسائل مربوط به احرام و طواف بیان گردیده است. آنگاه تاریخ مدینه و اماکن مذهبی و مساجد این شهر و اهمیت آن در تاریخ اسلام به همراه مناسبت‌های مذهبی ایام حج ارائه شده است.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
آداب سفر حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374؛ چاپ 7، 1378، 64 ص، جیبی.
شابک: 8- 15- 6293- 964
چاپ دیگر
ویرایشِ علی ورسه‌ای، چاپ 14، 1387، 240 ص، پالتویی.
شابک: 4- 26- 7635- 964- 978
معرفی آداب اخلاقی است که حجاج لزوماً باید به آنها اهتمام داشته باشند و نیز رسوم اجتماعی است که حجاج باید رعایت کنند. این کتاب با استفاده از آیات و و روایات، زائران بیت‌الله الحرام را برای داشتن حجّی مقبول یاری می‌رساند. اخلاق و آداب که در این کتاب گردآوری شده است، برگرفته از آموزه‌های پیشوایان دینی ما در زمینه‌ی اخلاق و آداب
ص: 399
سفر، به خصوص سفر معنوی حج است. نویسنده از تعیین هدف و انگیزه در سفر حج تا در نهایت بازگشت زائران و خوشآمد گویی و استقبال از زائران مطالبی ارائه کرده است.
قتالی، سیدعبدالباعث (متولد 1340)
آداب‌عمره‌و زیارت‌مدینه، تهران، احسان، چاپ 1،، 64 ص، جیبی.
شابک:
x
- 326- 356- 964
قرائتی، محسن (متولد 1324)
حج، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ 2، 1380، 245 ص، رقعی.
شابک: 6- 00- 5652- 964
چاپ اول کتاب توسط نشر مشعر در سال 1371 انجام شده است. همچنین در سال 1360 توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی در 366 صفحه به چاپ رسیده است.
بررسی اهمیت و ارزش حج و نکات اخلاقی اعمال حج و آداب مناسک حج است. کتاب به منظور ایجاد آمادگی معنوی و روحی برای حجاج و معرفت بیشتر آنان نسبت به اعمال و مناسک حج تدوین شده است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات، روایات و کتابهای فقهی، ابتدا ارزش حج را از نظر روایات بررسی، سپس ضمن بیان احکام حج، نکات اخلاقی مربوط به اعمال حج را بیان میکند. برخی از عناوین مورد بحث عبارت‌اند از: مقدمات سفر حج، اعمال حج از میقات تا تقصیر، عرفات، مشعر، فلسفه قربانی، نماز طواف، قبرستان ابوطالب و بقیع، مکان و منزلت شهر مدینه، و استقبال از حجاج و ولیمه.
[حج. آلمانی]، ترجمه به آلمانی توسط آ. لانگه، ویرایشِ سوسن صفاوردی،
ص: 400
تهران، الهدی، چاپ 1، 1378/ 1999 م،، 449 ص.
شابک: 1- 55- 4721- 964
اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان اصلی:
Hag
-
grosste internationale Zusammenkunft der Muslim, von Muhsehne Gara'ati; ubersetzt von A. Lange; lektoriert von S. Safaverdi, Tehran: Alhoda International Publishers, 1999, 449 p
عمره، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ 5، 1387، 154 ص، پالتویی.
شابک: 1- 33- 5652- 964- 978
معرفی آداب اخلاقی که زائران و حجاج با رعایت آنها به قرب و تقرب خود می‌افزایند. نویسنده پیش از این کتابی در مورد حج نوشته بود که چاپ شد و بعدها قسمت‌هایی که مخصوص اعمال حج بود از کتاب حذف کرده و قسمت‌های مربوط به عمره را با افزودن نکاتی جدید در این کتاب آورده تا زائران خانه خدا که برای عمره مشرف می‌شوند با گوشه‌ای از آداب و اسرار و برکات این سفر معنوی آشنا شوند.
قلی‌پور، فرج‌الله (متولد 1344)
راهنمای زائران خانه خدا: معرفی اماکن، بیان مناسک ادعیه و زیارات مکه و مدینه، اصفهان، مهر قائم، چاپ 6،، 416 ص.
مجموعهی اطلاعات درباره احکام حج و ارکان آن و نیز احکام و آداب زیارت اماکن متبرک در شهرهای مکه و مدینه است.
کارآموزیان، محمود (متولد 1335) و ورعی، جواد (متولد 1328)
ره توشه‌زائر ویژه‌حجاج بیت‌الله الحرام: نکات‌علمی، تاریخی، اخلاقی‌و بهداشتی
ص: 401
، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 72 ص، پالتویی.
شابک: 0- 84- 6293- 964
مجموعه احکام فقهی، آداب اخلاقی و اطلاعات تاریخی و اجتماعی مورد نیاز حجاج و زائران است. سفر حج، ایجاب میکند که راهیان این سفر معنوی از جهات مختلف خود را آماده کنند و زاد و توشه‌ای مناسب با آن برگیرند. در این کتاب به پاره‌ای از موارد که حجّاج را در این سفر یاری می‌رساند، اشاره شده است. از جمله‌ی این موارد نکات عمومی سفر، نکات بهداشتی سفر، نکات ضروری در حرم نبوی، توصیه‌هایی دربارهی خرید از بازار، تشرف به مکه، آغاز حج تمتع و در نهایت اعمال پس از انجام فریضه‌ی حج است.
کارگر، رحیم (متولد 1349)
مسیر عشق: اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی، تهیه و تنظیم ستاد عمره دانشجوئی، باشگاه دانشجوئی زمزم، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 36 ص، پالتویی.
شابک: 4- 246- 531- 964- 978
عنوان دیگر: اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی.
بررسی آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی تشرف به اماکن زیارتی به ویژه حرم رضوی و اماکن مقدس مکه و مدینه است.
کارگر محمد یاری، رحیم (1) (متولد 1336)
حج عارفان، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور
1- کارگر، رحیم؛ محمدیاری، رحیم
ص: 402
حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1380، 199 ص، رقعی.
شابک: 4- 48- 6293- 964
مجموعه آداب عرفانی حج با استفاده از دستورالعمل‌ها و ارشادات عارفان و پیشوایان دین است. نویسنده این اطلاعات را در قالبی عرفانی و دلپسند و آمیخته با آیات و روایات و اشعار عرضه کرده است. این کتاب در شش بخش با عناوین: در ره عشق؛ عزم کوی دوست؛ در میقات عشق؛ در مسجد الحرام؛ در مشاعر مقدس؛ و زیارت عارفان تدوین یافته و مؤلف نوشتارهای برخی از عارفان الهی را بدون هیچ دخل و تصرف ادبی در این مجموعه آورده است.
کریمی، فاطمه (متولد 1343)
پلی به سوی ملکوت: راهنمای معنوی زائران، به کوشش معاونت آموزش و پژوهش بعثه‌مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 210 ص، پالتویی.
شابک: 0- 084- 540- 964- 978
معرفی اهمّ آداب و برنامه‌های روزانه حج در هر مرحله از این سفر است. مقدّمات معنوی سفر حج، تصحیح قرائت نماز، اعمال و آداب در مدینه و مکه مکرم و دعاهای وارده در اماکن و زمانهای خاص، از جمله مواردی هستند که نویسنده به آنها اهتمام ورزیده است.
کلانتر هرمزی، نوشین (متولد 1352)
از خاک به افلاک: راهنمای گام به گام و کاربردی مربیان و دانش آموزان و دانشجویان اعزامی به عمره مفرده
ص: 403
، با همکاری مریم کلانتریان (1)، اهواز، رسانه مکتوب، چاپ 1،، 104 ص.
شابک 9- 01- 5702- 964- 978
کوثری، مجید (متولد 1343)
پیک روزشمار حج، تهران، اندیشه کامیاب، چاپ 1،، 64 ص.
شابک: 3- 55- 8881- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره آداب و اعمال موسم حج در ماه ذیحجة الحرام است.
گروه تحقیق و بررسی مسائل حج
توصیه‌هایی در رابطه با سفر حج، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ 1، 1359، 34 ص، جیبی.
فروست: نشریه گروه تحقیق و بررسی مسائل حج: 2
گوکلانی، صلاح‌الدین (متولد 1341)
تحفه الحجاج آداب اعمال حج و دعالاری عربی و ترکمنی دلنده، تهیه و تنظیم صلاح‌الدین آخوندگوگلان، اسماعیل آخوندقدیری، گرگان، مختومقلی فراغی، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شابک: 1- 197- 508- 964- 978
مجموعهای از آداب و اعمال و نیز احکام و قوانین فریضه حج است که برای زائران اهل سنت به رشته تحریر درآمده است.
1- متولد 1357
ص: 404
لقمانی، احمد
نکته‌ها و گفته‌های حج و عمره: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران، قم، بهشت بینش، چاپ 1، 1388، 240 ص، رقعی.
شابک: 9- 29- 7877- 964- 978
عنوان دیگر: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران.
مجموعه اطلاعاتی درباره اماکن مقدس مکه و مدینه و نیز آداب اخلاقی و اعمال مخصوص و احکام فقهی است. همچنین توضیحاتی درباه اعمال عمره مفرده و فلسفه برخی ارکان حج بیان شده است.
مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام
عظمت حج، ترجمه سیداحتشام عباس زیدی، تهران، مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام، چاپ 1، 1417 ق، 27 ص، وزیری. اردو.
شابک: 8- 80- 6177- 964
معرفی باطن و حقایق مناسک، فلسفه و مقاصد اعمال حج و بالاخره آداب حج است. برخی از مطالب کتاب بدین قرار است: اهمیت حج، حج توجه به خدا، لبیک گفتن و قربانی، حج اکبر و اصغر، اثرات و فواید حج، آداب مقدمات احرام، نگاه به کعبه، فلسفه کعبه، حجر اسماعیل، حجرالاسود، قرآن در حج، زیارت پیامبر، حج و رهبری.
محدث خراسانی، احمد
میعادگاه عشاق، اهواز، انجمن ولی عصر، چاپ 1، 1358، 347 ص.
ص: 405
محدثی، جواد (متولد 1332)
روح حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 126 ص، رقعی.
شابک:
x
- 46- 7635- 964
بررسی روح حج و شمه‌ای از آداب باطنی آن است تا زائران بیت‌الله الحرام با واقعیت‌های مناسک آشنا شوند. خط سیری که وی در نظر گرفته از مدینه و زیارت حرم نبوی و زیارت امامان مدفون در بقیع آغاز میشود و به مکه و اعمال حج و حضور در عرفات و مشعر و منی ختم میگردد.
همیشه حاجی بمانیم، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 26 ص.
شابک: 7- 229- 531- 964- 978
بررسی فلسفه حج و معرفی تأثیرات واقعی حج است.
محمدخانی، علی رضا (متولد 1341)
با راهیان قبله، تهران، محبت، چاپ 2، 1377، 382 ص، رقعی.
شابک: 7- 61- 5985- 964
عنوان روی جلد: با راهیان قبله: آشنایی با اماکن تاریخی، احکام، آداب حج، آداب سفر، ادعیه، زیارتنامهها
چاپ‌های دیگر
تهران، نگین سبز، چاپ 1، 1379، 383 ص، رقعی.
تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ 1، 1371، 353 ص، رقعی.
مجموعهای از نکات تاریخی و اخلاقی؛ آداب اخلاقی لازم الرعایه در مناسک و احکام مورد نیاز حجاج خانه خدا است. انگیزه تألیف آن، نیاز
ص: 406
زائران به آشنایی با مسائل مربوط به حج بوده است. روش تحقیق، تاریخی و موردی است. کتاب در سه بخش تنظیم شده است: 1- حج و وظایف حجاج در کلام الهی و پیشوایان مذهبی؛ 2- آشنایی با تاریخ مدینه و مکه؛ 3- احکام حج و عمره به ضمیمه کتاب «احکام به روش نوین» از محمد حسین فلاح‌زاده آمده است.
محمدزاده، راضیه (متولد 1340)
عظمت‌مکه، غربت‌مدینه: چگونه‌بروم؟، تهران، منیر، چاپ 1،، 110 ص، رقعی.
شابک: 5- 91- 7964- 964
بررسی مختصر تجربیات نویسنده در زمینه‌ی حج و زیارت خانه خدا و اخلاقیاتی که باید رعایت کنند، است. نویسنده از تجربیات افرادی که قبلًا به سفر حج رفته‌اند نیز استفاده کرده و نکات مورد نیاز درباره اماکن مقدس مکه و مدینه را به دقت گزارش کرده است.
محمدی، حجت‌الله (متولد 1342)
گام‌به گام‌به‌سوی سرزمین‌نور، تهران، اساتید قلم‌تهران، چاپ 1،، 159 ص، جیبی.
شابک: x- 55- 6654- 964
مطالبی در زمینه‌ی مناسک حج و آداب سفر به حج است. ضمن آن شرح مختصری نیز از موقعیت عربستان، پایتخت و شهرهای مهم آن، تقویم و ساعت و نیز ارکان حکومت در عربستان بیان شده است.
محمدی‌همدانی، اصغر (متولد 1339)
ره‌توشه زائرین عمرده مفرده، تهران، گلزار کتاب، چاپ 1،، 164 ص.
شابک: 9- 00- 8860- 964
ره‌توشه ساکنان حرم یار: کتاب دوم ویژه عمره مفرده
ص: 407
، تهران، شرکت گلزار کتاب، چاپ 1، 1386، 140 ص، رحلی.
شابک: 5- 50- 8860- 964
مجموعه اطّلاعات و راهنمایی‌هایی برای زائران اماکن مکه و مدینه منوره است. این اثر که ویژه عمره مفرده است به معرفی زیارتگاههای عربستان میپردازد. ابتدا توصیه‌هایی به روحانیون کاروان و مدیران شده سپس اسرار و رموز حج و جنبههای معنوی آن از زبان صاحب کتاب المراقبات بیان شده است. در ادامه اوضاع جغرافیایی شهر مکه و برخی از اصطلاحات حج به همراه احکام عمره مفرده ذکر شده است. برخی از عناوین این راهنمای زیارتی عبارت‌اند از: احکام احرام، معراج، سعی، عرفات، پیمان عقبه، شعب ابوطالب، رمی جمرات، مساجد مکه مکرمّه، حضرت هاجر و اسماعیل، کوه حرا و کعبه.
محمود، خالد
تقدیس الحرمین، ترجمه محمدعلی اسماعیل‌زهی، زاهدان، صدیقی، چاپ 1،، 87 ص.
شابک: 2- 76- 5728- 964
مجموعه آداب و وظایف اخلاقی است که زائران باید در مکه و مدینه رعایت کنند.
مختاری، سیامک
دولت وصال: سیری در حکمت حج و آداب زیارت، ارومیه، حسام‌الدین چلبی، چاپ 1،، 395 ص.
شابک: 4- 3- 4034- 964
ص: 408
عنوان دیگر: سیری در حکمت حج.
بررسی فلسفه و اسرار اعمال و مناسک حج است. همچنین اطلاعاتی درباره وضعیت اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی کشور عربستان بیان شده است.
مدنی (علوی)، اشرف (1)
زائر، تهران، پیام مؤلف، چاپ 1،، 160 ص، وزیری.
شابک: 9- 31- 7919- 964- 978
مجموعه آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی که زائران و حجاج به هنگام زیارت اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه باید رعایت نمایند، است.
مدیران کاروانهای حج‌استان‌قم (به کوشش)
سفر حج: توصیه‌ها- تذکرات، قم، مشرقین، چاپ 1، 1380، 126 ص.
شابک: 4- 26- 5781- 964
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج (به کوشش)
ادعیه و آداب مکه مکرمه (با ترجمه فارسی)، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 214 ص، جیبی.
مجموعه آداب و وظایف اخلاقی همراه با ادعیه است. این کتاب در چهار بخش ذیل تدوین شده است: اعمال و آداب حج؛ زیارت مزارهای متبرّک؛ اماکن متبرکه مکّه؛ اماکن مقدّسه بین راه مکّه و مدینه.
راهنمای حج، تهیه‌کننده مرکز تحقیقات و انتشارات حج،
1- علوی، اشرف
ص: 409
تهران، انتشارات سروش، چاپ 1، ق، 192 ص.
در این نوشتار آداب و رسوم زیارت اماکن مقدس مکه و مدینه بیان شده است.
راهنمای حجاج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، ق/ 1366، 203 ص، رقعی.
این‌کتاب‌در سال با عنوان‌راهنمای‌حج توسط سروش (انتشارات‌صدا و سیما) منتشر شده‌است.
کتاب حاضر، علاوه بر رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری، شامل تذکرات بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت در مورد نحوه رفتار حجاج در ایام حج و بعضی از مسائل مورد نیاز آنان است.
راهیان‌کعبه: سفیران‌انقلاب، تهیه‌کننده‌مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، م./ ق./، 112 ص.
این کتاب به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی تألیف شده است.
عنوان عربی: السائرون‌نحو الکعبه رسل‌الثوره الاسلامیه
عنوان انگلیسی:
Pilgrims of Kaba ambassadors of revolution
مجموعه آداب اخلاقی و رسوم عرفی و اجتماعی زیارت اماکن مقدس شهرهای مکه و مدینه است.
مسجدی اصفهانی، رضا
آداب تشرف به حرمین شریفین، اصفهان، الحج، چاپ 22، 1386، 218 ص، رقعی.
معرفی آداب و ادعیه زیارتگاههای مدینه و مکه است.
ص: 410
مشایخی، محسن
حج: آنچه باید بدانیم، تهران، آوای نور، چاپ 1، 1375، 144 ص، رقعی.
شابک: 2- 01- 6063- 964
بررسی حج و اماکن مقدس مکه از قبیل مسجد الحرام، کعبه، حجرالاسود، و زمزم است. و نیز آدابی است که حجاج باید مراعات کنند و وظایف اخلاقی آنها است.
مطهری، علی‌اکبر (متولد 1319)
فضائل‌و اعمال‌حج، تهران، مکتب‌قرآن، چاپ 1،، 160 ص.
شابک: 7- 04- 6694- 964
مغیثی‌پورسبزواری، علی‌اکبر (متولد 1337)
سفرنامه نور: همراه با مناسک حج و راهنمای اماکن متبرکه مکه معظمه و مدینه منوره، قم، دارالنور، چاپ 1، 1382، 96 ص، جیبی.
شابک: 7- 9- 93567- 964
ملتجی، مهدی (متولد 1298) (به کوشش)
اعمال عمره‌مفرده شامل: کلیه مسائل واجب‌و مستحب‌و تمامی‌دعاها و زیارات مقامات متبرکه‌مکه معظمه‌و مدینه‌طیبه، تهران، اشرفی، چاپ 1،، 256 ص.
شابک: 1- 50- 5597- 964
ص: 411
ملکوتی‌فر، ولی‌الله (متولد 1341)
سفر سبز: وظایف‌عبادی‌و اخلاقی زائران بیت‌الله الحرام، سبزوار، آژند، چاپ 1،، 80 ص.
فروست: انتشارات‌آژند؛. مجموعه کتاب‌های‌مذهبی
شابک: 2- 11- 7367- 964
عنوان دیگر: وظایف‌عبادی‌و اخلاقی زائران‌بیت الله‌الحرام.
معرفی آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی که زائران به هنگام زیارت اماکن مقدس در مکه و مدینه باید مراعات و اجرا کنند، است.
ملکی، علی
در وادی نور، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 200 ص، پالتویی.
شابک: 5- 162- 540- 964- 978
معرفی گوشه‌ای از اعمالی که زائران بیت‌الله الحرام در مدینه و مکه بدان نیاز دارند، در قالب گفتگویی صمیمی بین یک زائر و روحانی کاروان گنجانده و عرضه شده است. این اولین بار است که این شیوه برای تألیف به کار برده شده است. کتاب دارای دو فصل مجزا است. فصل اول درباره اعمال مدینه است و در آن عناوینی همچون: زیارت و آداب آن، نماز غیر معصومین در بقیع، زیارت دوره و ... آمده است. فصل دوم درباره اعمال مکه است و از جمله عناوین آن عبارت‌اند از: طواف مستحب یا عمره مجدد، نماز برای وسعت رزق، معجزه‌ای از امام حسین، داستان شکافتن ماه و فلسفه طواف نساء.
ص: 412
منوری، علی (متولد 1324)
همراه‌با حج، تهران، دانش‌آفرین، چاپ 1،، 124 ص.
شابک: 3- 2- 92188- 964
معرفی آداب و رسوم زیارت اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است.
موحد ابطحی، ف. (متولد 1350)
آیین‌سفر به‌سرزمین‌وحی، قم، عطر عترت، چاپ 1،، 296 ص، وزیری.
شابک: 8- 21- 794- 964
بررسی آداب اخلاقی و رسوم عرفی به هنگام زیارت اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است.
مؤسسه‌البلاغ، گروه نویسندگان
الحج: فضائله، آدابه، احکامه، قم، مؤسسه‌البلاغ، چاپ 1، 1416 ق/ 1374، 200 ص، جیبی.
مولانا، سیدعلی
مرأه الحج، تبریز، تابش، چاپ 1، 1372/ 1414 ق، 207 ص، جیبی.
مجموعهی آداب سفر و قبله‌شناسی و اخبار وارده در فضیلت حج و عقاب ترک آن و بیان واجبات حج و عمره تمتع و برخی مطالب دیگر درباره حج است.
مؤمنی‌ها، محمدمهدی (متولد 1356)
ژرفای حج: آنچه درباره حج باید بدانیم، تهران، پیام آزادی،
ص: 413
چاپ 1، 1386، 321 ص، وزیری.
شابک: 4- 808- 302- 964- 978
گزارشی از شهر مکه و مدینه و اماکن مذهبی آنها و بررسی ابعاد عرفانی حج است. در نوشتار حاضر ابتدا به صورت اجمالی سرزمین عربستان سعودی (حجاز) و موقعیت جغرافیایی و مذهبی آن معرفی گردیده و مشاعر و اماکن مقدس آن سرزمین به ویژه مکه و مدینه و تاریخچه و جغرافیای این دو شهر توصیف گردیده است. در ادامه اسرار و معارفی از حج به عنوان یکی از عبادات مهم الهی مطرح شده و منازل عرفانی حج و مناسک آن تشریح گردیده است. ادعیه و آداب و مستحبات سفر حج و لزوم توجه به کیفیت عبادت حج از مباحث پایانی این کتاب است.
مؤید، علی‌حیدر
حجاج‌در حرمین، بی‌جا، علی‌حیدر موید، ق/، 312 ص، جیبی.
مجموعه احکام و اعمال مربوط به حرم‌های مکه و مدینه و وظایف اجتماعی است که باید مراعات شود.
میردامادی، سیدباقر
77 توصیه لازم و ضروری به زائران خانه خدا: چندین بار قبل از حج بخوانید، بی‌جا، گروه فرهنگی مسجد حضرت امام رضا (ع)، چاپ 1، 1374، 40 ص، رقعی.
عنوان دیگر: چندین بار قبل از حج بخوانید.
مجموعه هفتاد و هفت توصیه درباره سفر حج به زائران بیت‌الله الحرام است. این توصیه‌ها اخلاقی و عرفانی است. توصیه‌های نویسنده در چهار
ص: 414
فصل و یک خاتمه تنظیم شده است. در فصل اول مطالبی که قبل از تشرف و حرکت باید انجام گردد، در فصل دوم مطالبی که هنگام تشرف باید در نظر داشت، در فصل سوم تذکرات اخلاقی که زائران باید در نظر بگیرند و در فصل چهارم برخی توصیه‌های بهداشتی آمده است. همچنین خاتمه‌ای با عنوان «آیا حج ما قبول شده است یا نه؟» در پایان کتاب آمده است.
میرقاسمی، منیره (متولد 1347)
فلسفه حج و اثرات تربیتی آن از دیدگاه معصومین (ع)، تهران، فرهنگ دانشجو، چاپ 1، 1386، 200 ص، رقعی.
شابک: 2- 07- 8479- 964- 978
بررسی تأثیرات فردی و اجتماعی مناسک حج از نگاه‌های مختلف است. نگارنده نخست دین اسلام و سپس عبادات را در اسلام معرفی میکند. در ادامه تاریخچه‌ی حج را بیان کرده و آنگاه به جغرافیای تاریخی و سیاسی عربستان میپردازد. پس از آن آداب قبل از حج، هنگام مراسم و بعد از آن را به تفصیل بررسی میکند. و انواع آثار جسمانی، ذهنی، عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حج را برمی‌شمارد. افزون بر این موضوع تحکیم وحدت میان مسلمانان، بیداری مسلمانان و برائت از مشرکان را مطرح کرده و به جنبههای عالی رشد از طریق حج و آثار معنوی آن اشاره میکند.
میلانی، محمدعلی
راهنمای زائرین بیت‌الله الحرام، مشهد، محمدعلی میلانی، چاپ 1، 1373، 74 ص.
نائینی، محمدحسن
دلیل‌الحاج فی اعمال‌الحج، تهران، دار
ص: 415
البصائر، ق/، 77 ص.
شابک: 8- 8- 91773- 964
نجمی، محمدصادق (1) (متولد 1315)
نکاتی‌در رابطه‌با حج‌و زیارت، قم، جامعه مدرسین‌حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات‌اسلامی، چاپ 1،، 80 ص، رقعی.
فروست: جامعه مدرسین حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات‌اسلامی-
معرفی دستورالعمل‌ها، احکام و آداب متنوع و گوناگون برای حجاج و زائران در رابطه با نماز جماعت در مکه و مدینه است. مسئله زیارت از دیدگاه مسلمانان و وهابیان و حضور در شهرهای مکه و مدینه موضوع دیگری است که در این کتاب بررسی شده است.
نظری، محمّد (متولد 1341)
بایدها و نبایدها در سفر حج تمتّع، قم، نشر مشعر، چاپ 2، 1385، پالتویی.
شابک: 0- 84- 6293- 964
معرفی آداب و احکام مربوط به حج تمتّع است که برای آموزش زائران و راهنمایی آنها تهیه شده است. مطالب به صورت روان و خلاصه بیان شده و آنچه مورد نیاز بوده در سیزده بخش فراهم آمده است. هدف شناخت دستورات و اوامر و نواهی شرع در انجام حج است. مقدمات سفر، در شهرهای مدینه و مکه، بهداشت، در محل سکونت، بازار، احکام، مناسک، عرفات، منا، بایدها و نبایدها بعد از سفر عناوین این بخشها هستند. در پایان با اشاره به حدیثی از امام سجاد برخی اسرار و حقایق باطنی حج
1- نجمی، صادق
ص: 416
بیان شده است.
نیلی‌پور، مهدی (متولد 1341)
مدیریت معنوی حج وعمره، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 1، 1388، 216 ص، پالتویی.
شابک: 9- 20- 5428- 600- 978
عنوان دیگر: شهر سپید خدا: مدیریت معنوی حج و عمره.
بررسی حقایق و معارف مناسک و اعمال حج و آداب و اخلاقیات حج است. نگارنده در این کتاب با بهره‌گیری از آیات و روایات و آثار علمی فقها تلاش کرده است تا با طرح سلسله اصولی با عنوان «اصول مدیریت معنوی حج و عمره» به بازشناسی معارف ناب حج بپردازد. اصل دعا و ذکر، توجه به فتوحات مکیه، مهدی‌باوری و مهدی‌یاوری، و وقوف و سکون در حج برخی از اصول ذکرشده هستند.
نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاه صنعت نفت، واحد دانشجویی
در حریم حرم: ویژه‌نامه دانشجویی عمره مفرده، بی‌جا، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، بی‌تا، 136 ص، رقعی.
معرفی برخی اطلاعات ضروری درباره سفر عمره و اماکن مقدس در شهرهای مکه و مدینه است.
وحیدی‌امین، محمدحسن (متولد 1344)
اسرار الحرمین راهنمای زائران مکه‌و مدینه‌همراه‌با ادعیه، زیارات‌و نقشه
ص: 417
، قم، مؤسسه انتشارات مدین، چاپ 1،، 431 ص، جیبی.
شابک: 1- 58- 7271- 964
معرفی برخی اطلاعات درباره مراسم حج و نیز اماکن مقدس مکه و مدینه است. نویسنده کتاب را در شش فصل با عناوین ذیل سامان داده است: آثار تاریخی مکه مکرمه؛ مناسک و اسرار حج و عمره؛ آداب و مراقبات ماه ذی‌الحجة الحرام؛ آثار تاریخی مدینه منوره و زیارات؛ روزشمار تاریخ اسلام؛ زیارات و ادعیه.
وزارت‌علوم، تحقیقات و فناوری. ستاد عمره‌و زیارت. واحد فرهنگی
غیر از خدا هیچکس‌نبود، گردآوری‌و تدوین‌واحد فرهنگی‌ستاد عمره‌و زیارت‌وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری، تهران، نشرعصر، چاپ 1،، ح+ 272 ص، وزیری.
شابک:
x
- 33- 6732- 964
این کتاب به منظور آشنایی دانشجویان اعزامی به سفر عمره با اماکن مقدس مکه و مدینه و نیز آداب و مناسک عمره تهیه شده است.
وزیری، کریم
حج عمره: راز و نیاز در خانه خدا، تهران، اطلاعات، چاپ 1، 1377، 43 ص، وزیری.
شابک: 5- 406- 423- 964
هاشمی نوربخش، حسن (متولد 1349)
راهنمای حج و عتبات: ده کتاب در یک کتاب، قم، حسنین (ع)، چاپ 1، 1385، 448 ص، وزیری.
شابک: 4- 59- 8262- 964
مجموعهای از ده عنوان کتاب است که به منظور راهنمایی زائران تألیف
ص: 418
شدهاند. این مجموعه به آداب و اعمال زیارت میپردازد؛ اما عمده مطالب آن به شرح و نقل احکام و مناسک حج و عمره اختصاص دارد. نویسنده می‌کوشد با معرفی مساجد و اماکن مذهبی و مقابر مکه و مدینه و عراق و سوریه، آداب زیارت این مشاهد مشرفه را تشریح کند. در بخشی از کتاب، خلاصه‌ای از عقاید شیعه و آداب زیارت پیامبر (ص) نیز آمده است. کتاب مشتمل است بر خلاصه و گزیده‌ی ده کتاب با این عناوین: مناسک حج/ مرکز تحقیقات حج؛ صهبای حج/ عبدالله جوادی آملی؛ آثار اسلامی مکه و مدینه/ رسول جعفریان؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (ص)/ جعفر سبحانی؛ تاریخ و اماکن سیاحتی و زیارتی سوریه/ اصغر قائدان؛ مع الشیعه الامامیه فی عقائدهم (ترجمه)/ جعفر سبحانی؛ سنن النبی (آداب زندگی پیامبر (ص)/ سیدمحمدحسین طباطبایی، راهنمای عتبات عالیات عراق/ حسن هاشمی نوربخش؛ شناخت عربستان/ علی محمدی آشنایی؛ سخن و سخنوری/ محمدتقی فلسفی.
هدایتی‌فخر داود، ابوالفضل (متولد 1334)
صمیمانه با زائر خانه خدا، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 3- 210- 540- 964- 978
بیان فلسفه و آداب حج به زبان ساده است. نویسنده کتاب خود را گامی کوچک در جهت آشنایی زائران بیت الله الحرام، با وظیفه‌های فردی و اجتماعی خود دانسته است.
هژبری، محمد (متولد 1330)
خورشید شب‌پوش: مکه‌مکرمه‌و مدینه‌منوره، تهران، محمد هژبری، چاپ 1،، 164 ص، پالتویی.
شابک: 0- 7745- 06- 964
ص: 419
راهنمای سفر حج است. مؤلف به مطالبی در خصوص مساجد، مکانها، و زیارتگاههای مکه و مدینه و نیز مطلبی در زمینه‌ی اعمال و آداب حج میپردازد.
ی وسف‌پور، رحمان
460 نکته نورانی درباره حج، ویرایشِ علی‌اکبر امامی، قم، میراث ماندگار، چاپ 1، 1387، 264 ص، رقعی.
شابک: 4- 04- 2959- 964- 978
بررسی زوایای گوناگون علمی، فلسفی، اخلاقی، فقهی، تاریخی و عرفانی حج و پاسخ به سؤالاتی در این زمینه‌ها است. نویسنده به 460 سؤال متنوع درباره حج و مناسک حج و تاریخچه‌ی اعمال حج، پاسخ داده است. بیشتر این سؤالات به اهمیت مسافرت به ویژه سفر معنوی حج، فلسفه احرام و میقات، اهمیت شهر مکه و کعبه، تاریخچه‌ی ساخت خانه خدا و حجر اسماعیل میپردازد. نیز این موضوعات را بررسی میکند: پرده کعبه، حجرالاسود، طواف، مقام ابراهیم، مسجد الحرام، تقیه در حج، سعی بین صفی و مروه، عرفات، مشعرالحرام، منی، رمی جمرات و قربانی. در پایان مختصری از کشور عربستان (حجاز) و آثار تاریخی مکه و همچنین آداب سفر میدهد.
بخش چهارم قرآن و حدیث
اشاره
توضیح: آیات قرآن و احادیث رسول‌الله (ص) و ائمه (ع) مهمترین منبع برای بررسی جنبههای مختلف حج و زیارت است. فقها بر اساس همین آیات و روایات، از قرن نخست اسلامی، احکام حج را استخراج و حجاج را هدایت کردند. نیز مورخان، تاریخ حج و تحولات درباره مناسک حج را با توجه به همین منابع بررسی کردند. از اینرو تاکنون دهها کتاب و رساله و مقاله در این زمینه عرضه شده است.
در این بخش فقط آثار منتشره در سالهای 1358 تا 1388 عرضه میشود، و تلاش کرده‌ایم در سه فصل طبقه‌بندی شوند، آثاری که بر اساس قرآن و روایات تدوین شده، آثاری که فقط بر اساس قرآن و آثاری که فقط بر اساس روایات تألیف شده است. همه‌ی آثار چکیده نشده‌اند زیرا برخی آثار عنوان و اطلاعات روشنی دارند و بداهت آنها مانع از چکیده‌نگاری آنها است و برخی فقط، اطلاعات برجسته و جنبههای برجسته آنها چکیده شده است. البته برخی هم به طور جامع چکیده شدهاند.
فصل اول: بررسی‌های عمومی
اعتماد، محمدحسین (متولد 1339)
حج وعمره از منظر قرآن و روایات، قم، یاس زهرا (س)، چاپ 1،، 276 ص، رقعی.
شابک: 0- 64- 2843- 964- 978
بررسی مناسک حج و آشنایی با مکه و مدینه و ادعیه بر اساس قرآن و حدیث و نیز، آداب و احکام مربوط به حج و عمره است. همچنین ضمن بیان فضیلت حج و عمره به بررسی مفهوم حرم و حدود آن و علت آن و علت تحریم آن پرداخته و اصطلاحات مربوط به آن را توضیح داده است. آنگاه به بررسی اعمال حج و عمره مانند احرام، تلبیه، میقات، طواف، نماز طواف، سعی، تقصیر، احرام، وقوف در عرفات و مشعرالحرام، ورود به منا، رمی جمره، قربانی، طواف نساء و نماز طواف نساء پرداخته شده و انواع محرمات بر زنان و مردان در حال انجام اعمال حج و کفاره آنها بیان میگردد. نگارنده در ادامه به توصیف مسجد الحرام، کعبه، حجرالاسود، چاه زمزم، ابواب و ارکان کعبه پرداخته و مستحبات حج را ذکر میکند. توصیف اماکن مقدسه و مهم تاریخی و مذهبی در مکه و مدینه و زیارتگاههای آنها نیز از مباحث پایانی کتاب است.
امین، مهدی (به کوشش)
حج از دیدگان قرآن و حدیث، با نظارت محمد بیستونی، قم، بیان جوان، چاپ 1،
ص: 420
، 193 ص.
شابک: 4- 60- 5640- 964- 978
این کتاب بر اساس کتاب المیزان فی تفسیرالقرآن تالیف محمدحسین طباطبایی نوشته شده است.
بزاز، محمدصالح (1)
آثار و برکات‌حج‌و عمره‌در پرتو قرآن‌و سنت معصومین ویژه‌حجاج بیت‌الله الحرام، قم، مجتبی، چاپ 1،، 50 ص، جیبی.
بررسی آثار، فواید و برکات حج و عمره با استناد به آیات قرآن و سنت معصومین (ع) است. موضوعات کتاب از دو کتاب الحج فی السنه و الحج فی القرآن از انتشارات مرکز تحقیقات و انتشارات حج اقتباس شده است.
بنی‌هاشمی، سیدمحمد (متولد 1339)
سفری به خاکساری: پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات، به قلم سعید مقدس (2)، تهران، منیر، چاپ 1،، 2 جلد، رقعی.
شابک: 2- 145- 539- 964- 978
عنوان دیگر: پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات.
بیان اسرار و فضایل حج و عمره با رویکردی عرفانی است. به باور نویسنده در این اثر، زائران خانه خدا با دانستن این فضایل، سفری پربارتر خواهند داشت و با دستاوردهای معنوی بیشتری از مکه بازخواهند گشت.
1- محمد صالح بزاز؛ صالح بزاز، محمد
2- متولد 1356
ص: 421
این کتاب در دو بخش با عناوین «شناخت مدینه منوره» و «معرفت به حج و عمره» سامان یافته است. در بخش اول، فضائل و آداب زیارت اماکن مقدس مدینه و نیز معرفی مساجد و آثار برگزیده‌ای از این شهر آمده است. در بخش دوم، نخست معرفت به فضائل حج و عمره بیان شده و در ادامه شهر مکه و مشاهد مشرفه آن معرفی شده است. در این کتاب تأکید ویژهای بر امام حسین (ع) و زیارت ایشان شده چرا که در متون اسلام بارها زیارت حج و کربلا مقایسه شدهاند. به همین علت تشریح دلیل این مقایسه‌ها یکی دیگر از بخشهای این کتاب را تشکیل میدهد.
پورامینی، محمدامین (متولد 1341)
حجر اسماعیل در نگاه قرآن، روایات، فقه و تاریخ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 148 ص، رقعی.
شابک: 9- 106- 540- 964- 978
سبحانی تبریزی، جعفر (1)
(متولد 1308)
متعه الحج علی ضوء الکتاب والسنه، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع)، چاپ 2، 1430 ق/ 1387، 48 ص، جیبی.
فروست: سلسله المسائل الفقهیه؛ 10
شابک: 7- 360- 357- 964- 978
بررسی حج تمتع بر اساس آیات قرآن و روایات معصومین (ع) است. نویسنده، با معرفی اعمال و مناسک حج تمتع در همه مراحل، احکام قرآنی و نیز آراء معصومین (ع) را آورده است.
1- آیتالله سبحانی؛ سبحانی، جعفر
ص: 422
فالی، سیدحسین (متولد 1330)
بیان القرآن و العتره فی أسرار الحج و العمره، قم، دار الثقلین، چاپ 2، 1379، 263 ص، رقعی.
شابک: 0- 30- 6823- 964
ترجمه فارسی
حج‌در کلام‌قرآن‌و عترت، ترجمه‌عبدالله محمدی مازندرانی (1)، قم، دار الثقلین، چاپ 1،، 304 ص، رقعی.
شابک: 4- 56- 6823- 964
بررسی مسائل حج و عمره از جهات مختلف و بر اساس سیره‌ی معصومین (ع) و آیات قرآن است. مؤلف کمتر به جنبه فقهی بحث نظر داشته و بیشتر به فلسفه اعمال و مناسک توجه کرده است. وی در این راستا از آیات قرآن و روایات معصومین (ع) استفاده کرده است. به هنگام توضیح هر یک از مناسک حج، دعاهای کوتاه مربوط به آن آورده شده است. در پایان اشاره‌ای نیز به اعمال مربوط به مدینه منوره صورت گرفته است.
کعبی اهوازی، ابومحمد
محجة الحاج، قم، نهضت، چاپ 1، 1413 ق، 143 ص، جیبی، عربی.
بررسی جنبههای فریضه حج در قرآن و روایات است. همچنین کیفیت حج به همراه برخی مستحبات آمده است. اطلاعات کوتاهی نیز درباره حج در قبل از اسلام نیز آمده است.
1- متولد 1326
ص: 423
گروه تحقیق و بررسی مسائل حج
آیات قرآن مجید درباره حج و ابراهیم (ع) به ترتیب نزول، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ 1، 1359، 72 ص، رقعی.
فروست: نشریه گروه تحقیق و بررسی مسائل حج؛ 4
بررسی مسائل و جنبههای حج بر اساس آیات قرآنی به ترتیب تاریخ نزول آیات است، نیز به پیوست این اثر یکصد حدیث برگزیده از حضرت رسول (ص) و ائمه بقیع (ع) آمده است.
محمدی ری شهری، محمد (1)
(متولد 1325)
الحج و العمره فی الکتاب و السنه، پژوهش دارالحدیث، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1376، 404 ص، وزیری.
شابک: 0- 25- 5985- 964
این کتاب یک جزء از موسوعه میزان الحکمه میباشد.
معرفی 924 روایت و برخی از آیات قرآنی درباره ابعاد و جنبههای مختلف حج است. اینها در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول (مکه مکرمه) دارای این سرفصل‌هاست: حرم، مسجد الحرام، خانه خدا، آیات و نشانه‌های کعبه. عناوین بخش دوم (حج و عمره) چنین است: حج، تأخیر و ترک حج، واجبات حج، آداب حج، نوادر، حج اصغر. سرفصلهای بخش سوم (مدینه منوره) بدین قرار است: فضیلت مدینه، زیارت پیامبر، زیارت فاطمه دختر پیامبر (ص)، زیارت امامان، زیارت قبور شهدا. نویسنده، آیات قرآنی مربوط به حج و خانه خدا و مکه و مدینه و نیز
1- آیتالله ری‌شهری؛ ری‌شهری، محمد؛ محمدی شاه عبدالعظیمی، محمد
ص: 424
احادیث موجود در منابع شیعه و اهل سنت در این زمینه را گردآوری کرده است.
حج و عمره در قرآن و حدیث، با همکاری عبدالهادی مسعودی (1) و دیگران، ترجمه جواد محدثی، تحقیق مرکز تحقیقات‌دار الحدیث، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1420 ق، 631 ص، وزیری.
شابک: 1- 81- 5985- 964
چاپ دیگر
تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 408 ص.
شابک: 3- 083- 540- 964- 978
عنوان‌اصلی: الحج‌و العمره فی‌الکتاب‌و السنه.
چاپ اردو
حج و عمره: قرآن اور حدیث کی روشنی مین، ترجمه نورمحمد ثالثی، قم، مجمع ذخائر اسلامی، چاپ 1، 1385، 664 ص.
شابک: 9- 012- 988- 964- 978
بررسی جنبههای مختلف حج با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم و احادیثی منقول توسط محدّثان شیعه و سنّی است. بخشی از مهمترین مسائل حج را با شیوه‌ای نو در اختیار خوانندگان قرار داده است. کتاب از پانزده فصل و سه بخش مکه مکرمه، حج و عمره، و مدینه منوره، تشکیل شده است. بخش اول (مکه مکرمه) دارای این سرفصل‌هاست: حرم، مسجد الحرام، خانه خدا، آیات و نشانه‌های کعبه. عناوین بخش دوم (حج و عمره) چنین است: حج، تأخیر و ترک حج، واجبات حج، آداب حج، نوادر، حج اصغر. سرفصلهای بخش سوم (مدینه منوره) بدین قرار است: فضیلت مدینه،
1- متولد 1343
ص: 425
زیارت پیامبر، زیارت فاطمه دختر پیامبر (ص)، زیارت امامان، زیارت قبور شهدا.
سیمای حج و عمره در قرآن و حدیث، ترجمه جواد محدثی (1)، تلخیص عبدالهادی مسعودی (2)، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1380، 131 ص، پالتویی.
شابک: 9- 12- 7489- 964
بررسی جنبههای مختلف حج بر اساس سیره معصومین (ع) و آیات قرآن است. این‌کتاب گزیده‌ای‌از ترجمه فارسی کتاب‌الحج‌و العمره فی‌الکتاب والسنه همین نویسنده است. در این گزیده ویژگیهای مکّه و آداب ورود و خروج به مکّه به زائران بیت اللّه الحرام نشان داده شده و در همه جا از میقات و احرام گرفته تا طواف به گرد کعبه و سعی میان صفا و مروه، می تواند همراه حج‌گزار باشد و حکمت‌ها و دعاهای مناسب هر کار و هر مکانی را به او بشناساند. ترتیب ابواب کتاب به ترتیب اعمال واجب و مستحب حج و عمره است. در بخش پایانی نیز، آداب و زیارت‌های پیامبراکرم (ص)، حضرت فاطمه (س)، امامان بقیع (ع) و شهدای احد را در مدینه آورده است. چند نقشه کوچک، برای توجیه مکانها و اعمال حج، حج‌گزاران را یاری می‌رساند.
مدرسی، سیدمحمد تقی (3)
(متولد 1945)
ملاقات محبوب، ترجمه سیدیاسر قزوینی حائری (4)، تهران، محبان الحسین (ع)، چاپ 1،
1- متولد 1332
2- متولد 1343
3- محمدتقی المدرسی
4- متولد 1360
ص: 426
1380، 103 ص، رقعی.
شابک: 6- 06- 7373- 964
عنوان اصلی: الحج، ضیافه الله.
بررسی فضیلت حج بر اساس قرآن و روایات معصومین (ع) است. دیدگاههای معصومین (ع) نقل شده و با تکیه بر تفسیرهای مفسران این دیدگاهها شرح شده است.
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج (به کوشش)
الحج فی الکتاب والسنه، تهران، مرکز الحج‌للدراسات‌و النشر، چاپ 1، ق/، 496 ص، وزیری.
بررسی جنبه‌ها و ابعاد حج بر اساس قرآن و احادیث معصومین (ع) است. در این کتاب طی یازده فصل مراتب مختلف حج در روایات و قرآن مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
مصطفی، ثامر (1)
[الحج فی‌الکتاب والسنه]، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ 1، 1375/ 1996 م، 92 ص، رقعی.
این کتاب به زبان فرانسه است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
Le hajj en islam( le pelerinage ), by Tamer Mostafa, Teheran, Organisation de la culture et des communications islamiques
, 1996, 92 p.
شابک: 8- 01- 6177- 964
بررسی فلسفه حج و اثرات فردی و اجتماعی آن و ثمرات آن در زندگی افراد بر اساس قرآن و روایات است.
1- ثامر، مصطفی
ص: 427
موسوی، طاهر (به کوشش)
المتعتان بین‌النص‌و الاجتهاد، من‌کتاب‌الغدیر للشیخ الامینی، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ق/ 1377، 178 ص. عربی.
ترجمه فارسی
دو سنت فراموش شده، ترجمه عزیز فیضی، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی برمذهب اهلبیت (ع)، چاپ 1،، 168 ص، وزیری.
شابک: 9- 04- 2730- 964- 978
گزیده‌ای از کتاب الغدیر علامه‌امینی است وبه بررسی حج تمتع و ازدواج موقت در نگاه اهل سنت و شیعه میپردازد و با تکیه بر آیات و روایات دیدگاه‌های‌اهل‌سنت را نقد میکند. ازکتب ومستندات قرآنی وروایی و فقهی مختلف بهره گرفته است. این سنت‌ها به وسیله اجتهادات شخصی خلیفه دوم فراموش شدند. نویسنده با تحلیل نسبت نص و اجتهاد به اشکالات این اجتهادها پرداخته و مسائل و احکام و مبانی این دو سنت و آثار اجتماعی و روانی و فرهنگی آنها را طرح میکند سپس از مکاتب مختلف فقهی و از متون روایی ادله زیادی در مشروعیت هر دو ذکر می‌نماید.
نقیبی، سیدابوالقاسم (متولد 1342)
فلسفه احکام حج از منظر قرآن کریم به ضمیمه چهل حدیث حج، تهران، دفتر نشر اسلامی، چاپ 1، 1387، 238 ص، رقعی.
شابک: 0- 198- 476- 964- 978
چاپ دیگر
تهران، پاتیرام، چاپ 1، 7، 238 ص، رقعی.
بررسی فلسفه احکام حج و اهداف این احکام و تأثیرات فردی و اجتماعی آن بر اساس قرآن و حدیث است. در بخش نخست این نوشتار فلسفه احکام حج از نظر قرآن بیان شده است و در بخش دوم، چهل
ص: 428
حدیث از احادیث حج، انتخاب و همراه با ترجمه عرضه شده است.
فصل دوم: حج از منظر قرآن
باشا، مرتضی علی (1)
الاسفار عن آیات الحج و الاسرار، قم، باقیات، چاپ 1، 1426 ق، 227 ص، رقعی، عربی.
شابک: 8- 07- 6168- 964
بررسی حج و اهمیت و منزلت آن از دیدگاه قرآن است. نگارنده پس از توضیحاتی اجمالی و کلّی درباره حج و توجّه ویژه قرآن به این فریضه بزرگ الهی به آیاتی از سوره بقره که در آنها به مکان مقدّس کعبه و مقام ابراهیم اشارت رفته میپردازد. و آنگاه آیات سوره آل‌عمران و سوره‌های مائده، انعام، انفال، توبه، ابراهیم و اسراء را همراه با شرح و توضیح و تفسیر می‌آورد؛ و دقایق و ظرایف این اعمال متعالی را به حج‌گزاران گوشزد می‌نماید. وی در ادامه آیات سوره‌های حج تا قریش را که به گونه‌ایی تصریحی و تلویحی با اعمال حج مرتبط است مورد بررسی قرار داده و در ادامه آن در باب اسرار حج و علت‌های هریک از آداب و اعمال با استناد به آیات و احادیث سخن گفته است.
بهرام‌پور، ابوالفضل (متولد 1320)
پیمان پارسایی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387،
1- مرتضی علی باشا؛ علی باشا، مرتضی
ص: 429
215 ص، پالتویی، رقعی.
شابک: 6- 107- 540- 964- 978
منتخبات و برگزیده‌ای از تفسیر قرآنی نسیم حیات از همین مؤلف است. مؤلف تلاش نموده با استفاده از آیات قرآنی مرتبط با حج، نکات زیبا و قابل استفاده‌ای و بعضاً تازه‌ای را در اختیار خوانندگان قرار دهد. از آنجایی که قدم به قدمِ اعمال حج، پیمان خاصّی با خداوند است. کتاب، «پیمان پارسایی» نام گرفته است.
بهشتی، سیدمحمد (1)
(1307- 1360)
حج در قرآن: تفسیر آیات 196- 203 سوره بقره، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 5، 1378، 142 ص، رقعی.
شابک: 2- 799- 430- 964
بررسی تفسیری درباره آیات حج در سوره بقره است. نویسنده این مباحث را طی سالهای 1351- 1352 نوشته است. وی با استفاده از روایات، درصدد تبیین ابهامات پیرامون ابعاد مختلف حج است. ابتدا آیات 196- 203 سوره بقره همراه با ترجمه فارسی آن آورده شده و آنگاه پیشینه حج بررسی شده است. برخی موضوعات مطرح شده در کتاب عبارت‌اند از: ابراهیم (ع) و بنای کعبه، حج و بهره‌برداری‌های اقتصادی، ابعاد اجتماعی حج، قربانی، ابعاد سیاسی حج، تأکید ائمه (ع) بر رفتن به حج، حج و خودسازی، واجبات احرام، جمرات و سمبل شیطان.
1- شهید بهشتی؛ آیتالله بهشتی؛ حسینی بهشتی، محمد؛ بهشتی، محمدحسین
ص: 430
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1)
(متولد 1323) و حجازی، فخر الدین (2)
(متولد 1305)
قرآن و احکام، حج کانون همبستگی، تهران، بعثت، بی‌تا، 53 ص، رقعی.
بررسی و تحلیل آیات قرآنی مربوط به حج است. نویسندگان، تلاش کردهاند ابعاد سیاسی- اجتماعی را از متن آیات قرآنی استخراج و به خوانندگان عرضه کنند.
تقدسی نیا، خسرو (متولد 1346)
جلوه‌های حج در قرآن، تفسیر و پیام آیات حج، قم، ائمه (ع)، چاپ 1، 1376، 367 ص، وزیری.
شابک: 6- 6- 91088- 964
فروست: مؤسسه‌فرهنگی‌و انتشاراتی‌ائمه (ع)- 7
بررسی و تفسیر 179 آیه از آیات قرآن در زمینه ابعاد حج است. نویسنده با هدف آشنا کردن مردم با اسرار و احکام حج و با استناد به منابع حدیثی و تفسیری شیعه امامیه کوشیده است تمام نکات پراهمیت مربوط به حج را از آنها استخراج و تفسیر نماید. این نوشته به ترتیب سوره‌های قرآن و به شیوه موضوعی تنظیم گشته و نویسنده پس از ذکر هر آیه و ترجمه آن، با عنوان تفسیرها و پیام‌ها، انواع نکات لغوی، فقهی، تاریخی و اخلاقی آن را بازگو می‌نماید. نویسنده معتقد است حج یکی از عبادات پر رمز و راز اسلام است که هزاران جلوه دارد و هر کدام از آنها میتواند عاملی برای به سامان رسیدن زندگی فردی و اجتماعی انسان به حساب آید.
1- بی‌آزار، عبدالکریم؛ شیرازی، ع. ب؛ ب. شیرازی، ع.
2- حجازی سبزواری، فخرالدین
ص: 431
حسینی کشکوئیه، سیدمحمد (1)
نگرشی اجتماعی به کعبه و حج از دیدگاه قرآن، تهران، امیرکبیر، چاپ 1، 1372، 323 ص، رقعی.
شابک: 0- 0904- 00- 964
بررسی آیات قرآنی درباره حج و گردآوری شده در سه فصل است. فصل اول پیرامون کعبه و ویژگیهای آن و مباحثی از قبیل طهارت و پاکی بیت، پناهگاه و مرجع‌بودن آن، امنیت حرم، تعمیر و تولیت خانه است. در فصل دوم بحث از مسائل کلی مربوط به حج، نظیر: معنای حج، وجوب و اعلان حج، منافع و آثار آن و برائت است. و در نهایت فصل سوم به تحلیل اجتماعی مناسک حج اختصاص یافته است.
1- کشکوئیه، سید محمد
ص: 432
، معاونت آموزش و تحقیقات
الحج فی القرآن، تحقیق معاونیه شئون التعلیم‌و البحوث‌الاسلامیه فی الحج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1414 ق/ 1372، 616 ص، وزیری.
بررسی و تفسیر موضوعی بر اساس نقل‌ها و روایات در زمینه ابعاد حج است. نویسنده تمام آیات مرتبط با ابعاد مختلف تاریخی، فقهی، معرفتی و عرفانی حج را یکجا گرد آورده و بر اساس احادیث و آثار تفسیر کرده است. نقل‌ها یکسر مستند است به منابع کهن فریقین که چگونگی آنها در پایان کتاب آمده است. کتاب در بیست و شش فصل سامان داده شده است، این فصول بر اساس سوره‌هایی است که در آنها آیات حج آمده و نه چینش موضوعی آیات است.
ص: 433
دهقان، اکبر (متولد 1344)
با قرآن در مکه و مدینه، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، چاپ 1، 1388، 480 ص، وزیری.
فروست: درسنامه.
بررسی آیات قرآنی مربوط به مکه و مدینه و حج است. در فصل اول، آیات مربوط به حج و مکه و در فصل دوم، آیات مربوط به مدینه منوره و مسائل تاریخی مانند برخی جنگ‌ها و برخی آیاتی که مربوط به پیامبر اکرم است، آمده است. در آعاز متن آیه شریفه و ترجمه بیان شده و بعد ازآن واژه‌های مشکل آن معنا گردیده و سپس تفسیر آیه شریفه بیان شده و در پایان نکته‌های مختلف ادبی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی و عرفانی با بهره‌گیری از منابع مختلف شیعه و اهل سنت، بیان شده است.
سیصد و سیزده نکته از قرآن کریم پیرامون حج، قم، مؤسسه انتشارات حرم، چاپ 1، 1384، 304 ص، رقعی.
شابک: 7- 77- 7585- 964
بررسی سیصد و سیزده نکته درباره حج است که از آیات قرآن و روایات معصومین (ع) استخراج شده و در قالب پنج فصل بیان شده است. عناوین فصول عبارت‌اند از: برخی از لطایف و اسرار حج؛ آیات حج و برخی از نکته‌های آن؛ حج در آینه احادیث؛ شرح کوتاهی از اماکن مکه و مدینه؛ تذکرات اخلاقی و عبادی و اجرایی در سفر حج.
سیدین، سیدمحسن (متولد 1345) و افتخاری توکلی، مهشید (متولد 1346)
حج: امت وسط: مروری بر فلسفه حج در قرآن، تهران، آوامتن، چاپ 1، 1388، 91 ص، رقعی.
ص: 434
شابک: 2- 16- 2673- 964- 978
عنوان دیگر: مروری بر فلسفه حج در قرآن.
بررسی ابعاد مختلف حج با استفاده از آیات قرآن و دیدگاههای مفسران است. نویسنده در مقدمه می‌نویسد: از آنجا که مناسک و اعمال حج هر کدام مربوط به یکی از بنیادهای «امت وسط» یعنی جامعه نمونه برگرفته شده از الگوی حج است و هر کدام نیز به صورتی نمادین است می‌توان گفت که کلیت حج و مناسک آن و آنچه مستطیعان می‌توانند از مطالعه در این عبادت بزرگ درک کنند همچون آیاتی متشابه‌اند که فهم آن به قول آیه هفت سوره آل عمران نیازمند رسوخ است.
شکریان، ناصر
ابعاد حج در قرآن، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1388.
بررسی ابعاد معنوی و عرفانی و نیز بُعد فرهنگی و اقتصادی حج با توجه به آیات قرآن است. نویسنده در بخش «بعد معنوی و عرفانی حج» با اشاره به اینکه مقصود اصلی از تشریع حج و سایر عبادات، تقویت بعد روحانی انسان است نوشته است: «تکالیف و فرائض الهی از نظر خاصیت اثرگذاری در روح و جان انسان مختلف‌اند؛ بعضی اثر تطهیر و تخلیه را دارند که ظلمت را از فضای روح و جان بشر دور میکند و بعضی دیگر موجب تزیین جان و وسیله جلب نورانیت میگردد و دسته دیگر جامع هر دو اثر (تخلیه و تحلیه) هستند و حج از این دسته سوم است».
طراویان، مینا
حدیث یکتایی و یکرنگی: نگاهی قرآنی به حج، اصفهان، خاتم‌الانبیاء، چاپ 1،، 311 ص،
ص: 435
شابک: 0- 29- 8378- 964- 978
علوی، سیدعادل (1) (متولد 1955 م)
رساله‌مختصر دلیل‌الحاج، قم، المؤسسه الاسلامیه العامه للتبلیغ‌و الارشاد، چاپ 1، ق/، 36 ص.
شابک: 3- 81- 5915- 964
فروست: موسوعه رسالات‌اسلامیه
بررسی جنبههای مختلف حج بر اساس آیات قرآن و آراء مفسران است.
رساله من‌لطائف الحج‌و الزیاره، قم، المؤسسه الاسلامیه العامه للتبلیغ‌و الارشاد، چاپ 1، ق/، 28 ص.
شابک:
x
- 18- 5915- 964
فروست: موسوعه رسالات‌اسلامیه
بررسی ابعاد و جنبههای مختلف حج و مکه و مدینه و زیارات اماکن متبرکه این شهرها بر اساس قرآن و تفاسیر قرآن است.
علوی مقدم، سیدمحمد (متولد 1311)
حج در قرآن، ویرایشِ علی ورسه‌ای، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، 1381، 183 ص، رقعی.
شابک: 3- 10- 7635- 964- 978
بررسی آیات مربوط به حج است. نویسنده ابتدا آیات هر موضوع را گردآوری کرده، آنگاه نظریه‌ی برخی از قدمای مفسران را در ذیل آن آورده است.
1- علوی لاجوردی، عادل
ص: 436
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
حج و حرمین شریفین در تفسیر نمونه، قم، نشر مشعر، چاپ 2، 1384، 728 ص، وزیری.
شابک: 9- 41- 7635- 964
مجموعه آیات قرآنی مربوط به حج و حرمین شریفین مکه و مدینه است. نویسنده با تفحص و مطالعه در تفسیر نمونه، هر موضوع را تفسیر کرده است. این آیات به طور عمده درباره اعمال حج، طواف، سعی، وقوف، بنای کعبه به دست ابراهیم خلیل، قربانی فرزند و ... است. در تفسیر نمونه، این لطایف به طور پراکنده و در مجلدات مختلف آمده است. نویسنده با گردآوری این مطالب، آنها را به صورتی منظم در این مجلد ارائه کرده است. عناوین بخشهای کتاب عبارت‌اند از: 1- زندگانی حضرات ابراهیم بنیانگذار حج ابراهیمی؛ 2- حج و مسائل مربوط به آن؛ 3- مکه و رویدادها و موضوعات مرتبط با آن؛ 3- مدینه، رویدادها، جنگ‌ها و حوادثی که در آن رخ داده است.
قرائتی، محسن (متولد 1324)
با قرآن‌در سرزمین‌وحی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 216 ص، جیبی.
شابک: 0- 68- 7635- 964
بررسی جنبههای فردی و اجتماعی حج و سرزمین وحی بر اساس قرآن و تفاسیر است. مؤلف که صاحب تفسیر نور است، از این اثر خود برخی از آیات را برای زائران و روحانیون دست اندرکار در امور حج گزینش کرده و این اثر را سامان داده است. از جمله عناوین مورد بحث در کتاب این موارد است: قبل از سفر، اهمیت و ضرورت حج، اخلاص، حکمتهای حج، مدینه، اهلبیت (ع)، مسجد النبی و مساجد دیگر، میقات و احرام، مکه، مسجد الحرام و کعبه، مقام ابراهیم، سعی و صفا و مروه، عرفات و
ص: 437
مشعر، منی و قربانی و حلق، بازگشت به مکه، پایان حج.
قربانی لاهیجی، زین العابدین (1)
(متولد 1314)
تفسیر جامع آیات الاحکام: خمس، حج، تهران، سایه، چاپ 1، 1377، 348 ص، وزیری.
شابک: 9- 21- 5918- 964
بررسی آیات قرآنی مربوط به خمس و حج است. نویسنده در این اثر به تفسیر آیات مربوط به خمس و حج پرداخته است. وی در مجموعه توانسته بیست و هفت آیه شریفه: پنج آیه در باب خمس و بیست و دو آیه در باب حج تفسیر کند.
م. الف، عبدالله
شریعت، طریقت و حقیقت حج، دانشیاران ایران، چاپ 1، 1387، 128 ص، وزیری.
شابک:
x
- 9- 96931- 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد مختلف حج از دیدگاه قرآن است. خداوند در آیات مختلفی از قرآن به موضوع حج پرداخته است. در آیات، به روشنی وجوب حج برای کسانی که استطاعت آن را داشته باشند، بیان و انواع حج- عمره و تمتع- تشریح شده است. علاوه بر آن در آیاتی، به شرط قبول حج اشاره شده است؛ بدین معنا که هر فرد زائر خانه خدا باید اعمال و آداب حج را درک کرده و به طور صحیح انجام دهد و در غیر این صورت حج وی مقبول نخواهد بود. نگارنده در کتاب حاضر در دو بخش به تشریح حج در دو حیطه عملی و علمی میپردازد. بخش عملی شامل شریعت، احکام، طریقت و آداب حج و بخش علمی مشتمل بر حقیقت حج و اسرار آن است. وی علاوه بر آن رویت قلبی یکی از حاجیان را به تصویر می‌کشد.
1- قربانی، زین‌العابدین
ص: 438
محمدپور ملاطی، محسن (متولد 1346)
حج در آینه وحی، بوشهر، دریانورد، چاپ 1، 1381، 245 ص، رقعی.
شابک:
x
- 4- 93515- 964
بررسی آیات قرآنی حج و بررسی و تحقیق جنبه‌ها و ابعاد مختلف فردی و اجتماعی حج است.
محمدی، رمضان
پرسمان قرآنی حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 264 ص، وزیری.
شابک: 4- 198- 540- 964- 978
بررسی اهمیت و فلسفه‌ی اعمال و مناسک حج و نیز فلسفه زیارت، از منظر آیات قرآنی است. نویسنده طی شش فصل، در قالب پرسش و پاسخ نگاه قرآن را به موضوعات درباره حج بررسی کرده است. عناوین فصول عبارت‌اند از: اهمیت حج از نگاه اسلام و دیگر ادیان (برررسی اهمیت حج و قدمت و حرمت خانه کعبه)؛ اعمال و مناسک حج؛ فلسفه حج؛ آداب سفر حج؛ اماکن حج؛ زیارت و اهمیت آن از منظر قرآن.
مرکز تحقیقات و آموزش حج (به کوشش)
الحج فی القرآن، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1414 ق، 616 ص، وزیری.
شابک: ندارد
بررسی آیاتی از قرآن است که به موضوع حج و مسائل مختلف آن پرداخته است، با استفاده از 1424 حدیث در شرح این آیات گرد آوری شده و به روش روایی مورد تفسیر قرار گرفته است. عناوین برخی سوره‌ها و برخی موضوعات مطرح شده در آنها عبارت‌اند از: بقره (علت طواف، حدود مقام، سعی بین صفا و مروه، حج، عمره و عرفات)؛ آل عمران (آداب دخول حرم)؛ مائده (محرمات حج و کفاره آنها)؛ انعام؛ اعراف؛ انفال؛ توبه؛ هود؛ نحل؛ حج (ملاقات امام در حج و معنای مناسک)؛ قصص؛ احزاب؛ سبأ؛ فاطر؛ فتح؛ ذاریات؛ منافقون و نصر.
ص: 439
موسوی غروی، سیدمحمدجواد (1)(متولد 1282)
فلسفه حج، بخش چهارم خورشید معرفت در گناه و طاعت پیرامون حج و عمره مأخوذ از قرآن مجید، تهران، اقبال، چاپ 1، 1361، 388 ص.
بررسی فلسفه و اسرار حج با استفاده از آیات قرآن است.
فصل سوم: حج از منظر روایات
انصاریان، حسین (متولد 1323)
چهل‌حدیث‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374، 140 ص، رقعی.
بررسی جنبههای مختلف حج بر اساس چهل حدیث از معصومین (ع) است. پیشوایان معصومین (ع) و اولیای دین، راهنمایی‌ها و سفارش‌هایی را در موضوع مناسک، احکام اعمال، آثار این سفر معنوی، مطرح کردهاند. منتخبی از این رهنمودها در راستای عمل به سنت حسنه «چهل حدیث»، در این کتاب آمده است. البته همراه با توضیحاتی ساده و روان بطوری که عموم حاجیان بتوانند از آن استفاده کنند سرفصلهای این کتاب عبارت‌اند از: وجوب حج، معنا و مفهوم حج، خلوص در حج، آثار حج، زیارت کعبه معظّمه، ختم قرآن در مکّه، نیابت در حج، اخلاق زائر، آداب معنوی حج، طواف بیت، حج و امامت و رهبری، زیارت رسول خدا و نماز در مسجد النبی (ص).
جمعی از نویسندگان
أسرار الحج فی حوار بین الإمام زین العابدین (ع) والشّبلی، قم، نشر مشعر، بی‌تا، 15 ص، جیبی.
بررسی اسرار حج در گفته‌ها و احادیث حضرت سیدالساجدین (ع)، امام چهارم شیعیان، است. امام سجاد (ع) در حدیثی خطاب به شخصی معروف به شبلی، به بیان فلسفه اعمال و مناسک حج پرداخته است. این حدیث
1- غروی، سیدمحمدجواد
ص: 440
در جلد دوم مستدرک الوسائل آمده است.
دانش‌نامه‌امام‌علی (ع)، به‌اهتمام پژوهشگاه فرهنگ‌و اندیشه‌اسلامی؛ زیرنظر علی‌اکبر صادقی رشاد، تهران، مؤسسه فرهنگی‌دانش‌و اندیشه‌معاصر، جلد هفتم، چاپ 1،.
شابک: 5- 86- 7329- 964
جلد هفتم از این مجموعه دوازده جلدی دربارهی جنبه‌ها و ابعاد حج از منظر امام علی (ع) است.
حجتی کرمانی، علی (1316- 1379) (به کوشش)
حج را چگونه انجام داده‌ای، از امام زین‌العابدین علیه‌السلام، ترجمه علی حجتی کرمانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ 1، 1361، 48 ص، جیبی.
متن و ترجمهی گفتگوی امام سجاد (ع) با شخصی معروف به شبلی درباره حج است. این حدیث در جلد دوم مستدرک الوسائل آمده است.
حر عاملی، محمد بن حسن (1) (- 1104 ق)
آداب سفر حج و غیر آن: برگزیده از وسائل الشیعه، به کوشش علی حبیبی (2)، تهران، پیام یاس، چاپ 1، 1387، 144 ص، وزیری.
شابک: 8- 0- 90083- 600- 978
1- حر عاملی؛ عاملی المشغری؛ محمد العاملی
2- متولد 1337
ص: 441
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور آموزش و پژوهش سازمان حج
الحج فی السنه، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1417 ق/ 1375، 412 ص، وزیری.
مجموعهای شامل 1008 حدیث درباره حج از منابع حدیثی شیعی و سنی همراه با اسناد آنها است. کتاب در بیست و پنج فصل سامان یافته و تلاشی است نو برای تنظیم موضوعی احادیث مربوط به حج. عناوین این فصلها چنین است:
آداب سفر؛ خروج از منزل و اهمیت سفر حج؛ فضیلت و پاداش حج؛ مخارج در راه سفر حج؛ اثر حج در قیامت؛ عظمت و والایی حج؛ ابعاد گسترده این آئین الهی؛ چرایی لزوم حجگزاری؛ حج استحبابی و چگونگی آن؛ پاداش حجگزاری به نیابت از دیگران؛ فضیلت عمره انجام دادن و چگونگی آن، غسل‌های استحبابی و فضیلت و پاداش آن؛ احرام و چگونگی آن؛ رازها و رمزهای آن، چرایی «تلبیه» و فضیلت آن و استحباب فراز آوردن صدا به هنگام تلبیه؛ مکه؛ حرم؛ حدود حرم؛ فضیلت اقامت در مکه؛ روزه در مکه، نامهای مکه؛ فضیلت روزهای دهه اول ذیحجة؛ حج، طواف و فضیلت طواف؛ دعا در نزد رکن‌ها؛ سعی صفا و مروه؛ چرایی وقوف به عرفات، سرزمین منا؛ عظمت و اهمیت قربانی کردن و آداب و سنت‌های پس از حج.
حج الأنبیاء و الأئمه (ع)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1416 ق، 544 ص، وزیری.
معرفی ویژگیهای حج انبیاء و ائمه (ع) بر اساس احادیث است. این اثر شامل 973 حدیث درباره کیفیت به جاآوردن مناسک حج توسط هفده تن از پیامبران و ائمه اطهار (ع) است.
ص: 442
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون
رازها و رمزها: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1387، 75 ص، جیبی.
عنوان دیگر: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات.
بیان برخی از اسرار و رموز اعمال و مناسک حج بر اساس روایات معصومین (ع) است.
سلطانی واعظ، احمد
حج آئین حیات‌بخش اسلام و کعبه مدار توحید و عبادت، قم، علامه، چاپ 1،، 184 ص، پالتویی.
شابک: 9- 38- 7305- 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد حج از نگاه احادیث معصومین (ع) است.
عطائی، مرتضی (متولد 1335)
اربعین‌حج، همراه‌با احکامی‌از حج، مشهد، نشر الف، چاپ 1، 1373، 30 ص.
عنوان‌روی‌جلد: اربعین‌حج‌به همراه‌احکام‌حج.
مجموعهای شامل چهل حدیث درباره جنبههای مختلف حدیث از معصومین (ع) است. در پایان کتاب نیز گزیده‌ای از احکام حج آمده است.
ص: 443
غریفی بحرانی، سیدمحمود (1)
حقیقه الحج: حدیث الامام زین‌العابدین (ع) للشبلی، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 32 ص، جیبی.
شابک: 6- 42- 8975- 964
فروست: سلسله کوثر الروح 1.
حدیثی از امام زین‌العابدین (ع) خطاب به شخصی معروف به شبلی درباره فلسفه اعمال و مناسک حج است. آقای بحرانی که از پژوهشگران اصالت بحرینی است، این روایت را از منابع معتبر اخذ کرده و به تصحیح و توضیح نکات مهم آن پرداخته است.
غفاری‌چنذانق، علی (متولد 1338)
حجاز دیدگاه‌روایات‌در قالب‌چهل‌حدیث، اردبیل، نیک‌آموز، چاپ 1،، 118 ص، وزیری.
شابک: 1- 64- 7875- 964
بررسی جوانب و ابعاد حج از نگاه احادیث است. این نوشتار شامل دو بخش است که هر بخش آن، دربرگیرنده چهل حدیث از چهارده معصوم (ع) بوده و مجموعاً شامل هشتاد حدیث درباره حج است. احادیث بخش اول، ضمن ترجمه با توضیح مختصری همراه شده و در احادیث بخش دوم تنها به ترجمه اکتفا شده است.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325) (به کوشش)
منتخب‌احادیث‌حج، به اهتمام حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت،
1- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود
ص: 444
تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 3- 13- 7635- 964
بررسی آموزه‌هایی از معصومان علیهم السلام به عنوان راهنمایی زائران خانه خدا است. احادیث برگزیده به صورت موضوعی طبقه‌بندی شدهاند. از جمله موضوعاتی که احادیث آن بیان شده می توان به وجوب حج، فلسفه حج، ارزش حج، حق حج، نقش نیت در حج، حج و جهاد، حج آگاهانه، برکات حج، اقسام حج، و نیز فلسفه ارکان حج اشاره کرد.
منتخب‌احادیث‌عمره، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 84 ص، پالتویی.
شابک: 3- 13- 7635- 964
گزیده‌ای از روایات درباره عمره است. روایات برگزیده، ذیل عناوینی که گزینشگر احادیث برای آنها برگزیده، آمده است.
کریم، فارس حسون (1) (متولد 1331)
علل و معانی الحج، قم، باقیات، چاپ 1، 1427 ق، 184 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 53- 6168- 964
بررسی علل احکام حج و تبیین معانی فلسفه و مقاصد احکام مناسک است. علل‌نگاری در این اثر شامل تبیین معانی الفاط و حکمت‌ها و فواید احکام است که در قرون سوم تا پنجم به صورت یک مکتب گسترده تبدیل شده بود. در متون روایی شیعه مخصوصاً آثار شیخ صدوق مجموعهای وافر از این روایات درباره موضوعات گوناگون وجود دارد. کتاب حاضر در سه بخش درباره مسائل و الفاظ و احکام حج تدوین یافته است. ابتدا در بیست و سه باب علت و فلسفه نام‌گذاری مفاهیم حج
1- حسون کریم، فارس؛ دیناروند فارس حسون؛ فارس حسون دیناروند؛ فارس حسون کریم
ص: 445
مانند مکه، بیت‌الحرام، کعبه، صفا و مروه، یوم ترویه، حج، مزدلفه، تلبیه و عرفات ذکر شده، سپس سلسله روایاتی درباره علت و فلسفه و فواید احکام گوناگون حج (واجبات، محرمات و مکروهات) در 71 باب آمده است. در بخش سوم معانی، مسائل و مفاهیم حج مانند رفث و فسوق، حج اکبر، تصدیه و شاهد و مشهود تحلیل شده است. در این بخش عمدتاً تفسیری باطنی و نامشهود از واژه‌ها و مفاهیم شده و با فلسفه تسمیه و علل در بخش اول و دوم متفاوت است.
کلینی، محمد بن یعقوب (1)
(درگذشت 329 ق)
زیارت‌خانه‌خدا همراه‌با امام‌صادق (ع): از کتاب‌فروع کافی باب‌حج، به کوشش قاسم‌فائز، قزوین، نشر پرک، چاپ 1،، 93 ص.
شابک: 6- 02- 5703- 964
گزیده‌ای از احادیث کتاب الکافی درباره حج است. این احادیث که منتسب به امام صادق (ع) است، در این مجموعه گردآوری شده است.
گزیده کافی: زکات- حج، ترجمه محمدباقر بهبودی (2)، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ 3، 1386، 482 ص، وزیری.
شابک: 1- 737- 445- 964- 978
گزیده و ترجمه‌ای روان از مجموعه روایات فقهی کتاب الکافی درباره حج است. این کتاب که ازمجامع روایی سده چهارم است به دلیل جامعیت، اعتبار و قدمت از کتب اربعه حدیثی شیعه بشمار می‌رود. در این
1- ثقه‌الاسلام کلینی
2- متولد 1308
ص: 446
خلاصه از میان احادیث متنوع کتاب، معتبرترین آنها از لحاظ سندی و محتوایی شناسایی، تنظیم و ترجمه شده است. این در واقع بازخوانی فرهنگ فقهی شیعه و متناسب کردن آن با شرایط و اوضاع عصر حاضر است. جلد چهارم به روایات مربوط به احکام و مسائل حج و مناسک تکبیر، احرام، قربانی و آداب زیارتگاههای مکه و مدینه و احکام جهاد، احکام کسب و کار و تجارت و استفاده از اموال اختصاص یافته است.
لطفی، اسماعیل (متولد 1319)
شرح رساله حقوق از سرچشمه نور ولایت و حکمت مولانا علی بن الحسین بن علی‌بن ابیطالب علیه الصلوه والسلام، تهران، جلد دوم، ثامن‌الحجج، چاپ 1،-.
شابک: 6- 086- 2823- 964- 978
بررسی جنبههای حج از دیدگاه امام سجاد (ع) است. مجموعهای پنج جلدی است که جلد دوم آن به حج اختصاص داده شده است. عنوان این جلد" حق صلوه، حق حج، حق صوم" است.
محدثی، جواد (متولد 1332)
چهل‌حدیث‌حج، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت‌چاپ‌و نشر بین‌الملل، چاپ 1،، 94 ص، پالتویی.
شابک: 8- 146- 304- 964
بررسی جنبههای حج و ابعاد مناسک حج از دیدگاه احادیث معصومین (ع) است. در این کتاب از دل دریای روایات نغز و زیبای معصومان چهل روایت، گزیده شده و برای هر حدیث، توضیحی آمده است که خواننده را با اسرار و معارف نهفته حج آشنا سازد.
ص: 447
محسنی کبیر، مرتضی (متولد 1344)
حج، تهران، فردادبه، چاپ 1، 1380، 17 ص، رقعی.
شابک:
x
- 54- 6834- 964
فروست: با نهج‌البلاغه آشنا شویم
بررسی کلام حضرت علی (ع) در نهج البلاغه درباره فلسفه و اسرار حج است. نهج‌البلاغه از نظر اهمیت پس از قرآن، مقام ویژهای دارد. مؤلف بخشهایی از نهج‌البلاغه که درباره ابعاد مختلف حج است، را گردآوری و به صورت موضوعی تنظیم و سپس تحلیل و ترجمه کرده است.
مطهر، محمد (متولد 1338) (به کوشش)
گل‌قصد: حاوی چهل‌حدیث پیرامون‌سفر حج‌و زیارت‌مدینه، تهران، سرزمین‌باران، چاپ 1،، 72 ص، جیبی.
شابک: 0- 3- 94752- 964
مظاهری، علی‌اکبر (1293- 1370)
از ژرفای حج: پیام امام سجاد (ع) به «شبلی» در باب فلسفه حج، ترجمه علی‌اکبر مظاهری، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1375، 53 ص، رقعی.
شابک: 8- 04- 5985- 964
عنوان دیگر: پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات.
عنوان اصلی: من‌اسرار الحج: وصیه الامام السجاد علیه السلام‌الی" الشبلی" فی خصوص فلسفه‌الحج
در این نوشتار، حدیث امام سجاد (ع) خطاب به شخصی معروف به
ص: 448
شبلی درباره فلسفه حج به صورت کامل همراه با ترجمه فارسی آمده است.
منصوری‌لاریجانی، اسماعیل (1) (متولد 1337)
در ملکوت حج، به کوش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مرکز تحقیقات حج، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 196 ص، رقعی.
شابک: 1- 214- 540- 964- 978
مهدی‌پور، محمود (به کوشش)
چهل‌حدیث‌حج، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1،، 54 ص.
فروست: چهل‌حدیث-
چاپ دیگر
قم، نشر معروف، چاپ 1،، 64 ص، جیبی.
شابک: x- 75- 6739- 964
میردیلمی، سیدضیاء (2)
کعبه از عرش تا فرش، قم، رنگ آسمان، چاپ 1، 1383، 282 ص، رقعی.
شابک: 7- 7- 95074- 964
بررسی ابعاد مناسک حج بر اساس روایات است. در نوشتار حاضر پس
1- منصوری، اسماعیل
2- میردیلمی موسوی، سیدضیاء
ص: 449
از شرح مطالبی در باب خانه کعبه و فلسفه ساخت آن چهل حدیث درباره حج و زیارت خانه خدا از اهلبیت (ع) درج شده است. همچنین در بخش آخر تصاویر و اطلاعاتی کوتاه پیرامون حرمین شریفین آمده است.
بخش پنجم ادبیات و هنر
اشاره
توضیح: یکی از جنبههای حج و زیارت، ادبیات و هنر است. اماکن متبرک در مکه و مدینه و دیگر شهرهای زیارتی مثل مرقد رضوی در مشهد مقدس، از بهترین و جذاب‌ترین هنرمندی‌ها برخوردارند. کاشی‌کاری، آیینه‌کاری، آجرکاری، ملیله‌دوزی و دهها هنر مستظرفه و هنر جدید در این اماکن به کار رفته است. از سوی دیگر جلوه‌های حج با استفاده از هنرهای سمعی و بصری مثل تهیه فیلم از رفتار حجاج یا عکس گرفتن از اجرای مناسک مثل قربانی گوسفند و امثال اینها گزارش شده است. بسیاری از مسائل و تلاش‌های هنری، توسط نویسندگان و پژوهشگران بررسی یا گزارش شده و کتاب درباره آنها تألیف شده است. این کتابها در این بخش معرفی شده است.
حج و زیارت در سطح کودکان و نوجوانان هم چندی است مورد توجه قرار گرفته و کتابهایی در این باره تألیف و عرضه شده است. این آثار هم در یک فصل در همین بخش معرفی خواهند شد. مکالمه و گفتگوهای حجاج با اقشار مختلف از مردم عربستان و مسلمانان دیگر کشورها هم به عنوان یک ضرورت توجه مؤلفان را جلب کرده و کتابهایی که در این باره عرضه شده در فصل آخرین این بخش معرفی شدهاند.
اما جنبه دیگر حج و زیارت، داستان، رمان و نمایشنامه‌نگاری دربارهی جلوه‌های حج و زیارت است. کتابهایی در این باره معرفی شدهاند.
ص: 450
بهرحال تلاش شده، مشخصات ظاهری منابع و محتوای کتابها از طریق چکیده معرفی شوند. البته مثل دیگر بخشها همه‌ی آثار چکیده نشده یا کامل چکیده نشده است. زیرا در صورتی که عنوان و مشخصات کتاب گویا باشد و حدس زده‌ایم که چکیده اطلاعات جدید نمی‌دهد و بحث است، چکیده‌نگاری نشده است. اما در مواردی که فقط باید برجستگیهای کتاب شناسانده و معرفی می‌شد، فقط در یک تا سه سطر، صرفاً نکات مهم و برجسته معرفی شدهاند.
فصل اول: شعر و نثر منظوم
آخوندی، محمد (1) (متولد 1323)
از حج‌تا عید غدیر، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 191 ص، رقعی.
شابک: 0- 10- 72580- 964
مجموعه سروده‌هایی درباره حج و غدیر است. موضوعات حج و دیگر مفاهیم مذهبی در قالب شعر کلاسیک و با رویکرد دینی و عرفانی به نظم کشیده شده است.
از حج‌تا کربلا، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 95 ص، پالتویی.
شابک: 2- 06- 7258- 964
مجموعه سروده‌هایی درباره ابعاد حج است. این موضوعات متفرقه به روش هنری و ادبی به نظم درآمده است.
از خانه تا صاحبخانه: خانه دوست، تهران، جوان امروز، چاپ 1، 1379، 127 ص، جیبی.
فروست: از خانه تا صاحبخانه، 1
1- منتظر، محمد
ص: 451
مجموعه اشعار نویسنده درباره مناسک حج و اماکن مقدس مکه و مدینه است، که با رویکردی عرفانی سروده شده است.
از خانه تا صاحبخانه: زبان عشق سخن می‌گوید، تهران، جوان امروز، چاپ 1، 1421 ق، 210 ص، جیبی.
فروست: از خانه تا صاحبخانه، 15
مجموعه اشعار نویسنده درباره مسائل و ابعاد حج است. این اشعار در قالبی عرفانی سروده شده است.
حج‌ابراهیمی، الحج‌الابراهیمی، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 12 ص.
این کتاب به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی است. عنوان انگلیسی آن به صورت زیر است:
Hajj of Abraham
شابک: 9- 08- 7258- 964
این مثنوی بیست بیتی، توصیفی درباره ابعاد و مسائل حج ابراهیمی است. این موضوعات به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی به نظم کشیده شده است.
آرام‌دل، انتشارات
چاووشی‌خوانی: اشعار زائرین‌عتبات عالیات، تهران، انتشارات آرام‌دل، چاپ 1،، 190 ص، رقعی.
شابک: 8- 22- 8930- 964
عنوان روی جلد: چاووشی خوانی: اشعار حج، مشاهد مشرفه (مدینه، نجف، کربلا ...).
ص: 452
آوینی، سیدمرتضی (1) (1326- 1372)
سفر به‌سرزمین‌نور، تهران، روایت‌فتح، چاپ 1،، 31 ص.
شابک: 8- 67- 7529- 964
سفرنامه‌ی شعرگونه‌ی حج شهید سیدمرتضی آوینی است. هر بخش این کتاب نامی دارد که از آن میان می‌توان به «در میقات»، «به سوی کعبه»، «حالا هنگام سعی دررسیده است»، «وقوف در عرفات»، «وقوف در مشعرالحرام»، «مبارزه» و «وصول» اشاره کرد. کتاب با عکس‌هایی از مکه و مناسک حج، آذین شده است.
اثنی‌عشری، جمشید (متولد 1341)
باران‌عشق، تهران، موعود عصر، چاپ 1،، 72 ص.
شابک: 9- 44- 6968- 964
مجموعه اشعار نویسنده درباره ابعاد مختلف حج و اماکن مقدس مکه و مدینه است.
اسدی، علی‌محمد (متولد 1342) (به کوشش)
مکه‌مکرمه: راهنمای‌اماکن، آداب‌و اعمال، گزیده‌اشعار، حکایات‌حج، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1،، 136 ص.
شابک: 9- 25- 7600- 964
بررسی ابعاد و مسائل حج ومکه ودیگر اماکن زیارتی درقالب شعر و حکایت است. نویسنده این اشعار و حکایات را از کتب مختلف گردآوری کرده است. همچنین گزیده‌ای از آداب و اعمال حج و نیز اطلاعاتی درباره اماکن مقدس مکه و مدینه در این مجموعه آمده است.
1- شهید آوینی
ص: 453
اشعری، عبدالحسین
شور عاشوائیان: ترجمه منظوم زیارت عاشورا، سروده عبدالحسین اشعری قمی، قم: مرکز فرهنگی انصار المهدی، 1378 ش، 30 ص، جیبی.
امامی‌فر دزفولی، ضیاءالدین (1) (متولد 1330)
رساله‌مصور حج‌و منظومه‌آن‌مناسک‌حج، قم، خرم، چاپ 1،، 192 ص.
شابک: 8- 79- 6182- 964
معرفی مسائل و احکام حجاج با استفاده از تصویر ونمودار وعکس است. نیز به منظور القای بهتر احکام، از زبان شعر و قالب‌های شعری استفاده کرده و احکام و مسائل حج را به صورت منظوم عرضه نموده است.
انسانی، علی (متولد 1326) (به کوشش)
چراغ صاعقه: مرثیه از مدینه تا مدینه، به گزینش علی انسانی، با مقدمه موسوی گرمارودی، تهران، جمهوری، 1387، 480 ص، وزیری.
شابک: 9- 29- 6973- 964
ایزدی‌دهکردی، مهدی (2) (متولد 1311)
زیارتنامه منظوم جامعه‌کبیره، اصفهان، گلهای‌محمدی (ص)، چاپ 1،، 62 ص.
1- آیتالله امامی‌فر دزفولی؛ امامی‌فر، ضیاءالدین؛ آقامیری
2- ایزدی حکیم، مهدی؛ متخلص به حکیم
ص: 454
بیان مفاهیم و ترجمه زیارت ناحیه جامعه کبیره در قالب شعر است.
شابک:
x
- 40- 90215- 964
بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی. واحد روابط عمومی‌و بین‌المللی (به کوشش)
حج‌خونین: گزیده‌اشعار سروده‌شده به‌مناسبت فاجعه‌خونین مکه‌مکرمه‌و در رثای شهدای گرانقدر حج 1366، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل‌انتشارات‌و تبلیغات،، 213 ص.
مجموعه اشعاری درباره واقعه‌ی کشتار زائران ایرانی در سال 1366 در شهر مکه است.
تاری، محمود (1) (متولد 1339)
صفای مدینه، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 48 ص، جیبی.
شابک: 8- 64- 7635- 964
مجموعه اشعاری در ارتباط با مدینه است. ابعاد معماری، زیبایی‌ها، و حرم نبوی در این اشعار معرفی شده است.
در آن سوی آسمان، به کوشش قاسم قلی‌پور، تهران، ساربان، چاپ 1،، 256 ص.
شابک: 2- 79- 6571- 964- 978
بالای عنوان: مجموعه شعر پیرامون مدینه منوره و مکه مکرمه.
1- متخلص به یاسر
ص: 455
ترابی‌پور، محمودرضا (متولد 1342)
مثنوی‌حج‌در منظر شهادت، به اهتمام‌ستاد یادواره‌سرداران‌و هشتصد شهید شهرستان‌ماهشهر، تهران، گفتمان‌خلاق، چاپ 1،، 102 ص.
شابک: 9- 55- 6825- 964
عنوان‌دیگر: حج‌در منظر شهادت.
بیان ابعاد و مسائل شهادت در قالب شعر و قطعه‌های شعری است. در این اشعار فضای شهادت به موسم حج تشبیه شده است.
جعفریان، رسول (متولد 1343) (به کوشش)
سفرنامه منظوم حج: هزار و دویست بیت، سراینده شهربانو بیگم (1)، قم، نشر مشعر، 1374، 160 ص، رقعی.
چاپ‌های دیگر
سفرنامه منظوم حج (همراه با نقشه‌ها و تصاویر)، سراینده بانوی اصفهانی، به کوشش رسول جعفریان، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ 1،، نه+ 111 ص، خشتی.
شابک: 1- 91- 8408- 964- 978
سفر سبز: خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی، مؤلف و برگردان به نثر حاجیه همدم‌کفشگر، اصفهان، پویان‌مهر، چاپ 1،
1- همدم کفشگر سیچانی، حاجیه؛ کفشگر، همدم
ص: 456
، 200 ص، وزیری.
شابک: 6- 11- 2711- 964- 978
سفرنامه‌ی حج منظوم سیده شهربانو بیگم (درگذشت 1120 ق) مربوط به اواخر دوران صفویه است. خاندان سیده بانو اصفهانی از سادات حسنی اردوباد- در نزدیکی رود ارس- بوده‌اند و در اصفهان زندگی می‌کردند، و طی چند نسل منصب محتسب‌الممالکی حکومت صفویان را برعهده داشته‌اند. سراینده، مثنوی خویش را در راه سفر حج به نظم کشیده است. او نکته‌ها و آگاهی‌های جالبی از شهرها و بلاد، مردم آن سامان و خُلق و خوی‌شان بیان کرده و تصویری از چگونگی حجگزاری مسلمانان، به ویژه شیعیان در قرن دوازدهم قمری ارائه میدهد.
سراینده این منظوم، تحت تأثیر حکیم نظامی این اشعار را سروده است. محقق این اثر نتوانسته اطلاعات دقیقی درباره هویت این بانو به دست آورد. اهمیت این منظومه‌ی حج بدان دلیل است که سراینده‌ی آن زنی است فرهیخته و این مساله در تاریخ ادبیات فارسی، کم‌نظیر است.
حاج علیمحمدی، محمدحسن (1)
کعبه در زنجیر، تهران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش)، چاپ 3، 1362، 148 ص، رقعی.
توصیفاتی درباره کعبه و ابعاد آن به زبان شعر و نثر منظوم است.
حکیمیان، ابوالفتح
خانه: در توصیف کعبه‌و شرح مناسک‌حج مرکب‌از غزل‌مرتبط با حواشی‌و توضیحات، تهران،
1- زورق، محمدحسن؛ زورق، م. ح.؛ علیمحمدی، محمدحسن
ص: 457
ساعد، چاپ 1،، 21 ص.
شابک: 3- 02- 8675- 964
بیان ترجمه و مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه در قالب شعر و نثر منظوم است. زیارت ناحیه مقدسه، زیارتی است که در آن، امام زمان (عج)، به شرح واقعه کربلا پرداخته و مقتل جدش امام حسین (ع) را بیان کرده است.
ده‌بزرگی، احد (متولد 1328)
خون‌گریه زیارت ناحیه‌مقدسه، سراینده‌احد ده‌بزرگی، محمدرضا سنگری، تهران، پیام‌آزادی، چاپ 1،، 128 ص.
شابک: 1- 460- 302- 964
بیان ترجمه و مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه در قالب شعر و نثر منظوم است. زیارت ناحیه مقدسه، زیارتی است که در آن، امام زمان (عج) به شرح واقعه کربلا پرداخته و مقتل جدش امام حسین (ع) را بیان کرده است.
رزمجو، حسین (متولد 1311)
حج: آئینه‌ای‌از رستاخیز: شامل مجموعه‌مقالات و اشعاری‌درباره‌حج‌و ...، نوشته‌و سروده‌حسین‌رزمجو، مشهد، سخن‌توس، چاپ 1،، 214 ص، رقعی.
شابک: 8- 5- 95720- 964
بررسی مسائل و ابعاد حج در قالب شعر و نثر است. به ویژه آیات قرآنی و احادیث مرتبط را به شعر درآورده است.
ص: 458
رضانژاد، مجتبی (متولد 1348)
زیارت‌عاشورا با ترجمه‌منظوم، سروده مجتبی‌رضانژاد (صبای‌اهل‌بیت)، به کوشش مؤسسه فرهنگی هنری‌آوای عرشی، تهران، نذیر، چاپ 1،، 24 ص.
بیان مفاهیم زیارت عاشورا در قالب شعر است.
رهنورد، زهرا (متولد 1326)
نشید الطریق الدامی: حول‌فاجعه‌مکه، تهران، مؤسسه بین‌المللی‌کتاب، ق/، 39 ص، رقعی.
مجموعه اشعار عربی درباره فاجعه خونین مکه در سال 1366 شمسی/ 1407 قمری میباشد.
عنوان دیگر: حول‌فاجعه‌ه‌مکه‌ه.
[نشید الطریق الدامی: حول‌فاجعه‌مکه. انگلیسی]، تهران، مؤسسه‌بین المللی‌کتاب، 1988/ 1367، 39 ص، رقعی.
این کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
The song of the bloody road( Massacre in Mecca )1987, by
Zahra Rahnavard, Tehran, Ketab international institute, 1988, 39 p.
گردآوری و مجموعه‌سازی از اشعار عربی درباره فاجعه خونین مکه در سال 1366 شمسی (1407 قمری) است. خانم رهنورد پس از گردآوری اشعار به تنظیم آنها پرداخته است. این اشعار از منابع مختلف در سراسر جهان گردآوری شده است.
ص: 459
ژولیده نیشابوری، حسن (1) (متولد 1325)
زیارت‌جامعه کبیره‌با زبان‌شعر، ورامین، انتشارات علمی‌فرهنگی صاحب الزمان (عج)، چاپ 1، ق/، 39 ص.
شابک: 8- 09- 5721- 964
زیارت ناحیه مقدسه‌با زبان‌شعر، ورامین، انتشارات علمی فرهنگی صاحب‌الزمان (عج)، چاپ 1، ق/، 55 ص.
شابک: 1- 10- 7527- 964
ترجمه زیارت ناحیه مقدسه به زبان شعر است. این زیارت که منتسب به امام زمان (عج) است، در شرح واقعه کربلا و در رثای امام حسین (ع) است.
سادات مظلوم، کریم (متولد 1342)
ره توشه وصال عشق، تهران، آموزش و سنجش، چاپ 1،، 96 ص.
قطعه‌های ادبی به‌سبک شعر ونظم ادبی درباره مسائل وتأثیرات حج است. به ویژه عشق به خداوند و تقرب الهی را با زبان شعر بیان کرده است.
ساکت، محمدحسین (متولد 1326)
شعر سفر: به یاد بازگشت کمال از سفر حج، مشهد، چاپخانه طوس، چاپ 1، 1358، 80 ص.
عنوان دیگر: به یاد بازگشت کمال از سفر حج.
1- حسن‌فرحبخشیان؛ فرحبخشیان، حسن؛ نیشابوری، ژولیده؛ فرح‌بخش نیشابوری، حسن
ص: 460
سمنانیان، سعید و منفرد، الهه (به کوشش)
گلچین‌شعر حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 337 ص، وزیری.
شابک: 0- 06- 7635- 964
مجموعه منتخب اشعاری از شاعران قدیم و جدید درباره کعبه و مراسم حج است. هر قطعه، همراه با مختصری از شرح حال شاعر آمده است. ناصرخسرو، الهی قمشه‌ای، مولوی، جامی، حلاج، سعدی، سنایی غزنوی، فرخی سیستانی، خوشدل تهرانی، فیاض لاهیجی، پروین اعتصامی، امام خمینی، از جمله شاعرانی هستند که گلچینی از اشعار آنها در این کتاب آمده است.
سنبل‌کار، مهدی (1)
منتخبات عرشی، شامل اصول و فروع دین اسلام و مناسک حج، تهران، مهدی سنبل‌کار، 1361، 139 ص.
مجموعه اشعاری در باب برخی از مناسک حج است.
شاهرخی، محمود (2) (متولد 1306)
جمعه خونین‌مکه به‌روایت شاعران‌امروز، به کوشش محمود شاهرخی (جذبه) و عباس مشفق‌کاشانی، تهران، سروش، چاپ 1،، 425 ص.
مجموعه اشعاری درباره حادثه کشتار زائران ایرانی در سال 1366 در
1- متخلص به عرشی
2- متخلص به جذبه
ص: 461
مکه مکرمه است.
شجاعی، محمد (متولد 1343) (به کوشش)
حج در آیینه شعر فارسی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، قم، نشر مشعر، بی‌تا، چاپ 1، 384 ص، وزیری.
شابک: 7- 10- 6293- 964
مجموعه اشعار پارسی از قرن سوم تا قرن دهم درباره ابعاد حج است.
به صورت موضوعی تنظیم شده و عناوین برخی موضوعات اینچنین است: حج و نخستین شاعران، کعبه و وابسته‌های آن، حج و رویدادهای تاریخی، حج و سیاست، حج در آینه عرفان، اعمال و مناسک حج. گردآورنده، از زوایای گوناگون و تازه، به منظره زیبا و تماشایی حج نگریسته و از مناظر دلشگا و دل‌انگیز آن بهره‌مند گشته است. در متن و پاورقی‌ها به عنوان مثال، به بُعد تاریخی حج نظر افکنده و هم به جغرافیای آن نگاه انداخته و نیز یک دوره آداب و اسرار حج را بررسی و تحقیق کرده و به نکات نگفته و نهفته بسیاری رسیده است.
شبنم احساس، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 448 ص، وزیری.
شابک: 8- 95- 7635- 964
مجموعهای از اشعار شعرای گذشته و معاصر است که از نظر سبک و قالب وزین و روان بوده است. این اشعار درباره مدینه منوره و گوهرهای ششگانه آن است و به ترتیب قرنهایی که شاعران در آن زندگی می‌کرده‌اند دسته‌بندی شده است.
صانعی، شهرام (متولد 1339)
تماشاگه آفاق، اصفهان، نوشته، چاپ 1، 1388، 31 ص،
ص: 462
پالتویی.
شابک: 1- 78- 9990- 964- 978
دل‌نوشته‌های نویسنده درباره ابعاد مختلف حج است. نویسنده در مقدمه آورده: بر آن شدم تا برای خویش و همه کسانی که از این پس عزم دیدار کوی دوست می‌نمایند، عالی‌ترین فرازهای این سفر بی‌نظیر و معنوی را ترسیم نمایم تا بلکه مجموعهای از این مفاهیم، رازهای شکوهمند لحظه‌های ناب حضور را برای اهل دل بگشاید.
صفری، مهدی و عزیزی، خیرالله
حج و کعبه در ادب فارسی، تهران، میزان، چاپ 1، 1387، 216 ص، وزیری.
شابک: 9- 115- 511- 964- 978
مجموعه اشعاری دربارهی حج و کعبه است. نویسنده به بررسی بازتاب مفاهیم و مضامین حج و کعبه در شعر و نثر فارسی پرداخته است. عناوین مطالب کتاب عبارت‌اند از: بررسی مفاهیم حج و کعبه در حوزه عرفان اسلامی؛ دیدگاه عرفان درباره ارتباط دعا و حج واقعی؛ رمزگرایی و نمادسازی درباره حج و کعبه در عرفان؛ حج و کعبه در منظره‌ی شاعرانه؛ و حج و کعبه‌از دیدگاه سیاسی و اجتماعی در متون ادب فارسی.
صفی‌زاده، فاروق (1) (متولد 1346)
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی- کردی- ترکی، ترجمه اصغر عرب،
1- آوستا، مهرکیش؛ بوره که‌یی، فاروق
ص: 463
تهران، مدحت، چاپ 1،، 82 ص، رقعی.
شابک: 9- 08- 5312- 600- 978
صلاحی‌نژاد، علی (متولد 1351)
رودی تا بهشت، سعی و صفا: توصیه‌هایی درباره سفر حج، تهران، آرون، چاپ 1، 1379، 120 ص، وزیری.
شابک: 8- 8- 90153- 964
مجموعه اشعاری در معرفی مکه و مدینه است. وی آداب اخلاقی و عرفانی سفر حج را بیان میکند و توصیه‌هایی تربیتی در همین زمینه ارائه میدهد. این کتاب به شیوه ادبی و با استفاده از منابع اسلامی نگارش یافته است. نویسنده سایر اماکن مقدس سرزمین حجاز را معرفی میکند و احکام حج را با بیانی فقهی و عرفانی شرح میدهد.
طاهریان، مهدی (متولد 1356)
زیارت‌عاشورا منظومه، تهران، انتشارات‌ایران، چاپ 1، 1381، 96 ص.
بیان مفاهیم و ترجمه زیارت عاشورا در قالب شعر و نثر منظوم است.
عباسی، نجفعلی (1) (متولد 1312)
میقات‌عشق: سفرنامه منظوم‌حج، سراینده نجفعلی عباسی دشت‌بیاض متخلص‌به (عدن)، مشهد، نشر جلیل، چاپ 1،، 167 ص، رقعی.
شابک: 0- 91- 8102- 964
عنوان دیگر: سفرنامه‌منظوم‌حج.
1- دشت بیاض
ص: 464
مجموعه اشعاری مذهبی در قالب غزل- قصیده- مثنوی- دوبیتی و رباعی، با موضوعات مختلف است. بخشی از این اشعار درباره وقایع سفر نویسنده به حج و توصیف حالات و حوادث این سفر و نیز توصیف اماکن مقدس این سرزمین است. از جمله عناوین این سروده‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: یاد یاران قدیم- غرور و سرکشی- ساز غم- ای وطن- قدرت عشق- دختر جنوب.
عطار، قیس (1)
ارب المقابر قرآناً و نثراً و شعراً، قم، لسان الصدیق، چاپ 1، 1427 ق، 461 ص، وزیری.
شابک: 9- 74- 8166- 964
مجموعه متون ادبی، نثر، شعر و قطعات ادبی در فرهنگ و میراث گذشته اسلامی درباره زیارت و قبور و عظمت مقابر است. نویسنده نخست ادبیات مقابر را به صورت تاریخی از نخستین روزگار تا عصر عباسیان مطالعه و با نقل قطعاتی از آنها مشخصات فکری و ادبی اینگونه متون را ذکر کرده است. قبر پیامبر (ص)، قبر حضرت زهرا (س)، امام علی (ع)، امام حسین (ع) و حضرت زینب (ع) از جمله قبور متبرکه‌ای هستند که همواره مورد اعتنای عالمان و شاعران اسلامی بوده‌اند. در بخش نهایی گزیده‌ای از احکام قبور از دیدگاه شیعه و اهل‌سنّت نقل شده است.
علوی بلداجی، حشمت‌الله
مهر محبوب و اشک‌های سبز، قم، استاد مطهری، چاپ 1، 1380، 208 ص، رقعی.
شابک: 7- 8- 92626- 964
مجموعه اشعار و متون منظوم درباره حج و زیارت اماکن مقدس مکه و
1- قیس عطار
ص: 465
مدینه است.
غضنفری، محمدجعفر (متولد 1354)
زیارت‌عاشورا (منظوم): با اشاراتی منظوم به‌برخی مضامین عالیه‌این متن‌مقدس، قم، فرهنگ‌منهاج، چاپ 1،، 32 ص.
شابک: 9- 0- 91302- 964
فاطمی‌استهبانی، محمد
سفرنامه‌حج: اشعار مذهبی، شیراز، نوید شیراز، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 8- 188- 358- 964
مجموعه اشعار درباره حج و زیارت از اماکن مقدس در مکه و مدینه و نیز اعمال و مناسک حج است که بر اساس ضوابط شعری بیان شده است.
فراهانی، کمال‌الدین‌همایون (1)
نوای اشتیاق: اشعار اماکن متبرکه و عتبات عالیات عراق، قم، بخشایش، چاپ 1،، 127 ص، رقعی.
شابک: 6- 61- 8696- 964
عنوان دیگر: اشعار اماکن متبرکه و عتبات عالیات عراق.
مجموعه اشعار در توصیف اماکن متبرکه و عتبات عالیات عراق، نیز در مدح و رثای شهدای کربلا است. بر این اساس منظومه‌ی حاضر در قالب
1- همایون فراهانی، کمال‌الدین
ص: 466
این عنوان‌ها فراهم آمده است: 1- کاظمین، آستانه‌ی امامین موسی کاظم (ع) و امام محمدتقی (ع). 2- بغداد و مدائن، 3- سامرا، مرقد امامین هادی (ع) و حسن عسکری (ع)، 4- نجف اشرف، 5- کوفه، 6- کربلا معلا. در پایان کتاب بعضی اجازات شاعر از مراجع تقلید به چاپ رسیده است.
فربهی، مرتضی (متولد 1344)
همراه خویشتن، چهل منزل تا خویشتن: دلنوشتهها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره، با نامهای از جلال رفیع (1)، تهران، همراهان جوان، چاپ 1، 1388، رقعی.
شابک: 9- 2- 90994- 600- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره.
مجموعه خاطرات نویسنده از سفر حج است که با زبان شعر بیان شده است.
کاشفی خوانساری، علی (متولد 1350)
حج‌نامه‌ها: مجموعه زبان‌مادری، سرپرست طرح‌علی کاشفی خوانساری، قم، کتاب‌طه، چاپ 1،، 180 ص. خشتی.
شابک: 9- 59- 7019- 964
فروست: هنر و ادبیات؛
مجموعه متون منظوم و اشعار درباره حج و زیارت است. شمارگان سیزدهم از مجموعه کتابهای زبان مادری، شامل گزیده‌های کوتاهی است از 30 حجنامه (12 حجنامه از ایران قدیم، 2 نمونه از دوره‌ی قاجار،
1- متولد 1333
ص: 467
7 نمونه از دوره‌ی پهلوی و 9 نمونه از دوره‌ی معاصر) که در قالب نظم و نثر نگاشته شدهاند. در آغاز کتاب نیز از آداب حج و پیشینه‌ی آن، همچنین ماجرای حج‌نامه‌های فارسی سخن رفته است.
کاظمی، اقدس (1) (متولد 1318)
حج خونین، فاجعه قرن: شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه، قم، مثلث عشق، چاپ 1، 1387، 144 ص، وزیری.
شابک: 8- 0- 90472- 600- 964
عنوان دیگر: شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه.
مجموعهای از اشعار است که به معرفی و اسامی شهدای مراسم حج در سال 1366 میپردازد.
کریمی‌نیا، زینت (متولد 1347)
هوای امشب‌چشمم: مجموعه‌اشعار حسینی همراه‌با معنی‌منظوم زیارت‌عاشورا، کرمان، ودیعت، چاپ 1،، 110 ص.
شابک: 1- 07- 7805- 964
لطفی، علیرضا (متولد 1342)
خلوتسرای جانان: برداشت‌هایی از مناسک حج ابراهیمی، شاعر و نویسنده علیرضا لطفی (حامد اصفهانی)، اصفهان، اقیانوس معرفت، چاپ 1،، 128 ص.
1- متخلص به مژگان؛ کاظمی قمی، اقدس
ص: 468
شابک: 6- 07- 5301- 600- 978
مجموعه اشعاری از مؤلف در وصف ابعاد حج و اماکن مقدس مکه و مدینه است.
مالمیرشاهزیدی، حسن (متولد 1346)
آوای حق خانه کعبه: مجموعه شعر، ویرایشِ حامد رفعتجو، تهران، سپهر نو، چاپ 1، 1387، 40 ص، رقعی.
شابک: 6- 1- 90136- 600- 978
سفرنامه حج مؤلف است که در قالب شعر بیان شده است. این سفرنامه به گزارش دیده‌ها و شنیده‌ها، احساسات و مطالعات آقای مالمیر میپردازد.
مجد، علیرضا (متولد 1332)
در طواف بیت‌العتیق، مشهد، گلنشر، چاپ 1،، 136 ص، رقعی.
شابک: 7- 40- 8284- 964
مجموعه اشعار و متون منظوم درباره حج و زیارت است. این اشعار به منظور راهنمایی زائران بیت‌الله الحرام تهیه شده است. شهر مکه و موقعیت آن، بنای کعبه، آثار مذهبی و تاریخی مکه مکرمه، منطقه عرفات و منی از جمله این راهنمایی‌ها میباشد. همچنین در بخشی با عنوان «حج در نثر فارسی» برخی متون ادبی درباره حج و ارکان آن آورده شده است.
ص: 469
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1) (1037- 1111 ق)
در حریم دل: الهی‌نامه، مصیب‌نامه، انشاء حدیث شوق به عتبات عالیات، تصحیح‌جعفر نبوی، قم، مرصاد، چاپ 1، 1376، 86 ص، رقعی.
شابک: 4- 3- 90627- 964
مجموعه حاضر شامل تصحیح سه رساله فارسی از علامه محمدباقر مجلسی است. رساله‌های یاد شده عبارت‌اند از: «الهی‌نامه»، «مصیبت‌نامه» و «انشاحدیث شوق به عتبات عالیات». در مقدمه کتاب، آثار فارسی علامه مجلسی، با استناد به شواهدی از آن آثار ذکر گردیده همچنین شرح برخی از لغات و اصطلاحات مشکل فارسی و عربی در پانوشت‌ها آمده است. محتوای این سه رساله مناجات میباشد.
محیی‌لاری (2) (درگذشت 933 ق)
توصیف‌آثار تاریخی‌مکه‌و مدینه‌و فلسفه‌مناسک‌حج‌در فتوح‌الحرمین، به کوشش‌رسول‌جعفریان، قم، انصاریان، چاپ 1،، 94 ص، وزیری.
مجموعه اشعاری درباره مکه، مدینه و فلسفه حج است. این مجموعه در قالب کتابی به نام مثنوی «فتوح‌الحرمین» اثر محیی لاری از شاعران قرن نهم و دهم قمری آمده است. این اثر مشتمل بر بیان آثار تاریخی مکه و مدینه است که در قالب شعر آگاهی‌هایی درباره مسجد الحرام، مسجد النبی، بقیع، قبرستان ابوطالب، مسجد قبا، مساجد سبعه و برخی اماکن
1- علامه مجلسی؛ مجلسی ثانی؛ ملامحمدباقر مجلسی
2- محی‌الدین لاری؛ لاری، محیی‌الدین
ص: 470
مقدس و تاریخی دیگر مکه و مدینه میدهد. همچنین این مثنوی، تحلیلی از فلسفه حج و ارکان آن است. ناظم این مثنوی، کتاب را به تصاویری از مساجد و مزارها و اماکن مقدس مکه و مدینه نیز مزین کرده است.
مرتضوی، مرتضی (متولد 1364)
ای قوم به حج رفته، کاشان، مرسل، چاپ 1،، 76 ص.
شابک: 5- 112- 972- 964- 978
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج
زمزم یاد: مجموعه‌اشعار مسابقه‌بزرگ‌شعر حج، تهیه‌و تنظیم‌مرکز تحقیقات‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 204 ص، وزیری.
شابک: 4- 83- 7635- 964
مجموعه اشعار واصله به دبیرخانه «مسابقه بزرگ و سراسری شعر حج» است که در سال 1382 از سوی معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظّم رهبری در تهران برگزار شد. این اشعار در موضوعات مرتبط با مدینه منوره و مکه معظمه و سفر حج است
معلمی گنابادی، رجبعلی
سفرنامه عشق یا حج منظوم، گناباد، مؤلف، چاپ 1، 1377، 113 ص، رقعی.
سفرنامه حج نویسنده در قالب شعر است. گرایش مؤلف نگاه عشقی و عاشقانه به مسائل و مناسک حج است.
ص: 471
مهدوی‌زاده، سیدمهدی
نغمه‌های شیدایی: شرحی منظوم بر زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، دعای عهد، قم، روح، چاپ 1،، 79 ص، رقعی.
شابک: 1- 77- 6790- 964
عنوان دیگر: شرحی منظوم بر زیارت عاشورا.
شرح منظومی بر زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، دعای عهد و مناجات امام علی (ع) است. به اعتقاد مؤلف ترجمه نعل به نعل انجام نشده، بلکه گاهی احساسات شاعرانه، نشأت گرفته از عشق و علاقه به اهلبیت عصمت و طهارت (ع) بر آن غلبه یافته است.
نجفی قمشه‌ای، قدرت الله (متولد 1319)
با سالکان وادی نور، تصحیح سیدمهدی میرمسیب، قم، سلمان آزاده، چاپ 1، 1384، 408 ص، وزیری.
شابک: 7- 9- 93465- 964
مجموعه سروده‌های نگارنده در قالب مثنوی، در تبیین مناسک حج و آداب زیارت است. سراینده به توصیف حرم امن الهی و مدینه منوره، مسجد النبی و دیگر اماکن زیارتی و نیز شرح ابیات پرداخته است.
ندوی، ابوالحسن علی (1) (متولد 1913 م)
به‌سوی‌مدینه، ترجمه محمد قاسم‌قاسمی و ابوشعیب‌عبدالقا
1- ابوالحسن علی ندوی؛ علی ندوی، ابوالحسن؛ مولانا ندوی
ص: 472
درسراوانی، زاهدان، ندوی، چاپ 2، 1384، 163 ص، رقعی.
شابک: 2- 1- 96262- 964
عنوان اصلی: الطریق الی‌المدینه.
مجموعه اشعاری درباره اماکن زیارتی در شهرهای مکه و مدینه است.
نصرآبادی، علی (متولد 1332)
منظومه زیارت‌عاشورا و دعای‌توسل، تهران، مفید، چاپ 1،، 73 ص، رقعی.
شابک: 7- 28- 5950- 964
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌عاشورا و دعای‌توسل‌با ترجمه‌منظوم.
ی زدانی، خلیل‌الله (متولد 1334)
حج‌در ادب‌فارسی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 407 ص، وزیری.
شابک: 7- 72- 6293- 964
بررسی جنبههای حج از دیدگاه ادیبان و شعرای پارسی و انعکاس جلوه‌ها و برجستگیهای حج در ادبیات فارسی است. نویسنده مطالب کتاب را در پنج فصل تنظیم کرده است که عناوین آنها عبارت‌اند از: حج و قرآن؛ حج و تاریخ؛ حج و سفرنامه‌ها؛ حج در آینه شعر فارسی؛ وحج در پهنه نثر فارسی. وی نخست به بررسی آیات الهیِ مربوط به حج پرداخته سپس سابقه تاریخی حج و حوادث مهمّی را که در طول تاریخ بر کعبه گذشته، تحت عنوان «حج و تاریخ» در پی آورده است. در ادامه بعضی از متون معروفِ ادب فارسی؛ اعم از سفرنامه‌ها، متون نظم و نثر عرفانی و غیر آن معرفی شده و دریافتهای نویسندگان و گویندگان آنها به اختصار بازگو شده است. نویسنده سعی کرده که در حدّ امکان از هر قرنی آثار چند تن از مشهورترین شعرا و نویسندگان مورد مطالعه قرار گیرد و
ص: 473
نظر آنان در آثارشان بیان شود.
ی غمائی، حبیب (1) (1263- 1280)
شهر پیامبر، تهران، سروا، چاپ 2، 1387، 40 ص، رقعی.
شابک: 1- 20- 6262- 964
مجموعه اشعاری در قالب مثنوی کوتاه در توصیف مدینه و اماکن مقدس آن است. در بخش دوم کتاب، فرهنگ توصیفی اعلام درج گردیده است. ابیات آغازین این مثنوی چنین است: چون ز شهر مدینه یاد آرم/ اشک حسرت ز دیدگان بارم/ یاد آن روزها کنم بسیار/ که بدانجا فکنده بودم بار/ گرد بر گرد شهر کوهی چند/ متوسط، نه کوتاه و نه بلند/ ....
فصل دوم: داستان و نمایشنامه
امیری، امیرمظفر
ای‌قوم‌به‌حج‌رفته ...؟، کرمانشاه، امیرمظفر امیری، چاپ 1،، 78 ص.
شابک: 8- 55- 5700- 964
مجموعه داستانهای‌کوتاه فارسی درباره جنبه‌ها و ابعاد حج و زیارت است.
خسروی، محسن
نمایشنامه آن‌قوم به‌حج‌رفته، کاشان، جهاد دانشگاهی کاشان؛ تهران، جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی)، چاپ 1،، 40 ص.
درویش، عبدالله
از میقات تا عرفات: سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج، ویرایشِ حسین علیزاده، به کوشش پژوهشکده فرهنگ‌و معارف‌نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاهها، تهران، دفتر نشر معارف اسلامی، چاپ 1، 1382، 147 ص،
1- متخلص به حبیب
ص: 474
رقعی.
شابک: 7- 51- 7030- 964
عنوان دیگر: سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج.
فروست: مجموعه سیر و سلوک پاکان- 8
بررسی مختصر در اسرار حج که به صورت سفرنامه نگاشته شده است. نویسنده نخست اسرار عبادات به ویژه ضرورت آشنایی با اسرار حج را بیان کرده و آنگاه به شرح هر یک از مواقیت پنجگانه حج پرداخته و آن را اعلام حضور و در ورودی حاجیان به حریم امن الاهی دانسته است. وی با قلم داستانی و تمثیل‌گونه به بیان اسرار احرام، طواف، نشانه‌های الاهی مسجد الحرام، سعی میان صفا و مروه، عرفات، مشعر، رمی جمرات، نماز و قربانی پرداخته است.
شریف، جواد (متولد 1313)
مراسم حج پاک‌اندیش و همسرش، تهران، باغچه‌بان، چاپ 1،، 70 ص.
شابک: 1- 11- 7399- 964
مجموعه داستانهایی دربارهی حج و زیارت و جنبه‌ها و ابعاد آن است. در زبان داستان، گزارشی از مسائل و ابعاد حج بیان شده است.
عابدینی، احمد (متولد 1338)
معبد ایمان: مناسک حج در قالب داستان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 407 ص، رقعی.
شابک: 2- 35- 540- 964- 978
مجموعه حاضر برای آموزش مناسک، مسائل و احکام حج و آشنایی با
ص: 475
اماکن زیارتی مکه و مدینه و جنبههای اخلاقی حج تدوین شده است و آموزه‌های فقهی را در کنار تعالیم اجتماعی، تاریخی و اخلاقی و معارف اسلامی مطرح می‌سازد. داستان در قالب گفتگو و پرسش و پاسخ میان اعضای یک خانواده با یک روحانی آگاه به مسائل حج طراحی و ارائه شده است. این پرسش و پاسخ‌ها که مشتمل بر شرح آیات قرآن و احادیث مربوط به حج است، به سفرنامه‌ای تاریخی و اعتقادی شباهت یافته است.
عطائی، مرتضی (متولد 1335)
داستانهای‌حج، مشهد، نشر الف،، 96 ص.
مجموعه داستان‌ها و حکایت‌هایی درباره حج و ابعاد مختلف آن است. این داستان‌ها درباره شخصیت‌های مختلف از سراسر جهان است.
علیپور، منوچهر (متولد 1343)
حج‌خونین: عروج‌ملکوتی، شیراز، انتشارات تخت‌جمشید، چاپ 1،، 52 ص.
شابک: 6- 38- 6794- 964
مجموعه‌سازی از داستانهای کوتاه فارسی است که درباره حج سال 1366 نوشته‌اند. این داستان‌ها هرچند از تخیل نویسندگان بهره گرفته و خیال در آنها وجود دارد ولی گویای بسیاری از واقعیتها و انعکاس‌دهنده نظریات مردم درباره این حادثه مهم تاریخی است.
قزلی، مهدی
یک جرعه تا زیارت، مشهد، نشر قدس رضوی، چاپ 1،، 56 ص.
شابک: 7- 412- 4278- 964- 978
مجموعه داستانهای کوتاه فارسی درباره زیارت است.
ص: 476
قهرمانی‌نژاد شائق، بهاءالدین (1) (متولد 1343)
حج‌البیت‌در مکتب‌اهل البیت (علیهم السلام): شامل داستانهاییاز حج‌معصومین (علیهم السلام)، قم، نصایح، چاپ 1، 1379، 212 ص.
شابک: 1- 21- 6377- 964
بررسی سیره ائمه (ع) در عرصهی حج در قالب داستان است. سیره‌ی معصومین (ع) شامل گفتار، رفتار و تقریر آنان در همه مسائل حجیت داشته و الگویی برای شیعیان است. این کتاب جنبه‌ها و ابعاد سیره‌ی حجی امامان را گزارش کرده است. منبع اصلی این گزارش‌ها، کتب روایی و احادیث معصومین (ع) و در مرحله بعد کتب تاریخی است.
حج‌خوبان: حکایت آنان‌که‌به دیدار دوست‌بار یافتند، تهران، سبوح، چاپ 1،، 125 ص.
شابک: 9- 0- 94001- 964
بررسی داستانهایی درباره فریضه حج توسط چهارده معصوم (ع) است. ائمه (ع) چگونگی اجرای مناسک و اعمال حج را بیان کردهاند و نیز با عمل خود، چگونگی اجرای آن را تبیین کردهاند. این کتاب سیره‌ی حج ائمه (ع) را در قالب داستان معرفی کرده است. و تلاش کرده حج مقبول را از این طریق به مؤمنان آموزش دهد.
1- شائق، بهاءالدین
ص: 477
کارگر محمدیاری، رحیم (1) (متولد 1336)
داستان‌ها و حکایت‌های حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 224 ص، رقعی.
شابک: 1- 27- 6293- 964
مجموعهای از داستان‌ها و حکایت‌هایی که در رابطه با حج و اعمال و مناسک آن است. نویسنده با بهره‌گیری از کتابهای تاریخی، خاطرات، سفرنامه‌ها و ... این مجموعه را گرد آورده است. کتاب در ده بخش و موضوع سامان یافته و در هر بخش داستانهای متعددی آمده است. حج خاندان وحی، حج عارفان، حج و داستانهایی از عالمان، دیدار با صاحب الأمر، با راهیان حرم، جوانان حج‌گزار، حج حریم رحمت و بخشش، با حج‌گزاران در محضر پیشوایان معصوم، بانوان و حج، در عرفات عاشقان، عناوین موضوعات و بخشهای کتاب است.
کیانیان، داوود
حج، نمایش ناب الهی، ویرایشِ مهدی عقابی، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ 1،، 108 ص.
شابک: 3- 804- 432- 964
مجموعه متونی است که به روش نمایشنامه به بیان رخدادهای حج و احساسات میپردازد.
لنگی اصل
معجزه کعبه: پله‌های کمال، از شک تا دلدادگی
1- کارگر، رحیم؛ محمدیاری، رحیم
ص: 478
، تبریز، احرار، چاپ 1، 1385، 104 ص، رقعی.
شابک: 4- 96- 5888- 964
معرفی رخدادها و مسائل حج به زبان داستان است. این داستان که با شیوه‌ی اول شخص، بازگو شده دربارهی نوجوانی است که دربارهی وجود خداوند، دچار شک و تردید و در این خصوص از پدرش سؤال میکند. پدر وی که استاد دانشگاه و مترجم و مفسر قرآن است، در پاسخ به سئوال او، داستانهایی از انبیا و معجزات آنها را بازگو میکند. و هنگامی که جلسات خداشناسی به پایان می‌رسد، با پسرش راهی سفر حج میشود. این سفر تحولاتی را در نوجوان ایجاد میکند.
مطهری، مرتضی (1) (درگذشت 1358)
القافله التی تریر الحج، به کوشش حسینی جبلی گرگانی سیدابوالقاسم، قم، منشورات الاجتهاد، چاپ 1، 1387، 16 ص، وزیری.
شابک: 2- 04- 5331- 600- 978
فروست: سلسله قصص الابرار- 2
بررسی مسائل حج به زبان ادبی داستان است. این نوشتار، یکی از داستانهای کتاب داستان راستان شهید مطهری است. قصه حاضر مربوط به سفری است که حضرت امام سجاد (ع) همراه قافله ای برای انجام حج عازم مکه بودند. چون ایشان کارهای شخصی را خودشان انجام می‌دادند، فردی به اشتباه او را خادم کاروان حساب کرده و کارهایی به وی سپردند که حضرت نیز آنها را انجام داد. وقتی کاروانیان متوجه قضیه شدند آن شخص را مورد عتاب قرار داده و نکوهش کردند که حضرت علیه السلام مانع این رفتارشان شد و نیکی به یکدیگر را سفارش خود نسبت به همگان اعلام کرد.
1- شهید مطهری
ص: 479
موسوی فر، حسن (متولد 1333)
با زائر جوان، رشت، کتیبه گیل، چاپ 1،، 139 ص.
شابک: 4- 45- 8372- 964
معرفی رخدادها و حوادث حج به زبان داستان است. این داستان مربوط به جوان زائری است که قصد رفتن به حج و مشاهده مسجد النبی و زیارت خانه خدا دارد.
فصل سوم: ادبیات کودک و نوجوان
آقامیری، کریم (متولد 1344)
خانه دوست: ویژهی عمره‌ی مفرده، تهیه و تدوین کریم آقامیری و محمدرضا میرزایی اصفهانی (1)، تصویرگران فرشته ارکیا و دیگران، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 22 ص، وزیری.
شابک: 3- 140- 540- 964- 978
کتابی آموزشی برای کودکان جهت آشنایی این قشر با اعمال عمره مفرده است. در این کتاب اعمال عمره در قالب تصاویر آموزش داده شده است.
اورنگ، سهیلا (متولد 1355)
لیلی میره زیارت، سروده سهیلا اورنگ، تصویرگر مرتضی مرجبی، تهران، اورنگ آفرین، چاپ 1،، 12 ص.
شابک: 9- 5- 90520- 600- 978
مجموعه اشعاری درسطح کودکان درباره زیارت به‌ویژه زیارت امام رضا (ع) در مشهد مقدس است. این اشعار برای گروه سنی «ب» سروده شده است.
1- متولد 1350
ص: 480
حسن‌بیگی، ابراهیم (متولد 1336) (به کوشش)
کعبه‌در قلب‌کوچکم: اولین‌سفرنامه‌ی حج‌ویژه کودکان‌و نوجوانان، تهران، اسپید، چاپ 1،، 54 ص.
شابک: 3- 24- 7289- 964
عنوان دیگر: اولین سفرنامه‌ی حج‌ویژه کودکان‌و نوجوانان.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد (- 1380)
دانستنی‌های‌حج، ترجمه حسین‌شاهرودی، قم، کانون‌نشر اندیشه‌های‌اسلامی، چاپ 1، 1410 ق/ 1368، 32 ص.
فروست: سلسله فروع‌دین برای نوجوانان-
مجموعه اطلاعاتی درباره مراحل و مناسک حج در سطح نوجوان است. در واقع نویسنده این اثر را برای این قشر تهیه و تدوین کرده تا با معرفت قبلی به این سفر بروند.
خان، ثانی اثنین (1)
حج: حج چیست؟ چرا تا این اندازه اهمیت دارد؟، و چه چیزهایی به ما می‌آموزد؟، ترجمه امیر صالحی طالقان
1- ثانی اثنین خان
ص: 481
ی
(1)، ویرایشِ علی شجاعی‌صائین، تهران، قدیانی، کتابهای بنفشه، چاپ 1، 1384، 39 ص، رحلی.
شابک: 2- 809- 417- 964
فروست: پژوهشگران نوجوان بیشتر بدانند- 3
عنوان اصلی:
Tell me a bout Hajj
چاپ دیگری از این کتاب تحت عنوان" حج" توسط قدیانی، کتابهای بنفشه در سال منتشر شده‌است.
گزارشی از مراحل و مناسک حج در سطح نوجوان است. در سومین کتاب مصور و رنگی از مجموعه" پژوهشگران جوان بدانند"، مطالبی در باب مناسک حج به چاپ رسیده است. این مطالب با شرح مختصری از زندگی و اعتقادات حضرت ابراهیم (ع)- سازنده کعبه- آغاز میشود؛ آنگاه فلسفه وسرآغاز سنت قربانی دادن نیز نخستین دعوت به حج و آداب این فریضه همراه با پیامدهای آن بازگو میشود.
دیهیمی، زهرا
مرغ عشق، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ 2، 1378، 64 ص، رقعی.
شابک: x- 319- 432- 964
بیان برخی از رخدادها و ویژگیهای حج در قالب داستان برای نوجوانان است. در این کتاب می‌خوانیم:" مریم و ننه مشغول تدارک برای سفر حج ننه بودند و خداحافظی از همسایه‌های محلی و .... شب قبل از سفر ننه، همه خانواده دور هم جمع شدند و بچه‌ها هر کدام از ننه می خواستند که سوغاتی مورد علاقه شان را برای آنها بیاورد .... اخبار تظاهرات مکه و دخالت پلیس و گاز اشک آور و ... پخش شده بود، ولی مریم خیلی از آنها سر در نمی آورد و فقط منتظر آمدن ننه بود. اما ننه بر خلاف دیگر
1- متولد 1345
ص: 482
مسافران مکه نمی آمد و فقط خبرهای زد و خورد و شهید و زخمی‌شدن حاجی‌های مکه بود که میرسید و دل او را پر از غصه و نگرانی می‌کرد، تا اینکه ...."
روح‌افزا، سعید
دل در کنار دلدار، ویرایشِ علی خاکبازان، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ 1، 1387، 84 ص، رقعی.
شابک: 5- 304- 391- 964- 978
فروست: کتاب اندیشه؛ پیوند با الگوها.
بیان داستانی حج ابراهیم و واقعه کربلا و ارتباط این دو با هم با زبانی ساده و روان برای نوجوانان است. این مجموعه، حکایت عشق حضرت ابراهیم (ع) به خدا و چشم‌پوشی او از علاقه به فرزندش را در قالب داستان روایت میکند و در دومین حکایت از حج به عنوان نمایشگاهی از زندگی خانوادگی حضرت ابراهیم سخن می‌گوید. حکایت مکرر و باز هم شنیدنی حماسه امام حسین (ع) در کربلا حکایت سوم کتاب است. و در چهارمین حکایت از ارزش زیارت می‌گوید و آن را با حج مقایسه میکند. زائر واقعی را کسی معرفی میکند که دلش را به سوی دلدار ببرد، همان گونه که ابراهیم (ع) و امام حسین (ع) چنین کردند.
شیرازی، رضا (متولد 1331)
زیارت: داستان‌زندگی جابربن عبدالله انصاری، تصویرگر قاضی‌زاده، تهران، پیام‌آزادی، کتابهای‌پرنده، چاپ 1،، 16 ص.
شابک: 1- 233- 302- 964
مجموعه داستانهای‌مذهبی است که ابعاد زیارت و مناسک حج را با استفاده از ادبیات داستانی برای کودکان و نوجوانان توضیح میدهد. در این کتاب داستان زندگی جابر بن عبدالله انصاری و زیارت او از مزار امام
ص: 483
حسین (ع) آمده است.
صدیقی، آذر
سارا به‌زیارت‌می‌رود، نقاشی‌گلریز اسلامیان، تهران، سروش (انتشارات‌صدا و سیما)، چاپ 1،، 12 ص.
شابک: 7- 165- 435- 964
مجموعه داستانهای‌مذهبی- اجتماعی است که به توصیف حج و زیارت برای کودکان و نوجوانان میپردازد.
صدیقی، حبیب‌الله (متولد 1330)
روزه و حج پایهی چهارم ابتدایی، تالیف گروه احکام کمیته‌ی مکتب‌خانه‌های جنوب ایران، با مسئولیت حبیب‌الله صدیقی، تهران، مردم سالاری، چاپ 1، 1388، 20 ص.
شابک: 3- 12- 5339- 600- 964
فروست: سلسله آموزش احکام؛ سطح دو، شماره
معرفی حج و روزه و احکام مناسک و رخدادهای مرتبط با حاجیان البته در سطح کودک و نوجوان است.
عبدالفتاح، احمد
حج، ترجمه شکوفه‌هاشمی (1)، تهران، احسان، چاپ 1، 1384، 16 ص.
شابک: 3- 419- 356- 964
فروست: مجموعه کودک مسلمان. ارکان‌اسلام
1- متولد 1357
ص: 484
. غلامپور، محمد
کلاس دوم حج، تهران، جوانه‌ها، وابسته به مؤسسه علمی فرهنگی (نص)، چاپ 1، 1369، 24 ص.
فروست: کاش و کاشکی؛ 1
فلاح زاده، محمدحسین (متولد 1339)
زیارت خانه خدا، تصویرگر کمال محمدی مجد (ملقّن)، به کوشش مرکز تحقیقات حج، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 24 ص، خشتی.
شابک: 2- 53- 7635- 964
معرفی مناسک و مسائل زیارت برای نوجوانان و کودکان است. این کتاب به قلمی ساده و روان و همراه با تصاویر رنگی برای آشنایی کودکان با عمره مفرده تدوین شده است.
کانون پرورش‌فکری کودکان‌و نوجوانان
خاطرات‌زیارت: مجموعه‌آثار کودکان‌و نوجوانان، زیرنظر مرکز آفرینشهای‌ادبی، تهران، کانون پرورش‌فکری کودکان‌و نوجوانان، چاپ 1،، 134 ص.
شابک: 6- 243- 432- 964
مجموعه خاطرات تعدادی از نوجوانانی که به زیارت حرم امام رضا (ع) رفته‌اند است. در این‌مجموعه ابعادمختلف زیارت به‌ویژه زیارت‌مرقد علی‌بن موسی الرضا (ع)، امام هشتم شیعیان، از زبان نوجوانان بیان شده است.
ص: 485
کومی، عمرعلی
حج، ترجمه سمیه ضیایی (1)، تهران، احسان، چاپ 1،، 16 ص.
شابک: 3- 419- 356- 964- 978
معرفی مراحل و مناسک حج با استفاده از تصاویر متنوع برای گروه سنی ج است.
گروگان، حمید (متولد 1330)
سیمای مکه، تصویرگر حمیدرضا خواجه‌محمدی، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ 1، 1375، 24 ص، خشتی.
معرفی مراحل و مناسک حج و تاریخ و جغرافیای مکه برای کودکان و نوجوانان است. این کتاب که در رده سنی نوجوانان نوشته شده توضیحاتی درباره شهر مکه و تاریخ آن در قالب تصاویر بیان میکند.
معصومی، علی (متولد 1334)
قصّه‌های کعبه، ویرایشِ محمدرضا علیدوست، تهران، پیام محراب، چاپ 1، 1380، 112 ص، رقعی.
شابک: 0- 14- 7083- 964- 978
عنوان روی جلد: قصه‌های اماکن مقدس- 1 کعبه
فروست: سرگذشت اماکن مقدس- 1
مجموعه داستانهایی درباره مکه، کعبه و طواف است. نخستین شماره مجموعه از" قصه‌های اماکن مقدس" شامل قصه‌ها و حوادث مربوط به
1- متولد 1358
ص: 486
کعبه در طول تاریخ است که در قالبی روایی طی چهار فصل برای نوجوانان بازگو شده است. فصول چهارگانه کتاب از ترتیبی زمانی برخوردارند به طوری که در فصل اول داستانهایی مربوط به آغاز و نحوه ساخت کعبه ذکر شده، فصل دوم شامل قصه‌هایی از کعبه در آستانه ظهور پیامبر است، فصل سوم به قصه‌هایی از کعبه در زمان حیات پیامبر اختصاص یافته و در فصل چهارم داستانهایی از حوادث کعبه پس از ظهور اسلام تا قرون بعد مندرج است.
معینی‌زاده، محمد جواد (متولد)
زیارت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1،، 22 ص.
شابک: 8- 329- 971- 964- 978
داستانی درباره زیارت امام رضا (ع) است.
مهاجر، نجفعلی
زیر ناودان‌طلا: سفرنامه زیارت‌یک‌کودک،
ص: 487
تهران، کانون پرورش‌فکری کودکان‌و نوجوانان، چاپ 1، 87، 90 ص، خشتی.
شابک: 6- 369- 432- 964
عنوان دیگر: سفرنامه زیارت یک‌کودک.
گزارش از سفر کودکی به عتبات عالیات است. از صدها سال پیش، سفرهای زیارتی به مکان‌هایی چون خانه‌ی خدا در مکه، تربت پاک پیامبر در مدینه، حرم سرور شهیدان، امام حسین (ع) در کربلا و حرم امام رضا (ع) در مشهد، در بین مسلمانان رواج داشته است. بسیاری، بزرگترین نذرهای خود را برای عملی شدن آرزوها و برآورده‌شدن حاجت‌هایشان، یکی از همین سفرهای زیارتی قرار می‌دادند. به عنوان مثال اگر خانواده‌ای آرزومند داشتن فرزند بود، نذر می‌کرد در صورت فرزنددار شدن، موهای او را کوتاه نکند، مگر در حرم امام حسین (ع)، و
ص: 488
هم‌وزن موی کوتاه شد فرزند، به حرم، طلا هدیه کند تا خرج امور مسلمانان شود. و این نذری بود که برای نویسنده‌ی این سفرنامه شده بود. و خواننده‌ی امروزی با مطالعه داستان سفر وی به کربلا، به کربلای آن روزها سفر میکند و با آداب سفر در گذشته آشنا شده و سختی‌های این مسافرت‌های دور را به خوبی درک میکند.
مهاجرانی، سیدمحمد (متولد 1348)
حاجی کوچولو: احکام حج برای کودکان، تصویرگر کمال محمدی مجد (ملقن)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 48 ص.
شابک: 2- 025- 540- 964
عنوان دیگر: احکام حج برای کودکان.
مجموعه احکامی در سطح کودکان برای حجگزاری و سفر حج و زیارت آنان است. نویسنده به منظور آشنایی کودکان با مراسم حج به کمک شعر و تصویر این مراسم معنوی را تبیین کرده است.
نعیمی، جواد (متولد 1335)
زیارت، تصویرگری مهدی سلطانی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ 1، 1388، 16 ص، خشتی.
شابک: 0- 268- 971- 964- 978
گزارش زیارت مرقد رضوی توسط دو نوجوان است. «زیارت» حکایتی از یک خواهر و برادر است که قصد دارند همراه پدر و مادرشان به زیارت و پابوسی حضرت رضا (ع) بروند. مضمون داستان آداب تشرف به حرم مطهر رضوی را به دست میدهد، که از زبان پدر برای فرزندانش بازگو میشود. داستان برای گروه سنی «ب» تدوین شده و دارای تصاویری رنگی است.
ص: 489
نوروزی‌فر، محمود و گروگان، حمید
سیمای‌مکه، تصویرگر حمیدرضا خواجه‌محمدی، تهران، کانون پرورش‌فکری کودکان‌و نوجوانان، چاپ 1،، 24 ص.
شابک: 9- 376- 432- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره شهر مکه و اماکن مقدسِ آن در قالب تصاویر و نقاشی‌هایی برای کودکان و نوجوانان است.
نوفل، عبدالرزاق (1)
سه‌فریضه: نماز، روزه، حج، ترجمه‌محمود ابراهیمی (2)، سقز، محمدی، چاپ 1،، 143 ص.
شابک: 8- 04- 9720- 964
معرفی احکام نوجوانان و کودکان بر اساس فقه اهل سنت است. این‌کتاب ترجمه‌سه رساله‌از نویسنده تحت‌عنوان" فریضه‌الصلاه، فریضه الصوم‌و فریضه‌الحج" میباشد.
ی عقوبی، مریم (متولد 1362) (به کوشش)
حج، تهیه‌و تنظیم‌مریم یعقوبی، طراح‌رایانه‌ای لیلا موسوی، تهران، احسان، چاپ 1،، 16 ص، خشتی.
شابک: 4- 413- 356- 964
فروست: مجموعه‌بخوان‌و رنگ‌کن. ارکان‌اسلام
1- عبدارزاق نوفل
2- متولد 1319
ص: 490
زبان: فارسی- انگلیسی- عربی
معرفی احکام حج و مناسک و زیارت نوجوان بر اساس فقه اسلامی است. این کتاب که برای کودکان تهیه شده، اطلاعاتی از مراسم حج در قالب تصویر و نقاشی به کودکان میدهد.
فصل چهارم: گزارش آثار هنری
ابوطالبی، عمار
موزه و پرده بافی مکّه مکرّمه، به کوشش معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 144 ص، خشتی کوچک.
چاپ دیگر
قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1385، 48 ص، رقعی.
معرفی موزه مکّه مکرمه، مسئول حفظ اشیای قدیمی کعبه و مسجد الحرام، است. در بخش دیگری به پرده کعبه پرداخته و با معرفی کارگاه پرده‌بافی، آیات نوشته شده روی آن را هم مشخص نموده است. این کتاب در سال 85 با قطع پالتویی، به چاپ رسیده بود که در چاپ جدید، مطالب دیگری به آن اضافه شده است.
بایرامی، جمشید (متولد 1340)
حج: عکسهای جمشید بایرامی، تهران، وزارت‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی، سازمان‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1، 1384، خشتی.
شابک: 4- 703- 422- 964
کتاب حاضر در سالهای مختلف توسط ناشرین متفاوت منتشر شده
ص: 491
است. اطلاعات آن به صورت زیر است:
چاپ دیگر
تهران، ارغنوان، چاپ 1،، 286 ص.
شابک: 7- 42- 6800- 964- 978
تهران، محراب قلم، چاپ 1،، 320 ص.
شابک: 3- 36- 3237- 964- 978
بقایی، اسدالله (1)
(متولد 1327) (به کوشش)
حدیث عشق: مجموعه عکس، عکسها خانه عکاسان ایران، مطالب و انتخاب شعرها اسدالله بقایی، تهران، شرکت انتشارت سوره مهر، چاپ 1، 1387، 158 ص.
شابک: 0- 564- 506- 964- 978
مجموعهای از تصاویر زیبا و هنرمندانه است. این مجموعه در راستای معرفی زائران و شناخت سرزمین عربستان با تلاش خانه عکاسان ایران فراهم آمده است. کتاب دربردارنده تصویرگری‌های عاشقانه سفر حج و مناظر دلربای حرمین شریفین و جلوه‌های بقاع متبرکه بقیع و جذبه‌های خوش مناسک است. در کنار تصاویر، اشعاری درباره اماکن مقدس آمده است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت
آلبوم مصور حج 1385/ 1427 ق، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 190 ص، رحلی.
این مجموعه تصاویری از فعالیت‌های بعثه مقام معظم رهبری در حج سال 1385 است. این عکسها گویای ابعاد فعالیت‌های بعثه و نیز بیانگر ابعاد
1- بقائی اصفهانی، اسدالله؛ بقائی نائینی، اسدالله
ص: 492
مختلف حج، چگونگی اجرای مناسک و رفتارهای زائران و دیگر جوانب حج و زیارت است.
رحیمی، ابوالفضل و دیگران
محرم راز، متن ابوالفضل رحیمی، تهیه و تنظیم انتشارات طلوع اندیشه، طراحی زهرا جلالی اشکوری، معصومه جندقی‌زاده، خطاط هادی پناهی، قم، طلوع اندیشه، چاپ 1، 1385، 144 ص.
عنوان روی جلد: محرم راز: آلبوم عکسهای مکه و مدینه.
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
حج در آینه تصویر، به کوشش مؤسسه فرهنگی- هنری صبا (وابسته به فرهنگستان هنر)، تهران، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، چاپ 1، 1387، 90 ص.
شابک: 5- 70- 2986- 964- 978
گزارشی از نمایشگاه عکس حج (: تهران) است. تصاویر عرضه شده گویای جنبههای مختلف حج و حاجیان است.
مقیمی، حمیدرضا
خانه‌های‌نور: بارگاه چهارده‌معصوم، عکاس‌حمیدرضا مقیمی و مهدی‌فیروزان، تهران، نشر کلید، چاپ 1،، 111 ص.
شابک: 2- 3- 90645- 964
ص: 493
میردامادی، حسن (به کوشش)
الصور: تفضح‌اعلام‌آل سعود، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، ق/، 52 ص.
عنوان دیگر: تفضح‌اعلام‌آل سعود.
[عکسها: افشاگر تبلیغات‌آل سعود. انگلیسی]، تهران، مرکز تحقیقات و انتشارات حج، چاپ 1، 1367.
این کتاب به زبان انگلیسی است. اطلاعات مأخذشناسی آن:
.1988 ,snoitacilbuP dna hcraeseR jjaH rof retneC ,narheT ,idamadriM nassaH yb ,stnuts adnagaporp siduas eht gnisopxe ,shpargotohP
مجموعهای از عکسهای مربوط به حوادث حج خونین سال 1366 است. گردآورنده، به گونه‌ای این عکسها را انتخاب و چیده است که ماهیت رژیم آل‌سعود را افشا میکند و زمینه‌ساز هدایت و راهنمایی مردم است.
ناطقی، احمد (متولد 1337)
مشق‌عشق: مجموعه عکسهای‌مصور حج، عکاس‌احمد ناطقی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 240 ص، خشتی بزرگ.
شابک: 3- 89- 7635- 964
مجموعه عکس‌هایی از اماکن مقدس مکه و مدینه است. این تصاویر گویای رفتار حجاج، روش اجرای مناسک، روابط و مناسبات دو دولت ایران و عربستان و دیگر جوانب حج و زیارت است.
فصل پنجم: متون زبان‌آموزی
اسلامی، محسن
هزار واژه پرکاربرد زبان انگلیسی در کنگره عظیم حج، قم، فقاهت، چاپ 3، 1387، 48 ص، پالتویی.
شابک: 6- 41- 7911- 964
واژه‌نامه‌ای از لغات متداول در حج و ترجمه فارسی آنها است. این کتاب برای دانشجویان اعزامی به سفر حج تهیه شده است. گردآورنده به توضیح هزار واژه پرکاربرد زبان انگلیسی در صحنه حج اقدام نموده است. مؤلف این کتاب با پرداختن به واژگان و کلمات مهم و پرکاربرد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و عمومی سعی نموده است یک بانک مختصر کلمات و واژگان را در اختیار دانشجویان قرار دهد که در اثنای گفتگوی خویش از آن استفاده کنند این کلمات به صورت الفبایی تنظیم شده است و خوانند میتواند به آسانی کلمه مورد نظر خویش را جستجو کند.
اشکبوس، عادل (متولد 1340) و دیگران
الحوارات (2): ویژه کارگزاران حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 115 ص، رحلی.
شابک: 0- 167- 54- 964- 978
ص: 494
شورای تألیف: عادل اشکبوس، حسین ایراندوست، علی چراغی، محمدعلی حسینی کمال‌آبادی، علی خیره‌دست.
عنوان دیگر: آموزش ساده و کاربردی مکالمه عربی (ویژه مأموران پذیرایی، مدیران و معاونان).
راهنمای مکالمه با مردم عربستان و اتباع دیگر کشورها در سفر حج است. این کتاب بر اساس نیازهای کارگزاران حج و زیارت و توسط اساتید مکالمه سازمان حج و زیارت تألیف شده است.
بانپور، احمد
عربی آسان در سفر: راهنمای آسان برای سفر به مکه مکرمه، مدینه منوره عتبات عالیات، سوریه و کشورهای عربی، مشهد، راز توکل، چاپ 1، 1385، 184 ص، رقعی.
شابک: 9- 68- 5923- 964
سالاریان، خادمعلی و رجائی، سیدجواد
حواراتٌ حول شؤون الحج خاصّ لمسؤولی قوافل الحج والعمره ومساعدیهم، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 90 ص، پالتویی.
کتاب آموزشی زبان عربی برای کارگزاران مراسم حج است. آشنایی با
ص: 495
زبان و گفتگوی عربی، موفقیت مدیران کاروانها و دیگر عوامل اجرایی و خدماتی را به میزان بسیاری افزایش میدهد. در این‌باره کلاس‌های آموزش زبان عربی، برای مدیران و معاونان حج، در سال 73 در دفتر حج خراسان برگزار گردید و کتاب حاضر دروس تدریس شده این کلاس‌ها است.
المحاورات الیومیه فی موسم الحج، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1376، 96 ص، رقعی.
شابک: 0- 19- 6293- 964
چاپ دیگر
گفتگوهای روزمره‌در موسم‌حج، ترجمه محمود خیری (1)، رشت، دانشگاه‌گیلان، چاپ 1،، 78 ص.
شابک: 1- 31- 7392- 964
عنوان‌اصلی: المحاورات الیومیه فی‌موسم‌الحج فی‌اللغتین الفصحی‌و الدراجه.
مجموعه اصطلاحات و لغات ضروری جهت مکالمه و گفت‌وگوی حجاج با مردم عربستان در ایام حج است. مضامین این گفتگوها، معمولی و اعتقادی و سیاسی است که به دو صورت عربی فصیح و لهجه عامیانه تدوین شده است.
صافی، حسین
عربی محلی در سفر: راهنمای زائران به عتبات عالیات، قم، هستی‌نما، چاپ 1، 1387، 192 ص، رقعی.
شابک: 6- 37- 8214- 964- 978
1- متولد 1329
ص: 496
راهنمای آموزشی زائران فارسی‌زبان است که جهت انجام زیارت به شهرهای مقدس عراق و دیگر زیارتگاهها سفر میکنند. در این راهنما مجموعهای از لغات، اصطلاحات و واژه‌های حوزه ارتباطات عمومی و عبارات کوتاه به همراه معادل‌های عربی آمده است و میتواند وسیله مناسبی برای ایجاد ارتباط میان افرادی که به این دو زبان تکلم میکنند، باشد. در بخش دوم فهرست الفبایی واژه‌های فارسی و معادل‌های عربی آن آمده است.
معروف، یحیی (متولد 1344)
مکالمه عربی: ویژه سفرهای زیارتی، قم، نشرمشعر، چاپ 1، 1386، 280 ص، رقعی.
شابک: 6- 038- 540- 964- 978
مجموعه اصطلاحات و لغات عربی جهت مکالمه به زبان عربی در سفرهای زیارتی است. امروزه اهمّیت سفر به اماکن زیارتی، مثل مکه، مدینه و عتبات عالیات برکسی پوشیده نیست. از آن جایی که مردم این کشورها عرب زبان هستند آموختن مکالمات روزمره عربی برای زائرین ضروری به نظر می‌رسد. این کتاب زائرین بیت‌الله الحرام و حتّی کسانی را که به کشورهای عربی سفر میکنند، کمک میکند تا بتوانند نیازهای ضروری خود را با استفاده ازآن برطرف سازند. کتاب مشتمل‌بر گفت‌وگوهای ضروری‌شامل گفت‌وگو در اماکن‌زیارتی، مناسک‌حج، گمرک، فرودگاه، هتل، مطب‌پزشکان، بیمارستان‌ها، فروشگاه‌ها، پست‌و تلفن، سالن‌غذاخوری، پلیس، بانک، موزه، پوشاک‌و دهها موضوع‌ضروری‌دیگر است تا حجاج بیت‌الله‌الحرام‌و زائران‌عتبات عالیات‌و نیز مسافران کشورهای عربی‌بتوانند نیازهای ضروری‌خود را با استفاده از آن‌برطرف‌کنند. همچنین تصاویری در کتاب آمده که دستاورد سفر مؤلف به کشورهای عربی است.
ص: 497
یادگاری، عبدالمهدی (متولد 1308) (به کوشش)
با ما به مکه بیایید، تهران، اسلامی، چاپ 1،/، 108 ص، وزیری.
مجموعهی برخی اصطلاحات مورد نیاز زائران ایرانی سفر حج جهت مکالمه در عربستان است. نیز همراه با ترجمه فارسی آنها است.
راهنمای‌سفر به‌سوریه: مکالمه‌به لهجه‌مردم سوریه، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌قرآن، چاپ 1، ق/، 160 ص.
بالای‌عنوان: با فرهنگ مردم‌سوریه آشنا شویم.
ی زدان‌پناه، مهرعلی
محاوره الیومیه الجدیده حاوی‌نیازمندیهای روزمره‌مکالمه عربی‌مدیران کاروانها و جهانگران‌و زائران، آمل، اشک‌قلم، چاپ 1،، 162 ص.
شابک: 0- 0- 94383- 964
مجموعه متون گفتگوی حجاج با هتل‌دار، دکان‌دارها و غیره است. ترجمه فارسی گفتگوهای عربی هم آمده است. و در صدد رفع نیازهای آنها است.
بخش ششم فقه و حقوق
فصل اول: فقه استدلالی
آزاد قزوینی، علی (1)
آراء فقهیه فی المواضیع التالیه:- مسائله رویه الهلال بالاجهزه المتطوره،- مساله وحده الافق و اختلافها،- مساله الطواف من الطابق العلوی،- مساله ...، قم، آل‌فاضل، چاپ 1، 1386، 256 ص، وزیری.
شابک: 2- 6- 94570- 964
جلد دوم از این مجموعه به تحلیل فقهی درباره چند موضوع مثل رؤیت هلال با چشم مسلح و ابزار تکنیکی جدید و از جمله به طواف از مکان مرتفع و بالاتر از کعبه میپردازد.
فقه الجمرات، قم، آل فاضل، چاپ 1، 1424 ق، 190 ص، وزیری.
شابک: 3- 0- 9457- 964
بررسی فقهی رمی جمرات به عنوان یکی از مناسک حج است. نویسنده، در صدد است با تحلیل نظریات فقها و عبارات روایات محل جمره، معانی جمره و حدود رمی جمرات را شناسایی کند. او تعاریف لغوی خ جمره خ را در کنار دیدگاههای شهید اول تحلیل کرده و با استناد به متون تاریخی،
1- آیتالله آزاد قزوینی
ص: 498
تاریخ ساختن ستون جمرات را مشخص و احکام فقهی آن را به صورت استدلالی ارائه داده است. کتاب حاضر در حقیقت حاصل نظریات فقهی نویسنده است و تحقیقات او درباره این موضوع، مورد اختلاف میان فقیهان شیعه و اهل سنت است.
احمدی زنجانی، زین‌العابدین (1) (متولد 1308)
بیان تحریر الوسیله للامام الخمینی: کتاب الحج، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ 1،، 748 ص.
شابک: 7- 973- 335- 964- 978
شرح کتاب تحریر الوسیه از امام خمینی است. خود کتاب تحریر الوسیله، شرح کتاب وسیله النجاه از ابوالحسن اصفهانی است. فقط کتاب حج در اینجا معرفی شده و شامل شرح و بررسی احکام حج است.
احمدی فقیه یزدی، محمد حسن (2)
رساله وجیزه فی حدود المطاف فی الواجب من الطواف، قم، آیات بینات، چاپ 2، 1383، 72 ص، وزیری، عربی.
شابک: 2- 5- 95427- 964
بررسی استدلالی احکام طواف حج است. این رساله کوتاه، تقریر درسهای آیتالله احمدی فقیه در زمینه مناسک حج درباره کیفیت، آداب و واجبات طواف و به ویژه حدود و مقدار مکان طواف در حج عمره و تمتع است. در هر بحث ابتدا آیات و کیفیت استنباط از آن آمده و سپس برداشت و اقوال دیگر فقیهان تحلیل و نقد شده است. نویسنده علاوه بر
1- آیتالله احمدی؛ احمدی، زین‌العابدین
2- فقیه یزدی، محمد حسن
ص: 499
بحث قرآنی و فقهی، سند روایات را هم بررسی و نقد میکند.
امینی، عبدالحسین (1) (1281- 1349)
المتعتان بین النص و الاجتهاد من کتاب «الغدیر»، گزیده‌ی سیدطاهر موسوی، قم، الغدیر، چاپ 1، 1419 ق، 178 ص، رقعی، عربی.
عنوان اصلی: الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب.
بررسی ادله و مستندات و نیز آراء و تحلیلهای فقهی در زمینه دو متعه یعنی ازدواج متعه و حج تمتع است. نویسنده اجتهادات شخصی خلیفه دوم عمربن‌خطاب و تحریم دو متعه‌ی فوق را نقد کرده و آن را موضع‌گیری در برابر دستورات صریح پیامبر اسلام (ص) نسبت به حج عمره و متعه (ازدواج موقت با زنان) و مسائلی مانند طلاق میداند. او این نوع اجتهادات را نوعی اعتراض به اوامر و نواهی خدا و رسول او (ص) میداند و آن را موجب از میان رفتن اصل دین می‌شمارد. برخی از عناوین کتاب چنین است: عوامل تحریم متعه توسط عمر، مخالفت صحابه و تابعان با عمل عمر، و احادیث صریح دال بر جواز متعه و حج عمره.
انصاری، مرتضی بن محمد امین (2) (1214- 1281 ق)
کتاب الحج، به کوششِ لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم، با همکاری مؤسسه آلالبیت (ع) لإحیاء التراث، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1425 ق، 136 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 62- 5662- 964
بررسی استدلالی مناسک حج بر اساس فقه شیعه امامیه است. این کتاب
1- علامه امینی؛ امینی، عبدالحسین احمد
2- شیخ مرتضی انصاری
ص: 500
در اصل تعلیقات شیخ مرتضی انصاری بر مباحث کتاب حج ارشاد الاذهان علامه حلی است. در ارشاد الاذهان، این باب شامل چهار مبحث انواع حج، شرایط حج، افعال حج و لواحق حج است اما شیخ فقط بر دو مبحث اولْ تعلیقه نگاشته و به بررسی جوانب مختلف هر مسئله و ذکر تحقیقات و استدلال‌های فقهی خود پرداخته است. این کتاب یک تحریر فارسی هم دارد که به قلم خود شیخ است و در قسمت دوم این اثر، بر اساس نُسخ خطی متعددی چاپ شده است. تحریر فارسی کتاب الحج، بر اساس گفته شیخ انصاری به گونه‌ای نوشته شده که موافق احتیاط باشد. به همین سبب، فقهای بزرگی چون میرزا محمدحسن شیرازی و آخوند خراسانی و محمدکاظم یزدی بر آن حاشیه نوشته‌اند. حواشی این بزرگان در پاورقی صفحات منعکس شده است.
بروجردی، سیدحسین (1) (1253- 1340)
شرح رساله آیتالله سیدمحمدحسین بروجردی، شرح و حاشیه‌ی سیدمحمدجواد موسوی غروی (2)، ویرایشِ سیدعلی‌اصغر موسوی غروی، تهران، نگارش، چاپ 1، 1382، 641 ص، وزیری.
شابک: 8- 4- 91354- 964
شرح و تبیین و تعلیقه بر رساله فارسی آیتالله بروجردی است. نویسنده هر یک از مسائل متن را آورده و در زیر آن ضمن بیان فتاوای خود، در مواردی هم به شرح موضوع پرداخته است. از جمله مسائل و مباحث حج را به تفصیل آورده زیرا آیتالله غروی در مسائل حج تبحر ویژه دارد. از آنجایی که شرح‌نگاری بر رساله فارسی در بین علما چندان معمول نبوده، این شرح در نوع خود ابتکاری است که اخیراً صورت پذیرفته و در واقع
1- آیتالله بروجردی؛ آقاحسین بروجردی؛ طباطبایی بروجردی، سیدحسین؛ بروجردی، سیدمحمدحسین
2- 1301- 1366
ص: 501
همان تعلیقات شارح بر متن اصلی رساله است. در مواردی که نظریات و فتاوای شارح با ماتن از یک مبنای فقهی و اصولی سرچشمه میگیرد، هیچ‌گونه شرحی بر متن رساله نوشته نشده و در واقع همان متن، فتاوای شارح نیز محسوب میشود. این رساله در قالب 2840 مسئله فراهم آمده است.
تبریزی، جواد (1) (متولد 1305)
التهذیب فی مناسک العمره و الحج، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1423 ق، 3 جلد، وزیری، عربی.
شابک: 5- 99- 6398- 964
پژوهشی است درباره مناسک حج و عمره. نویسنده به شیوه فقه استدلالی امامیه و با استناد به آیات قرآن و روایات اهلبیت (ع) به بررسی مناسک حج و عمره بر اساس دیدگاههای سیدمحمد کاظم یزدی در عروه الوثقی پرداخته است و ضمن تشریح دیدگاههای سید، دیدگاههای خود و مسائلی را که سیدبه آنها نپرداخته، تبیین کرده است. محور مسائل مورد نظر عبارت‌اند از: وجوب حج، شرایط وجوب حج، استطاعت، نذر و عهد و سوگند در حج، نیابت در حج، وصیت در حج، حج مستحبی، اقسام عمره، اقسام حج، حج تمتع، مواقیت حج و شرایط و محرمات احرام.
تنقیح مبانی العروه: کتاب الحج، قم، دارالصدیقه الشهیده (س)، چاپ 1،، وزیری.
شابک: 2- 22- 8438- 964- 978
شرح کتاب العروه الوثقی از سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی است. این جلد به شرح استدلالی احکام حج بر اساس فقه شیعه میپردازد.
1- آیتالله میرزا جواد؛ آیتالله تبریزی
ص: 502
حسینی، سیدجعفر (متولد 1323) (مقرر)
منهاج‌الناسک‌الی ادله المناسک تقریرا لابحاث‌آیه‌الله الشیخ‌علی المروجی القزوینی، تقریر توسط سیدجعفر حسینی، قم، پرهیزگار، چاپ 1، ق/، 4 جلد، وزیری.
شابک: 6- 01- 7688- 964
جلد سوم در سال 1388 توسط دارالتفسیر منتشر شده است.
چاپ دیگر
قم، بهمن آرا، چاپ 1، ق/.
تقریرات درس آیتالله علی مروجی قزوینی در باب احکام و مناسک حج است. بررسی قسمتی از احکام و مناسک حج است. نویسنده به شیوه فقه استدلالی امامیه و با استناد به روایات اهلبیت، مباحث حج از جمله وجوب حج و شرایط وجوب آن را مورد نقد و بررسی قرار داده است. مؤلف، شرایط وجوب حج را بلوغ عقل و استطاعت میداند و قلمرو استطاعت را امری عرفی دانسته و بر آن است که هرگاه کسی عرفاً توانایی بدنی و زاد و توشه و امنیت داشته باشد حج بر او واجب است. احتمالًا متن درس استاد، کتاب مناسک الحج از آیتالله خوئی است.
خوئی، سیدابوالقاسم (1) (1278- 1371)
المعتمد فی شرح المناسک: کتاب الحج، محاضرات ابوالقاسم الموسوی الخوئی، به کوشش محمدرضا موسوی خلخالی، قم، لطفی، 1410 ق
1369 /
، وزیری.
فروست: منشورات مدرسه دارالعلم؛ 17
1- آیتالله خوئی؛ آیتالله سیدابوالقاسم خوئی؛ امام خوئی
ص: 503
چاپ دیگر
قم، مؤسسه‌احیاء آثار الامام‌الخوئی، شرکه‌التوحید للنشر، جلد 27، چاپ 3، 1377، 558 ص، وزیری.
شابک:
x
- 15- 6084- 964
تقریر درسهای آیتالله خوئی توسط محمدرضا خلخالی است. محور درسهای استاد، مناسک حج کتاب العروه الوثقی است و در واقع این کتاب شرح مناسک میباشد.
دستغیب حسینی شیرازی، سیدعلیمحمد (1) (متولد 1313) (شارح)
الهادی الی مناسک الحج: الجزء الثالث من کتاب الحج، قم، فلاح، چاپ 1، 1384/ 1426 ق، 436 ص، وزیری، عربی.
شابک: 2- 55- 7208- 964
عنوان عطف: الهادی الی طریقه الوسطی فی شرح العروه الوثقی.
مجموعه فقه استدلالی در احکام حج است. نویسنده این جلد را از تروک احرام آغاز کرده و در آن، با ارائه فتوای خویش، به شرح فقهی و استدلالی آن پرداخته و با بررسی روایات و آیات از کتابهای معتبر روایی شیعه، مسئله را بررسی کرده و دلایل این فتوا را ارائه کرده است. تروک احرام، طواف و شرایط آن، نماز طواف، عنوان فصلها و موضوعات کتاب است. در واقع این کتاب شرح العروه الوثقی شرح کتاب الحج است.
1- آیتالله دستغیب؛ دستغیب شیرازی؛ سیدعلیمحمد
ص: 504
روحانی، سیدمحمد (1) (- 1376)
المرتقی الی الفقه الارقی، کتاب الحج، تقریرا لابحاث محمد الحسینی الروحانی، به کوشش محمد صادق الجعفری، باهتمام مؤسسه الجلیل للتحقیقات الثقافیه، تهران، دار الجلی، مؤسسه الجلی، 1419 ق، 2 جلد، وزیری.
بررسی استدلالی احکام حج بر اساس فقه جعفری و آراء فقهای شیعه است.
سبحانی تبریزی، جعفر (2) (متولد 1308)
الحج فی الشریعه الإسلامیه الغراء، قم، مؤسسه الإمام صادق (ع)، جلد اول، چاپ 1، 1424 ق/ 1385، 736 ص، وزیری، عربی.
شابک: 7- 132- 357- 964
بررسی فقهی مسائل و احکام عبادی حج است که بر اساس آموزه‌های فقه شیعی و مستند به ادله اجتهادی عرضه شده است. نویسنده در این اثر با مبنا قرار دادن کتاب فقهی العروه الوثقی سیدمحمدکاظم یزدی، مجموعه مطالب و فروع مباحث خود را در سه فصل کلی زیر ارائه کرده است. فصل اول درباره وجوب شرعی و رکن بودن حج؛ فصل دوم در شرایط وجوب حَجه الاسلام؛ فصل سوم در حج واجب به واسطه نذر و عهد و قسم.
جلد دوم: قم، مؤسسه الإمام صادق (ع)، چاپ 1، 1384/ 1426 ق، 846 ص، وزیری.
شابک: 5- 195- 357- 964
1- آیتالله روحانی؛ حسینی روحانی، سیدمحمد
2- آیتالله سبحانی
ص: 505
بررسی برخی احکام حج بر اساس فقه امامیه و به روش استدلالی است. این جلد فصل چهارم تا بیست و سوم را شامل میشود و عناوین برخی از فصول آن عبارت‌اند از: حج زیبایی، وصیت حج، الحج المندوب، اقسام عمره، اقسام حج، چگونگی حج تمتع، مواقیت، احکام المواقیت، مقدمات الاحرام، کیفیت احرام.
جلد سوم: قم، مؤسسه الإمام صادق (ع)، چاپ 1، 1385، 624 ص، وزیری.
شابک: 4- 240- 357- 964
بررسی برخی از مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه و به روش استدلالی است. این جلد فصل بیست و چهارم از کتاب را شامل میشود و عنوان فصل عبارت است از: القول فی تروک الاحرام والمحرمات.
جلد چهارم: قم، مؤسسه الإمام صادق (ع)، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 483 ص، وزیری.
شابک: 4- 240- 357- 964
شرح مسائل و احکام باب حج از کتاب العروه الوثقی تألیف سیدمحمدکاظم یزدی است. در شرح موضوعات و بیان هر مسئله فقهی، جوانب مختلف مطلب به همراه نقل آراء فقیهان و تحلیل و نقد آنها آمده و مستندات گوناگون از ادله اربعه ذکر شده است. این جلد به مباحث طواف، سعی، تقصیر، وقوف در عرفات و مشعر الحرام اختصاص دارد.
جلد پنجم: قم، مؤسسه الإمام صادق (ع)، چاپ 1، 1386، 612 ص، وزیری.
شابک: 4- 240- 357- 964
بررسی احکام فقهی پیرامون مناسک و مسائل حج به روش استدلالی است. جلد پنجم از فصل 20 تا 29 را پوشش داده و در آن جزئیات و فروعات مربوط به احکام و مسائل منی، قربانی، رمی جمرات، عمره مفرده، شرایط و اجزاء اعمال منی تشریح شده است. توضیح مسائل و مناسک منی علاوه بر مسائل فقهی، مبانی روایی، آیات و ادله هر مسئله با تفصیل کنکاش و نحوه استنباط احکام تبیین شده است.
ص: 506
سهلانی، حیدر
فقه العتبات المقدسه، قم، دلیل ما، چاپ 1،، 483 ص، وزیری.
شابک: 1- 384- 397- 964- 978
مجموعه بررسی‌هایی در زمینه زیارت عتبات مقدس و زیارتگاهها است. اصل این کتاب، رساله کارشناسی ارشد نویسنده در رشته فقه دانشگاه کوفه (جامعه الکوفه) بوده است. نویسنده در این کتاب مباحث فقهی مربوط به حدود مکانی، اداره و تولیت، امور مالی، تصرفات شخصی اماکن مقدس عتبات عالیات را بررسی کرده است.
شیرازی، عبدالله (1) (1271- 363)
محاضرات فی الفقه الاسلامی: کتاب الحج، بقلم محمدتقی الطبسی، مشهد، بی‌نا، 1399 ق، 239 ص، وزیری.
تقریر درسهای آیتالله شیرازی به قلم محمدتقی الطبسی است. بررسی احکام حج و وظایف حجاج بر اساس فقه امامیه است.
صابری همدانی، احمد (2)
کتاب الحج، قم، مطبعه الخیام، چاپ 1، 1358، وزیری.
بررسی مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه امامیه و به ویژه استدلالی است.
طباطبائی، محمدرضا (متولد 1327)
تحریر شرح اللمعه: کتاب الحج و العمره
1- آیتالله شیرازی؛ موسوی شیرازی، عبدالله
2- آیتالله صابری همدانی؛ صابر همدانی، احمد
ص: 507
، تحقیق محمد رضا الطباطبائی و کمال‌الدین الخدامی، قم، دارالعلم، 1427 ق، 300 ص، وزیری.
شابک: 8- 18- 9972- 964
بازنگاری و تجدید متن شرح اللمعه است. کتاب اللمعه از شهید اول و شرح اللمعه از شهید ثانی است. این کتاب به روش استدلالی و بر اساس فقه امامیه به احکام و وظایف مکلفین پرداخته و در این مجلد فقط وظایف حجاج را بررسی کرده است.
طباطبائی‌قمی، حسن (1) (متولد 1292)
کتاب‌الحج، بی‌جا، باقری، ق/، 3 جلد، وزیری.
بررسی مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه امامیه و به ویژه استدلالی است.
طباطبائی قمی، سیدتقی (2) (متولد 1301)
مصباح الناسک فی شرح المناسک، تصحیحِ غالب سیلاوی، قم، محلاتی، چاپ 1، 1425 ق، 518 ص، وزیری، عربی.
شابک: 4- 19- 7455- 964
چاپ دیگر
به کوشش عباس حاجیانی، قم، مطبعه الخیام، 1402 ق، وزیری.
شرح و توضیح مسائل مورد ابتلا در حج به روش استدلالی است. شارح، بیان مسائل حج را بر اساس کتاب المناسک آیت الله خویی قرار داده
1- آیتالله طباطبایی قمی، حسن
2- آیتالله طباطبایی، حسن
ص: 508
است. در توضیح و تشریح هر مسئله، مستندات قرآنی و روایی آن، همراه اقوال فقیهان شیعه گزارش شده و مجموعهای از مناسک حج شامل اقسام حج، مواقیت، واجبات، تروک احرام و مستحبات حج در آن مورد بحث قرار گرفته است. آیت الله خویی کتاب خود را به شکل رساله‌های عملیه نگاشته است، اما شرح آن حالتی کاملا استدلالی دارد. بعلاوه، شارح آراء او را در بسیاری از موارد مورد نقد قرار میدهد
عطائی اصفهانی، علی (متولد 1317)
تحقیق دقیق‌حول الجمرات، ترجمه به عربی علی‌الدریع (1)، قم، امیرالعلم، چاپ 1،، 155 ص، پالتویی.
شابک: 03- 07- 7955- 964
عنوان‌روی‌جلد: التحقیق‌العمیق فی الجمرات‌و الرمی‌الیها.
عنوان اصلی: تحقیق دقیق دربارهً جمرات و رمی بر آنها.
تحقیقی دقیق دربارهً جمرات و رمی بر آنها، قم، امیرالعلم، چاپ 2، 1382، 171 ص، پالتویی.
شابک: 0- 7- 93089- 964
بررسی احکام رمی جمرات (سنگ زدن به شیطان) از جمله ضرورت یا عدم ضرورت اصابت سنگ‌ها به ستون‌ها در هنگام رمی جمرات است.
قربانی در کشتارگاههای فعلی منی، قم، مطبوعاتی امیر، چاپ 1، 1378، 184 ص، رقعی.
1- متولد 1972 م
ص: 509
چاپ دیگر
قم، امیرالعلم، چاپ 1،، 210 ص.
شابک: 0- 03- 7955- 964
نویسنده با استفاده از آیات سوره حج و بقره، روایات و فتاوای امام خمینی درباره هدی به حل شبهه اسراف پیرامون قربانی در کشتارگاههای فعلی منی میپردازد. وی به شیوه استدلالی و تحقیقی در صدد پاسخگویی به مطالب کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه است. در بخش پایانی، آیات و روایاتی آورده شده که مضمونشان گویای آن است که خود عمل قربانی در منی مطلوب خداوند و نشانه قبولی اعمال است.
غریفی بحرانی، سیدمحمود (1)
الدمی والعرائس المجسمه، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1427 ق، 16 ص، پالتویی.
شابک: 3- 66- 8975- 964
فروست: کوثر الشریعه 2
بررسی احکام خرید سوغاتی برای کودکان مثل عروسک و برخی اشیاء شبیه مجسمه، در سفرهای زیارتی و به ویژه سفر حج است. بر اساس فقه شیعه به ادله و مبانی و نیز تحلیل احکام خرید اسباب بازی به ویژه عروسک میپردازد.
فاضل لنکرانی، محمدجواد
الطواف بالکعبه المشرفته من المطایق الاول، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار (ع)، بی‌تا، 35 ص، جیبی.
بررسی مسائل و احکام طواف کعبه بر اساس آراء فقهای امامیه و به روش استدلالی است.
1- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود؛ از طلاب و پژوهشگران بحرینی ساکن قم است.
ص: 510
فاضل‌موحدی لنکرانی، محمد (1) (متولد 1310)
سیری کامل در خارج فقه معاصر: کتاب الحج: با استفاده از دروس خارج فقه حضرت آیتالله العظمی فاضل لنکرانی، به کوشش محمد دادستان، قم، انتشارات فیضیه، جلد 2، چاپ 1، 1386، 624 ص، وزیری.
تقریر دروس خارج فقه آیتالله محمد فاضل لنکرانی در باب حج است. بررسی احکام حج به روش فقه استدلالی به ویژه مسائل و احکام استطاعت در حج، اختلاف ورثه میت در نیابت حج او، قضای حج، اجیر گرفتن در حج، احکام نذر و شروط مستطیع شدن از لحاظ مالی و جانی بیان شده است. نگارنده با استفاده از روایات فقهی و همچنین با بهره‌گیری از مباحث و قواعد اصول فقه به تجزیه و تحلیل مباحث فقهی در باب حج میپردازد.
فیاض، محمد اسحاق (2) (متولد 1934 م)
تعالیق‌مبسوطه علی‌مناسک الحج، لسیدنا و استاذنا ... ابوالقاسم الخوئی، قم، محلاتی، 1418 ق/ 1376.
شرح کتاب مناسک حج آیتالله سیدابوالقاسم خوئی توسط آیتالله فیاض (از شاگردان آیتالله خوئی) است. ایشان بر اساس فقه امامیه به شرح و توضیح احکام حج میپردازد. فیاض از مراجع کنونی شیعه و ساکن نجف اشرف است.
1- آیتالله فاضل؛ آیتالله فاضل لنکرانی؛ آیتالله فاضل قفقازی؛ لنکرانی، محدفاضل
2- آیتالله فیاض؛ اسحاق فیاض، محمد
ص: 511
قبیسی‌عاملی، احمد اسعد
کتاب‌الحج: تقریر ابحاث سماحه الاستاذ الشیخ محسن‌الوحید الخراسانی، قم، مدرسه الامام باقرالعلوم، 1386، وزیری.
5- 410- 269- 964- 978
تقریر درسهای آیتالله محسن وحید (فرزند آیتالله العظمی وحید خراسانی) است. این کتاب به شرح و توضیح احکام حج بر اساس فقه امامیه میپردازد.
گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1) (-)
کتاب‌الحج، تقریر ابحاث سیدمحمدرضا موسوی‌کلپایگانی، به کوشش احمد صابری‌همدانی، قم، دار القرآن‌الکریم، 1400 ق/ 1358، 2 جلد، وزیری.
تقریر درسهای آیتالله گلپایگانی در زمینه شرح احکام حج است.
اللویم، عبدالهادی شیخ محمد
بحوث فی فقه الحج: تقریرا لبحث العلامه الحجة السید منیر الخباز، قم، دار التفسیر، چاپ 1،، 568 ص، وزیری.
شابک: 7- 193- 535- 964- 978
تقریر دروس آیتالله خباز و نیز شرح و تعلیقه بر این درس‌ها است. محور این درس‌ها کتاب حج العروه الوثقی سیدمحمدکاظم یزدی است. متن کتاب شرح احکام و مناسک حج به روش فقه استدلالی است. ابتدای
1- آیتالله گلپایگانی
ص: 512
کتاب ادله وجوب حج و نهی از ترک آن در صورت داشتن شرایط وجوب بررسی شده و در ادامه شرایط وجوب حج از قبیل استطاعت مالی و جانی، بلوغ، حریت، نیابت گرفتن در انجام حج، وصیت کردن بر حج و سایر شروط وجوب حج مورد تجزیه و تحلیل فقهی قرار گرفته و ادله روایی، قرآنی و عقلی آنها تبیین میگردد. شارح در پاورقی به شرح متن مربوط به مؤلف پرداخته است
محقق داماد، سیدمحمد (1) (درگذشت 1347)
کتاب الحج، بازنویسی عبدالله جوادی آملی، به کوشش حسین آزادی، قم، اسراء، جلد دوم، چاپ 1، 1425 ق، 816 ص، وزیری، عربی.
شابک: 0- 89- 5984- 964
تقریرات درسهای حج آیت الله محمد محقق داماد است. مرحوم آیت الله محقق داماد، کتاب شرایع الاسلام محقق حلی را مبنای بحث و تدریس قرار داده و به تشریح مناسک حج شامل احرام، غسل احرام، تروک احرام و مقدمات آن پرداخته است. در هر موضوع، ابتدا عبارات متن شرایع الاسلام نقل شده و سپس نتیجه‌گیری‌ها و آراء آیت الله محقق ذکر گردیده است. آنگاه تحلیل مباحث و مستندات آن از میان آیات، روایات و اجماع آمده است. فهارس پایانی، ارزش کتاب و سهولت دستیابی به مباحث را دو چندان کرده است.
مدنی‌کاشانی، رضا (2) (1282- 1371)
براهین الحج للفقهاء والحجج، کاشان، مرسل، چاپ 3، 1411 ق، 4 جلد، وزیری.
1- آیتالله محقق داماد؛ محقق یزدی، سیدمحمد
2- آیتالله مدنی، رضا
ص: 513
شابک: 5- 30- 8288- 964
بررسی‌مسائل واحکام حج بر اساس فقه امامیه و به روش استدلالی است.
مروارید، علی‌اصغر (به کوشش)
الحج، اشرف‌علی‌جمع اصولها الخطیه‌و ترتیبها حسب‌التسلسل الزمنی‌و علی‌تحقیقها و اخراجها و عمل‌توامیسها علی‌اصغر مروارید، تهران، مرکز بحوث‌الحج‌و العمره، ق/، 944 ص.
فروست: سلسله الینابیع الفقهیه
بخشی از مجموعه الینابیع الفقهیه است. این بخش شامل رساله‌های کوتاه و متوسط درباره حج است که از قرون گذشته در فرهنگ شیعه تگارش یافته است. آقای مروارید این رسائل و کتب را گردآوری و تحقیق کرده است.
مظفری قزوینی، محمد (متولد 1304)
قربانی‌در منی‌در حج‌تمتع، بی‌جا، محمد مظفری‌قزوینی، 1418 ق/ 1376، 120 ص، جیبی.
بررسی مشکلات قربانی در منی است. این نوشتار به دنبال یافتن راه حلی فقهی برای حل مشکل انجام قربانی در منی است. نویسنده بر همین اساس جواز انجام قربانی در ایران را بررسی کرده است.
مکارم شیرازی، ناصر (1)
(متولد 1305)
پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی: مطابق با فتاوای فقیه اهلبیت (ع) آیتالله ناصر مکارم شیرازی، به کوششِ عبدالکریم
1- آیتالله مکارم؛ آیتالله مکارم شیرازی؛ مکارم، ناصر
ص: 514
بی‌آزار شیرازی (1)، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 1، 1379، 148 ص، وزیری.
شابک: 2- 60- 6632- 964
بررسی احکام و آداب حج به ویژه مراسم قربانی است که با هدف آشنایی بیشتر مردم با اسرار و فلسفه حج و پیدا کردن راه حلی برای مشکل قربانی نگارش یافته است. نویسنده با استناد به کتابهای تفسیری و مناسک، به ویژه تفسیر نمونه و کتاب حکم الاضحیه فی عصرنا تألیف آیتالله مکارم شیرازی به شرح موضوع پرداخته است. سرفصلهای کتاب عبارت‌اند از: تاریخچه مکه و مراسم حج؛ مسئله استطاعت و گستره آن؛ مناسک عمره؛ مناسک حج؛ مراسم قربانی و راه حل فقها و فتوای جدید آیتالله مکارم شیرازی در این زمینه.
تحقیقی‌جدید درباره‌رمی‌جمرات، به کوشش‌گروه‌معارف‌و تحقیقات‌اسلامی حوزه علمیه قم، قم، مدرسه‌الامام‌علی بن‌ابی‌طالب (ع)، چاپ 1،، 60 ص، پالتویی.
شابک: 4- 90- 6632- 964
عنوان دیگر: بحث‌تازه‌ای درباره جمرات‌در گذشته‌و حال.
بررسی مسائل و مشکلات رمی جمره از نظر فقهای شیعه است. آیت الله مکارم شیرازی این جزوه را به منظور رفع یکی از مشکلات مهم حاجیان فراهم آورده است. این مشکلات رمی جمرات و زدن سنگ‌ها به ستون‌های مخصوص در ازدحام بیش از حد حاجیان است. وی پس از بیان مفهوم جمره با استناد به فتاوای علمای شیعه و سنی، احادیث و روایات برخی منابع تاریخی چنین استدلال میکند که این ستون‌ها نه در عصر پیامبر (ص) وجود داشته و نه در اعصار ائمه (ع) بلکه نشانه‌هایی
1- متولد 1323
ص: 515
است که بعداً برای محل جمرات گذاشته شده است. علاوه بر این اصابت سنگ‌ها به ستون مخصوص، واجب نیست بلکه همین اندازه که سنگ‌ها به سوی جمره پرتاب شود و در دایره محل اجتماع سنگ‌ها بیفتد، کافی است.
حکم الاضحیه فی عصرنا، بازنویسی احمد قدسی، قم، مدرسه الإمام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 3، 1418 ق، 48 ص، رقعی، عربی.
شابک: 7- 29- 6632- 964
گویا تقریرات درس آیتالله مکارم شیرازی در زمینه قربانی در مکه است. مشکلات قربانی در منی بررسی شده است.
رمی جمرات در گذشته و حال، گردآوری گروه معارف و تحقیقات اسلامی، قم، مؤسسه امام علی (ع)، چاپ 2، 1382، 112 ص، رقعی.
شابک: 4- 90- 6632- 964
چاپ قبلی این کتاب تحت عنوان بحث تازه‌ای درباره جمرات در گذشته و حال در سال منتشر شده است.
چاپ دیگر
جمرات بین الماضی و الحاضر، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 1، 1425 ق، 80 ص، رقعی، عربی.
شابک: 5- 95- 6632- 964
عنوان دیگر: الجمرات‌فی‌الماضی و الحاضر.
بررسی مختصر و مستند درباره موضوع رمی جمرات در مراسم حج است که با تکیه بر آراء فقهی شیعه و سنی عرضه شده است. نویسنده به شیوه فقه اجتهادی، مباحث خود را در سرفصلهای ذیل سامان داده است: ماهیت و ویژگی جمره؛ تفسیر جمره در کتب لغت؛ دیدگاههای فقها و
ص: 516
دانشمندان اسلام درباره جمره؛ جمرات در روایات اسلامی؛ بررسی مناقشات و پرسش‌هایی پیرامون جمرات و حکم فقهی آن.
موسوی سبزواری، علی
الدروس الفقهیه: الحج، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1387، 120 ص، جیبی.
شابک: 4- 110- 535- 964- 978
مجموعهای فقهی است که در آن احکام و فروعات ابواب فقه شیعه بیان شده است. در این جلد از مجموعه، به بررسی احکام و مناسک حج پرداخته شده است. شروط و اقسام حج، اعمال حج تمتع، احکام احرام، اعمالی که در حال احرام باید ترک شوند، احکام طواف، نماز طواف، احکام سعی، حلق و تقصیر، اعمال حج تمتع، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر، اعمال منی، احکام رمی جمرات، اعمال واجب در مکه، بیتوته کردن در منی و عرفات و احکام حیض در اعمال حج، از مهمترین مباحث مطرح شده در این کتاب است. تمرینات و پرسش‌هایی برای فهم بیشتر مطالب فوق در پایان هر بخش ارایه شده است.
موسوی‌غروی، سیدمحمدجواد (1) (1301- 1366)
قربانی‌در منی، تهران، سیدمحمدجواد موسوی‌غروی، چاپ 1، 2، 182 ص، وزیری.
در این نوشتار موضوع قربانی در منی از جنبههای مختلف با استفاده از آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. برخی عناوین مورد بحث نویسنده عبارت‌اند از: رابطه عقل با احکام؛ اسراف از نظر قرآن؛ انفاق و اسلام؛ سیره پیامبر و ائمه در قربانی؛ زمان و مکان قربانی؛ صدقه دادن
1- قبلًا یک اثر دیگر از ایشان در همین بخش معرفی شد، البته به عنوان شارح و ذیل بروجردی، سیدحسین.
ص: 517
بهای قربانی؛ حکم جلد و قلائد؛ تقسیم گوشت قربانی؛ ذخیره گوشت قربانی؛ روزه به جای قربانی؛ اطلاق اضاحی بر هدی.
نجمی، محمد صادق (1) (متولد 1315)
تجلی وحدت؛ تبیین حکم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1381، 80 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: تبیین حکم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین.
شابک: 2- 83- 6293- 964
چاپ دیگر
خوی، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، چاپ 1، 1387، 65 ص، رقعی.
بررسی حکم امام خمینی مبنی بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین در کتار اهل سنت و سایر مسلمانان در ایام حج تشریح و تبیین شده است. کتاب با اشاره به افکار امام خمینی آغاز میشود و سپس حکم هشت ماده‌ای امام به سرپرستان حجاج درج میگردد. آنگاه دلایل مختلف دینی و سیاسی این حکم توضیح و تبیین میشود.
وجدانی‌فخر، قدرت‌الله (2) (1311- 1375)
الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه: الحج، قم، سماء قلم، چاپ 2، 1384، 640 ص، وزیری.
شابک: 5- 15- 8536- 964
توضیح بخش حج کتاب شرح اللمعه است. کتاب اللمعه الدمشقیه از شهید
1- نجمی، صادق
2- آیتالله وجدانی فخر؛ فخر، قدرت‌الله؛ وجدانی سرابی، قدرت‌الله
ص: 518
اول (734- 786 ق) و کتاب الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه از شهیدثانی (962- 911 ق) است. این کتاب ازمتون اصلی فقه جعفری است.
ی ثربی‌کاشانی، محمد (متولد 1333)
المدارج الفقهیه الحج، قم، علامه بهبهانی، چاپ 1، 1388/ 1430 ق، 3 جلد.
شابک: 9- 18- 9135- 600- 978
بررسی احکام و مسائل حج بر اساس فقه امامیه است.
فصل دوم: مناسک و احکام زیارت
توضیح: حج از موضوعات فقهی است که احکام آن بسیار است. آمارهای مسائل، فتاوا و احکام فقهی گویای اینست که حج حجیم‌ترین باب یا کتاب فقهی در فقه اهل سنت و هم فقه شیعه است. وظایف حجاج در هر مرحله از حج بسیار است. به همین دلیل حجم کتاب حج در فقه هم افزون‌تر از دیگر کتب فقهی میباشد.
این فصل به معرفی آثاری میپردازد که در زمره‌ی فقه فتوایی‌اند. یعنی فتوای صرف و در پاسخ استفتاء و پرسش صریح هستند. از اینرو بدون استدلال فقهی بیان شدهاند.
از قدیم مجموعه احکام حج، با نام ویژه مناسک حج یا مناسک شناخته می‌شد. معمولًا کتابهای مناسک ساختار واحد دارند؛ شروع، تبویب و پایان آنها یکسان است.
به همین دلیل در اینجا، همه‌ی کتابها، چکیده نشد بلکه فقط کتابهایی چکیده شدهاند که ویژگی و امتیاز خاصی داشته‌اند. زیرا نمی‌خواهیم بی‌جهت این کتابشناسی حجیم شود و در صدد هستیم اطلاعات سودمند و راهگشا در اختیار کاربران قرار گیرد. از سوی دیگر کتابهایی که چکیده نشده، محتوایی مشابه کتابهای چکیده شده دارند.
ص: 519
چند نکته مهم راجع به مدخل‌ها و اطلاعات این فصل هست:
1- کتابهای مناسک و احکام حج به دلیل استقبال مردم و نیاز اجتماعی چاپ‌های متعدد و متنوع دارد. تلاش کرده‌ایم مهمترین چاپ‌ها را به تفکیک معرفی کنیم.
2- اگر دو یا چند کتاب عنوان آنها یکی بود ولی تفاوت‌هایی در سند آنها وجود داشته باشد، به صورت دو مدخل عرضه میشود.
3- اگر دو یا چند کتاب عیناً یکسان و مشابه باشند ولی فقط سال چاپ آنها متعدد باشد، دومین کتاب با تیتر «چاپ دیگر» عرضه میشود.
4- کتابهایی که عیناً یکسان باشند و فقط یکی ترجمه دیگری باشد با تیتر ترجمه (مثلًا ترجمه فارسی) معرفی می‌شوند.
5- در دو دهه اخیر، نوعی رساله و مناسک چاپ میشود که خود دفتر مراجع در آنها نقش و تأثیری ندارند؛ بلکه پژوهشگر با روش مجموعه‌سازی، فتاوای چندمرجع را تلفیق وتنظیم کرده و به صورت کتاب منتشر میکند. در اینجا این گونه آثار زیر نام پژوهشگر آمده، اما با عنوان به کوشش نوع تلاش او معرفی شده است.
6- معمولًا با چاپ جدید هر کتاب احکام و رساله عملیه، احکامی بر آن افزوده یا کاسته میشود یا ویرایش جدید میگردد. از اینرو رساله‌های عملیه مثل کتابهای معمولی نیست که تجدید چاپ آنها فقط تغییر چند مشخصه صوری است بلکه در اینها محتوا تغییر میکند. از اینرو هر تجدید چاپ را یک اثر مستقل دانسته و همین وضعیت در ترجمه رساله‌های عملیه هست که متن ترجمه نسبت به متن اصلی کم و زیاد میشود.
7-
ص: 520
آخوندی، مرتضی
خلاصه مناسک حج و عمره مفرده و مناجات‌های مناسب طواف و سعی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 1، 1377، 40 ص، جیبی.
شابک: 7- 088- 440- 964
مجموعه احکامی است که وظایف حجاج را بیان کرده و نیز ادعیه و مناجات را آورده است.
عمره مفرده: اماکن، مشاهد و احکام‌مطابق فتاوای‌پانزده تن‌از مراجع‌تقلید، قم، یاقوت، چاپ 1،، 175 ص، رقعی.
شابک: 2- 09- 7682- 964
مجموعه احکام حج بر اساس فتاوای پانزده تن از مراجع تقلید است. کتاب در سه بخش تدوین شده است. در بخش نخست درباره فضیلت عمره مفرده، فضیلت شهر مدینه، فضیلت زیارت پیامبر (ص)، فاطمه زهرا (س) و قبرستان بقیع سخن می‌رود، ضمن آن آداب مربوط به زیارت توضیح داده میشود. در این بخش، همچنین اطلاعاتی در باب وضعیت جغرافیایی و ساختمانی مساجد، زیارتگاهها و اماکن مقدس مدینه درج شده است. در بخش دوم، مخاطبان با اماکن مقدس و مساجد مکه مکرمه، نیز اعمال عمره مفرده آشنا می‌شوند. در بخش سوم، احکام عمره مفرده با استناد به فتاوای پانزده تن از مراجع تقلید ذیل این عناوین بازگو میشود: میقات و مسائل احرام، طواف، نماز طواف، سعی، تقصیر، طواف نساء، فاصله بین دو عمره مفرده و نماز در مکه و مدینه.
آخوندی، مصطفی و انصاری، عبدالرحمن
مناسک نوین: راهنمای فتاوای مراجع معظم تقلید در حج
ص: 521
، قم، نشر مشعر، چاپ 2، 1378، 240 ص، رقعی.
شابک: 8- 29- 6293- 964
مجموعهای از اهم مسائل عمره و حج به صورت کاربردی است. متن کتاب مطابق با فتاوای امام خمینی و همراه با حواشی چهارده نفر از مراجع عظام است. مراجعی که فتاوای آنها آمده عبارت‌اند از آیات عظام: اراکی، گلپایگانی، خوئی، خامنه‌ای، فاضل لنکرانی، بهجت، سیستانی، مکارم شیرازی، تبریزی، وحید خراسانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی و صانعی.
آذرشب، محمدعلی
الحج: مناسک‌و واجباته‌وفقاً لآراء الامام روح‌الله الموسوی الخمینی، تهران، وزاره‌الارشاد الاسلامی، چاپ 1، 1362، 31 ص.
زبان این اثر، عربی- فرانسه است.
عنوان کتاب به فرانسه:
LE PELERINAGE A LA MECQUE
عنوان‌روی‌جلد: مناسک‌حج.
آصفی، محمد
رهنمای حج، تبریز، حافظ، چاپ 1، 1366/ 1407 ق، 247 ص، جیبی.
مجموعهای از برخی احکام و مناسک حج به همراه معرفی برخی از اماکن و مشاهد مشرفه مکه و مدینه آمده است.
آیتی‌بروجردی، ابومحمد
مسالک‌الحج، بی‌جا، نو القلم، چاپ 1، 1363، 144 ص، جیبی.
ص: 522
مجموعهای از احکام و مناسک حج در بیست و چهار بخش با عناوین مسالک بیست و چهارگانه است.
ابوقی، حسین
مناسک حج، قم، بی‌نا، چاپ 1، 1371، 182 ص.
احراری، عبدالواحد (متولد 1307)
هدیه الحجاج، به‌اهتمام‌حمیدرضا محبی‌پور، تهران، محراب‌فکر، چاپ 1،، 128 ص، رقعی.
شابک: 9- 59- 9583- 964
مجموعهای از برخی احکام و مناسک حج به همراه احادیثی از معصومین (ع) درباره ابعاد مختلف مراسم حج آمده است.
احقاقی‌اسکوئی، عبدالرسول (1)(متولد 1307)
احکام الشریعه، تهران، روشن‌ضمیر، جلد سوم، چاپ 1،.
شابک: 9- 0- 93711- 964
عنوان‌دیگر: رساله‌احکام الشریف.
جلد سوم این کتاب باعنوان خیر المنهج در اعمال عمره و حج منتشر شده است.
خیر المنهج در اعمال عمره و حج حاوی فتاوی مرجع دینی حضرت ... میرزا عبدالرسول احقاقی حائری، تهران، روشن ضمیر، چاپ 1، 1382، 348 ص، رقعی.
شابک: 8- 6- 93711- 964
1- احقافی، عبدالرسول؛ اسکوئی، عبدالرسول
ص: 523
بررسی فضایل سفر حج، نیز اعمال مربوط به این سفر است. در پایان کتاب نیز برخی زیارت نامه‌های مشهور به زبان عربی آمده است.
احمدوند، محسن (متولد 1353) (به کوشش)
سفر به بیت عتیق: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه، تهران، میثم تمار، چاپ 1، 1386، 472 ص، وزیری.
شابک: 1- 00- 2786- 964
عنوان دیگر: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه.
بررسی منفعت‌ها، تأثیرات، فلسفه مناسک حج و نیز راهنمای زائران خانه خدا برای مشاهد مشرفه مکّه و مدینه و حاوی مجموعهای از ادعیه، زیارات و آداب و مناسک است. بخش اول به ذکر آیات و روایاتی در فضیلت و اهمیت کعبه و آداب سفر حج و بخش دوم به احکام و اعمال حج اختصاص یافته و مجموعهای از واجبات و محرمات و مکروهات و مستحبات این واجب شرعی بر مبنای فقه عملی شیعه در آن ارائه گردیده است. در بخش سوم موقعیت شهر مدینه و بخشهای مسجد النبی و اماکن زیارتی، مقبره‌ها و مساجد این شهر مقدس معرفی شده است.
احمدی، محمد باقر
گزیده‌ای از احکام عمره مفرده، قم، محمدباقر احمدی، 1376، 62 ص.
ص: 524
اراکی، محمدعلی (1)
مناسک حج، مطابق با فتوای محمدعلی اراکی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ 1،، ص، جیبی.
اسدی، علی‌محمد (متولد 1342) (به کوشش)
احکام‌حج براساس فتاوی‌امام‌با حواشی آیات‌عظام، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1،، 144 ص.
شابک: 5- 27- 7600- 964
احکام حج: به رأی 15 مرجع براساس فتاوی حضرت امام با حواشی مقام معظم رهبری و آیات عظام، چاپ 1، 1384، 96 ص، جیبی.
شابک: 5- 27- 7600- 964
احکام عمره‌براساس فتاوی‌امام‌با حواشی‌آیات‌عظام، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1، 1383، 112 ص، جیبی.
شابک: 7- 26- 7600- 964
عنوان دیگر: احکام عمره: به رای 15 مرجع بر اساس فتاوی حضرت امام با حواشی مقام معظم رهبری و آیات عظام به ضمیمه اسرار حج و رهنمودها،
1- آیتالله اراکی
ص: 525
حج‌تمتع: گزیده‌مناسک، راهنمای‌اماکن. ادعیه‌و زیارت: مناسک‌حج براساس‌فتوای حضرت‌امام‌خمینی قدس‌سره‌با حواشی‌مراجع‌عظام، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری‌ندای‌مهر آفرین، چاپ 1،، 168 ص، جیبی.
شابک: 0- 10- 7600- 964
روشی نوین در بیان مناسک حج، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ 1، 1364، 208 ص.
فروست: دفترانتشارات اسلامی؛ 286
ره‌توشه‌حج‌به ضمیمه مناسک‌حج مطابق‌با فتوای‌امام‌خمینی: فرهنگنامه اصطلاحات و ....، تهران، جهان‌آرا، چاپ 1،، 102 ص، پالتویی.
مجموعهای از فتاوی، استفتائات و توصیه‌های امام خمینی به حجاج بیت‌الله الحرام است.
عمره مفرده: گزیده مناسک، راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، تهران، ندای‌مهرآفرین، چاپ 1، 1382، 168 ص، جیبی.
شابک: 9- 11- 7600- 964
اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی (1)
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوی محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای، بی‌جا، بی‌نا،
1- پورقمشه‌ای، محمدعلی
ص: 526
ق/، 263 ص.
اسماعیل‌زاده، رسول (1) (متولد 1343) (به کوشش)
حج رساله سی، ترجمه به ترکی: رسول اسماعیل‌زاده، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1371، 56 ص، رقعی.
مجموعهای از احکام حج که در آن فتاوای مراجع شیعه به ترکی اسلامبولی ترجمه شده و برای ترک‌زبانان قابل استفاده است.
اعتماد، محمدحسین (متولد 1339)
مکه سرزمین امن‌الهی، تهران، پیام‌یوسف، چاپ 1،، 267 ص.
شابک:
x
- 3- 96624- 964
مجموعهای از احکام و مناسک حج است. همنچنین اطلاعاتی درباره اماکن مقدس مکه آمده است.
افتخاری گلپایگانی، علی (متولد 1304) (به کوشش)
آراء المراجع فی الحج علی ضوء فتاوی الامام الخمینی قدس سره فی تحریر الوسیله، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، دو جلد، وزیری.
شابک: 4- 024- 540- 964
1- اسماعیل‌زاده دوزال، رسول
ص: 527
چاپ دیگر
آراء المراجع فی الحج، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1،، 460 ص، وزیری.
مجموعه فتاوای مراجع شیعه و مقایسه آنها با فتاوای امام خمینی است. این اثر به منظور دسترسی یکجا به فروع و مسائل گوناگون مناسک عمره و حج و فتاوای مراجع عظام تقلید تدوین شده است. از ویژگیهای این اثر، عنوان‌بندی مفصل و مشروح ریز مسائل حج و مناسک عمره است. زبان اکثر مسائل عربی است و هدف نویسنده از این کار وفاداری به اصل و متن فتاوا و استفتائات بوده است. متن اصلی مسائل بر اساس فتاوای امام خمینی در تحریر الوسیله است و در ادامه آن حواشی حضرات آیات عظام خوئی، گلپایگانی، سیستانی، خامنه‌ای، بهجت، شبیری زنجانی، تبریزی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، وحید خراسانی و نوری همدانی آمده است.
ملحقات آراء المراجع فی الحج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 312 ص.
شابک: 3- 041- 540- 964- 978
جلد دوم از کتاب آراءالمراجع فی الحج از همین نویسنده است. از آنجا که پس از انتشار جلد اول، برخی مسائل و فتاوای مراجع عظام در زمینه مناسک حج دستخوش تغییرگردیده و نیز برخی مسائل در جلد اول موجود نبود، و از طرفی مسائل جدیدی برای زائران بیت‌الله الحرام به وجود آمده بود، این جلد از کتاب که این کمبودها را در بر می‌گرفت با نام ملحقات آراء المراجع فی الحج چاپ شد. در این کتاب فتاوای آیات عظام خمینی، خوئی، گلپایگانی، سیستانی، خامنه‌ای، بهجت، شبیری زنجانی، تبریزی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، وحید خراسانی و نوری همدانی آمده است.
ص: 528
الهامی‌تبریزی، علی (1) (متولد 1303)
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی آقای حاج‌شیخ علی الهامی تبریزی، قم، دفتر آیتالله العظمی علی الهامی، چاپ 1،، 388 ص.
امامی‌فر، محمدحسین (2) (متولد 1317)
مناسک‌حج، یا، سفری‌به‌خانه‌خدا به اضافه‌مستحبات‌حج‌و زیارات‌و ادعیه، قم، دار الکتاب، چاپ 1،، 206 ص.
عنوان دیگر: سفری‌به‌خانه‌خدا باضافه مستحبات‌حج‌و زیارات‌و ادعیه.
امامی‌فر دزفولی، ضیاءالدین (3)
رساله‌مصور حج‌و منظومه‌آن: مناسک‌حج، قم، خرم، چاپ 1،، 192 ص.
شابک: 8- 79- 6182- 964
معرفی مسائل و احکام حجاج با استفاده از تصویر و نمودار و عکس است. نیز به‌منظور القای بهتراحکام، از زبان شعر و قالب‌های شعری استفاده کرده و احکام و مسائل حج را به صورت منظوم عرضه نموده است.
امیری‌فر، علی (متولد 1340)
پنج‌رساله‌ی امام‌علی علیه السلام‌به ضمیمه‌رساله‌ی حج‌عمره‌ی‌مفرده
1- آیتالله الهامی تبریزی
2- آقامیری، محمدحسین؛ موسوی امامی‌فر، محمدحسین
3- آیتالله امامی‌فر دزفولی؛ امامی‌فر، ضیاءالدین؛ آقامیری
ص: 529
، تهران، دفتر نشر علی‌امیری‌فر، چاپ 1،، 284 ص.
شابک:
x
- 37- 5700- 964
عنوان‌دیگر: پنج‌رساله دربارهی امام‌علی (ع): «انسان کامل‌قرون‌و اعصار»، «از تولد تا شهادت‌در حکومت»، وبه‌ضمیمه‌ی «رساله‌ی‌حج عمره‌ی‌مفرده».
انتشاری نجف‌آبادی، علی
آراء مرجع عظام در مناسک حج، قم، علی انتشاری نجف‌آبادی، چاپ 1، ق/ 1370، 96 ص، جیبی.
مجموعه فتاوای آیات عظام: خمینی، خوئی، اراکی و گلپایگانی درباره برخی احکام حج است.
انصاری، محمدحسین (متولد 1342)
مختصر واجبات الحج و ما ینبغی فعله، قم، آیه حیات، چاپ 1، 1386، 184 ص، رقعی، عربی و انگلیسی.
شابک: 3- 11- 2625- 964- 978
مجموعهی خلاصه‌ای از احکام و مناسک حج با بهره‌گیری از کتب دیگر به زبانهای عربی و انگلیسی است.
انصاری، مرتضی بن محمد امین (1) (1214- 1281 ق)
رساله مناسک حج: برگزیده احکام و اعمال حج و عمره، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ 1، 1373، 384 ص،
1- شیخ مرتضی انصاری
ص: 530
رقعی.
مجموعه احکام مناسک حج است. شیخ مرتضی انصاری از نخستین پدیدآورندگان مناسک حج به شمار می‌رود. به همراه این رساله، حواشی برخی فقها بر این رساله نیز آمده است.
ایزدی، عباس (1) (1301- 1371)
قربانی در حج، کاشان، محتشم، چاپ 1،، 60 ص.
شابک: 5- 39- 6817- 964- 978
بابازاده، علی‌اکبر (متولد 1334)
تحلیلی بر مناسک حج، اصفهان، بنی‌هاشم، چاپ 1، 1379، 391 ص، وزیری.
شابک: 9- 2- 92954- 964
بررسی جنبههای معرفتی و معارفی حج و معرفی اماکن مقدس مدینه و بیان احکام و آداب مناسک حج است. انگیزه مؤلف، فراهم ساختن مجموعهای حاوی مناسک، نکات اخلاقی، مسائل عبادی و تاریخچه حوادث صدر اسلام برای زائران خانه خدا بوده است. کتاب به روش توصیفی و در سه موضوع آداب و اعمال حج، تاریخ اسلام و جغرافیای مکه و مدینه نگارش یافته است. مؤلف از منابع معتبر شیعی و سنی استفاده کرده است. از فصلهای مهم آن است: اهمیت و آداب حج، مناسک عمره و حج تمتع، معرفی مدینه.
بازیار، صفرمحمد (2)
زبده المناسک، گرگان، مختومقلی‌فراغی، چاپ 1،
1- آیتالله ایزدی
2- نورمحمد بازیار سقاوی؛ آخوند بازیار سقاوی، نورمحمد؛ بازیار، نورمحمد
ص: 531
، 76 ص. زبان‌ترکمنی.
شابک: 0- 42- 5632- 964
باغمیشه، زین‌العابدین
ملازم‌الحجاج، به‌خط عبدالرحیم‌افشار زنجانی، تهران، زین‌العابدین باغمیشه، ق/، 42 ص.
عنوان‌روی‌جلد: ملازم‌الحجاج، یا، خلاصه‌اعمال‌و احکام‌حج.
بحرانی، یوسف بن احمد (1) (1107- 1186 ق)
مناسک الحج، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1378، 192 ص، جیبی، عربی.
شابک: 6- 28- 6398- 964
مجموعه احکام حج است. مرحوم بحرانی این احکام را بر اساس گرایش اخباری‌گری نه اصولی استنباط و عرضه کرده است.
بخشی، علی‌اصغر (متولد 1346)
حج و نماز از دیدگاه فقه، قم، استاد مطهری، چاپ 1، 1388، 128 ص، رقعی.
شابک: 8- 58- 7733- 964- 978
عنوان روی جلد: حج و نماز از دیدگاه فقه: ویژه حجاج.
1- آل‌عصفور، یوسف بن احمد؛ ابن عصفور، یوسف بن احمد؛ صاحب حدائق الناضره
ص: 532
مجموعه احکام حج و نماز و اسرار آن دو از منظری فقهی است. در این نوشتار با استفاده از رساله عملیه امام خمینی و برخی دیگر از کتب فقهی به صورتی آموزشی احکام مربوط به حج و نماز ویژه حجاج بیت‌الله الحرام بیان شده است. نگارنده نخست اسرار عرفانی حج را بیان کرده و سپس احکام و مناسک حج از قبیل احرام، طواف، سعی، حلق و تقصیر، وقوف، رمی و ذبح را از منظر امام خمینی و سایر مراجع (در پاورقی) بررسی می‌نماید. آنگاه به اسرار عرفانی نماز و سپس احکام فقهی آن مانند واجبات نماز، مبطلات نماز، شکیات نماز، ارکان نماز و قرائت اذکار نماز را بیان می‌نماید.
برکت‌رضایی، روزبه (متولد 1352)
آشنایی با احکام، اسرار و معارف عمره: ویژه دانش‌آموزان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 143 ص.
شابک: 8- 145- 540- 964- 978
معرفی جنبههای معارفی و عقیدتی و نیز تأثیرات و آثار فردی و اجتماعی مناسک است. این کتاب جهت آشنایی دانش‌آموزان عازم سفر عمره، با مکه و مدینه و نیز احکام و معارف حج عمره تنظیم شده است. کتاب در هفت بخش با این عناوین تدوین شده است: آداب سفر عمره؛ آشنایی با عربستان؛ آثار اسلامی مکه و مدینه؛ مکه معظمه؛ احکام و مناسک؛ معارف عمره؛ نکته‌ها و تجربه‌ها؛ ادعیه و زیارات.
بروجردی، سیدحسین (1) (1253- 1340)
مناسک حج، مطابق با فتوای حسین الطباطبائی البروجردی، به کوشش محمود کتابچی، تهران، بی‌نا،. ص.
1- آیتالله بروجردی؛ آقاحسین بروجردی؛ طباطبایی بروجردی، سیدحسین
ص: 533
بنیاد انقلاب اسلامی ایران
راهنمای خانه خدا، مناسک مصور حج همراه با نقشه‌های جغرافیائی، تهران، بنیاد انقلاب اسلامی ایران، چاپ 1، 1362، 18 ص، رحلی.
مجموعهای از احکام و اعمال حج و عمره به همراه تصاویر و نقشه‌های جغرافیایی مربوطه است.
بنی‌عباسی، عبدالقادر (متولد 1315)
چهار رساله‌راهنمای زائرین مدینه‌منوره‌به انضمام رساله‌راهنمای مناسک‌حج‌و عمره‌اسلامی‌طبق کتاب‌وسنت، رساله تبیان درتحقیق روزه‌ماه مبارک‌رمضان، رساله شناخت‌دین‌و اسلام‌و نماز، بی‌جا، عبدالقادر بنی‌عباسی،، 52 ص.
بهجت، محمدتقی (1) (1294- 1388)
مناسک‌حج‌و عمره مطابق‌با فتاوای‌حضرت آیت‌الله‌بهجت، قم، دفتر حضرت‌آیت الله‌العظمی محمدتقی‌بهجت، 1380، 320 ص.
شابک: 4- 90359- 964
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (2) (متولد 1323)
پرشکوه‌ترین مراسم‌عبادت‌و قربانی: مطابق‌با فتاوای‌فقیه اهل‌بیت‌آیت العظمی‌ناصر مکارم‌شیرازی
1- آیتالله بهجت؛ بهجت فومنی، محمدتقی
2- بی‌آزار، عبدالکریم؛ شیرازی، ع. ب؛ ب. شیرازی، ع.
ص: 534
، قم، مدرسه الامام علی‌بن ابیطالب (ع)، چاپ 1،، 148 ص.
شابک: 2- 60- 6632- 964
بررسی احکام و آداب حج به ویژه مراسم قربانی است که با هدف آشنایی بیشتر مردم با اسرار و فلسفه حج و پیدا کردن راه حلی برای مشکل قربانی نگارش یافته است. نویسنده با استناد به کتابهای تفسیری و مناسک، به ویژه تفسیر نمونه و کتاب حکم الاضحیه فی عصرنا تألیف آیتالله مکارم شیرازی به شرح موضوع پرداخته است. سرفصلهای کتاب عبارت‌اند از: تاریخچه مکه و مراسم حج؛ مسئله استطاعت و گستره آن؛ مناسک عمره؛ مناسک حج؛ مراسم قربانی و راه حل فقها و فتوای جدید آیتالله مکارم شیرازی در این زمینه.
مناسک حج: مطابق با فتاوای و احکام ولی فقیه حضرت آیتالله العظمی امام خمینی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 15، 1387، 260 ص، وزیری.
شابک: 6- 556- 430- 964
بیگدلی نجفی‌دزفولی، محمدکاظم
رساله‌مصباح‌صراط العباد: مناسک‌حج، قم، دار الکتاب، چاپ 1،، 248 ص.
شابک: 7- 84- 5594- 964
مناسک‌حج: مطابق‌با فتاوای‌حضرت آیتالله العظمی‌محمدکاظم بیگدلی‌نجفی، به کوشش محمدمهدی بیگدلی‌نجفی دزفولی، قم، دفتر حضرت‌آیت الله‌العظمی
ص: 535
محمدکاظم بیگدلی‌نجفی، چاپ 1،، 86 ص، جیبی.
پانی‌پتی، ثناءالله (1) (درگذشت 1810 م)
ما لابد منه: احکام و مسائل فقه حنفی به زبان ساده همراه با ضمیمه‌ی حج و عمره‌ی آسان، تسهیل ویرایشِ و ضمیمه‌ی حج از ابوالحسن عبدالمجید مرادزهی‌خاشی (2)، زاهدان، فاروق اعظم،، چاپ 7، 175 ص.
شابک: 0- 22- 7381- 964
تبریزی، جواد (3) (متولد 1305)
احکام‌بانوان‌در حج‌مطابق‌با فتاوای‌میرزا جواد تبریزی، به کوشش حسین آوردی، قم، دفتر نشر برگزیده، چاپ 1،، 80 ص، رقعی.
استفتائات حج، قم، دار الصدیقه الشهیده، چاپ 1، 1384، 256 ص، رقعی.
شابک: 7- 30- 8438- 964
مجموعه 690 سؤال و استفتاء درباره احکام و مناسک حج است.
پاسخ این مسائل به شیوه فقه فتوایی و بر اساس آرای فقهی
1- پانی پتی مجدد نقشبندی، ثناالله
2- متولد 1339
3- آیتالله تبریزی؛ آیتالله میرزاجواد آقا تبریزی
ص: 536
میرزاجواد تبریزی تنظیم و تدوین شده است. محور این رساله، احکامِ مورد ابتلاء و مسائل موردنیاز مکلّفین است که به زبان ساده‌ای پاسخ داده شده است.
صراط النجاه فی أجوبه استفتاءات الحج و العمره، قم، دارالصدیقه الشهیده، جلد چهارم، چاپ 1، 1422 ق، 310 ص، وزیری، عربی.
شابک: 8- 18- 8438- 964
مناسک‌حج، فتاوای‌جواد تبریزی، قم، دفتر نشر برگزیده، ق/، 305 ص.
چاپ‌دیگر
قم، مؤسسه‌اسماعیلیان،، 240 ص.
مناسک‌حج بضمیمه استفتائات جدید، تهران، باقرالعلوم، چاپ 1،، 304 ص.
شابک: 8- 34- 5980- 964
مناسک‌الحج المطابق لفتاوی‌جواد التبریزی، قم، دفتر نشر برگزیده، چاپ 1، ق/.
چاپ دیگر
قم، دارالصدقه الشهیده، چاپ 1، ق/، 384 ص.
شابک: 3- 15- 8438- 964
تهرانی، مجتبی (1)
رساله توضیح المسائل مناسک حج مطابق با فتاوی مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیتالله العظمی حاج شیخ مجتبی تهرانی
1- آیتالله تهرانی
ص: 537
، تهران، پیام آزادی، چاپ 1،، 228 ص.
شابک: 1- 841- 302- 964- 978
عنوان دیگر: رساله‌ی مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیتالله العظمی آقای حاج شیخ مجتبی تهرانی.
جامعه‌ام‌القری، کلیه الدعوه‌و اصول‌الدین
فضایل‌و احکام مکه‌مکرمه، به کوشش دانشکده‌دعوت‌و اصول‌الدین دانشگاه‌ام القری‌در مکه‌مکرمه، ترجمه امین‌سلیمانی، زاهدان، حرمین، چاپ 1،، 83 ص.
شابک: 8- 58- 8244- 964
عنوان‌اصلی: البلد الحرام: فضائل‌و احکام.
چاپ دیگر
فضایل‌و احکام مکه‌مکرمه، به کوشش دانشکده دعوت‌و اصول‌الدین دانشگاه ام‌القری‌در مکه‌مکرمه، ترجمه محمد بانه‌ای، ارومیه، حسینی‌اصل، چاپ 1،، 203 ص.
شابک: 5- 59- 7782- 964
جناتی، محمد ابراهیم (1) (متولد 1312)
مناسک الحج، قم، انصاریان، چاپ 1، 1425 ق، 216 ص، رقعی، عربی.
شابک: 8- 621- 438- 964
1- آیتالله جناتی
ص: 538
مناسک‌حج مطابق‌با فتاوای فقیه‌بزرگوار حضرت‌آیت الله‌العظمی محمدابراهیم جناتی، قم، انصاریان، چاپ 1،، 264 ص.
شابک: 5- 391- 438- 964
جوادی آملی، عبدالله (1) (متولد 1312)
کتاب الحج، تحقیق حسین آزادی، ویرایشِ مجید حیدری‌فر، قم، مرکز نشر اسراء، جلد 1 ول، چاپ 2، 1387، 750 ص، وزیری.
شابک: 9- 73- 5984- 964- 978
گزیده مناسک حج، قم، اسراء، چاپ 1،، 64 ص.
شابک: 3- 43- 8739- 964- 978
جواهری، محمدعلی
عمل باین‌رساله شریفه (مناسک‌حج) صحیح‌و مجاز است، تهران، کتاب‌و عترت، چاپ 1،، 64 ص.
شابک: 8- 9- 927- 964
الحبشی، منصور (2)
المسائل الأتفاقیه بین اربعه من علماء الأمامیه: قسم الحج، قم، مؤلف، چاپ 1، 1372،
1- آیتالله جوادی آملی
2- منصور الحبشی
ص: 539
392 ص، جیبی.
در این کتاب آراء و نظرات چهار تن از مراجع معاصر درباره مباحث حج گردآوری شده است.
میقات قرن المنازل، السیل الکبیر، قم، حق یاوران، چاپ 1، 1386، 192 ص، وزیری.
شابک: 8- 29- 2709- 964- 978
بررسی قرن‌المنازل، به عنوان یکی از مواقیت سفر روحانی و معنوی حج است. این میقات مربوط به حجاجی است که از شرق مکه به سوی سرزمین وحی عزیمت میکنند به همین جهت در اکثر عبارات رساله‌ها و متون به عنوان میقات اهل طائف و کسانی که از آن طرف می‌آیند توصیف شده است. نویسنده به تفکیک سعی کرده قرن‌المنازل را از دیدگاه روایات، آراء فقها و علمای شیعه و اهل‌سنت و رساله‌ها و منابع فقهی، مورخان و جغرافی‌دانان بررسی نماید و هر یک از این مطالب را در فصل جداگانه طرح نماید. در فصل پایانی مجموعه‌هایی از ارجاعات و مستندات متون لغوی و فقهی در این خصوص نقل شده است.
حسینی‌اشکوری‌نجفی، محمدمهدی (1)
مناسک‌الحج، قم، صدر، چاپ 1، ق/، 190 ص، جیبی.
مناسک حج، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1413 ق، 190 ص، جیبی.
1- آیتالله حسینی اشکوری نجفی؛ اشکوری نجفی، محمدمهدی
ص: 540
حسینی‌حائری، سیدکاظم (1) (متولد 1317)
مسائل فی الحج و العمره،، به کوشش دفتر آیه‌الله العظمی السید الحائری، قم، دارالبشیر، چاپ 1، 1429 ق/ 1388، 208 ص، جیبی.
شابک: 7- 41- 8373- 964- 978
گزیده‌ای از احکام و مناسک حج است. شرایط وجوب حج، محرمات احرام، احکام سعی و تقصیر و وقوف در عرفات و مشعر از جمله این احکام‌اند.
مناسک الحج، فتاوی کاظم الحسینی الحائری، به کوشش مکتب سماحه آیه‌الله العظمی السیدالحائری، قم، دارالبشیر، چاپ 1، ق/، 224 ص، جیبی.
شابک: 3- 21- 8373- 964
حسینی‌زنجانی، سیدعزالدین (2) (متولد 1300)
مناسک‌الحج، زنجان، مهدیس، چاپ 1، ق/، 95 ص. عربی.
مناسک حج‌همراه‌با استفتائات (با اصلاحات‌و اضافات) مطابق‌با فتاوی‌مرجع عالیقدر جهان‌شیعه حضرت‌آیت‌الله العظمی‌علامه‌حاج سید عزالدین‌حسینی زنجانی، زنجان، مهدیس، چاپ 1،، هفت+ 168 ص.
شابک: 7- 25- 7629- 964
1- آیتالله حسینی حائری؛ حائری، کاظم
2- آیتالله عزالدین زنجانی؛ حسینی موسوی، سیدعزالدین
ص: 541
عنوان‌روی‌جلد: مناسک‌حج‌و عمره‌مفرده‌با اصلاحات‌و استفتائات‌جدید.
حسینی زنجانی، سیدموسی
مناسک الحج، اعداد مؤسسه الولاءللدراسات، قم، مشرقین، 1421 ق/ 1379، 464 ص، جیبی.
شابک:
x
- 06- 5781- 964
حسینی سیستانی، سیدعلی (1) (متولد 1309)
احکام عمره مفرده مطابق فتاوی سیدعلی حسینی‌سیستانی، مشهد، دفترحضرت آیتالله العظمی سیستانی، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 6- 506- 319- 964
اعمال و آداب مکه و المدینه برعایه مکتب سماحی آیه‌الله العظمی المرجع الدینی الاعلی السیدعلی الحسینی السیستانی، قم، بهمن‌آرا، چاپ 1، 1385، 190 ص، جیبی.
شابک: 5- 34- 8859- 964
المسیر فی‌الحج‌و العمره وفق فتاوی‌سماحه آیه‌الله العظمی‌السید علی‌الحسینی السیستانی، به کوشش عبدالهادی محمدتقی الحکیم، قم، باقیات، ق/، 365 ص، جیبی.
1- آیتالله سیستانی؛ آیتالله حسینی سیستانی
ص: 542
شابک: 7- 94- 6168- 964- 978
ملحق مناسک الحج: فتاوی علی الحسینی السیستانی، قم، مکتب آیه‌الله العظمی السید السیستانی، ق/ 1384.
کتاب حاضر در سال توسط همین ناشر به صورت جلدی به چاپ رسیده است.
مناسک‌الحج فتاوی‌علی الحسینی‌سیستانی، قم، مهر، چاپ 1، 1372/ 1414 ق، 398 ص.
مناسک الحج و ملحقاته، به کوشش حسن عبودی، قم، مکتبه فدک، چاپ 1، 1428 ق، 624 ص، وزیری، عربی.
شابک: 7- 52- 6168- 964- 978
چاپ دیگر
قم، دفتر آیتالله سیستانی، چاپ 1، 1388/ 1430 ق، 352 ص، وزیری.
بیان مجموعه احکام، آداب، شرایط و واجبات و محرمات حج و عمره به صورت پرسش و پاسخ و استفتاء است. عناوین مطرح در کتاب عبارت‌اند از: وجوب حج، شرایط وجوب حج، وصیت و نیابت و اقسام حج، کیفیت و مستحبات و مکروهات احرام، تروک احرام، حدود حرم، آداب مکه و مسجد الحرام، آداب و واجبات طواف، احکام سعی، حج تمتع، تقصیر، وقوف، واجبات مِنی، طواف حج و رمی جمرات.
مناسک‌حج، مطابق‌فتاوی علی‌حسینی سیستانی، مشهد، رستگار، چاپ 1،، 473 ص، جیبی.
شابک: 8- 32- 7213- 964
چاپ‌ها و ترجمه‌های دیگر
مناسک حج، ترجمه مرتضی لک‌ه
ص: 543
ا، به کوشش سیدفاضل میلانی، قم، مؤسسه امام علی، 1997 م، 266 ص، انگلیسی.
شابک: 8- 049- 319- 964
مناسک حج، قم، مؤسسه امام علی، چاپ 1، 1419 ق، 320 ص، جیبی، زبان کیریل (روسی).
شابک: 5- 157- 319- 964
حسینی شاهرودی، سیدمحمد (1) (متولد 1310)
توضیح مناسک‌الحج‌و یلحقه‌اعمال المدینه‌المنوره، مطابقه لفتاوی‌محمد الحسینی الشاهرودی، قم، آل‌المرتضی، چاپ 1، ق/، 335 ص.
شابک: 7- 0- 91127- 964
رساله توضیح مناسک حج و عمره به همراه اعمال و مستحبات مکه مکرمه و مدینه منوره، قم، آل‌المرتضی، چاپ 1، 1379، 203 ص، رقعی.
شابک: 4- 7- 91127- 964
رساله‌شریفه توضیح‌المناسک، یا، دستور حج، مطابق فتاوی‌محمد حسینی‌شاهرودی، قم، بیت آقا، چاپ 1، 1372، 103 ص.
1- آیتالله حسینی شاهرودی؛ کشفی شاهرودی، محمد؛ کشفی، محمد
ص: 544
حسینی شیرازی، احمد
مناسک حج مطابق بافتوای احمد شیرازی، قم، قرآن، چاپ 1، 1399 ق/ 1358، 177 ص.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد (1) (- 1380)
الحاج فی مکه و المدینه، مطابقه لفتاوی محمد الحسینی الشیرازی، قم، دارالقران الحکیم، چاپ 1، 1399 ق/ 1358، 403 ص.
ترجمه فارسی
رساله مناسک حج مطابق با فتوای محمد حسینی شیرازی، بی‌جا، بنیاد تعالیم اسلامی، چاپ 1، 1414 ق، 288 ص، رقعی.
چاپ دیگر
اصفهان، خوشنواز، چاپ 1، 1380، 2356 ص، جیبی.
شابک: 7- 09- 7293- 964
حسینی شیرازی، سیدصادق (2) (متولد 1320)
احکام العتبات المقدسه، قم، یاس زهرا (س)، چاپ 1، 1387، 216 ص، جیبی.
شابک: 7- 49- 2843- 964- 978
در این نوشتار احکام فقهی زیارت اماکن مقدس در عتبات عالیات طبق فتاوای سیدصادق شیرازی بیان شده است.
1- آیتالله سیدمحمد شیرازی
2- آیتالله حسینی شیرازی، سیدصادق
ص: 545
رساله‌مناسک‌حج مطابق‌با فتوای‌صادق حسینی‌شیرازی، قم، تابان، چاپ 1، 1383، 256 ص، جیبی.
شابک: 8- 960- 473- 964
چاپ‌های دیگر
به کوشش مؤسسه فرهنگی‌دار المهدی‌و القرآن الحکیم حسینیه کربلائیهای اصفهان، قم، یاس زهرا، 1422 ق/ 1382، 256 ص.
شابک: 7- 24- 8185- 964
قم، دفتر آیت‌الله‌شیرازی،.
مناسک الحج: مطابقه لفتاوی صادق الحسینی الشیرازی، قم، رشید،/ 1428 ق، 192 ص، جیبی.
شابک: 1- 31- 9937- 964- 978
حسینی میلانی، سیدمرتضی
أحکام النساء فی الحجّ، قم، مؤسسه السیده المعصومه (س)، چاپ 1، 1427 ق، 62 ص، رقعی، عربی.
شابک: 4- 018- 984- 964
گزیده‌ای از مسائل و احکام مخصوص زنان در حج است. این گزیده شامل احکام استطاعت، نیابت، احرام و میقات، محرمات احرام، طواف و نماز و استفتائاتی راجع به اعمال زنان در حج است.
حکیم، سیدمحمدتقی (متولد 1305)
فلسفه‌و اسرار حج‌به‌ضمیمه مختصری‌از مناسک‌حج، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شابک: 1- 058- 476- 964
ص: 546
حکیم، محسن (1) (-)
دلیل الناسک، مع تعالیق یوسف الصانعی، تحقیق مؤسسه فقه الثقلین الثقافیه، قم، فقه الثقلین، چاپ 1،، 576 ص، وزیری.
حکیمیان، ابوالفتح
خانه: در توصیف‌کعبه‌و شرح‌مناسک حج‌مرکب‌از غزل‌مرتبط با حواشی‌و توضیحات، تهران، ساعد، چاپ 1،، 21 ص.
شابک: 3- 02- 8675- 964
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات
استفتائات ویژه‌حج، قم، نشر مشعر، چاپ ا، بی‌تا، 34 ص، پالتویی.
مجموعهای از اهم مسائل عمره و حج است که از مراجع عظام استفتاء شده است. این مجموعه شامل فتاوای حضرات آیات امام خمینی، گلپایگانی، خویی و اراکی است.
استفتائات ویژه‌حج، از محضر مراجع‌عظام‌تقلید: همراه‌با استفتاء از محضر مقام‌معظم رهبری حضرت‌آیت الله العظمی خامنه‌ای،
1- آیتالله طباطبایی حکیم؛ طباطبایی حکیم؛ محسن؛ آیتالله حکیم
ص: 547
قم، نشر مشعر،، 156 ص، رقعی.
مجموعه استفتائات از مراجع تقلید: گلپایگانی و اراکی و نیز فتاوای امام خمینی درباره حج است. همچنین تعداد 122 مسأله درباره حج از حضرت آیتالله خامنه‌ای در آغاز کتاب چاپ شده است.
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام خمینی با حواشی مراجع معظم تقلید، قم، نشر مشعر، چاپ 4، 1378، 543 ص، وزیری.
شابک:
x
- 14- 6293- 964
مجموعه 1394 فتوا پیرامون مناسک حج بر اساس فقه شیعه و مطابق با فتاوای امام خمینی و حواشی نه تن از مراجع تقلید فعلی به صورت پرسش و پاسخ آورده شده است. نیز حواشی این مراجع هم آمده است: محمد تقی بهجت، جواد تبریزی، سیدعلی خامنه‌ای، سیدعلی سیستانی، لطف الله صافی، یوسف صانعی، علی غروی تبریزی، ناصر مکارم شیرازی و حسین نوری.
مناسک حج مطابق مذهب شافعی، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1372، 45 ص، رقعی.
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، واحد اهل سنت
مناسک مصور عمره مفرده اهل سنت (حنفی- شافعی)، تهران، نشر مشعر، بی‌تا.
حیدری، عبدالواحد (متولد 1340)
مناسک حج، ویرایشِ مصطفی صادقی، مشهد، ضامن آهو، چاپ 1، 1387، 120 ص، جیبی.
ص: 548
شابک: 0- 17- 7824- 964- 978
خالدی، محمدعقیل (1)
احکام‌و مناسک‌حج، تهران، احسان، چاپ 1، 1382، 152 ص، جیبی.
عنوان‌دیگر: قاموس‌حج‌و عمره
در این کتاب احکام و مناسک حج و عمره بر اساس فقه اهل سنت بیان شده است.
خامنه‌ای، سیدعلی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (2)
اجوبه الاستفتائات فی الحج، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، 94 ص، جیبی.
احکام‌الحج‌و آدابه، تهران، الهدی، چاپ 1،، 252 ص.
شابک: 4- 324- 472- 964
استفتائات حج اوران کی جوابات، ترجمه به اردو سیداحتشام عباس زیدی، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ 1، 1416 ق، 112 ص، اردو.
شابک: 0- 84- 6177- 964
استفتائات ویژه حج از محضر مراجع عظام تقلید همراه با 122 استفتاء از محضر مقام معظم رهبری
1- سلطان العلماء، محمدعقیل
2- مقام معظم رهبری؛ آیتالله خامنه‌ای
ص: 549
، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 156 ص، رقعی.
مختصر مناسک حج، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ 1، 1413 ق، 168 ص، جیبی. اردو.
این کتاب توسط مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام نیز در سال 1417 قمری به چاپ رسیده است.
مناسک‌حج، ترجمه سفارت‌ایران‌در افغانستان، تهران، نورالعطیه، چاپ 1، 1379، 205 ص.
شابک: 7- 3- 92353- 964
مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیتالله العظمی خامنه‌ای، به کوشش دفتر مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 136 ص، جیبی.
شابک: 0- 026- 540- 964
ترجمه عربی
مناسک الحج (لسماحه ولی امر المسلمین آیه‌الله العظمی السیدعلی الحسینی الخامنئی)، قم، نشر مشعر، 1426 ق، 204 ص، جیبی.
ترجمه اردو
مناسک حج‌حضرت‌آیت‌الله العظمی خامنه‌ای کی، ترجمه به اردو قلبی‌حسین‌رضوی، تهیه و تنظیم دفتر مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 220 ص، وزیری. زبان اردو
شابک: 2- 35- 540- 964- 978
ص: 550
ترجمه انگلیسی
Manasik of Hajj in Brief, Tehran, Department, of Translation and Publication Islamic Culture and Relations Organization, 1997, 161 p
شامل یک مقدّمه و دو باب است، باب اوّل: در حجّه الإسلام و حج نیابی است که طی دو فصل آمده. باب دوّم: در اعمال حج و عمره است که در دو بخش تنظیم گردیده: بخش اوّل در اعمال عمره و بخش دوّم در اعمال حج.
مهمات مسائل الحج، تهران، بعثه الحج الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه، بی‌تا، 54 ص، جیبی.
خسروکردی، جمال (متولد 1349) (به کوشش)
مناسک و معارف حج و عمره در فقه شافعی، سنندج، جمال خسروکردی، چاپ 1،، 4 جلد در یک مجلد، پالتویی.
شابک: 8- 8- 485- 04- 964- 978
جلد 1: آموزش مناسک حج و عمره در فقه شافعی؛ جلد 2: اذکار و دعاهای حج و عمره و دعاهای مدینه منوره؛ جلد 3: اسرار و معارف حج و عمره؛ جلد 4: بیداری دلها در حج ابراهیمی.
مجموعهای از احکام و مناسک، و نیز اسرار و معارف حج بر اساس فقه شافعی است.
خلخالی، صادق (1) (متولد 1305)
مناسک‌حج‌مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله صادق‌خلخالی، قم، دفتر آیت الله‌شیخ صادق‌خلخالی، چاپ 1، 1374، 312 ص.
1- آیتالله خلخالی
ص: 551
عنوان‌روی‌جلد: احکام‌و مناسک‌حج مطابق‌با فتاوای‌فقیه‌مجاهد حضرت مستطاب‌آیت‌الله حاج‌شیخ‌صادق خلخالی‌دامت برکاته.
خمینی، سیدروح الله (1) (1281- 1368)
آداب و احکام حج، مطابق با فتوای امام خمینی، به کوشش علی عراقچی همدانی، تهران، حقایق، چاپ 1، 1361، ص.
احکام الحج من‌تحریر الوسیله مع تعلیقات‌محمد الفاضل اللنکرانی، قم، مرکز فقه الائمه‌الاطهار، چاپ 1، ق/، 144 ص، رقعی.
چاپ دیگر
قم، مهر، ق./، 159 ص.
احکام ویژه بانوان در حج: مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام خمینی، با حواشی حضرات آیات، به کوشش محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1371، 86 ص، رقعی.
شابک: 7- 38- 6293- 964
مجموعهی گزیده از احکام و مناسک حج مربوط به بانوان جمع‌آوری و تنظیم شده است. کتاب مشتمل بر 165 مسئله مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی با حواشی آیات عظام: خوئی، گلپایگانی، اراکی و فاضل لنکرانی است. در پایان هر بخش چند پرسش و پاسخ آورده شده است.
1- امام خمینی؛ آیتالله خمینی
ص: 552
فتاوای امام (ره) از کتاب مناسک و در برخی موارد از تحریر الوسیله نقل شدهاند.
حاشیه حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی بر مناسک حج حضرت امام خمینی، بی‌جا، بی‌نا، 1373، 108 ص.
حج‌بانوان، مطابق‌با فتاوای امام خمینی‌با حواشی مراجع عظام‌تقلید، به کوشش حمزه اسفندیاری شیرازی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374، 171 ص، رقعی.
مجموعه احکام ویژه بانوان جمع‌آوری و تنظیم شده که میتواند راهنمای بانوان محترم و نیز روحانیون کاروانهای حج باشد. این مجموعه دو ویژگی مهم دارد: اول اینکه طرح مسائل به صورت پرسش و پاسخ است. و دوم اینکه آوردن فتوای برخی مراجع درباره حج بانوان است که تا زمان چاپ کتاب فتوای آنها در جایی منتشر نشده است.
خلاصه مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام‌خمینی، تهران، مرکز تحقیقات و انتشارات حج، چاپ 4، ق/، 132 ص.
رساله‌شریفه مناسک‌حج: برگزیده‌ای‌از اعمال‌حج‌و عمره، مطابق‌است‌با فتاوای امام‌خمینی به‌ضمیمه ادعیه‌و زیارات از مناسک، تألیف سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی (1)، با حواشی محمدحسن احمدی‌فقیه (یزدی)، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ 1، ق/ 1374، 256 ص.
عنوان روی‌جلد: مناسک‌حج: برگزیده‌ای‌از اعمال‌حج‌و عمره
1- 1247- 1338 ق
ص: 553
. روشی‌نوین‌در بیان‌مناسک حج‌مطابق‌تحریر الوسیله‌و مناسک‌حج آیت‌الله‌العظمی امام‌خمینی (همراه‌با جدیدترین استفتائات‌و فرهنگنامه اصطلاحات)، نگارش‌و تنظیم علی‌محمد اسدی، قم، جامعه‌مدرسین حوزه‌علمیه‌قم، دفتر انتشارات‌اسلامی، چاپ 1،، 208 ص.
فروست: دفتر انتشارات اسلامی‌وابسته‌به جامعه‌مدرسین حوزه‌علمیه‌قم-
گزیده مناسک‌حج براساس‌فتاوی حضرت‌امام‌با حواشی مراجع‌عظام، تنظیم‌علی‌محمد اسدی، تهران، مؤسسه فرهنگی‌هنری ندای‌مهرآفرین، چاپ 1،، 64 ص.
شابک: 3- 0- 92950- 964
مختصر اعمال‌حج‌التمتع، مع شرح‌الاماکن‌و المساجد المقدسه‌فی‌مکه المکرمه، طبق‌فتاوی الامام‌الخمینی، قم، مؤسسسه المنار، چاپ 1، ق/، 46 ص.
[مختصر مناسک‌حج، مطابق‌فتاوی حضرت‌آیت‌الله العظمی‌امام‌خمینی، تهران]، اداره‌تنظیم‌و نشر آثار امام‌خمینی (س)، چاپ 1، 1412 ق/ 1370، 200 ص. زبان اردو
مناسک الحج مطابق لفتاوی الامام الخمینی بهامشها تعلیقات الشیخ الاراکی
ص: 554
، قم، مکتب الأعلام الاسلامی، چاپ 1، 1372، 319 ص، رقعی.
مناسک حج، تهران، نهضت زنان مسلمان، چاپ 1، 1361، 288 ص، رقعی.
مناسک حج، تهران، بنیاد شهید، واحد فرهنگی، چاپ 1، 1361، 244 ص، رقعی.
مناسک‌حج: به ضمیمه آداب‌الحرمین، تهران، حافظ، چاپ 1،، 460 ص.
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوای امام‌خمینی، با حواشی‌اراکی‌و نوری‌همدانی، قم، دفتر آیت الله العظمی‌نوری، چاپ 1،، 460 ص، رقعی.
مناسک حج‌مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله العظمی‌امام‌خمینی با حواشی‌مراجع‌تقلید، تهیه‌و تنظیم گروه‌فقه مرکز تحقیقات‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 616 ص، وزیری.
شابک: 346- 35- 76- 964
مناسک‌حج: مطابق‌با فتاوای امام‌خمینی به ضمیمه ترجمه‌بعضی‌از مسائل‌حج‌تحریر الوسیله و حدود مساله‌جدید، تهران، مؤسسه تنظیم‌و نشر آثار امام‌خمینی؛ قم، پاسدار اسلام، چاپ 1،، 272 ص، رقعی.
مجموعه احکام حج و ترجمه بعضی از مسائل حج از کتاب تحریر الوسیله است. قریب 550 مسأله جدید از حضرت امام خمینی را درباره اعمال حج دربردارد ..
ص: 555
مناسک حج مطابق با فتاوای و احکام ولی فقیه حضرت آیتالله العظمی امام خمینی، تهیه و تنظیمِ عبدالکریم بی‌آزار شیرازی (1)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 12، 1378، 259 ص، وزیری.
شابک: 6- 556- 430- 964
بررسی فلسفه، احکام فرعی و مستحبات حج است. کتاب مشتمل بر چهار بخش است. نویسنده با استفاده از تصاویر، جدول و نمودار به بیان اعمال حج میپردازد. وی در ابتدای برخی موضوعات، آیه مربوطه را با اعراب‌گذاری و ترجمه آن آورده است و در پایان هر بخش فتاوای حضرت امام خمینی را بر طبق کتاب تحریر الوسیله ذکر کرده است. موضوعات مطرح شده در کتاب حاضر عبارت‌اند از: فلسفه و احکام کلی حج، احکام فرعی حج، حج تمتع، خلاصه مناسک حج پنج مذهب، آداب سفر، ادعیه و مستحبات حج. نویسنده، متن دعای عرفه را با اعراب‌گذاری و ترجمه آن آورده است.
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوای‌امام‌خمینی با حواشی محمدعلی‌اراکی و دیگران، قم، مدرسه امام‌علی‌بن ابیطالب (ع)،، 480 ص.
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی با حواشی مقام معظم رهبری، به کوشش محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 325 ص، رقعی.
شابک: 2- 19- 7635- 964
مناسک‌حج: مطابق‌با فتاوی‌حضرت آیت‌الله‌العظمی امام‌خمینی، باحواشی
1- متولد 1323
ص: 556
عبدالکریم موسوی اردبیلی، قم، مؤسسه مکتب‌امیر المومنین (ع)، چاپ 1،، 219 ص.
مناسک‌حج: مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله العظمی‌امام‌خمینی، با حواشی‌یوسف‌صانعی، قم، دفتر نشر مصطفی، چاپ 1،، 352 ص.
مناسک‌حج: مطابق‌با فتاوی حضرت‌آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، ترجمه‌زیرنظر شورای سرپرستی‌طلاب غیرایرانی حوزه‌علمیه‌قم، قم، حوزه‌علمیه‌قم، دفتر تبلیغات‌اسلامی، چاپ 1، 1364، 339 ص، زبان اردو.
عنوان دیگر: تحریر الوسیله‌اور مناسک‌حج‌سی متعلق‌بعض متفرقه‌مسائل کی‌ضمیمه کی‌ساته
مناسک حج ویژه بانوان مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام خمینی و حواشی مراجع معظم تقلید، به کوشش محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 238 ص، پالتویی.
شابک: 7- 69- 6293- 964
این کتاب از جمله اولین آثار در زمینه مناسک حج بانوان است. کتاب مطابق با فتاوای امام خمینی همراه با حواشی آیات عظام: سیدعلی سیستانی، محمد تقی بهجت، جواد تبریزی، لطف الله صافی، ناصر مکارم شیرازی، سیدعلی خامنه‌ای و محمد فاضل
ص: 557
لنکرانی میباشد. کتاب در چهار بخش ذیل این عناوین تدوین یافته است: احکام استطاعت و نیابت؛ اعمال عمره تمتع؛ اعمال حج تمتع؛ وظیفه کودکان در حج و اعمال عمره.
مناسک زائر (ویژه برادران) مطابق با فتاوای امام‌خمینی، بازنویسی محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1386، 180 ص، رقعی.
شابک: 8- 947- 335- 964- 978
کتاب حاضر حاوی فتواهای امام خمینی دربارهی اعمال و احکام حج ویژهی برادران است که توسط نگارنده گردآوری و بازنویسی شده است. در کتاب نخست موضوع استطاعت و نیابت بررسی و احکام هریک به تفصیل بیان شده است. سپس احکام مربوط به اعمال عمره‌ی تمتع از جمله احرام، طواف، نماز طواف، سعی و تقصیر تشریح شده و در بخش بعدی اعمال حج تمتع از جمله احرام، وقوف در عرفات، رمی جمره، تقصیر، طواف حج، طواف نساء و سعی میان صفا و مروه مطرح شدهاند. بخش پایانی نیز به احکام ویژهی افراد محصور، مصدود، کودکان و احکام عمره‌ی مفرده، نماز حجاج و مستحبات ویژهی این سفر اختصاص دارد.
مناسک‌عمره‌مفرده: مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله العظمی‌امام‌خمینی، به کوشش مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، ق/، 64 ص.
مناسک‌عمره مفرده مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله العظمی امام‌خمینی‌با حواشی مراجع‌معظم تقلید، تهیه‌و تنظیم محمدحسین فلاح‌زاده، به کوشش حوزه
ص: 558
نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 250 ص، رقعی.
شابک: 7- 41- 6293- 964
این کتاب مطابق فتاوای امام خمینی و همراه با حواشی آیات عظام: خامنه‌ای، خوئی، بهجت و سیستانی است. این کتاب در قطع پالتویی به زبان اردو نیز ترجمه شده است.
مناسک‌عمره مفرده‌ویژه بانوان‌مطابق‌با فتاوای‌حضرت آیت‌الله‌العظمی امام‌خمینی با حواشی‌مراجع معظم‌تقلید، تدوین‌محمد حسین‌فلاح‌زاده، ویرایشِ علی‌ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 142 ص، پالتویی.
شابک: 1- 75- 6293- 964
این نوشته شامل سه بخش است: 1- اعمال عمره مفرده، 2- محرمات احرام، 3- عمره کودکان و برخی مسائل مورد نیاز دیگر که برای بانوان نگاشته شده و در بردارنده مسائلی است که غالباً بانوان در عمره مفرده به آنها نیاز دارند.
منتخب‌مناسک‌حج، تهیه‌و تنظیم‌مرکز تحقیقات‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1380، 303 ص، رقعی.
شابک:
x
- 01- 7635- 964
این مجموعه در پاسخ به نیاز مهم و اساسی روحانیون کاروانهای حج، تدوین یافته و متن آن مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی و با حواشی حضرات آیات عظام: بهجت، تبربزی، خامنه‌ای، سیستانی، شبیری زنجانی، صافی، صانعی، مکارم شیرازی، و نوری همدانی است.
ص: 559
الخن، مصطفی سعید (1)
احکام حج و عمره بر پایهی مذهب امام شافعی، نوشته مصطفی‌الخن، مصطفی‌البغا، علی‌الشربجی، ترجمه و تلخیص محمد احمدیان، تهران، احسان، چاپ 1،، 40 ص، رقعی.
شابک: 4- 595- 356- 964- 978
عنوان اصلی: الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی.
خوانساری، ابوالفضل (2)
مناسک‌و آداب‌حج، مطابق فتاوی ابوالفضل‌نجفی خوانساری، تهران، نشر غیاث، چاپ 1،، 205 ص، رقعی.
خوئی، سیدابوالقاسم (3) (1278- 1371)
مناسک‌الحج فتاوی ... ابوالقاسم الموسوی‌الخوئی، قم، مدینه‌العلم، ق/، 323 ص.
مناسک‌الحج فتاوی ابوالقاسم الخوئی، مع‌حواشی حسین‌النوری الهمدانی، قم، مکتب‌آیت الله العظمی النوری الهمدانی، چاپ 1، ق/، 291 ص.
مناسک‌حج، فتاوای ابوالقاسم موسوی‌خوئی، قم، مدینه
1- مصطفی سعید الخن؛ سعید الخن، مصطفی
2- نجفی خوانساری، ابوالفضل
3- آیتالله خوئی؛ امام خوئی؛ ابوالقاسم الخوئی
ص: 560
العلم، ق/، 411 ص.
مناسک حج با اضافات و مسائل جدید مطابق با فتاوی ابوالقاسم موسوی خوئی، بی‌جا، مرتضی، 1363، 344 ص، جیبی.
مناسک‌حج‌که مطابق‌است‌با فتاوی ابوالقاسم موسوی‌خوئی، با اضافات‌و مسائل‌جدید، مشهد، مرتضی، چاپ 1،، 344 ص.
داداشی، اکبر (متولد 1349) (به کوشش)
مناسک حج عمره، زنجان، زنجان زرنگار، چاپ 1،، 32 ص.
شابک: 7- 32- 7110- 964- 978
دار الاسلام، انتشارات
دلیل المعتمرین: احکام و آداب العمره المفرده، قم، دارالاسلام، چاپ 1، 1378، 128 ص، جیبی، عربی.
شابک: 6- 5- 90249- 964
دستغیب حسینی شیرازی، سیدعلیمحمد (1) (متولد 1313)
مناسک حج و عمره مطابق با نظرات حضرت آیتالله حاج سیدعلیمحمد دستغیب
1- آیتالله دستغیب؛ دستغیب شیرازی؛ سیدعلیمحمد
ص: 561
، تنظیم دفتر علی‌محمد دستغیب، شیراز، دفتر حضرت آیتالله حاج‌سیدعلی‌محمد دستغیب، چاپ 1،، 232 ص.
شابک: 0- 2519- 04- 964- 978
دفتر نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور آزادگان
گزیده‌ای‌از احکام‌حیات‌بخش‌حج، به کوشش دفتر نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور آزادگان، مجمع‌علمی تحقیقاتی‌احرار (حوزه‌علمیه‌قم)، قم، نشر گل، چاپ 1، 1372، 62 ص.
دوزدوزانی، یدالله (1)
مناسک‌حج مطابق‌با فتاوی‌حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌میرزا یدالله دوزدوزانی، بی‌جا، تابان شهریور، چاپ 1،، 276 ص.
شابک: 7- 31- 6893- 964
رستمی‌پور، علی (متولد 1346)
اعمال‌عمره‌مفرده، تهران، نورالثقلین، چاپ 1،، 48 ص.
شابک: 7- 65- 7412- 964
روحانی، محمدصادق (2) (متولد 1303)
مناسک‌الحج، فتاوی محمدصادق الحسینی‌الروحانی، تهران، حدیث‌دل، چاپ 1،،
1- آیتالله دوزدوزانی
2- آیتالله محمدصادق روحانی؛ حسینی روحانی، محمدصادق
ص: 562
271 ص.
شابک: 7- 7- 93352- 964
مناسک‌حج، فتاوای محمدصاق روحانی، قم، سپهر، 1379، 352 ص.
شابک: 2- 290- 350- 964
چاپ دیگر
تهران، حدیث‌دل، چاپ 1،، 352 ص.
سبحانی تبریزی، جعفر (1) (متولد 1308)
مناسک الحج و احکام العمره، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ 1، 1428 ق، 200 ص، رقعی، عربی.
شابک: 9- 283- 357- 964- 978
ترجمه فارسی
مناسک حج و احکام عمره، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ 1، 1386، 225 ص، رقعی.
شابک: 1- 276- 357- 964- 978
سبزواری، سیدعبدالاعلی (2) (1288- 1372)
مناسک‌حج، که‌مطابق‌است‌با فتوای عبدالاعلی‌موسوی سبزواری، قم، دار الکتاب،، 231 ص، جیبی.
1- آیتالله سبحانی؛ سبحانی، جعفر
2- آیتالله سبزواری؛ موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی
ص: 563
سربازی، عبدالرحمن (1) (متولد 1324)
راهنمای حج و عمره مفرده (از دیدگاه اهل سنت) همراه با دیداری از اماکن متبرک و تاریخی سرزمین وحی، تهران، مولوی عبدالرحمن سربازی، چاپ 1، 1387، 360 ص، وزیری.
شابک: 2- 6742- 06- 964- 978
مجموعه احکام حج بر اساس دیدگاه اهل سنت است. در بخش مسائل و احکام، برگرفته از رساله زبده المناسک مولانا احمد گنگوهی و در بخش اماکن و آثار تاریخی از کتاب اخبار مکه تألیف علامه ازرقی اقتباس شده است.
سلطان العلماء، محمد عقیل
احکام‌و مناسک‌حج، جمع‌و نقل‌محمد عقیل‌سلطان العلما، بی‌جا، محمدعقیل سلطان‌العلما، چاپ 1،، 120 ص، جیبی.
سنبل‌کار، مهدی (2)
منتخبات عرشی، شامل اصول و فروع دین اسلام و مناسک حج، تهران، مهدی سنبل‌کار، 1361، 139 ص.
مجموعه اشعاری در باب برخی از مناسک حج است.
1- ملازی سربازی، عبدالرحمن
2- متخلص به عرشی؛ عرشی، مهدی
ص: 564
شاه‌آبادی، نصرالله
مناسک حج، بی‌جا، عصر رهایی، چاپ 1، 1386، 432 ص، جیبی.
شابک: 4- 37- 2760- 964- 978
شبیری‌خاقانی، محمد (1) (متولد 1316)
مناسک‌الحج، مطابق لفتوی‌محمد آل‌شبیر الخاقانی، قم، امام‌حسن‌مجتبی (ع)، چاپ 1،، 336 ص.
شابک: 2- 00- 7713- 964
شبیری‌زنجانی، موسی (2)
احکام‌عمره‌و حج، مطابق‌با فتاوای موسی‌شبیری زنجانی، بی‌جا، مؤسسه تحقیقاتی‌ولاء، چاپ 1،، 228 ص، رقعی.
مناسک‌زائر، قم، فقه، چاپ 1، 1381، 247 ص، پالتویی.
شابک: 3- 5- 91559- 964
مجموعهای مشتمل بر آخرین فتاوای نویسنده در باب مناسک حج است که از کتاب مناسک حج ایشان با عنوان احکام حج و عمره انتخاب شده است.
شریفی، اسدالله (به کوشش)
توضیح‌المناسک‌و هدایه الناسک‌شریفی
1- آل‌شبیر خاقانی، محمد
2- آیتالله شبیری زنجانی
ص: 565
، بی‌جا، شرکت‌چاپ‌افست‌گلشن، 1361، 276 ص، وزیری.
این مناسک مطابق است با فتاوای حضرات آیات امام خمینی، خوئی، سیداحمد خوانساری، گلپایگانی و مرعشی نجفی.
شهید ثانی، زین‌الدین بن‌علی (1) (911- 966 ق)
ثلاث‌رسائل فی‌الحج‌و العمره، تحقیق‌رضا مختاری (2)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، ق/، 87 ص، رقعی.
مجموعه احکام حج و بررسی ابعاد فقهی و عرفانی حج و عمره است و در واقع مجموعه سه رساله از شهید ثانی میباشد. عناوین سه رساله عبارت‌اند از: اقل‌مایجب معرفته من‌احکام‌الحج‌و العمره؛ نیات‌الحج‌و العمره؛ رساله‌مناسک‌الحج‌و العمره.
شیخ‌بهایی، محمد بن حسین (3) (953- 1030 ق)
الاثنا عشریات الخمس فی الطهاره والصلاه و الزکاه و الصوم و الحج، تحقیق عبدالله الدندن، مهدیه، چاپ 1، 1387، 404 ص، وزیری.
شابک: 5- 54- 7262- 964- 978
چاپ دیگر
الاثنا عشریات الخمس: الطهارتیه، الصلاتیه، الزکاتیه، الصومیه، الحجیه،
1- عاملی، زین‌الدین بن علی
2- متولد 1342
3- بهاءالدین العاملی؛ بهائی، محمد بن حسین؛ عاملی، علی بن محمدحسین
ص: 566
اعجاز، تحقیق مسعود شکوهی، قم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت فرهنگی، چاپ 1، 1381، 352 ص، وزیری.
شابک: 1- 2- 93575- 964
عنوان دیگر: الاثنا عشریات الخمس‌فی الطهاره والصلاه والزکاه والصوم‌والحج.
مجموعهای از احکام پنج عنوان از فروع دین شامل طهارت، نماز، زکات، روزه و حج را بر پایه فقه امامیه و به روش فتوایی تشریح میکند. مؤلف این اثر شیخ بهایی است و محقق این نسخه در صفحات نخست، به معرفی شرح حال و مقام و موقعیت علمی و فقهی شیخ پرداخته است مبحث پایانی به حکم حج و شرایط وجوب آن، آداب و مناسک و تشریح جزء به جزء همه مراحل آن اختصاص یافته است.
به سوی حق: مناسک عمره و حج شیعه دوازده امامی، ترجمه، مقدمه و تعلیقات از محب‌الاسلام موسوی (1)، تهران، منیر، 1382، 175 ص.
شابک: 9- 07- 7965- 964
عنوان اصلی: الرساله الاثنا عشریه
شیخی، علیرضا
معارج: تئوری‌تطبیق مواقف‌حیات حضرت‌ابراهیم علیه السلام‌با مناسک‌حج، گرگان، مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی علوم‌طبیعی پدیده‌گرگان، چاپ 1،
1- واعظ موسوی، علی‌اکبر
ص: 567
، 260 ص.
شابک: 2- 4- 91693- 964
عنوان دیگر: تئوری تطبیق مواقف‌حیات حضرت‌ابراهیم علیه السلام‌با مناسک‌حج.
بررسی اعمال و احکام هر یک از کارهای حج است. مهمترین ویژگی این کتاب اینست که زندگی حضرت ابراهیم و مواضع و رفتارهای او را با اعمال و مناسکی که حجاج انجام میدهند مقایسه کرده و در هر مورد پس از تحلیل تاریخی، نتیجه‌گیری نموده است.
شیرازی، سیدصادق (متولد 1314)
مناسک‌الحج، قم، مکتب‌آیت الله‌العظمی الشیرازی، ق/، 272 ص.
شابک: 0- 50- 6439- 964
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1) (1200- 1266 ق)
هدایه السالکین من الحجاج و المعتمرین من رساله نجاه العباد، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1426 ق/ 1385، 343 ص، وزیری.
شابک: 1- 62- 5598- 964
مجموعه احکام حج و در واقع بخش‌حج‌از نجاه العباد فی‌یوم المعاد از محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر است. این کتاب را می توان تدوین مناسبی از بخش حج و عمره رساله نجاه العباد از آثار برجسته فقهی عالم و فقیه بزرگ شیعه شیخ محمد حسن نجفی دانست که همراه
1- نجفی، محمدحسن
ص: 568
تعلیقات تعدادی از فقیهان معاصر مانند سیداسماعیل صدر، محمد کاظم یزدی و یوسف صانعی تحقیق و تنظیم شده است. در مقدمه به تفصیل شرح زندگی، شخصیت و آثار محققانه صاحب جواهر و مأخذ و منابع مربوط به او آمده است. صاحب جواهر در مقدمه از فضایل و اسرار معنوی و عبادی حج سخن گفته است. وی سپس احکام مستحب آن را به تفصیل به صورت فتوایی و اجتهادی بررسی کرده است. در ادامه، این عناوین تبیین شده است: اقسام حج و عمره، شرایط حج و عمره، افعال و اعمال حج تمتع، مقدمات احرام، واجبات احرام، مواقیت، تروک احرام، احکام مواقیت، طواف، مستحبات دخول حرم و مکه، سعی، وقوف، حلق و تقصیر و کفارات.
صادقی اردستانی، احمد (متولد 1323)
آئین‌نامه حج، قم، بی‌نا، چاپ 1، 1399 ق/ 1358، 48 ص، جیبی.
بخشی از آداب و مناسک حج به همراه برخی از اسرار و رموز اعمال حج بیان شده است.
صادقی تهرانی، محمد (1)
(متولد 130 7)
اسرار، مناسک، ادله‌حج، تهران، امید فردا، چاپ 1، 1381، 464 ص، وزیری.
شابک: 5- 2- 346- 9- 964
عنوان‌دیگر: فقه‌سیاسی اسلام: مناسک‌حج.
عنوان دیگر: مناسک‌حج.
1- آیتالله صادقی تهرانی؛ صادقی طهرانی، محمد
ص: 569
چاپ دیگر
تهران، راه دانش، چاپ 1، 1382، 464 ص، وزیری.
عنوان‌روی‌جلد: درس‌هایی‌از فقه‌سیاسی اسلام، اسرار مناسک‌ادله‌حج.
بررسی اسرار مناسک حج، براساس قرآن و روایات برای پاسخگویی به نیازهای حج‌گزاران در عصر حاضر است. نویسنده، ابتدا به نواقص نوشته‌های علمای گذشته اشاره و بیان می‌دارد که بیشتر مسائل مورد نیاز مردم در این نوشته‌ها نیامده و پاسخگویی آنان نیست. بنابراین، این رساله را تألیف و آن را ملاک و حجیت عموم کسانی میداند که مسائل مورد نیاز آنها در مناسک دیگر مراجع نیامده است. وی با استناد به آیات و روایات، به بررسی مسائل پرداخته و کمتر به قواعد فقهی استناد کرده است. نویسنده، نوعاً در مستندات فتاوای فقها بی ذکر و نام، اشکال کرده و این گونه فتاوا را برگرفته از قواعدی میداند که از تراوشات ذهن فقهاست. بر همین اساس بر این باور است که باید تمام مسائل را از آیات و روایات صحیح استخراج کرد. برخی از سر فصلهای کتاب عبارت‌اند از: معنای حج؛ خانه خدا و مردم؛ مسائلی درباره عمره؛ استطاعت فردی و اجتماعی و اقسام آن؛ احرام؛ میقات؛ عرفات و مشعر الحرام و دیگر مسائل مناسک حج.
صافی گلپایگانی، علی (1)
(1281- 1388)
مناسک‌حج‌و احکام عمره‌مطابق‌با فتوای‌علی صافی‌گلپایگانی، قم، دفتر نشر معارف‌اسلامی، چاپ 1، ق/، 355 ص، جیبی.
1- آیتالله صافی
ص: 570
چاپ دیگر
قم، ابتکار دانش، چاپ 1،، 296 ص، جیبی.
شابک: 4- 87- 5163- 600- 978
صافی گلپایگانی، لطف الله (1) (متولد 1297)
مناسک‌الحج، مطابق‌لفتاوی لطف‌الله الصافی الگلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم، چاپ 1، ق/، 287 ص.
استفتائات حج، هزار مسأله، قم، حضرت معصومه (س)، چاپ 1، 1380، 319 ص، رقعی.
شابک: 9- 80- 6197- 964
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوای لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم، ق/، 304 ص.
چاپ دیگر
قم، مؤسسه انتشارات حضرت‌معصومه (س)، چاپ 1،، 304 ص
شابک: 4- 43- 6197- 964
مناسک‌عمره‌مفرده مطابق‌با فتاوی لطف‌الله صافی گلپایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1، ق/، 160 ص.
1- آیتالله صافی گلپایگانی
ص: 571
صالحی مازندرانی، اسماعیل (1) (متولد 1312)
مناسک‌حج، قم، دفتر حضرت‌آیت الله‌العظمی صالحی مازندرانی، چاپ 1،، 332 ص.
صانعی، یوسف (2) (متولد 1316)
احکام‌حج (ویژه‌بانوان) مطابق‌با فتاوای یوسف‌صانعی، قم، میثم‌تمار، چاپ 1،، 120 ص.
شابک: 4- 04- 5598- 964
احکام عمره مفرده، قم، میثم تمار، چاپ 3، 1387، 272 ص، جیبی.
شابک: 5- 75- 5598- 964
استفتائات حج و عمره، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1383، 248 ص، رقعی.
شابک: 2- 53- 5598- 964
مائه و عشر مسائل فی الحج، قم، فقه الثقلین، چاپ 1، 1387، 48 ص، جیبی.
شابک: 5- 7- 90092- 600- 978
ترجمه فارسی
یکصد و ده مسئله از مسائل حج، قم، فقه‌الثقلین، چاپ 1، 1430 ق/ 1388، 48 ص، جیبی.
1- آیتالله صالحی مازندرانی؛ صالحی، اسماعیل
2- آیتالله صانعی
ص: 572
شابک: 9- 9- 90092- 600- 978
مناسک حج، مطابق با فتاوای مرجع عالیقدر آیتالله العظمی یوسف صانعی، قم، میثم تمار، چاپ 2، 1378، 352 ص، رقعی.
شابک: 6- 03- 5598- 964
چاپ دیگر
قم، میثم تمار، 1385، 804 ص.
منتخب اعمال و مناسک حج، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1385، 158 ص، جیبی.
شابک: 9- 86- 5598- 964
منتخب مناسک حج، قم، میثم تمار، چاپ 4، 368 ص، جیبی.
شابک: 1- 59- 5598- 964
صدر، سیدمحمد باقر (1) (1931- 1979)
موجز احکام‌الحج محمدباقر الصدر و فی هامشه تعلیقات کاظم‌الحسینی الحائری (2)، تهران، الهدی، چاپ 1،، 194 ص.
چاپ‌های دیگر
قم، مؤسسه‌الفقه، للطباعه‌و النشر، چاپ 1،، 162 ص.
شابک: 8- 38- 6929- 964
قم، دارالتفسیر، چاپ 1، ق/، 240 ص.
شابک:
x
- 47- 7866- 964
1- شهید صدر؛ آیتالله صدر
2- متولد 1317
ص: 573
صدیق، مهین
حج و عروج: سیری در آداب و مناسک حج، قم، نگار اندیشه، چاپ 1، 1386، 127 ص، جیبی.
شابک: 90193- 600- 964
بررسی اجمالی در آداب، مسائل و احکام حج است. بخش اول به آداب تشرف و زیارت بیان پرداخته؛ در بخش دوم به مناسک و احکام حج عمره و در بخش سوم به واجبات و محرمات و آداب و احکام حج تمتع میپردازد.
صفایی‌نژاد، وجیهه
اعمال حج عمره و تمتع، قم، مشهور، چاپ 1، 1387، 112 ص، جیبی.
شابک: 2- 155- 538- 964- 978
بررسی اجمالی، اعمال حج عمره و تمتع و احکام آنها است. در کتاب حاضر ابتدا فضلیت سفر حج و دو شهر مکه و مدینه بیان شده و سپس آداب ورود به مسجد الحرام و مسجد النبی و اعمال این دو شهر مهم درج شده است. آنگاه اعمال و احکام مربوط به حج عمره و تمتع اعم از واجبات، مستحبات، مکروهات و محرمات این دو حج بیان شده و برخی از زیارت‌های وارده متناسب با ایام حج نیز معرفی شده است. بیان احکام طواف، احرام، وقوف در مشعر، منی و عرفات، رمی جمرات، حلق (تراشیدن موی سر)، قربانی، سعی و دیگر احکام حج و عمره از مهمترین مباحث ارائه شده در این کتاب است.
ص: 574
طباطبایی حکیم، محمدسعید (1) (متولد 1935 م)
مناسک حج و عمره، ترجمه مولانا اخلاق حسین صاحب، تصحیح نسیم رضا زیدی صاحب، قم، صبوری، چاپ 1،/ ق، 316 ص، جیبی، زبان اردو.
شابک: 2- 31- 7435- 964
طوسی، محمد بن‌حسن (2) (385- 460 ق)
مصباح‌المتهجد ادعیه الحج‌و مناسکه، تهران، مرکز بحوث‌الحج‌و العمره، چاپ 1، ق/ 1365، 51 ص.
عابدینی، احمد (متولد 1338)
معبد ایمان: مناسک حج در قالب داستان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 407 ص، رقعی.
شابک: 2- 35- 540- 964- 978
مجموعه حاضر برای آموزش مناسک، مسائل و احکام حج و آشنایی با اماکن زیارتی مکه و مدینه و جنبههای اخلاقی حج تدوین شده است و آموزه‌های فقهی را در کنار تعالیم اجتماعی، تاریخی و اخلاقی و معارف اسلامی مطرح می‌سازد. داستان در قالب گفتگو و پرسش و پاسخ میان اعضای یک خانواده با یک روحانی آگاه به مسائل حج طراحی و ارائه شده است. این پرسش و پاسخ‌ها که مشتمل بر شرح آیات قرآن و احادیث مربوط به حج است، به سفرنامه‌ای تاریخی و اعتقادی شباهت
1- حکیم، محمدسعید؛ محمد سعید الحکیم
2- شیخ طوسی؛ شیخ الطائفه
ص: 575
یافته است.
عبدالحسینی، معصومه
نگاهی عرفانی- اخلاقی به مناسک حج، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، چاپ 1، 1386، 114 ص، رقعی.
شابک: 8- 083- 514- 964- 978
بررسی مختصرِ آموزه‌ها و پیامهای اخلاقی و معنوی اعمال و مناسک حج است که در شش فصل و با بهره‌گیری از کتب اخلاقی، روایات و منابع عرفانی و فقهی سامان یافته است. نگارنده در کتاب حاضر نخست مناسک حج را از ابعاد گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، و اقتصادی بررسی و سپس جنبه‌ی تربیتی حج و نحوهی تزکیه‌ی انسان در حج را بیان میکند. در ادامه اعمال حج و چگونگی انجام آنها را شرح میدهد و اماکن و مناسک حج را معرفی میکند. در پایان نیز به نقش رسانه‌های ملی در گسترش فرهنگ حج و زیارت اشاره میکند.
عثمانی، محمد شفیع (1)(1897- 1976)
مسائل‌و رهنمای‌حج، ترجمه مولانا حسن‌بیجار زهی، سراوان، حوزه‌علمیه" جامعه‌اسلامیه" مرکزی‌سیب‌سواران، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
مجموعهی احکام حج بر اساس مذهب حنفی است.
مناسک حج مطابق مذهب حنفی، ترجمه مولوی محمدحسن بیجارزهی، بی‌جا، بی‌نا، 102 ص، رقعی.
1- دیوبندی، محمد شفیع؛ شفیع، محمد
ص: 576
علامه‌فانی اصفهانی، علی (1) (293- 368)
[مناسک‌حج. فرانسه]، قم، بی‌جا، 1983 م/ 1362، 124 ص.
این اثر به زبان عربی و فرانسه است. اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان اصلی:
les rites du pelerinage, Selon le verdict de Ali Allameh Fani Isfahani, Qom, 1983, 124 p.
بخش‌عربی کتاب‌به‌الفبای لاتین‌نیز آوانویسی شده‌است
علوی‌گرگانی، سیدمحمدعلی (2) (متولد 1317)
مناسک‌حج، فتاوای آیتالله علی‌علوی‌گرگانی، بی‌جا، دفتر آیت‌الله‌علوی، 1414 ق/ 1372، 336 ص.
ترجمه اردو
مناسک‌حج (اردو): بمطابق فتاوی محمدعلی‌علوی گرگانی، ترجمه علی‌محمد نقوی، قم، دفتر آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی، ق./، 191 ص، زبان اردو.
منهج‌الناسکین، مطابق لفتاوی‌محمد علی‌العلوی الگرگانی، قم، مکتب‌آیت الله‌العلوی، ق/، 304 ص.
1- آیتالله علامه فانی اصفهانی؛ حسینی اصفهانی علامه فانی، علی؛ فانی اصفهانی، علی؛ علامه فانی اصفهانی، نورالدین علی
2- آیتالله علوی گرگانی؛ آیتالله علوی حسینی گرگانی؛ علوی حسینی گرگانی، محمدعلی
ص: 577
علیپور، امان‌الله (متولد 1335)
مناسک‌حج: گزیده‌ای‌از ادعیه، مناسک، زیارات، تهران، قلم‌فردا، چاپ 1،، 414 ص.
شابک: 1- 1- 95832- 964
غروی، علی (1) (1280- 1376)
مناسک‌الحج من‌فتاوی‌میرزا علی‌الغروی، بی‌جا، علی‌غروی، چاپ 1، 1373، 334 ص.
ترجمه فارسی
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوای آیتالله العظمی‌غروی تبریزی، قم، دفتر حضرت‌آیت‌الله العظمی غروی‌تبریزی،، 334 ص.
غروی علیاری، جواد (متولد 1312)
احکام حج برای بانوان، به کوشش هادی هاشمیان، تهران، حوزه علمیه فاطمیه، چاپ 1، 1367، 34 ص، رقعی.
مناسک حج، تهران، حوزه علمیه فاطمیه، چاپ 1، 1417 ق/ 1377، 188 ص، رقعی.
غریفی بحرانی، سیدمحمود (2)
الدمی والعرائس المجسمه، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1427 ق، 16 ص، پالتویی.
1- آیتالله غروی؛ غروی تبریزی، علی؛ میرزا علی غروی؛ غروی علیاری تبریزی، علی
2- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود؛ از طلاب و پژوهشگران بحرینی ساکن قم است.
ص: 578
شابک: 3- 66- 8975- 964
فروست: کوثر الشریعه 2
بررسی احکام خرید سوغاتی برای کودکان مثل عروسک و برخی اشیاء شبیه مجسمه، در سفرهای زیارتی و به ویژه سفر حج است. بر اساس فقه شیعه به ادله و مبانی و نیز تحلیل احکام خرید اسباب بازی به ویژه عروسک میپردازد.
عرفات، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 12 ص، پالتویی.
شابک: 8- 38- 8975- 964
فروست: الدلیل التاسع
مجموعه اطلاعاتی درباره سرزمین عرفات و نیز بررسی فقهی وقوف در عرفات است.
المزدلفه، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک:
x
- 40- 8975- 964
فروست: الدلیل الحادی عشر
منی، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک: 8- 41- 8975- 964
فروست: الدلیل الثانی عشر
بررسی سرزمین منی و اعمال و مناسک آن و نیز احکام فقهی اعمال آنجا به همراه برخی اختلاف فتاوا است.
میقات مسجد الشجره، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 24 ص، پالتویی.
شابک: 5- 34- 8975- 964
ص: 579
غفاری، ابراهیم (متولد 1301)
راهنمای حرمین شریفین، مشهد، ولایت، جلد سوم، چاپ 1،، وزیری.
شابک: 0- 04- 6172- 964
چاپ دیگر
تهران، اسوه، چاپ 1، 1370، وزیری.
مجموعهای از اطلاعات درباره حج و ارکان آن و نیز شهرهای مکه و مدینه میدهد. کتاب در پنج جلد تدوین یافته و هر جلد در 14 بخش تنظیم شده است. جلد سوم به مباحث فقهی حج اختصاص داده شده و مسائل و احکام حج از قبیل احکام وجوب حج، میقات، نیت، محرمات احرام، احکام مصدود و محصور، آداب ورود به حرم و مکه و مسجد الحرام و طواف تا پایان اعمال عمره تمتع مورد بحث قرار گرفته است.
راهنمای‌حرمین شریفین، مشهد، ولایت، جلد چهارم، چاپ 1،، وزیری.
شابک: 05- 01- 6172- 964
چاپ دیگر
تهران، اسوه، چاپ 1، 1370، وزیری.
مجموعهای از اطلاعات درباره حج و ارکان آن و نیز شهرهای مکه و مدینه است. کتاب در پنج جلد تدوین یافته و هر جلد در 14 بخش تنظیم شده است. در جلد چهارم مرحله دوم حج تمتع را توضیح میدهد که با بحث درباره «یوم الترویه» شروع و احکام حج تمتع، وقوف در عرفات، مشعر، منی، رمی، قربانی، تقصیر و حلق، طواف حج همراه با فلسفه، و مستحبات مورد توجه قرار گرفته است.
ص: 580
فاضل‌موحدی لنکرانی، محمد (1) (متولد 1310)
احکام عمره‌مفرده، مطابق‌با فتاوای‌محمد فاضل‌لنکرانی، قم، امیرالعلم، چاپ 1،، 256 ص، جیبی.
استفتائات حج‌و عمره، قم، مطبوعاتی‌امیر،، 256 ص، جیبی.
چاپ دیگر
قم: بخش فرهنگی دفترمؤلف، چاپ 1، 1385، 374 ص، جیبی.
استفتائات حول الحج، قم، مطبوعاتی امیر، بی‌تا، 146 ص، جیبی.
مناسک‌الحج، قم، مرکز فقه‌الائمه الاطهار علیهم السلام، چاپ 1، ق/، 399 ص، جیبی.
شابک: 2- 10- 7109- 964
مناسک حج مطابق‌فتاوای محمد فاضل‌لنکرانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی،، 512 ص، جیبی.
شابک: 3- 647- 430- 964
چاپ‌های دیگر
قم، دفتر آیت الله‌العظمی فاضل‌لنکرانی، چاپ 1،، 424 ص، جیبی.
قم، قدس، چاپ 1، 1373، 200 ص.
قم، مطبوعاتی‌امیر، چاپ 1، 1378، 424 ص، جیبی.
قم، مهر، چاپ 1، 1377، 352 ص.
قم، امیرالعلم، چاپ 1،، 424 ص، جیبی.
1- آیتالله فاضل؛ آیتالله فاضل لنکرانی؛ آیتالله فاضل قفقازی؛ لنکرانی، محدفاضل
ص: 581
فاطمی، محمد
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوی محمد فاطمی، قم، دار النشر الاسلام، چاپ 1،، 91 ص.
فرقانی، محمد
سرزمین یادها و نشانه‌ها، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 15، 1386، 191 ص، پالتویی.
شابک: 1- 86- 6293- 964- 978
مجموعه احکام، مسائل و اطلاعات مختصری درباره مناسک حج و عمره است. ابتدا اهمیت و فضیلت و آداب سفر حج و سپس سرگذشت سرزمین مکه و داستان زندگی ابراهیم و اسماعیل و اجداد پیامبر (ص) و تاریخ کعبه ذکر شده است. سپس قسمت‌های گوناگون کعبه و مسجد الحرام و احکام هر یک و مسائل مربوط به احرام و طواف بیان گردیده است. آنگاه تاریخ مدینه و اماکن مذهبی و مساجد این شهر و اهمیت آن در تاریخ اسلام به همراه مناسبت‌های مذهبی ایام حج ارائه شده است.
فرید گلپایگانی، حسن (1) (1280- 1366)
مناسک‌عمره‌مفرده، تهران، صبا، چاپ 1، 1364، 246 ص، جیبی.
فضل‌الله، سیدمحمدحسین (2)
فقه الحج، به کوشش جهاد عبدالهادی فرحات، جلد 1، قم، مکتب آیه‌الله العظمی السید محمدحسین فضل‌الله، چاپ 1، 1387/ 1430 ق، 358 ص، وزیری.
1- فرید، حسن؛ گلپایگانی، حسن
2- آیتالله فضل‌الله؛ علامه فضل‌الله
ص: 582
شابک: 8- 2050- 04- 964- 978
فقیهی، سیدمحمدعلی
شیوه‌ای نو در بیان احکام حج و عمره مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 170 ص، رقعی.
شابک: 4- 156- 540- 964- 978
مجموعهی حاضر مشتمل بر فتاوای آیات عظام: امام خمینی، خوئی، گلپایگانی، اراکی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل لنکرانی، بهجت، جواد تبریزی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و نوری همدانی است.
فلاح‌زاده، محمدحسین (متولد 1339) و مهدی پور، محمود
آموزش مناسک حج، تهران، امیرکبیر، چاپ 2، 1378، 248 ص، وزیری.
شابک: 3- 0620- 00- 964
مجموعهی احکام و مسائل حج و آموزش آن به روش نموداری است. احکام این کتاب مطابق فتاوای امام خمینی بوده که از کتب گوناگون فقهی ایشان از جمله تحریر الوسیله گردآوری و دسته‌بندی شده است. موضوعات اصلی مطرح شده در این کتاب عبارت‌اند از: حج واجب، اقسام حج، محرمات احرام، طواف، نماز طواف، سعی، تقصیر، اعمال حج تمتع، واجبات منی، اعمال بعد از منی، بیتوته در منی و اعمال بعد از آن، نیابت در حج، عمره مفرده، حج استحبابی، تقیه و طواف وداع.
فلاح‌زاده، محمدحسین (متولد 1339)
احکام دین: مطابق با فتاوای مراجع بزرگ تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1372، 228 ص،
ص: 583
رقعی.
مجموعهی احکام و مسائل مورد نیاز حجاج بیت‌الله الحرام است. مسائل مطرح شده در کتاب مطابق با فتاوای امام خمینی بوده و در موارد اختلاف فتوا، فتاوای مراجع عظام: اراکی، گلپایگانی و خوئی در حاشیه ذکر شده است.
احکام‌فقهی- اجرایی‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 118 ص، پالتویی.
شابک: 0- 09- 5400- 964
مجموعهای از دستورالعمل‌ها و وظایف و احکام اختصاصی کارگزاران مثل روحانیون و مدیران کاروانها است. این کتاب اختصاص به کارگزاران حج دارد و در چهار بخش گردآوری شده است. بخش اول، احکام‌فقهی- اجرایی‌حج ویژه روحانیون کاروان‌هاست. بخش دوم، احکام‌فقهی- اجرایی‌حج ویژه عوامل اجرایی کاروانها. بخش سوم، نکات فقهی عمره و حج و بخش چهارم، احکام کلی عمره و حج میباشد.
احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 60 ص، پالتویی.
شابک: 4- 057- 540- 964- 978
مجموعهی احکام و مسائل فقهی که ممکن است زائر عتبات عالیات در طول سفر با آن مواجه باشد، در این کتاب گرد آوری شده است، از جمله: نماز مسافر، نماز جماعت، احکام عزاداری، احکام مسجد و حرم.
حاجیون کی‌لی‌مصور رهنما، تدوین محمدحسین فلاح‌زاده، ترجمه‌احتشام عباس‌زیدی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 168 ص، رقعی. اردو.
شابک:
x
- 94- 7635- 964
عنوان دیگر: راهنمای‌مصور حجاج. اردو
کتاب‌حاضر تحت‌عنوان مناسک‌مصور حج نیز منتشر شده‌است
ص: 584
راهنمای‌مصور حجاج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
ترجمه عربی
دلیل‌الحجاج المصور، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ترجمه به عربی محمدحسن تبرائیان، تهران، نشر مشعر، ق/ 1374، 108 ص، رقعی.
شابک: 7- 00- 6343- 964
عنوان‌اصلی: راهنمای‌مصور حجاج.
مجموعهی مصوری از اعمال و مناسک حج که با هدف راهنمایی زائران حرمین شریفین تدوین شده است. این کتاب در چهار بخش، همراه با تصویر به شرح اعمال عمره، حج و محرمات احرام و آداب و مستحبات این سفر میپردازد. متن این نوشته مطابق با فتوای امام خمینی تنظیم گردیده و در موارد اختلاف فتوا، فتاوای مراجع عظام: اراکی، گلپایگانی و خوئی نیز در پانوشت آمده است.
مناسک زائر (ویژه برادران) مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی، تهران، چاپ و نشر عروج، چاپ 1، 1386، 180 ص، رقعی.
شابک: 8- 947- 335- 964- 978
مناسک مختصر حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 96 ص، جیبی.
شابک: x- 62- 6293- 964
از آنجا که حفظ و آموزش همه مطالب کتابهای مناسک پرحجم، برای همگان میسّر نیست، در این مناسک، فشرده‌ای از مطالب مورد نیاز،
ص: 585
گردآوری شده است.
مناسک‌مختصر عمره مفرده، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 96 ص، جیبی.
شابک: 4- 79- 6293- 964
مناسک مصور حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 4، 1378، 151 ص، پالتویی.
شابک: 5- 25- 6293- 964
ترجمه اردو
عمره مفرده کی تصویری مناسک، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 128 ص، جیبی. زبان اردو.
شابک: 8- 033- 54- 964- 978
ترجمه انگلیسی
[مناسک حج. انگلیسی]، ترجمه به انگلیسی: احمد حنیف، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 155 ص، رقعی.
عنوان اصلی: The Rituals Of The Hajj
این‌کتاب تحت‌عنوان راهنمای‌مصور حجاج در سال توسط نشر مشعر منتشر شده است
این کتاب با ارائه تصویر صحیح اعمال حج و بیان احکام آن، آموزشهای لازم را در این زمینه به زائران بیت‌الله الحرام میدهد. مبنای مؤلف در تدوین کتاب، فتاوای امام خمینی بوده است و در پی‌نوشت، اختلاف فتواهای آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، اراکی، خامنه‌ای، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، شبیری زنجانی، سیستانی، تبریزی، بهجت، نوری، صافی، نیز آمده است.
ص: 586
مناسک مصور عمره مفرده، به کوشش معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 9، 1378، 128 ص، پالتویی.
شابک: 3- 12- 6293- 964
ترجمه اردو
عمره مفرده کی تصویری مناسک، ترجمه سیدقلبی حسین رضوی، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1430 ق، 120 ص، پالتویی.
مجموعهی مسائل و احکام و موضوعات مورد نیاز راهیان سفر حج و عمره مفرده است. کتاب در سه بخش تدوین یافته است: 1- اعمال عمره؛ آنچه را باید زائر در این سفر انجام دهد. 2- محرّمات احرام؛ که زائر به هنگام محرم بودن باید آنها را ترک کند. 3- مختصری از آداب و مستحبّات سفر. متن این مجموعه نیز بر پایه فتاوای حضرت امام خمینی تنظیم شده است. مسائل عرضه شده بیشتر مسائل اصلی و ضروری است و اختلاف فتوای چندانی وجود ندارد، امّا اگر در مواردی اندک اختلافی وجود داشته، فتاوی حضرات آیات عظام خوئی، گلپایگانی و اراکی در پانوشت‌ها آورده شده است. تمام مسائل در این مجموعه با تصویر همراه است، تا برای زائران آسان باشد.
فیاض، محمد اسحاق (1) (متولد 1934 م)
مناسک الحج، قم، انتشارات عزیزی، چاپ 1، 1418 ق، 304 ص، رقعی.
1- آیتالله فیاض؛ اسحاق فیاض، محمد
ص: 587
فیروز، عبدالرحیم (متولد 1325)
احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، تربت جام، احمد جام، چاپ 1،، 319 ص، رقعی.
شابک: 1- 7- 91073- 964
مجموعهی احکام و مناسک حج و عمره بر اساس فقه حنفی است.
قادرمرزی، مسعود (1) (متولد 1310)
راهنمای حجاج‌در مذهب‌امام‌شافعی‌با تعیین فاصله مکانها، سنندج، مسعود قادرمرزی، چاپ 1،، 61 ص.
قاضی‌زاده، عبدالعزیز
فریضه حج، شیراز، ایلاف، چاپ 1، 1386، 160 ص، رقعی.
شابک: 4- 40- 8809- 964- 978
گزیده‌ای از معارف و مناسک و اعمال حج است که بر اساس دیدگاه و مبانی فقهی مکتب شافعی تدوین شده است.
قرائتی، محسن (متولد 1324)
حج، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ 2، 1380، 245 ص، رقعی.
شابک: 6- 00- 5652- 964
چاپ اول کتاب توسط نشر مشعر در سال 1371 انجام شده است. همچنین در سال 1360 توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی در 366 صفحه به چاپ رسیده است.
1- قادر، مسعود؛ مرزی، مسعود
ص: 588
بررسی اهمیت و ارزش حج و نکات اخلاقی اعمال حج و آداب مناسک حج است. کتاب به منظور ایجاد آمادگی معنوی و روحی برای حجاج و معرفت بیشتر آنان نسبت به اعمال و مناسک حج تدوین شده است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات، روایات و کتابهای فقهی، ابتدا ارزش حج را از نظر روایات بررسی، سپس ضمن بیان احکام حج، نکات اخلاقی مربوط به اعمال حج را بیان میکند. برخی از عناوین مورد بحث عبارت‌اند از: مقدمات سفر حج، اعمال حج از میقات تا تقصیر، عرفات، مشعر، فلسفه قربانی، نماز طواف، قبرستان ابوطالب و بقیع، مکان و منزلت شهر مدینه، و استقبال از حجاج و ولیمه.
[حج. آلمانی]، ترجمه به آلمانی توسط آ. لانگه، ویرایشِ سوسن صفاوردی، تهران، الهدی، چاپ 1، 1378/ 1999 م،، 449 ص.
شابک: 1- 55- 4721- 964
اطلاعات مأخذشناسی کتاب به زبان آلمانی:
Hag
-
grosste internationale Zusammenkunft der Muslim, von Muhsehne Gara'ati; ubersetzt von A. Lange; lektoriert von S. Safaverdi, Tehran: Alhoda Inter national Publishers, 1999, 449 p.
عمره، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ 5، 1387، 154 ص، پالتویی.
شابک: 1- 33- 5652- 964- 978
معرفی آداب اخلاقی که زائران و حجاج با رعایت آنها به قرب و تقرب خود می‌افزایند. نویسنده پیش از این کتابی در مورد حج نوشته بود که چاپ شد و بعدها قسمت‌هایی که مخصوص اعمال حج بود از کتاب حذف کرده و قسمت‌های مربوط به عمره را با افزودن نکاتی جدید در این کتاب آورده تا زائران خانه خدا که برای عمره مشرف می‌شوند با گوشه‌ای از آداب و اسرار و برکات این سفر معنوی آشنا شوند.
ص: 589
کریمی، محمد (1)
احکام‌حج: به صورت‌سئوال‌و جواب‌به ضمیمه‌مناسک‌حج، تهران، نشر احسان، چاپ 1، 1380، 160 ص.
شابک: 0- 012- 356- 964
کوکبی‌تبریزی، ابوالقاسم (2)
مناسک حج‌مطابق‌با فتاوای حضرت‌آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم کوکبی تبریزی، قم، مجمع‌ذخائر اسلامی، چاپ 1،، 276 ص.
گرامی، محمدعلی (3)
احکام و مناسک حج و عمره، قم، دفتر مؤلف، چاپ 1، 1377، 316 ص، پالتویی.
مناسک حج و عمره، قم، دفتر مؤلف، چاپ 1، 1387، 300 ص، پالتویی.
شابک: 5- 5- 90947- 964- 978
مجموعهی آداب و اعمال و احکام حج و عمره است. نگارنده در ابتدا راجع به هدف‌های معنوی، فرهنگی و اجتماعی حج سخن گفته است. سپس به تبیین وجوب حج و شرایط آن پرداخته است. مؤلف مبحث پایانی را به تشریح اعمال و آداب اماکن مقدسه مدینه منوره و زیارت قبور ائمه اختصاص داده است.
1- ابوبکر محمد کریمی
2- آیتالله کوکبی تبریزی؛ حسینی کوکبی، ابوالقاسم؛ کوکبی، ابوالقاسم
3- آیتالله گرامی؛ گرامی قمی، محمدعلی
ص: 590
گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1) (-)
احکام‌و آداب‌حج مطابق‌با فتاوی‌محمدرضا گلپیایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1، 1413 ق/ 1372، 600 ص، رقعی.
حج‌رساله‌سی یازانی، ترجمه به ترکی رسول‌اسماعیل‌زاده (2)، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1، 1371، 230 ص.
عنوان‌اصلی: کتاب‌الحج
حول‌مسائل‌الحج، مطابق‌لفتاوی محمدرضا الگلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم، چاپ 1، ق/، 80 ص.
سؤال‌و جواب پیرامون مسائل‌حج، مطابق‌با فتوای محمدرضا گلپایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم،، 99 ص.
مناسک‌الحج، مطابقه لفتاوی محمدرضا الموسوی الگلپایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1، ق/، 94 ص.
مناسک‌حج: احکام‌عمره مطابق‌با فتاوی‌محمدرضا گلپایگانی، قم، دار القرآن‌الکریم، چاپ 1، ق/، 176 ص، جیبی.
1- آیتالله گلپایگانی
2- متولد 1343
ص: 591
عنوان‌روی‌جلد: مناسک‌حج‌و احکام‌عمره.
گنگوهی، رشید احمد (1)
زبده المناسک، ترجمه عبدالرحمن سربازی، تربت‌جام، احمد جام، چاپ 1،، 143 ص.
شابک: 8- 54- 6765- 964
گوکلانی، صلاح‌الدین (متولد 1341) و قنبری، اسماعیل
مناسک مصور عمره مفرده اهل سنت (حنفی- شافعی)، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ 1،، 48 ص، رقعی.
شابک: 6- 85- 8889- 964
مجموعه احکام و مناسک عمره به صورت مصور و بر مبنای فقه حنفی و شافعی است.
مبشر کاشانی، خلیل (متولد 1330)
مناسک و آداب حج، قم، بی‌نا، چاپ 1، 1382، 272 ص، رقعی.
شابک: 3- 4- 93359- 964
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (2) (1003- 1070 ق)
مناسک حج مطابق فتاوی محمدتقی مجلسی اصفهانی
1- کنگوهی، رشید احمد؛ احمد گنگوهی، رشید
2- مجلسی اول
ص: 592
، اصفهان، مانی، چاپ 1،، 287 ص، جیبی.
محبی، سیدجلال (متولد 1320)
مناسک‌حج‌با تنظیم‌روش ابتکاری، تهران، ممتاز، چاپ 2،، 126 ص، وزیری.
شابک: 4- 08- 5712- 964
عنوان دیگر: مناسک ابتکاری.
این‌کتاب‌درسال تحت‌عنوان مناسک‌ابتکاری توسط همین ناشر منتشر شده‌است.
مجموعه مناسک حج با استخراج از روایات معصومین و فتاوای فقها است که در قالب جدول تنظیم شده است. مؤلف، فتاوای چهارده تن از مراجع معاصر را در این طرح ابتکاری آورده است.
وجیزه المناسک، تهران، روابط عمومی هواپیمایی جمهوری اسلامی، چاپ 1، 1376، 27 ص، رقعی.
این نوشتار خلاصه‌ای از احکام و مناسک حج را برای زائران بیت‌الله الحرام تهیه کرده است.
محقق‌کابلی، قربانعلی (1) (متولد 1307)
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوی قربانعلی محقق‌کابلی، قم، دفتر آیتالله قربانعلی محقق‌کابلی، چاپ 1،، 216 ص.
چاپ دیگر
قم، دارالنشر اسلام، بی‌تا، 216 ص.
1- آیتالله محقق کابلی؛ محقق، قربانعلی
ص: 593
محمودی، محمدرضا (متولد 1345)
گزیده مناسک حج، تهران، محراب علم، چاپ 1، 1387، 160 ص، پالتویی.
شابک: 4- 896- 323- 964- 978
مجموعه گزیده از مهمترین مسائل حج تمتع است. نویسنده احکامی را آورده که معمولًا مورد ابتلای حجاج و روحانیون کاروانها است. این مسائل از مناسک محشای حج همین نویسنده و نیز فتاوا و حواشی تعدادی از مراجع که در ایام حج دارای بعثه می‌باشند اخذ گردیده است.
مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1387، 688 ص.
شابک: 9- 34- 7635- 964- 978
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی امام خمینی و مراجع معظم تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 288 ص، وزیری.
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 180 ص، پالتویی.
شابک: 5- 117- 540- 964- 978
این کتاب مجموعه مناسک عمره مفرده است که سعی شده به گونه‌ای نگاشته شود که برای همگان قابل استفاده باشد. احکام شرعی عمره‌گزاران از قبیل: تقلید، نحوه اصلاح حمد و سوره، وضو، نماز مسافر و غسل در این مجموعه آمده است. در بخش مناسک نیز، محرّمات و
ص: 594
واجبات احرام به طور تفصیلی، حکم عمره بانوان معذور و احرام و عمره کودکان آمده است. در بخش پایانی نیز برخی از زیارات، ادعیه و نمازهای مربوط به مکه و مدینه آمده است.
محیطی، علی
حج صالحان، قم، قائم آل محمد، چاپ 1، 1386، 323 ص، وزیری.
مجموعه دانستنیهای حج شامل احکام، اسرار، تاریخ، اماکن، و پرسش‌هایی درباره حج است، که در قالبی نو عرضه شده است
محیی‌لاری (1) (درگذشت 933 ق)
فتوح‌الحرمین، تصحیح‌و مقدمه‌علی‌محدث، تهران، اطلاعات، چاپ 1،، 122 ص.
شابک: 0- 062- 423- 964
راهنمای علمی و عملی حج است. مطالب کتاب، هم ناظر به مناسک و شرح شعائر حج و هم سیری در حکمت آن است.
مدرسی، سیدمحمد تقی (2) (متولد 1945)
احکام حج، ترجمه حمیدرضا آژیر (3)، تهران، محبان الحسین (ع)، چاپ 1، 1379، 254 ص، رقعی.
شابک: 2- 57- 5648- 964
عنوان اصلی: مناسک الحج
عنوان دیگر: الفقه الاسلامی: احکام حج.
فروست: الفقه الإسلامی
1- محی‌الدین لاری؛ لاری، محیی‌الدین
2- محمدتقی المدرسی
3- متولد 1337
ص: 595
مجموعه احکام و مناسک عمره و حج بر اساس فقه شیعه است.
الوجیز فی الفقه الإسلامی: مناسک الحج، تهران، دارالمحبان الحسین (ع)، چاپ 1، 1378/ 1420 ق، 317 ص، جیبی، عربی.
شابک: 0- 61- 5648- 964
الوجیز فی مناسک الحج، تهران، انتشارات مدرسی، چاپ 1، 1415 ق، 216 ص، رقعی.
مناسک‌حج، ترجمه حمیدرضا آژیر (1)، تهران، نشر بقیع، چاپ 1، 1375، 257 ص.
مدرسی‌یزدی، سیدعباس (2) (متولد 1322)
مناسک‌حج، مطابق فتاوای‌عباس مدرسی‌یزدی، قم، داوری، چاپ 1،، 320 ص، جیبی.
شابک: 7- 51- 5711- 964
مدرسی‌یزدی، سیدمحمدعلی (3)
مناسک‌حج، بی‌جا، دفتر حضرت‌آیت الله العظمی حاج سیدمحمد علی مدرسی‌یزدی، 1376، 50 ص.
مدنی، محمداسحاق و دیگران
مناسک مصور حج اهل سنت (شافعی- حنفی)
1- متولد 1337
2- آیتالله مدرسی یزدی، سیدعباس؛ مدرسی، سیدعباس
3- آیتالله مدرسی یزدی، سیدمحمدعلی
ص: 596
، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ 1،، 84 ص، جیبی.
شابک: 4- 86- 8889- 964
دیگران: ماموستا سیدمحمد شیخ‌الاسلامی، مولوی حامد، عبدالصمد دامنی، ماموستا محمدامین راستی.
مدنی تبریزی، یوسف
مسائل‌متفرقه‌در رابطه‌با اعمال‌حج‌و عمره، مطابق‌با فتاوای یوسف مدنی‌تبریزی، بی‌جا، یوسف‌مدنی تبریزی، چاپ 1، 1423 ق/ 1381، 312 ص، جیبی.
مناسک‌حج‌و احکام‌عمره، مطابق‌با فتاوای یوسف مدنی‌تبریزی، بی‌جا، مؤلف، 1418 ق/ 1375، 314 ص.
چاپ دیگر
قم، مکتبه اسماعیلیان، ق/، 253 ص، جیبی.
مناسک‌عمره مفرده: اقسام‌عمره، افعال‌عمره، احکام‌عمره، مطابق‌با فتوای‌یوسف مدنی‌تبریزی، قم، دهاقانی (اسماعیلیان)، چاپ 1، ق/، 145 ص.
مدوب بحرانی، محمد فؤاد احمد
أحکام السعی فی التوسعه الجدیده، قم، باقیات، چاپ 1، 1428 ق، 95 ص، رقعی، عربی.
شابک: 2- 99- 6168- 964- 978
مجموعه احکام سعی بین صفا و مروه از ارکان و واجبات حج است. این عمل شرعی دارای احکام و مسائل فرعی، مستحبات و مکروهات و نکاتی است که مکلفین باید آنها را رعایت کنند. کتاب حاضر شامل
ص: 597
مجموعهای از پرسشها و استفتائات از مجتهدان و فقیهان معاصر شیعه پیرامون احکام سعی است. در این زمینه فتاوی آیات عظام بهجت، خامنه‌ای، مکارم شیرازی، سیستانی، فاضل لنکرانی، فیاض، سیدصادق روحانی، حائری، سیدصادق شیرازی، محمدسعید حکیم، حسینی شاهرودی، صافی و صانعی نقل شده است.
مرعشی، سیدشهاب‌الدین (1) (-
( 1369
مصباح الناسکین، به کوشش محمود مرعشی، قم، نشر هنر، چاپ 1، 1367/ 1408 ق، 438 ص، وزیری.
این مجموعه فتاوای نویسنده در احکام و مناسک حج است.
مرعشی، کاظم
مناسک‌حج، مشهد، ولایت، چاپ 1،، 144 ص.
مرعشی، مهدی
مناسک‌حج، مطابق‌با فتوای‌مهدی‌مرعشی، قم، العلمیه، چاپ 1، 1414 ق/ 1372، 240 ص.
مسجدی‌اصفهانی، رضا (متولد 1338) (به کوشش)
مناسک آموزشی‌حج: مطابق‌با فتاوی حضرت‌آیت‌الله العظمی‌امام‌خمینی (قدس‌سره) و حواشی حضرت‌آیت الله خویی و دیگران، اصفهان، الحج، چاپ 1، 1375،
1- آیتالله مرعشی؛ آیتالله نجفی مرعشی؛ آقانجفی، شهاب‌الدین؛ نجفی مرعشی، شهاب‌الدین
ص: 598
127 ص، رقعی.
شابک: 8- 3- 91615- 964
متن این مناسک فتاوی امام خمینی و با حواشی آیات عظام خوئی، گلپایگانی، اراکی، فاضل لنکرانی، تبریزی، مکارم شیرازی، سیستانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی و بهجت است.
مناسک‌آموزش عمره‌مفرده، اصفهان، الحج، چاپ 1،، 140 ص، وزیری.
شابک: 7- 9- 91615- 964
مشکوه، سیدمحمدحسن
ره توشه حج، تهران، ابرون و یوسف، چاپ 1، 1377، 144 ص، پالتویی.
شابک: 6- 1- 9165- 964
بررسی اهمیت حج و منافع و فوائد مادی و معنوی آن است. نویسنده به منظور آموزش مناسک حج، آشنایی با بعضی از اسرار و رموز مناسک حج، آشنایی با اماکن مقدس مکه و آشنایی با برخی مستحبات و دعاهای مأثوره به بررسی‌های موضوعات مرتبط با حج در این کتاب پرداخته است.
مظاهری، حسین (1) (متولد 1312)
احکام عمره مفرده به انضمام: اسرار عمره مفرده، آداب و مستحبات زیارت مکه معظمه و مدینه منوره، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، چاپ 1، 1387، 288 ص، جیبی.
1- آیتالله مظاهری
ص: 599
شابک: 1- 08- 2985- 964- 978
مجموعه احکام اعمال و مناسک مربوط به عمره مفرده مطابق با فتاوای آیتالله حسین مظاهری و بررسی‌های فقهی و عرفانی و اخلاقی آنها است. در این نوشتار ابتدا تعاریف و کلیات مربوط به عمره مفرده مطرح شده و سپس سیر اجمالی اعمال عمره مفرده مانند: احرام و واجبات، مستحبات، مکروهات و محرمات آن، طواف، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه، تقصیر و احکام و شرایط آنها بیان شده و اسرار این اعمال نیز بررسی شده است. آنگاه آداب و مستحبات زیارت مکه معظمه و مدینه منوره و اماکن متبرکه این دو شهر بیان شده و اهمیت زیارت این اماکن از زبان روایات بازگو میگردد. نگارنده معتقد است در اعمال عمره مفرده سه منزل عرفانی تحت عنوان سیر من الخلق الی الحق، سیر من الحق فی الحق و سیر من الحق الی الخلق نهفته است و کسانی که عمره مفرده بجا می‌آورند در واقع به یک سیر و سلوک معنوی دست می‌زنند.
استفتائات حج و عمره به انضمام: رساله حج، سلوک خداجویان، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، چاپ 1، 1387، 296 ص، جیبی.
شابک: 9- 15- 2985- 964- 978
مجموعه 950 پرسش و پاسخ در زمینه احکام حج و عمره است. موضوعاتی همچون این عناوین مورد توجه قرار گرفته و احکام آنها آمده است: شرایط وجوب حج، نیابت در حج، احکام خمس و تقلید در حج و عمره، حج نذری، رضایت پدر، مادر و همسر در حج و عمره، حج استحبابی، حج و عمره کودکان و افراد نابالغ، حج و عمره افراد مسلوس و مبطون، زمان حج و عمره، اقسام حج، حج و عمره افراد کثیرالشک و وسواس. «حج، سلوک خداجویان»، ضمیمه این کتاب است که سخنان اخلاقی مؤلف در زمینه بعد اخلاقی حج است.
مناسک حج به انضمام: اسرار حج، آداب و مستحبات زیارت، مکه مکرمه و مدینه
ص: 600
منوره، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، چاپ 1، 1387، 336 ص، جیبی.
شابک: 1- 11- 2985- 964- 978
فروست: مجموعه آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی مظاهری؛. فقه؛.
مجموعه احکام مناسک حج و تبیین منازل عرفانی این سفر معنوی است. در این کتاب ضمن بیان شرایط وجوب حج و استطاعت، به تفصیل درباره احکام حج سخن به میان آمده و اعمال عمره و حج تمتع مورد تبیین فقهی قرار میگیرد. نگارنده نخست به بررسی اجمالی اعمال عمره تمتع و اجزاء آن پرداخته و سپس احکام فاصله زمانی بین عمره تمتع و حج تمتع و پس از آن اعمال حج تمتع را بیان می‌نماید. در قسمت دیگری از کتاب نگارنده رویکردی اخلاقی و عرفانی به مناسک حج نموده و به تبیین سیر و سلوک عرفانی در حج پرداخته و آداب و مستحبات زیارت در مکه مکرمه و مدینه منوره را بررسی می‌نماید و برخی از تذکرات اخلاقی که در این زمینه لازم است را ارائه میکند.
مفتی الشیعه موسوی، سیدمحمد (1) (متولد 1307)
مناسک الحج و العمره من فتاوی آیه‌الله العظمی السید محمد مفتی الشیعه الموسوی، قم، قلم، چاپ 1، 1421 ق، 358 ص، رقعی، عربی.
شابک: 1- 28- 6767- 964
1- آیتالله مفتی‌الشیعه موسوی
ص: 601
مجموعهی 1014 فتوای فقهی مؤلف در احکام واجب و مستحب حج و عمره است. نویسنده مستحبات وداع کعبه و آداب زیارت پیغمبر (ص) و اعمال مستحب در مدینه را در آخر کتاب آورده است. کتاب با دعای عرفه امام حسین (ع) و امام سجاد (ع) به پایان رسیده است.
مناسک‌حج، فتاوای آیتالله محمد موسوی، تهران، فراهانی، چاپ 1،، 386 ص.
شابک: 9- 03- 6590- 964
مکارم، مسعود
مناسک عمره مفرده، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 4، 1387، 320 ص، جیبی.
شابک: 6- 55- 8139- 964- 978
مکارم شیرازی، ناصر (1)
(متولد 1305)
حج بانوان مطابق با فتاوای حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی همراه با دویست سؤال اختصاصی بانوان، به کوشش حمزه اسفندیاری، قم، مدرسه الامام علی بن ایطالب (ع)، چاپ 1، 1374، 176 ص، جیبی.
مناسک جامع حج، به کوشش ابوالقاسم علیان‌نژادی (2)، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ 1، 1384، 464 ص؛ چاپ 3، 1387، رقعی.
نظریات فقهی آیتالله ناصرمکارم شیرازی درباره مناسک و اعمال حج
1- آیتالله مکارم؛ آیتالله مکارم شیرازی؛ مکارم، ناصر
2- متولد 1343
ص: 602
است که ازآثارپراکنده وی گردآوری شدهاند. گردآورنده برای ارائه جامع وکاربردی درباره حج، به حج‌گزاران، اثر را با عنوان‌گذاری مناسب و به صورت پرسش و پاسخ سامان داده است. احکام انواع حج و اعمال آن، مبطلات، مستحبات و واجبات حج و نیز مسائل متفرقه حج، در کتاب گرد آمدهاند.
مناسک الحج، قم، مدرسه الامام امیرالمؤمنین (ع)، چاپ 1، بی‌تا، 256 ص، جیبی.
مناسک‌حج، فتاوای مکارم‌شیرازی، قم، هدف، چاپ 1،، 278 ص، جیبی.
چاپ دیگر
قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ 1، 1374، 278 ص، جیبی.
مناسک حج: با اصلاحات و اضافات، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ 8، 1378، 288 ص، جیبی.
شابک: 9- 28- 6632- 964
ملازهی، عبدالله
زبده المناسک، تالیف رشیداحمد گنگوهی، ترجمه عبدالرحمن‌ملازهی، سروده‌به نظم‌عبدالله ملازهی، زاهدان، فاروق‌اعظم، چاپ 1،، 151 ص.
شابک:
x
- 59- 7381- 964
ملکوتی، میرزا مسلم (1)
مناسک حج، قم، شاکر، چاپ 1، 1376، 384 ص، رقعی.
1- آیتالله ملکوتی
ص: 603
منتظری، حسینعلی (1) (1301- 1388)
احکام عمره مفرده مطابق با فتاوی حضرت آیتالله العظمی منتظری، قم، ارغوان دانش، چاپ 2، 1386، 208 ص، جیبی.
شابک: 6- 06- 2768- 964- 978
احکام‌و مناسک حج‌مطابق‌با فتاوی‌فقیه عالیقدر و مرجع‌عظیم الشان‌حضرت آیتالله العظمی منتظری‌و بعضی‌آداب مکه‌معظمه‌و مدینه‌منوره‌و ...، تهران، سایه، چاپ 1،، 396 ص، رقعی.
شابک: 2- 47- 5918- 964
چاپ دیگر
قم، دار الفکر،، و+ 255 ص.
عنوان‌روی‌جلد: احکام‌و مناسک‌و بعضی‌آداب مکه‌معظمه‌و مدینه‌منوره‌و زیارات‌و ادعیه ماثوره‌مطابق‌با فتاوی‌فقیه عالیقدر حضرت‌آیت‌الله العظمی‌منتظری.
احکام‌و مناسک‌حج‌و بعضی آداب‌مکه‌معظمه‌و مدینه‌منوره‌و زیارت‌و ادعیه‌ماثوره، تهران، نشر تفکر، چاپ 1،، 455 ص.
مختصر احکام‌و مناسک‌حج‌و بعضی‌آداب مکه‌معظمه‌و مدینه‌منوره‌و زیارت‌و ادعیه‌ماثوره، تهران؛ قم، نشر تفکر،
1- آیتالله منتظری
ص: 604
، 301 ص.
مناسک‌الحج‌و العمره علی‌مذهب اهل‌البیت علیهم السلام‌و اعمال المدینه المنوره و زیاراتها، تهران، نشر تفکر، چاپ 1، ق/، 384 ص، رقعی.
مناسک‌حج‌و عمره‌مطابق‌با فتاوی‌مراجع معظم‌تقلید، تهران، نشر تفکر، ق/، 486 ص.
مجموعه احکام و مناسک حج و عمره بر اساس فتاوای برخی مراجع تقلید از جمله آیتالله منتظری است. این مجموعه به کوشش نشر تفکر اجرا شده است.
مؤسسه البلاغ
الحج: فضائله آدابه احکامه، قم، مؤسسه البلاغ، چاپ 1، 1382، 200 ص، جیبی.
موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1) (متولد 1304)
اجوبه مسائل الحج، قم، نجابت، چاپ 1، 1384، 116 ص، جیبی.
مناسک‌حج‌و عمره‌مطابق‌با فتاوای عبدالکریم موسوی اردبیلی، قم، نجات، چاپ 1، ق/، 460 ص، جیبی.
شابک: 6- 9- 91935- 964
1- آیتالله اردبیلی؛ آیتالله موسوی اردبیلی
ص: 605
موسوی شاهرودی، سیدمرتضی (به کوشش)
جامع الفتاوی: طرحی نو در زمینه مناسک حج مطابق با فتاوای ده تن از مراجع، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 236 ص، وزیری.
شابک: 6- 96- 7635- 964
مجموعه احکام و فتاوی مراجع تقلید درباره مناسک حج است. کتاب در سه بخش سامان یافته است. در بخش اول مباحثی چون، شرایط وجوب حج، استطاعت، نیابت، حج استحبابی، اقسام حج آمده و در بخش دوم مسائل میقات و واجبات و محرمات احرام، طواف و احکام آن، نماز طواف، سعی و تقصیر آمده و در بخش سوم، مسائل اعمال حج تمتع به تفصیل بیان شده است. عبارت متن مطابق است با فتوای ده تن از مراجع، و چنانچه هرکدام از آنان فتوا به خلاف داده باشند، در پاورقی آمده است. فتوای حضرات آیات عظام: خمینی، خویی، گلپایگانی، بهجت، سیستانی، خامنه‌ای، تبریزی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، و مکارم شیرازی، در این مجموعه گرد آمده است.
جامع الفتاوی عمره مفرده مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 195 ص، پالتویی.
شابک: 9- 036- 540- 964- 978
ویراست قبلی کتاب حاضر تحت عنوان جامع الفتاوی: مناسک حج با روشی جدید مطابق با فتاوی ده تن از مراجع عظام تقلید در سال توسط همین ناشر منتشرشده است.
مجموعه فتاوای مشهور در موضوع حج بین ده مرجع تقلید است. مراجعی که فتاوای آنها آمده عبارت‌اند از حضرات آیات: امام خمینی، سیستانی، خوئی، گلپایگانی، بهجت، تبریزی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی،
ص: 606
مکارم شیرازی، خامنه‌ای.
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای مراجع معظم، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 191 ص، رقعی.
شابک: 0- 138- 540- 964- 978
متن کتاب بر اساس مناسک امام خمینی است. همچنین فتاوای آیات عظام خوئی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، جواد تبریزی، بهجت، خامنه‌ای، سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، و نوری همدانی آمده است.
موسوی‌نسب، سیدجعفر (متولد 1347)
هزار پرسش و پاسخ حج، قم، حسنین (ع)، چاپ 1، 1383، 168 ص، رقعی.
شابک: 7- 04- 8262- 964
پرسش و پاسخ‌هایی درباره احکام و مناسک حج است.
مهدی پور، محمود و فلاح زاده، محمدحسین (متولد 1339)
آموزش مناسک حج، تهران، امیرکبیر، چاپ 2، 1378، 248 ص، وزیری.
شابک: 3- 0620- 00- 964
مجموعهی احکام و مسائل حج و آموزش آن به روش نموداری است. احکام این کتاب مطابق فتاوای امام خمینی بوده که از کتب گوناگون فقهی ایشان از جمله تحریر الوسیله گردآوری و دسته‌بندی شده است. موضوعات اصلی مطرح شده در این کتاب عبارت‌اند از: حج واجب، اقسام حج، محرمات احرام، طواف، نماز طواف، سعی، تقصیر، اعمال حج تمتع، واجبات منی، اعمال بعد از منی، بیتوته در منی و اعمال بعد از آن، نیابت در حج، عمره مفرده، حج استحبابی، تقیه و طواف وداع.
ص: 607
مهریزی، م. (1)
حج‌یا پرچم‌پیروز حق، قم، مؤسسه‌در راه‌حق، چاپ 1، 3، 213 ص، رقعی.
عنوان دیگر: پرچم‌پیروز حق.
فروست: مؤسسه‌در راه‌حق- 3
بررسی جنبههای مختلف حج و مناسک از منظر عرفان، اخلاق، جامعه‌شناسی و تاریخ است. در این نوشتار طی سه بخش برخی ابعاد حج بررسی شده است. عناوین بخشهای سه‌گانه عبارت‌اند از: آشنایی اجمالی با حج و عمره و اماکن مربوط؛ فضیلت و فلسفه حج از دیدگاه روایات؛ مناسک اجمالی حج.
نجفی‌تبریزی، کاظم (2)
مناسک حج‌مطابق‌با فتوای فقیه‌اهل‌بیت عصمت‌و طهارت (ع) کاظم‌نجفی تبریزی، بی‌جا، فخر آذر، 1415 ق/ 1373، 195 ص.
نظمی اردیموس، اسدالله (3)
مناسک حج آسان با ساده‌ترین روش یادگیری، بی‌جا، نظمی اردیموس، چاپ 1، 1361، 127 ص.
1- صدر طباطبایی، م.
2- آیتالله نجفی تبریزی
3- اردیموس، اسدالله؛ نظمی، اسدالله
ص: 608
نعمانی، محمدمنظور (1) (- 1997 م)
راهنمای حج تمتع، ترجمه محمد روشندل درکاتی، تربت جام، شیخ‌الاسلام احمد جام، چاپ 2، 1386، 127 ص، جیبی.
شابک: 8- 60- 7701- 964
عنوان اصلی: آب حج کیی کرین.
عنوان روی جلد: راهنمای حج تمتع ویژه اهل سنت.
این نوشتار ترجمه رساله‌ای به زبان اردو در باب احکام و مناسک حج بر اساس فقه اهل سنت است.
نقدی، محمد (متولد 1327)
آشنایی‌با حرمین‌شریفین‌و اعمال‌و مناسک‌حج‌و عمره، قم، هجرت، چاپ 1،، 272 ص.
شابک: 8- 66- 5875- 964
آنچه‌یک‌زائر باید بداند: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی، قم، هجرت، چاپ 1،، 127 ص، پالتویی.
شابک: 5- 45- 5875- 964
عنوان دیگر: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی.
معرفی اماکن زیارتی و احکام و دیگر مسائل حج است. این کتاب دارای
1- محمد منظور نعمانی؛ منظور نعمانی، محمد
ص: 609
این مباحث است: احکام‌و مناسک‌حج‌و عمره، آشنایی‌با اماکن‌و آثار تاریخی، تفاوت دیدگاههای شیعه و اهل سنت، توصیه‌های ضروری، آشنایی با لغات عربی و برخی ادعیه و زیارات.
نقشبندی مجددی، عبدالله (متولد 1342) (به کوشش)
احکام حج در مذهب حنفی و معارف الحرمین، مشهد، گلنشر، چاپ 1،، شش+ 162 ص، وزیری.
شابک: 0- 35- 8284- 964
نکونام، محمدرضا (متولد 1327)
مناسک حج، قم، ظهور شفق، چاپ 1، 1386، 296 ص، وزیری.
شابک: 3- 41- 2807- 964- 978
مجموعه مسائل حج بر اساس فتاوای نویسنده است. مطالب کتاب ذیل شش بخش با این عناوین آمده است: استطاعت و مقدمات حج، ساختار اجمالی عمره و حج، عمره‌ی تمتع، تبدیل شدن حج تمتع به حج افراد، حج تمتع، مصدود و محصور.
نمازی شاهرودی، علی (1293- 1363)
مناسک حج، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1384، 180 ص، رقعی.
شابک: 0- 032- 493- 964
بررسی مناسک حج از دیدگاه فقه شیعه است. نویسنده این رساله را در چهارده فصل تدوین و خوانندگان را با احکام مهم سفر حج آشنا میکند.
ص: 610
نورانی اردبیلی، مصطفی
راهنمای‌حج‌و مناسک‌آن، قم، مکتب‌اهل‌البیت (ع)، چاپ 1، 1370، 348 ص،
چاپ دیگر
تهران، گفتمان، چاپ 1،، 250 ص.
شابک: 5- 97- 6984- 964
نوری، یحیی (1)
رساله مناسک حج، تهران، نوید نور، چاپ 3، 1387، 162 ص، وزیری.
شابک: 9- 04- 8869- 964
عنوان‌روی‌جلد: رساله مناسک‌حج دعاهای مخصوصه‌و وارده‌از لحظه‌حرکت‌از منزل‌تا ....
نوری‌همدانی، حسین (2) (متولد 1304)
احکام عمره مفرده به انضمام استفتائات جدید، قم، مهدی موعود، چاپ 1،، 239 ص.
مناسک‌الحج، مطابقه لفتاوی حسین‌النوری الهمدانی، قم، مکتب‌آیت الله‌العظمی حسین‌النوری الهمدانی، چاپ 1، 1415 ق/ 1374، 301 ص، جیبی.
مناسک‌حج، مطابق‌با فتاوای حسین‌نوری همدانی، قم، مؤسسه‌انتشاراتی‌و تحقیقاتی‌مهدی
1- علامه نوری؛ آیتالله علامه نوری
2- آیتالله نوری همدانی
ص: 611
موعود" عج"،، 416 ص، جیبی.
واثقی، حسین
حجة الوداع کما رواها اهل البیت علیهم‌السلام و یلیها: میزات الحج الجاهلی، حجج النبی (ص)، عمرات النبی (ص) من مکیات المعصومین (ع) العریض، قم، مرکز فقه الائمه الأطهار (ع)، چاپ 1، 1383، 599 ص، وزیری.
شابک: 5- 14- 7709- 964
پژوهشی فقهی در حجة الوداع، آخرین حج پیامبر و دیگر حجها و عمره‌های آن حضرت بر اساس روایات و احادیث متون معتبر شیعه است. نویسنده در صدد است سیره نبوی را در انجام حج شناسایی و به مسلمانان معرفی کند.
همگام با پیامبر در حجة الوداع، قم، نشر دانش حوزه، چاپ 1، 1383، 360 ص، وزیری.
شابک: 9- 8- 94228- 964
بررسی ابعاد مختلف آخرین حج پیامبر، معروف به حجة الوداع است. اثر حاضر را می‌توان ترجمه و تلخیص کتاب حجة الوداع کما رواها اهل البیت (ع) دانست که نویسنده با استفاده از منابع تاریخی و روایی و با ذکر تصاویر و نمودارهایی در ضمن چند بند به سفرنامه رسول خدا از مدینه به مکه پرداخته است. در ضمن، در صدد توضیح و شرح خطبه‌های پیامبر (ص) درباره مسائل حج است. بنابراین به همین بهانه به مسائل و احکام حج، از جمله احرام، میقات، تلبیه، طواف، وقوف در مشاعر اشاره کرده است. مسائل حاشیه‌ای این سفر، از جمله: محل سکونت پیامبر، تعداد حاجیان، مدت سفر آن حضرت نیز ذکر شده است. همچنین به مشاهد و مقامات کریمه و مقدمه دره مکه، از جمله مقام ابراهیم، زمزم، پوشش کعبه، عرفات، منا، وادی مشعر، حجر اسماعیل، اشاره شده است.
ص: 612
واثقی راد، محمدحسین
همگام با فرشتگان، قم، آفاق غدیر، چاپ 1، 1387، 255 ص، رقعی.
شابک: 6- 9- 96881- 964
بررسی جنبه‌هایی از کعبه و مناسک حج و بیان احکام و فضایل معنوی سفر حج است. پژوهش حاضر با رویکردی اخلاقی، عبادی و فقهی به مسأله حج پرداخته و تفسیری از مناسک حج از قبیل احرام، طواف، میقات، سعی، رمی جمرات، تلبیه، وقوف در منی و عرفات و فضای معنوی حاکم بر مناسک حج عرضه میکند. نگارنده ضمن معرفی اجمالی کعبه و فضیلت و ثواب سفر حج و آموزش احکام و مناسک حج، به آثار فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حج توجه نموده و مقام و منزلت حج و حاجی را از دیدگاهی روایی و قرآنی بررسی می‌نماید. از این رو وی به سیره پیامبران الهی و ائمه در اجرای عبادت حج اشاره کرده و احکام حج را تفسیری معنوی می‌نماید.
وحید خراسانی، حسین (1) (متولد 1299)
مناسک‌الحج، فتاوی حسین‌الوحید الخراسانی، قم، مدرسه الامام باقرالعلوم، چاپ 1، ق/، 304 ص، جیبی.
چاپ دیگر
قم، نشر تاسوعا، ق/، 384 ص، جیبی.
مناسک حج، مطابق با فتاوی حضرت آیتالله العظمی حاج شیخ حسین وحید خراسانی، قم، مدرسه باقر العلوم (ع)، 1379/ 1421 ق، 352 ص؛ چاپ 5، 1387، 352 ص، جیبی.
1- آیتالله وحید؛ آیتالله وحید خراسانی
ص: 613
این‌کتاب‌توسط انتشارات‌تاسوعا تحت‌عنوان‌مناسک‌حج در سال منتشر شده‌است
شامل فتاوای نویسنده درباره اعمال و مراسم حج و دعاها و زیارت‌های مربوط به آن است. زیارتنامه پیامبر اکرم (ص)، فاطمه زهرا (ع)، ائمه بقیع، و زیارت امین الله و جامعه کبیره و دعای امام حسین (ع) در عرفه از جمله عناوین پایانی آن است.
وحیدی، سیدمحمد (1) (متولد 1295- 1379)
هدایه‌الناسک الی‌احکام‌المناسک: مطابق‌با فتاوی‌محمد وحیدی، قم، چاپ 1، محمد وفائی،، 216 ص، رقعی.
مجموعه مناسک حج است. شامل یک مقدمه و دو باب و یک خاتمه تنظیم شده است. مقدمه در بیان معنی حج و اقسام آن و بیان شرایط استطاعت و احکام آن و بیان مسائل حج نیابی و بیان صورت حج افراء و عمره مفرده و حج تمتع است. باب اول در بیان تفصیل اعمال عمره تمتع و خود مشتمل بر پنج فصل است. باب دوم در بیان تفصیل اعمال حج تمتع و مشتمل بر هشت فصل است. و خاتمه در بیان احکام محصور و مصدود است.
وفائی، غلامحسین
مناسک‌حج، اثر منظوم غلامحسین وفائی، بی‌جا، بی‌نا، 33 ص.
هجرانی، علی (به کوشش)
تاریخ، احکام و ارزشهای معنوی حج: به زبان روسی، قم، مهدی‌یار، چاپ 1، 1385،
1- آیتالله وحیدی؛ حسینی، محمد بن رضی؛ شبستری، محمد؛ وحیدی، محمد بن رضی
ص: 614
160 ص، رقعی.
شابک: 7- 97- 7643- 964
دیدگاهها و تحلیلهای فقها و عارفان در این کتاب گردآوری و مجموعه‌سازی شده است. مناسک و احکام حج دستخوش تحولات شده و با گذشت زمان در هر دوره کامل‌تر گردیده است.
ی وسف‌پور، رحمان
460 نکته نورانی درباره حج، ویرایشِ علی‌اکبر امامی، قم، میراث ماندگار، چاپ 1، 1387، 264 ص، رقعی.
شابک: 4- 04- 2959- 964- 978
بررسی زوایای گوناگون علمی، فلسفی، اخلاقی، فقهی، تاریخی و عرفانی حج و پاسخ به سؤالاتی در این زمینه‌ها است. نویسنده به 460 سؤال متنوع درباره حج و مناسک حج و تاریخچه‌ی اعمال حج، پاسخ داده است. بیشتر این سؤالات به اهمیت مسافرت به ویژه سفر معنوی حج، فلسفه احرام و میقات، اهمیت شهر مکه و کعبه، تاریخچه‌ی ساخت خانه خدا، حجر اسماعیل میپردازد. نیز این موضوعات را بررسی میکند: پرده کعبه، حجرالاسود، طواف، مقام ابراهیم، مسجد الحرام، تقیه در حج، سعی بین صفی و مروه، عرفات، مشعرالحرام، منی، رمی جمرات و قربانی. در پایان مختصری از کشور عربستان (حجاز) و آثار تاریخی مکه و همچنین آداب سفر میدهد.
فصل سوم: بررسی‌های مقارن و تطبیقی بین مذاهب
برفی، محمد (1) (متولد 1347)
فلسفه و احکام حج و عمره، تهران، محراب فکر، چاپ 1،، 204 ص، وزیری.
شابک: 8- 13- 2520- 964- 978
بررسی فلسفه و اسرار احکام حج و عمره در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و اقتصادی است. همچنین احکام و مناسک عمره و حج در سایه فقه مقارن و تطبیقی مداهب اسلامی بیان شده است. تاریخچه و راهنمای اماکن مقدس مکه و مدینه نیز از دیگر موضوعاتی است که در کتاب آمده است.
پیشوایی، مهدی و گودرزی، حسین
بحث‌هایی از فقه تطبیقی، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1376، 124 ص، رقعی.
شابک: 7- 24- 6293- 964
بررسی اختلاف‌های میان فقهای مذاهب اسلامی در مسائل و مناسک فرعی و جزئی حج است که زمینه رنجش و سوء تفاهم پیروان مذاهب
1- برفی فیض‌آبادی، محمد
ص: 615
مختلف را فراهم می‌آورد. تبیین وجوه اختلاف و دیدگاههای فقهی علمای شیعه و سنی، میتواند این سوء تفاهم‌ها را کم کند. برای دستیابی به این منظور، کتاب حاضر به رشته تحریر درآمده است. بررسی مقایسه‌ای فتاوا و نگرش‌های مختلف علمای شیعه و سنی در مسائلی چون: اذان و اقامه، نماز جماعت، گفتن آمین، قنوت، سلام نماز، طواف و رمی جمرات از مباحث این کتاب است.
تسخیری، محمدعلی
اضواء علی طریق الوحده الاسلامیه، تهران، رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه، 1418 ق، 148 ص.
شابک: 4- 114- 472- 964
بررسی وحدت اسلامی و تقریب مذاهب به عنوان یکی از فلسفه‌ها و جنبههای معارفی و اخلاقی حج است.
تسخیری، محمدعلی و قانصوه، محمود
الحج: معطیاته، احکامه، و الروایات المشترکه فیه، تهران، مجمع‌جهانی تقریب مذاهب اسلامی مدیریت مطبوعات و انتشارات، چاپ 1، 1382، 318 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 26- 7994- 964
فروست: سلسله الاحادیث المشترکه- 3
بررسی فلسفه و اسرار احکام و مناسک حج است. در ادامه به فضائل و تأثیرهای فردی و اجتماعی حج میپردازد. روش حج انبیا و نیز برخی احکام حج از دیگر مباحث کتاب است.
شیعه سنی مشترک روایات نماز جمعه و حج
ص: 616
، ترجمه مرتضی حسین صدرالافاضل، محمد عسکری، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، اداره ترجمه و اشاعت، 1417 ق، اردو.
شابک: 5- 038- 472- 964
بررسی مسائل و احکام نمازجمعه و حج بر اساس احادیث شیعه و احادیث اهل سنت و آراء فقها است.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1) (722- 792 ق)
الحج علی مختلف المذهب: منتخب منقح من کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه، قم، منظمه الاعلام الاسلامی، قسم العلاقات الدولیه، چاپ 1، 1361، 104 ص، رقعی.
عنوان دیگر: منتخب منقح من کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه.
بررسی دیدگاههای تفتازانی در زمینه احکام و مسائل حج است. گویا این دیدگاهها در قالب یک رساله از تفتازانی در کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه است.
جناتی، محمد ابراهیم (2) (متولد 1312)
حجاز دیدگاه مذاهب اسلامی، ترجمه حسینعلی محمدی‌نژاد، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1371، 224 ص، وزیری.
1- تفتازانی، سعدالدین؛ سعدالدین تفتازانی؛ ملاسعد تفتازانی
2- آیتالله جناتی
ص: 617
بررسی آراء بعضی از عالمان و فقهاء در زمینه حج است. عده‌ای برای آشنایی مسلمانان از آرای فقهی مذاهب یکدیگر، کتابهایی با عنوان فقه مقارن نوشته‌اند؛ از جمله آنها، کتاب دروس فی الفقه المقارن از همین نویسنده است. این نوشتار ترجمه بخش حج کتاب مزبور است. در این کتاب نظریات فقهی علمای مشهور مذاهب مختلفی چون شیعی، حنفی، مالکی، حنبلی، شافعی درباره مناسک حج بیان شده است. مطالب کتاب در یک مقدمه و نه فصل عرضه شده است.
دروس فی الفقه المقارن، قم، مجمع الشهید الصدر العلمی، چاپ 1، 1411 ق، جلد 1، 582 ص، وزیری.
بررسی تاریخچه فقه مقارن به عنوان یکی از شاخه‌های فقه و ضوابط و روش این علم است. نیز به بررسی اختلافات فقهاء در زمینه‌های طهارت، صلاه، صوم، زکات، خمس و حج میپردازد. فتاوای مذاهب معروف اهل سنت و شیعه را در این زمینه تلخیص کرده، استدلال هر کدام را آورده و اسباب اختلاف میان آنها را روشن نموده است. غیر از چهار مذهب معروف اهل سنت، از فقهای مشهور دیگر مذاهب، چون حسن بن یسار بصری، عبدالله بن شرمه، عثمان بن عمر، محمد بن عبدالرحمن بن ابی لیلی، ابن جریح، اوزاعی، سفیان شوری لیث‌بن سعد نیز نقل قول و دیدگاههای آنها را بررسی میکند.
خامنه‌ای، سیدمحمد (1) (متولد 1314)
حج از نگاه حقوق بین‌الملل، تهران، انتشارات مؤسسه کیهان، چاپ 1،، 339 ص، رقعی.
بررسی اهمیت جهانی حج و مقایسه مسائل حج فقه اسلامی با حقوق بین‌الملل است. نویسنده، محققان و دانشمندان اسلامی را به مطالعه و بررسی ابعاد گوناگون این فریضه مهم وا می‌دارد. این کتاب با
1- حسینی خامنه‌ای، محمد
ص: 618
استفاده از نواندیشی‌های مسلمانان و حقوقدانان اسلامی و همچنین با ارائه منابع اسلامی، کوشیده است که دریچه‌ای نو به این فریضه الهی بگشاید. مؤلف، انگیزه نخستین خود را در این کار، جلب نظر کارشناسان حقوق و روابط بین الملل به این نهاد کارساز و مفید، عنوان میکند و در مقدمه اهداف دیگر خود را در این بررسی چنین برمی‌شمارد:
1- آشنایی بیگانگان با ایدئولوژی و حقوق و دیدگاههای اسلامی- اجتماعی حج؛ 2- آشناسازی بیشتر مسلمانان با حج و منافع آن؛ 3- استقلال و حاکمیت بین‌المللی حج و حقوق ملل اسلامی؛ 4- نزدیک کردن ملت‌ها و دولت‌های مسلمان با یکدیگر و ایجاد یک اتحادیه جهانی مسلمانان. در این تحقیق، حج عمل سیاسی- اجتماعی، تکلیف الهی و بین‌المللی، جلوه‌ای از جهاد، مجموعهای از شعائر دینی، اعلان رسمی برائت از شرک و مجمع رسمی برای تمامی ملل مسلمانان، معرفی شده است.
رستم‌نژاد، مهدی
الحج فی الأحادیث المشترکه بین السنه و الشیعه، اشراف و مشارکه محمدعلی التسخیری، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ 1، 1388/ 1429 ق، 508 ص، وزیری.
شابک: 3- 051- 167- 964- 978
فروست: سلسله الأحادیث المشترکه،
بررسی فلسفه و آداب فریضه حج بر اساس احادیث مشترک اهل سنت و شیعه است. در بخش اول فضیلت حج و آثار و عواقب ترک آن بررسی شده است. بخش دوم به معرفی اماکن مرتبط حج شامل حرم، مکه، مسجد الحرام و بیت‌الله الحرام اختصاص دارد و در بخش سوم بخشی از احکام و مناسک حج آمده است.
ص: 619
سبحانی تبریزی، جعفر (1)
(متولد 1308)
متعه الحج علی ضوء الکتاب والسنه، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع)، چاپ 2، 1430 ق/ 1387، 48 ص، جیبی.
فروست: سلسله المسائل الفقهیه؛ 10
شابک: 7- 360- 357- 964- 978
بررسی حج تمتع بر اساس آیات قرآن و روایات معصومین (ع) است. نویسنده، با معرفی اعمال و مناسک حج تمتع در همه مراحل، احکام قرآنی و نیز آراء معصومین (ع) را آورده است.
محدث‌خراسانی، صفیه (منولد 1340)
حج‌در مذاهب‌اسلامی، تهران، سیمین‌دخت، چاپ 1،، 255 ص، وزیری.
شابک:
x
- 63- 7363- 964
بررسی احکام و مناسک حج در مذاهب اسلامی است. فصل نخست، به آشنایی با مکه و اماکن مقدس آن اختصاص داده شده است. در فصل دوم، جایگاه‌های معنوی و تاریخی اجزاء مسجد الحرام به ویژه ارکان کعبه و حجرالاسود توضیح داده شده است. حج از دیدگاه قرآن و روایات عنوان فصل سوم است. در فصل بعدی، آثار اجتماعی و معنوی حج مورد بررسی قرار گرفته و در فصل پنجم، سفر حج از نگاه حقوق بین‌الملل و در فصل ششم، حج از دیدگاه مذاهب مختلف اسلامی بررسی شده است. فصل پایانی کتاب نیز در باب زیارات و اشاره مختصری به موقعیت تاریخی و جغرافیایی مدینه است.
1- آیتالله سبحانی؛ سبحانی، جعفر
ص: 620
مغنیه، محمدجواد (1) (1904- 1979)
الحج علی مختلف المذاهب، تهران، رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه، مدیریه الترجمه و النشر، چاپ 1، 1417 ق/ 1376، 158 ص.
شابک: 6- 78- 6177- 964
بررسی مسائل و احکام حج بر اساس دیدگاههای فقهای مختلف مذاهب اسلامی است.
ترجمه انگلیسی
[الفقه المذاهب الخمسه: الحج. انگلیسی]، ترجمه مدیریت‌ترجمه‌و نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ 1، 1375/ 1996 م، 135 ص.
این اثر گزیده‌ای از کتاب الفقه المذاهب الاسلامی در موضوع حج به زبان انگلیسی است. اطلاعات مأخذشناسی به زبان لاتین:
The Hajj according to five schools of Islamic law, by Muhammad Jawad Maghniyyah, Tehran
: Islamic culture and relations organization, 1996
/. p 135, 1375 مقدادی، محمد علی (متولد 1336)
حج‌و عمره‌در آینه‌فقه‌مقارن، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 320 ص، رقعی.
شابک: 8- 81- 7635- 964
بررسی احکام و مسائل حج و عمره بر اساس آراء فقهای مذاهب مختلف شیعه و اهل تسنن است.
1- محمدجواد مغنیه؛ مغینیه، محمدجواد
ص: 621
نجف، محمدمهدی (1) (متولد 1325)
المختصر فی اعمال الحج والعمره وفقاً للمذاهب الاسلامیه، الامامیه، المالکیه، الحنفیه، الشافعیه، الحنبلیه، الزیدیه، الاباضیه، الظاهریه، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین‌المذاهب الاسلامیه، چاپ 1، 1426 ق/ 1384، 336 ص، وزیری.
شابک: 2- 11- 8889- 964
بررسی احکام و مسائل حج بر اساس فقه تطبیقی است. اعمال حج عمره را در مذاهب اسلامی و شعبه‌های امامیه، مالکیه، حنفیه، شافعیه، حنبلیه، زیدیه، اباضیه و ظاهریه بررسی کرده است. کتاب دارای سه فصل است و ابتدا به معرفی حج در کتاب و سنت، استحباب آن، زمان ادای عمره مفرده، اقسام حج، اقسام حج عمره، تعریف لغوی و شرعی آنها میپردازد و سپس مسائل اعمال حج را به تفصیل از آغاز تا پایان تشریح میکند. نویسنده در بخش پایانی کتاب، اعمال مدینه منوره را تشریح میکند و ضمن آن به بیان کیفیت زیارت رسول اعظم (ص)، زیارت فاطمه زهرا (س) و دیگر معصومان (ع) میپردازد.
واعظزاده خراسانی، محمد (متولد 1304)
الحج فی السنه، ترجمه به عربی محمدعلی آذرشب، تهران، مؤسسه البعثه، چاپ 1، 1402 ق، 75 ص، رقعی.
بررسی مشترکات بین مذاهب اسلامی در موضوع حج است. نویسنده دیدگاههای مشترک فقهای پیروان مذاهب را درباره احکام و مسائل حج آورده است.
بخش هفتم علوم اجتماعی (اقتصاد، علوم سیاسی، روانشناسی، آمار)
فصل اول: بررسی‌های عمومی
باهنر، محمدجواد (2) (1312- 1360)
حج کنگره عظیم اسلامی، تهران، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، چاپ 1، 1360، 24 ص، جیبی.
بررسی ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی مراسم حج است. نویسنده حج را از شعائر عبادی و اجتماعی و شامل ابعاد متنوع و بالاخره پروژه‌ای کامل در جهت سازندگی فرد و جامعه میداند.
خداکرمی‌زنجانی، ابوعلی (3)
ابعاد گوناگون‌حج، قم، دار النشر، چاپ 1،، 589 ص، وزیری.
بررسی حج از جنبههای مختلف قرآنی، روائی، معنوی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فقهی، فلسفی، تاریخی است.
رهبر، محمدتقی (متولد 1314)
ابعاد سیاسی‌و اجتماعی‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 264 ص، رقعی.
1- نجف، مهدی
2- شهید باهنر
3- خداکرمی، ابوعلی
ص: 622
شابک: 6- 47- 9293- 964
بررسی دو بُعد مهم و حیاتی حج یعنی بعد اجتماعی و سیاسی آن است. نیز به ابعاد فرهنگی و اقتصادی حج اشاره‌ای شده است. کتاب در ده بخش با این عناوین سامان یافته است: بعد اجتماعی حج؛ امت و امامت در حج؛ حج و مسأله رهبری؛ استمرار ولایت در حج؛ مسأله برائت؛ جامعه توحیدی یا میقات پابرهنگان؛ حج سازنده جامعه و تاریخ موحدان؛ تأسیس ام‌القری اسلامی؛ امنیت حرمین؛ بعد اقتصادی حج؛ نگاهی به بعد فرهنگی حج.
سبحانی تبریزی، جعفر (1)
(متولد 1308)
الحج: موسم عبادی و ملتقی سیاسی، تهران، وزاره الارشاد الاسلامی، ق/ 1363، چاپ 1، 1381، 84 ص، جیبی.
فروست: نحو قراءه جدید للتاریخ- 5
[حج: کنگره عظیم عبادی، سیاسی، اجتماعی. انگلیسی]، بی‌جا، بی‌نا، 1363، 31 ص.
کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
Hajj: a megnificent religious, social and political congregation, by Jafar Sobhani, S. L, S. N, 1984, 31 p.
صفری، احمد (متولد 1334)
چگونه به‌حج‌برویم؟ راهنمای حج‌ایرانیان، اصفهان، فرهنگ مردم، چاپ 1،، 183 ص، رقعی.
1- آیتالله سبحانی؛ سبحانی، جعفر
ص: 623
شابک: 4- 34- 8758- 964
عنوان دیگر: راهنمای حج‌ایرانیان
بررسی ابعاد گوناگون حج، سیر تاریخی و تحولات آن در طول قرون گذشته است. همچنین در بخش آغازین، حج از دیدگاه قرآن، پیامبر (ص)، امامان معصوم (ع) و نیز از دیدگاه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بررسی گردیده است.
فصل دوم: بررسی‌های تخصصی
جنبه اجتماعی
اعرجی، زهیر (1) (متولد 1952)
الابعاد الاجتماعیه لفریضه الحج، قم، زهیر اعرجی، چاپ 1، ق/، 179 ص، وزیری.
فروست: بحوث فی‌علم الاجتماع الاسلامی و نقد النظریه الاجتماعیه الغربیه-
بررسی ابعاد اجتماعی مراسم حج است. نویسنده مطالبش را ذیل دو بخش تنظیم کرده است: در بخش اول با عنوان «رفتار جمعی در مراسم حج»، انواع رفتارهای اجتماعی و نظریات مختلف در این باره بررسی شده است. در بخش دوم نتایج حاصل از رفتارهای جمعی (اجتماعی) در ابعاد مختلف و از جمله تأثیر آن در مراسم حج مورد بررسی قرار گرفته است.
باتمانقلیچ، فریور
نظام مشارکت و پیشنهادگیری فراگیر احیاگر: حج بزرگ ابراهیمی و محمدی راهکار دستیابی به
1- زهیر الاعرجی؛ زهیر اعرجی
ص: 624
نعمات و برکات بینهایت (دریافت پنج میلیون پیشنهاد مفید در سال)، تهران، جمهوری، چاپ 1، 1387، 152 ص، وزیری.
شابک: 1- 67- 6973- 964
بررسی موضوع نظام مشارکت و پیشنهادگیری فراگیر احیاگر در حج و نیز جنبههای قرآنی و اجتماعی و فلسفه و عرفان حج است. به عقیده نویسنده اگر هر زائری که راهی خانه خدا میشود یک پیشنهاد مفید از شهر خود به همراه بیاورد در این صورت حداقل پنج میلیون پیشنهاد در سال در زمینه‌های گوناگون در خانه خدا جمع‌آوری و تقدیم همه مسلمانان و مردم جهان خواهد شد. بر این اساس یک حرکت عظیم اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در جهان اسلام و دنیا آغاز میگردد.
سادئی، علی
تحلیل مردم‌شناختی حج براساس مناسک گذر، تهران، شلاک، چاپ 1، 1386، 136 ص، وزیری.
شابک: 3- 80- 7662- 964- 978
بررسی حج از نگاه مردم‌شناختی و نیز بررسی احکام و اعمال حج از منظر جامعه‌شناختی است. نگارنده مناسک حج را از دیدگاهی مردمی، به صورتی گزارشی ارائه کرده است. وی آیین و مراسم حج را همراه با اسرار هریک از اعمال بیان میکند. همچنین موقعیت جغرافیایی و پیشینه‌ی تاریخی عربستان و پیدایش دین اسلام را در آنجا بررسی و به انواع میقات‌ها و انواع حج اشاره میکند. در بخش پایانی نیز مراحل سه‌گانه‌ی مناسک گذر در حج- گسستن، عبور و پیوستن- را تشریح می‌نماید. چگونگی انجام مراسم حج و تحلیل مردم‌شناختی از مراسم حج از دیگر موضوعات کتاب است.
ص: 625
سبزوارزاده، علی
حج، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، 263 ص.
عنوان‌روی‌جلد: حج زیباترین‌روح همبستگی.
عباسی‌مقدم، مصطفی
نسیم تفاهم: راهبردها و روشها، به کوشش اداره کل فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، فقاهت، چاپ 4، 1387، 36 ص، پالتویی.
شابک: 8- 37- 7911- 964
فروست: سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی (1)
بررسی اعمال و مناسک حج از نظر همگرایی اجتماعی و تقریب جوامع و اقشار مسلمان به یکدیگر است. این نوشتار در صدد ایجاد آمادگی برای زائران دانشجویی است که به سفر حج می‌روند و با اقوام و ملل گوناگون به گفت‌وگو می‌نشینند. مؤلف کتاب را در سه فصل مقدمات تفاهم، استراتژی تفاهم، روشها و ابزارهای تفاهم تدوین کرده است. در بخش مقدمات تفاهم این عناوین مورد بحث قرار گرفته است: اهمیت گفت و گو و ارتباط میان مسلمانان، اجتماع حج، تجلی همگرایی اسلامی، پیشتازی تشیع در همه عرصه‌ها، آرایش جبهه فرهنگی. ضرورت شناخت مخاطبان و دیدگاههای آنان، اولویت طرح مباحث سیاسی و اجتماعی نسبت به مباحث عقیدتی، تأکید بر وحدت و تفاهم راهبردی به جای وحدت عقیدتی، اولویت تبلیغ عملی مباحثی هستند که در بخش مربوط به استراتژی تفاهم بحث شدهاند.
ص: 626
جنبه سیاسی
ابوبصیر
حج و انقلاب، تهران، اوج، چاپ 1،، ص.
بررسی حج از منظر تأثیر آن در پیشبرد اهداف و خطمشی انقلاب اسلامی ایران است.
حسینی‌نسب، سیدرضا
شیعه پاسخ میدهد، ویرایشِ علی ورسه‌ای، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 248 ص، جیبی.
بررسی حج از منظر تأثیرات سیاسی آن است. در موسم حج، بسیاری از زائران خانه خدا که از یک سو با انقلاب اسلامی آشنا گردیده و از سوی دیگر تبلیغات سوء دشمنان، ذهن آنها را مشوب کرده، به هنگام ملاقات با حجّاج ایرانی، پرسش‌هایی را مطرح میکنند. به منظور پاسخگویی به این نیاز، قسمت اعظم این پرسشها- که غالباً جنبه دینی و فرهنگی دارد- در این کتاب جمع‌آوری و پاسخ داده شده است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت
اهمیت حفظ وحدت در کنگره اسلامی حج، بی‌جا، نشر مشعر، بی‌تا، 23 ص، رقعی.
بررسی حج از نظر تأثیرات سیاسی آن است. در این نوشتار، اهمیت حفظ وحدت در مراسم حج بر اساس آیات قرآن و بیانات برخی از اندیشمندان اسلامی از جمله امام خمینی، مقام معظم رهبری و شهید مطهری بیان شده است.
ص: 627
خامنه‌ای، سیدعلی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (1)
[پیام مقام معظم رهبری به حج در سال 1996 م]، تهران، مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام، چاپ 1، 1996 م، 20 ص، جیبی. ترکی استانبولی.
حدیث العزه: نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ولی امر المسلمین و قائد الثوره الاسلامیه الی حجاج بیت‌الله الحرام، ترجمه محمدعلی آذرشب، تهران، رابطه الثقافه و الطلاقات الاسلامیه، 1417 ق، 234 ص.
شابک: 0- 018- 472- 964
عنوان دیگر: نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ولی امر المسلمین و قائد الثوره الاسلامیه الی حجاج بیت‌الله الحرام.
سخن یار (34): بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج، به کوشش هادی قبادی، تهیه و تنظیم معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران، اسوه، چاپ 1، 1387، 30 ص، رقعی.
عنوان دیگر: بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج.
صحیفه‌حج: مجموعه‌سخنان‌و پیامهای‌مقام معظم‌رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،
1- مقام معظم رهبری؛ آیتالله خامنه‌ای
ص: 628
، 360 ص، وزیری.
شابک: 7- 39- 7635- 964
عنوان دیگر: مجموعه سخنان‌و پیامهای مقام معظم‌رهبری.
مجموعه سخنان و پیامهای مقام معظم رهبری حضرت آیتالله خامنه‌ای درباره مراسم حج و ابعاد مختلف آن است. اولین پیامی که از مقام معظم رهبری در این مجموعه آمده مربوط به پیام ایشان در تیرماه 1368 به حجاج بیت‌الله الحرام و آخرین پیام چاپ شده در این جلد، مربوط به پیام ایشان در 18 بهمن 1381 خطاب به زائران خانه خدا است. نمایه‌ای موضوعی نیز در آخر کتاب آمده که در سهولت استفاده از کتاب مؤثر است.
منشور تداوم انقلاب: پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای به مناسبت ایام حج ذیحجة 1409، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ 1، 1368، 32 ص.
عنوان دیگر: پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای به مناسبت ایام حج ذیحجة 1409.
خمینی، سیدروح الله (1)
(1281- 1368)
الامام الخمینی‌و مؤتمر الحج‌العالمی، تهران، وزارت‌ارشاد اسلامی، چاپ 1، ق/، 77 ص، رقعی. عربی.
این مجموعه، ترجمه عربی بخشی از پیامهای امام خمینی خطاب به زائران بیت‌الله الحرام در کنگره عظیم حج است. این پیام‌ها طی سالهای
1- امام خمینی؛ آیتالله خمینی
ص: 629
1400 تا 1403 قمری صادر شده است.
البیان التاریخ للامام الخمینی الموجه‌الی حجاج‌بیت‌الله الحرام‌عام هجری، ترجمه القسم الخارجی لاذاعه الجمهوریه الاسلامیه‌فی ایران؛ المصحح مجله‌صوت الوحده‌الاسلامیه، تهران، مؤسسه‌الفکر الاسلامی، ق/، 23 ص.
عنوان‌اصلی: پیام‌تاریخی حضرت‌امام‌خمینی به‌حجاج‌بیت‌الله الحرام‌در سال هجری.
توشه حج: رهنمودهای امام خمینی به روحانیون کاروانهای حج و عمره، به کوشش محمدرضا حشمتی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره)، چاپ 1، 1388، 58 ص، پالتویی.
شابک: 0- 055- 212- 964- 978
عنوان دیگر: رهنمودهای امام خمینی (س) به روحانیون کاروانهای حج و عمره.
گزیده‌ای از سخنان امام خمینی خطاب به روحانیون کاروانهای حج است. عناوین برخی از موضوعات بدین قرار است: اخلاق در حج، حقیقت لبیک، توجه به شئونات قرآن، آموزش صحیح احکام، وحدت در حج، توجه به فلسفه حج، جهات معنوی و عرفانی حج، روشنگری در حج، رسالت روحانیت.
الحج فی احادیث‌و بیانات الامام‌الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم‌و نشر تراث‌الامام الخمینی، الشؤون
ص: 630
الدولیه، چاپ 1،، 218 ص.
شابک: 1- 216- 335- 964
عنوان‌اصلی: حج‌در کلام‌و پیام‌امام‌خمینی.
گزیده‌ای از کلمات و پیامهای امام خمینی در رابطه با حج است که شامل این عناوین است: جایگاه و ابعاد معنوی حج؛ ابعاد اجتماعی حج؛ وصیت امام خمینی در زمینه حج؛ حج و کشتار خونین حجاج در سال 1366 و سخنان امام خمینی در رابطه با حج ابراهیمی.
الحج: موتمر عبادی- سیاسی: مجموعه خطابات‌و نداآت‌الامام الخمینی، ترجمه‌مرکز الحج للدراسات‌و النشر، تهران، مرکز الحج‌للدراسات‌و النشر، چاپ 1، ق/ 1366، 300 ص، رقعی.
عنوان دیگر: مجموعه خطابات‌و نداآت الامام الخمینی.
مجموعه سخنان و پیامهای حضرت امام خمینی درباره مسائل حج میباشد. این کتاب در برگیرنده سخنرانی‌ها و پیامهای امام خمینی از سال 1349 هجری شمسی تا سال 1364 میباشد که معظم له درباره «حج» بیان و صادر فرموده‌اند.
حج ابراهیمی در پیامهای امام خمینی (ره)، به کوشش رسول سعادتمند (1)، قم، تسنیم، چاپ 1، 1385، 264 ص، رقعی.
شابک: 5- 13- 5864- 964
مجموعه پیامهای امام خمینی در سالهای مختلف است که به مناسبت
1- متولد 1336
ص: 631
مراسم حج صادر شدهاند. چهارده پیام در این مجموعه موجود است که اولین آنها مربوط به سال 1349 و موضوع آن هشدار به مسلمین جهان درباره فلسطین و افشای جنایتهای رژیم پهلوی است و آخرین پیام مربوط به 29 تیر 1367 و موضوع آن سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامه 598 است.
حج: اجتماعی، سیاسی و عبادی امام خمینی، به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، بی تا، 171 ص، وزیری.
شابک: 7- 227- 335- 964
حج اجتماعی اور سیاسی عبادت، به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1414 ق، 200 ص، وزیری، زبان اردو.
شابک: 7- 227- 335- 964
عنوان‌اصلی: حجاز دیدگاه‌امام‌خمینی.
حج در کلام و پیام امام خمینی، تهران، مؤسسه‌تنظیم‌و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ 1، 1371، 179 ص، وزیری.
عنوان‌روی‌جلد: حج‌در کلام‌و پیام‌امام‌خمینی.
چاپ دیگر
تهران، کوثر، چاپ 2، بی‌تا، 179 ص، وزیری.
مجموعه موضوع بندی شده رهنمودهای امام خمینی در زمینه حج است. این رهنمودها در سخنرانی‌ها و پیامهای آن حضرت در مناسبت‌های گوناگون پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی منعکس گردیده است. در بخشها و فصلهای جداگانه موضوعات جایگاه حج، ابعاد معنوی
ص: 632
اجتماعی و سیاسی حج، و فلسفه اعمال حج مورد بررسی قرار گرفته است.
دور الحج فی المسیره التاریخیه دراسه لآراء الامام الخمینی فی قضایا الحج، به کوشش محمد علی حسین، تهران، بنیاد بعثت، چاپ 1، 1402 ق، 49 ص، رقعی.
فروست: قضایا الجمهوریه الاسلامیه؛
8
بررسی برخی از دیدگاههای امام خمینی درباره ابعاد مختلف حج است.
رهنمودهای حضرت‌امام‌خمینی به‌زائران‌بیت‌الله الحرام، به کوشش محمود کارآموزیان (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 107 ص، پالتویی.
شابک: 2- 22- 7635- 964
گزیده‌ای از پیامهای امام خمینی به میهمانان خانه خدا است. این پیام‌ها ذیل 52 عنوان طبقه‌بندی شده است. برخی از این عناوین عبارت‌اند از: توصیه‌ها و راهکارها، لزوم فراگیری مسائل حج، انجام شایسته‌ی حج، بایدها و نبایدها، توجه به موقعیت کشور، بهره‌برداری از حج، اهداف سفر، انواع حج، بعد سیاسی و وظیفه‌ی حجاج، آداب حضور، دستورالعمل اجتماعی حج، شیوه‌ی برخورد با دیگران، جماعات اهل سنت، وظایف نمایندگی ولی‌فقیه، آمریکا و اسرائیل، فلسفه زیارت.
رهنمودهای حضرت امام خمینی به روحانیون محترم کاروانها، به کوشش محمود کارآموزیان، تهران، نشر مشعر، بی‌تا، 48 ص، پالتویی.
1- متولد 1335
ص: 633
گزیده‌ای از پیام‌ها و بیانات امام خمینی درباره وظایف روحانیون در سفر حج است.
صحیفه‌حج، به کوشش معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، جلد اول، چاپ 1، 1382، 360 ص، وزیری.
شابک: 0- 40- 7635- 964
مجموعه سخنان و پیامهای امام خمینی درباره مراسم حج است. اولین پیام این مجموعه مربوط به پیام امام خمینی در بهمن 1349 به زائران بیت‌الله الحرام به مناسبت برگزاری مراسم حج است که موضوع آن هشدار به مسلمانان جهان در مورد فلسطین و افشای جنایتهای رژیم شاه است. همچنین آخرین پیام مربوط به پیام امام خطاب به ملت ایران در 29 تیر 1367 است که به مناسبت سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامه 598 صادر شده است. در آخر کتاب نمایه‌ای موضوعی نیز آمده که بر کارآمدی و سهولت استفاده از آن افزوده است.
فریاد برائت، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ 1، 1366، 32 ص، وزیری.
این نوشتار، متن پیام امام خمینی به حجاج بیت‌الله الحرام در مرداد ماه 1366 (ذیحجة 1407 ق) است. تصویر دستخط حضرت امام نیز آمده است.
[کنگره‌عبادی سیاسی‌حج]، گردآوری مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، 1988 م/ 1367، 229 ص، انگلیسی.
عنوان اصلی:
Politico
-religious congregation of Hajj کنگره‌عبادی سیاسی‌حج: مجموعه‌سخنان‌و پیامهای امام‌خمینی، گردآوری
ص: 634
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، ق/؛ جلد دوم، 1409 ق/ 1367.
امام خمینی طی سالیانی دراز با سخنرانی‌ها و پیامهای بسیار مهم، رهنمودهای ارزشمند خود را درباره ابعاد مختلف مراسم حج بیان نمودند که در این مجموعه گرد آوری شده است. پیام های امام به حجاج ایرانی، دیدار با روحانیون کاروانها، سخنرانیهای امام در عید قربان از جمله مواردی است که در این مجموعه آمده است. اولین پیام این مجموعه مربوط به پیام امام به زائران بیت‌الله الحرام در بهمن 1349 و آخرین پیام آن، پیام امام به حجاج در تیر 1367 است.
لوح‌زرین‌انقلاب: پیام‌حضرت امام‌خمینی به‌مناسبت سالگرد فاجعه‌خونین‌مکه‌و حجاج بیت‌الحرام، به کوشش واحد روابط عمومی‌ستاد مرکزی جهاد سازندگی، تهران، جهاد سازندگی، چاپ 1، 1367.
پیام امام خمینی به مناسبت کشتار زائران ایرانی در سال 1366 توسط دولت آل‌سعود است. از نگاه این پیام، تمامی تقصیرها متوجه دولت سعودی است. و این دولت رفتاری انجام داده که با هیچ سند و مدرکی توجیه نمی‌شود بلکه قواعد و احکام شرعی به روشنی آن را محکوم میکند.
منشور انقلاب: پیام امام به حجاج بیت الله الحرام، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1366، 36 ص، وزیری.
پیام امام خمینی به زائران خانه خدا، مسلمانان و مستضعفان جهان در ذیحجة 1407 قمری است. در این پیام مقولاتی چون عشق و عرفان الهی تا مقام شامخ نبوت و ولایت و قرآن و عترت، وحدت اسلامی، جهاد و
ص: 635
شهادت و هجرت به وحدت اسلامی، قیام بر ضد مستکبران، رسالت و روح حج، برائت از مشرکان، عظمت و ابعاد انقلاب اسلامی، حمایت از مستضعفان و مسلمانان مظلوم فلسطین و ... آمده است.
خامنه‌ای، سیدمحمد (1) (متولد 1314)
حج از نگاه حقوق بین‌الملل، تهران، انتشارات مؤسسه کیهان، چاپ 1،، 339 ص، رقعی.
بررسی اهمیت جهانی حج و مقایسه مسائل حج فقه اسلامی با حقوق بین‌الملل است. نویسنده، محققان و دانشمندان اسلامی را به مطالعه و بررسی ابعاد گوناگون این فریضه مهم وا می‌دارد. این کتاب با استفاده از نواندیشی‌های مسلمانان و حقوقدانان اسلامی و همچنین با ارائه منابع اسلامی، کوشیده است که دریچه‌ای نو به این فریضه الهی بگشاید. مؤلف، انگیزه نخستین خود را در این کار، جلب نظر کارشناسان حقوق و روابط بین الملل به این نهاد کارساز و مفید، عنوان میکند و در مقدمه اهداف دیگر خود را در این بررسی چنین برمی‌شمارد:
1- آشنایی بیگانگان با ایدئولوژی و حقوق و دیدگاههای اسلامی- اجتماعی حج؛ 2- آشناسازی بیشتر مسلمانان با حج و منافع آن؛ 3- استقلال و حاکمیت بین‌المللی حج و حقوق ملل اسلامی؛ 4- نزدیک کردن ملت‌ها و دولت‌های مسلمان با یکدیگر و ایجاد یک اتحادیه جهانی مسلمانان. در این تحقیق، حج عمل سیاسی- اجتماعی، تکلیف الهی و بین‌المللی، جلوه‌ای از جهاد، مجموعهای از شعائر دینی، اعلان رسمی برائت از شرک و مجمع رسمی برای تمامی ملل مسلمانان، معرفی شده است.
1- حسینی خامنه‌ای، محمد
ص: 636
دبیرخانه دائمی‌کنگره بررسی‌قداست‌و امنیت‌حرم
المضیف‌الخصم: رساله المثقفین الایرانیین الی‌جمیع المفکرین‌و اساتذه الجامعات فی‌العالم، الاماله الدائمه للمؤتمر العالمی لبحث‌قداسه‌الحرم‌و امنه، قم، الحج، چاپ 1، 1363، 35 ص.
متن نامه‌ی بیانیه‌گونه‌ی اندیشمندان فرهنگی ایران خطاب به متفکرین و استادان دانشگاه‌های جهان به مناسبت حادثه حج خونین سال 1366 شمسی است. این بیانیه با عنوان دشمنی میزبان با حجاج میهمان به کنگره جهانی امنیت و قداست حرم عرضه شده است. محتوای آن گزارشی از تجاوز دولت سعودی به حقوق حجاج و کشتن آنها است.
دوست‌محمدی، هادی
حج‌با شکوهترین تجلی‌وحدت، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، مرکز چاپ‌و نشر، چاپ 1،، 217 ص.
سباعی، کاظم
الحج‌وحده ... و انتضار، تهران، مدرسی، ق/، 84 ص.
ضیاءآبادی، سیدمحمد (متولد 1309)
حج اکبر برائت از مشرکین، تهران، بهاران، چاپ 1، 1380، 26 ص، رقعی.
شابک: 9- 4- 93422- 964
الضیقه، حسن
دور دراسه ظاهره الحج فی تدعیم الفکر الاسلامی فی مواجهه المناهج الغربیه
ص: 637
المعاصره، تهران، مؤسسه الحج، چاپ 1، 1405 ق، 40 ص، پالتویی.
بررسی فلسفه حج و نیز برخی از ابعاد سیاسی اجتماعی آن است.
علم‌الهدی، جواد (1) (متولد 1310)
حج تجلی‌گاه توحید: بحثی در فلسفه عبادی سیاسی حج به ضمیمه فرهنگ لغات حج، قم، رسول اعظم (ص)، چاپ 1،، 456 ص، وزیری.
شابک: 5- 1- 90694- 600- 978
عنوان دیگر: بحثی در فلسفه عبادی سیاسی حج به ضمیمه فرهنگ لغات حج.
عمید زنجانی، عباسعلی (متولد 1316)
در راه‌برپائی حج‌ابراهیمی، تهران، وزارت‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی، سازمان‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1،، 181 ص، رقعی.
چاپ دیگر
تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 223 ص، رقعی.
بررسی جنبههای سیاسی حج است. در میان مراسم عبادی- سیاسی اسلام، حج از جمله کانون‌های قدرت‌زا و اهرم‌های انتقال نیرو است که میتواند قدرت لازم را برای جهانی‌کردن رسالت اسلام و رهانمودن مسلمانان از سلطه استکبار جهانی به وجود آورد. البته وقتی که روح حج، حاکم بر مراسم حج باشد. کتاب حاضر گامی است در جهت تحقق اهداف
1- علم‌الهدی، عبدالجواد؛ علم‌الهدی خراسانی، عبدالجواد
ص: 638
حج و شناخت راهکارهای نیل به آن هدف. برخی ازمباحث این کتاب از این قرار است: بررسی فلسفه حج، بازگرداندن حج به شیوه ابراهیمی، فلسفه سیاسی برائت از مشرکان، تحقیق درباره جدال ممنوع در حج و حرم و آینده آن. این کتاب پیشتر به صورت مقالاتی در سمینارهای گوناگون ارائه شده است.
غلامی مایانی، ابوالقاسم (متولد 1347)
حج: مظهر وحدت، تهران، اندیشه معاصر، چاپ 1، 8، 156 ص، وزیری.
شابک: 3- 4- 90314- 600- 978
بررسی ابعاد مختلف حج است. فصل اول به آشنایی با عربستان، مکه و آثار تاریخی آن اختصاص یافته است. در فصل دوم آداب سفر و زیارت بیان شده است. در فصل سوم برخی احادث معصومین (ع) درباره ابعاد مختلف فریضه حج آمده و در فصل چهارم ابعاد سیاسی حج مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه حج از منظر قرآن بررسی شده و در فصل پایانی با عنوان «حج وادی وحدت»، بعد معنوی و عرفانی حج در مسیر کمال انسان بررسی شده است.
نائینی، محمدحسن
حج، یا، کنگره جهانی‌مسلمین: برگزیده‌ای‌از ویژگیهای‌حج، ترجمه‌محمدباقر فالی، قم، کتابفروشی حضرت‌مهدی (عج)، چاپ 1، 1363، 240 ص.
عنوان‌اصلی: روائع‌مختاره من‌الحج.
عنوان‌از روی‌جلد: برگزیده‌ای‌از ویژگیهای‌حج.
ص: 639
ورعی، سیدجواد (متولد 1328)
مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 166 ص، پالتویی.
شابک: 3- 74- 6293- 964
بررسی برخی جنبههای سیاسی حج است. برائت از مشرکان از اجزای تفکیک‌ناپذیر مراسم عبادی- سیاسی حج ابراهیمی است.
کتاب حاضر تلاشی است در جهت تبیین مبانی دینی و سیاسی این اصل مسلم. بخشی از این نوشتار پیشتر به صورت مقاله تحت عنوان «مبانی دینی برائت از مشرکان» در فصلنامه میقات حج منتشر شده است. نوشته حاضر نگرشی جامع و با تجدید نظر در پاره‌ای از محورهای آن مقاله است که در دو بخش «مبانی دینی» و «مبانی سیاسی» برائت از مشرکان و یک خاتمه که به پاسخگویی پاره‌ای از اشکالات و شبهات پرداخته تدوین یافته است.
وزارت‌ارشاد اسلامی، اداره کل‌انتشارات‌و تبلیغات
حج‌و انقلاب‌اسلامی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل‌انتشارات‌و تبلیغات، چاپ 1، 1362، 213 ص، رحلی.
مجموعهای از چندین مطلب درباره حج است از جمله: خلاصه‌ای از مناسک حج؛ معرفی مشاهد مکه و مدینه؛ و نقش انقلاب اسلامی ایران در حج. همچنین به همراه مطالب تصاویری مرتبط با مباحث یاد شده جهت تبیین بهتر آمده است.
ص: 640
جنبه اقتصادی
توانائیان فرد، حسن (1) (متولد 1322)
اقتصاد حج، بهره‌وری در آموزشهای حج، تهران، چاپخش، چاپ 1، 1377، 497 ص، رقعی.
شابک: 6- 02- 5541- 964
عنوان دیگر: بهره‌وری در آموزشهای حج.
بررسی جنبههای اقتصادی حج است. در این کتاب، با نگرشی اقتصادی به حج، از زاویه بهره‌وری نشان داده شده که بیش از دویست آموزش می‌توان از ابعاد مختلف حج استخراج کرد که اگر در محیط کار اعم از کارخانه، اداره، مزرعه و خانه به آنها عمل شود، بهره‌وری ارتقا پیدا میکند. این آموزش‌ها از متن آیات، احادیث و مسائل فقهی حج استخراج شده است.
جنبه روانشناسی
افروز، غلامعلی (متولد 1329)
حج چیست؟ حاجی کیست؟: مبانی روان‌شناختی و تربیتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 1، 1383، 24 ص، پالتویی.
شابک: 3- 074- 476- 964
بررسی حج از منظر روانشناسی و روان‌شناختی است. نگارنده در این کتابچه از جنبههای روانی حج، نیز نکته‌های تربیتی حج از منظر فرهنگ اسلام سخن می‌گوید. به گفته وی: کسی که به سفر عرشی حج می‌اندیشد، احساس میکند که به دنیای دیگری عزیمت میکند؛ باید از وابستگی
1- توانایان‌فرد، حسن
ص: 641
دنیوی رها شود، از دغدغه‌های خاطر و نگرانی‌های حاصل از پیوندهای اجتماعی و تعامل و داد و ستدهای بین فردی آزاد گردد، تا با دلی آرام و قلبی مطمئن، راحل دیار توحید شود.
بخش هشتم بهداشت و درمان
ادیبی، پیمان و قانعی، مصطفی
راهنمای پزشکی حج، شیراز، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، چاپ 1، 1375، 48 ص، رقعی.
جوادی پروانه، مسعود (متولد 1345)
بهداشت در حج ویژه ایثارگران، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان، چاپ 1،، 177 ص.
شابک: 6- 39- 9930- 964
حاجیان‌فر، حسین (متولد 1355)
تغذیه و بهداشت زائران در حج و عمره، با همکاری سارا طهماسبی (1) و زهره کدخدایی (2)، اصفهان، آبی‌روشن، چاپ 1،، 144 ص.
شابک: 2- 2- 90397- 600- 978
1- متولد 1365
2- متولد 1363
ص: 642
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت
کمک‌های اوّلیه ویژه حجّ کاروانهای خدماتی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 127 صفحه، رقعی.
بررسی حج از دیدگاه بهداشت و درمان است. این کتاب آگاهی‌های مفیدی در پنج فصل برای یاری رساندن به حجّاج آسیب دیده عرضه کرده است که به ترتیب عبارت‌اند از: علائم حیاتی؛ گرمازدگی؛ مسمومیت؛ خفگی و ایست قلبی؛ خونریزی‌ها و شکستگی‌ها. در هر فصل، راه کمک‌های اولیه را تا رسانیدن بیمار به مراکز درمانی به صورتی مفید بیان میکند. همچنین در پایان کتاب بخشی با عنوان آتش‌نشانی وجود دارد که در آن راههای پیش‌گیری از آتش‌سوزی و نحوه برخورد با آن را بیان کرده است.
خوجلی، مصطفی
بیماریهای‌ناشی‌از گرما، در مراسم‌حج، ترجمه‌فریدون‌نوحی (1)، تهران، وزارت‌بهداشت، درمان‌و آموزش‌پزشکی، مجتمع‌آموزشی‌و پژوهشی،، 62 ص.
بررسی گرما و گرمازدگی و بیماریهای دیگر ناشی از گرما در زائران بیت‌الله الحرام در موسم حج است.
دفتر حج و زیارت آذربایجان شرقی (به کوشش)
بهداشت سفر حج، تألیف یکی از اساتید دانشگاه تبریز، تبریز، دفتر حج و زیارت آذربایجان شرقی، چاپ 1، 1373، 77 ص،
1- متولد 1330
ص: 643
رقعی.
رحیمی‌نیا، یوسفعلی (متولد 1347)
بهداشت‌و ایمنی‌در حج، با همکاری صمد طاهری باویل علیایی، تبریز، یوسفعلی‌رحیمی‌نیا، چاپ 1،، 32 ص، رقعی.
شابک:
x
- 8161- 06- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره بیماریهای زائران حج و شناسائی عوامل و زمینه‌های این بیماری‌ها است. همچنین به مسائل بهداشتی هتل‌ها، بهداشت مواد غذایی، بهداشت آب، بهداشت بانوان، بهداشت درمکان‌های خارج از شهر از قبیل عرفات و مشعرالحرام، نیز به سلامت مسافران و پیش‌گیری از حوادث ناخواسته نیز میپردازد.
سازمان‌حج‌و زیارت، دفتر تبلیغات
حج، سفر الی‌الله، تهیه و تنظیم دفتر تبلیغات سازمان حج و زیارت، تهران، سازمان حج و زیارت، چاپ 1،، 70 ص.
بررسی مسائل بهداشتی حجاج در ایام حج است. نویسنده سعی کرده اطلاعات لازم برای جلوگیری و پیش‌گیری از بروز و شیوع بیماری‌ها به ویژه امراض خطرناک را در اختیار حجاج و مدیران کاروانها قرار دهد.
سلطانزاده، جلال (متولد 1323)
بهداشت حجاج و خلاصه مناسک حج، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ 1، 1371، 72 ص، رقعی.
مجموعهای از پیام‌ها و توصیه‌های بهداشتی برای زائران بیت‌الله الحرام است. همچنین خلاصه‌ای از مناسک حج نیز در انتهای کتاب آمده است. هدف از تدوین و انتشار این کتابچه، راهنمایی حجاج و مدیران کاروانها است.
ص: 644
شرکت داروئی پخش هجرت
وادمکوم داروهای حج، تهران، شرکت داروئی پخش هجرت، چاپ 1، 1371، 651 ص، رقعی.
داروشناسی حج و معرفی داروهای مورد نیاز کاروانها است. این کتاب در صدد راهنمایی حجاج و مدیران و روحانیون کاروانها است تا داروهای مورد نیاز را با خود داشته باشند.
صبور اردوبادی، احمد (1) (متولد 1302)
بهداشت سفر حج، به کوشش اداره کل حج و اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی، تبریز، اداره کل حج و اوقاف، چاپ 1، 1365، 21 ص، رقعی.
راهنمایی زائران خانه خدا در زمینه مسائل مهم بهداشتی است. در این نوشتار برخی دستورات بهداشتی برای زائران بیت‌الله الحرام بیان شده است.
غفاری، مصطفی (متولد 1347) و دیگران
دانستنیهای بهداشتی‌حج، با مقدمه حسین‌ضیائی، تدوین‌و ویرایشِ‌وحید حسینی‌خباب، تهران، برای‌فردا، چاپ 1،، 64 ص.
شابک: 2- 07- 5736- 964
مجموعه توصیه‌های بهداشتی برای حجاج است. نویسنده به منظور پیش‌گیری از برخی بیماری‌ها، در صدد اطلاعرسانی به مسافران خانه خدا و دیگر سفرها و اماکن زیارتی و یا کسانی که به طور دسته جمعی به سر می‌برند، است.
1- اردوبادی، احمد
ص: 645
منجمی، علیرضا
توصیه‌های بهداشتی سفر حج: توصیه‌های بهداشتی و نکات ضروری در سفر حج، عتبات عالیات، سوریه و کشورهای خاورمیانه، تهران، حیان، چاپ 1،، 112 ص، جیبی.
شابک: 6- 673- 460- 964
عنوان روی جلد: کتاب زرد: توصیه‌های بهداشتی سفر حج.
معرفی دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها برای گروههای زیارتی است. بخش عمده این کتاب، حاوی خلاصه‌ای از مطالب بخش خاورمیانه کتاب زرد (به کوشش مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها، امریکا، ویراست 2005- 2006) است که ضمن ذکر مباحث عمومی مرتبط با کشور عربستان سعودی به ویژه مسائل مهم بهداشتی، برخی موارد ضروری که می‌بایست قبل از سفر حج، در راه سفر، در هنگام حضور در کشور عربستان و پس از بازگشت از آن رعایت شوند، مورد توجه قرار گرفته است.
مهرابی‌توانا، علی
بهداشت در حج، تهران، اندیشمند، چاپ 1، 1383، 82 ص، پالتویی.
شابک: 2- 72- 7657- 964
مجموعهی آگاهی‌ها و هشدارهای بهداشتی برای حجاج است. این کتاب به منظور آشنایی با روش صحیح بهداشت و تغذیه حجاج نوشته شده و این موضوعات را در بر دارد: تقدم پیش‌گیری بر درمان؛ جنبههای بهداشت موثر درحفظ سلامت حجاج؛ نیازمندیهای بهداشت فردی حجاج قبل از سفر؛ بهداشت محیط در حج؛ بهداشت آب؛ بهداشت مواد غذایی؛ تغذیه حجاج؛ واکسیناسیون مورد نیاز در حج؛
ص: 646
پیش‌گیری از بیماری مهم در حج؛ و چند پیشنهاد بهداشتی برای مسئولان پزشکی حج.
وزارت بهداری، دفتر امور پزشکی حج
آموزش بهداشت و درمان در حج، تهران، وزارت بهداری، دفتر امور پزشکی حج، چاپ 1، 1364، 54 ص، رقعی.
سخنی با روحانیون محترم کاروانهای حج: تندرستی در پناه اسلام، تهران، دفتر امور پزشکی حج وزارت بهداری، چاپ 1، 1364، 39 ص، رقعی.
بررسی مشکلات بهداشتی و درمانی حجاج است. این جزوه، نشریه شماره پنج وزارت بهداری درباره مسائل بهداشتی حج است. در این جزوه، توصیه‌های بهداشتی خطاب به روحانیون جهت سلامتی زائران بیت‌الله الحرام آمده است.
هیئت پزشکی حج
توصیه‌های بهداشتی برای زائرین حج تمتع، تهران، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، هیئت پزشکی حج، چاپ 1، 1384، 20 ص.
راهنمای سلامت در حج برای زائرین حج تمتع، تهران، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، هیات پزشکی حج، چاپ 1، 1385، 32 ص.
فوریت‌های پزشکی حج، تهران، داروی علمی شرکت پخش فردوس، بی‌تا، 196 ص، وزیری.
مجموعه مطالبی برای دست‌اندرکاران امور پزشکی حج است. مطالب این نوشتار که حاصل تجربیات تعدادی از پزشکان اعزامی به مراسم حج و
ص: 647
پس از چندین جلسه بحث و گفتگو تنظیم و عرضه شده، به بحث در مورد بیماری‌ها و مسائل شایع در موسم حج پرداخته و به شرایط جغرافیایی و آب و هوایی سرزمین حجاز نیز توجه شده است.
بخش نهم مدیریت حج و حجاج
فصل اول: مدیریت و برنامه ریزی (شرح وظایف، تدارکات و ...)
آقاسامان، حمید (متولد 1341)
هتل‌داری در امور زیارتی، با همکاری مجید درزی (1) و ناصر عندلیب (2)، برای سازمان حج و زیارت، اداره آموزش کارگزاران، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 120 ص.
شابک: 7- 212- 540- 964- 978
مجموعه اطلاعاتی درباره هتل‌ها و مسافرخانه‌ها در عربستان سعودی، وضعیت بهداشتی مکه، وظایف مدیریت در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها، وضعیت مدینه و وظایف مدیریت‌ها است.
باقریان همایونشهری، مرتضی (3) (متولد 1317)
همراه با روحانی حج، قم، آئین دانش، چاپ 1،
1- متولد 1341
2- متولد 1342
3- باقریان خمینی شهری، مرتضی
ص: 648
1387، 151 ص، جیبی.
مجموعه توضیحاتی درباره روش جلسات روحانیون حج با زائران است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت
آتش‌نشانی: ویژه کاروانهای حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 40 ص، رقعی.
بررسی عواقب آتش‌سوزی و روش مهار آن و چگونگی درمان آسیب‌دیدگان است. آتش سوزی، از حوادث تلخی است که گاهی در سفر حج رخ میدهد. خدمت‌گزاران حج باید روش فرونشاندن آن را بیاموزند و با به کار بردن اصول علمی، بتوانند آتش را خاموش و یا از بروز آن جلوگیری کنند. به همین منظور این کتاب با استفاده از تجارب کاری و روش‌های تخصّصی نوشته شده است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، واحد آموزش امور روحانیون
آزموده‌ها (1): نگاهی به تجارب و توصیه‌های روحانیون (ویژه عتبات و سوریه)، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 120 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: آزموده‌های عتبات عالیات: مروری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون کاروانها.
فروست: آزموده‌ها- 1
مجموعه توصیه‌ها و دستورالعمل‌ها برای روحانیون کاروانها است. در
ص: 649
بخش اول این کتابچه اماکن زیارتی مستند و در بخش دوم اماکن زیارتی غیر مستند مورد بررسی قرار گرفته است. اعمال مسجدین سهله و کوفه عنوان بخش سوم است. در بخش چهارم تجربیات سفر و راهکارهای عملی آمده و در بخش پایانی، کروکی اماکن زیارتی آمده است.
آزموده‌ها (1): ویژه بانوان معینه؛ پیش‌درآمدی بر شرح وظایف و مأموریت معینه‌های کاروان حج، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1385، 58 ص، پالتویی.
شابک: 6- 205- 493- 964
عنوان دیگر: پیامهای ماندگار: پیش‌درآمدی بر شرح وظایف و مأموریت معینه‌های کاروان حج.
فروست: آزموده‌ها- 1
مجموعه مطالبی درباره وظایف بانوان خدمت‌گزار (معینه‌ها) در سفرهای حج است که در سه بخش با این عناوین بیان آمده است: نقش و مأموریت‌های پیش از سفر حج، وظایف معینه‌ها در سفر حج، وظایف معینه‌ها پس از سفر حج.
آزموده‌ها (2): نگاهی‌به‌تجربیات‌و نیازهای روحانیون‌در حج، تهیه‌کننده امور روحانیون بعثه‌مقام معظم‌رهبری، واحد آموزش، تهران، بعثه مقام معظم‌رهبری، واحد آموزش، چاپ 1، 1380، 83 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به‌تجربیات‌و نیازهای روحانیون‌در حج.
فروست: آزموده‌ها- 2.
آزموده‌ها (3): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در عمره
ص: 650
، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، تهران، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ 1،، 134 ص، پالتویی.
شابک: 3- 29- 7489- 964
فروست: آزموده‌ها- 3
مجموعه دستورالعمل‌ها و وظایف مدیران و مسئولین کاروانها به ویژه روحانیون کاروانها است. در این جلد از کتاب آزموده‌ها که به عنوان کتابی آموزشی برای روحانیون کاروانهای حج است، شرح وظایف روحانیون کاروانهای عمره بررسی شده است.
آزموده‌ها (4): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1382، 131 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 4.
فروست: آزموده‌ها- 4.
بخش دیگری که در این شماره آزموده‌ها به آن پرداخته شده، توضیحی است پیرامون برخی از شبهاتی که در سالهای اخیر از ناحیه بعضی از مأمورین دگراندیشان، زائران ایرانی را هدف گرفته است. از جمله این شبهات عبارت‌اند از: زیارت قبور، رجعت، تقیه، مصحف امام علی، سجده بر خاک و تربت امام حسین (ع)، غلوّ و غالیان و توسل.
آزموده‌ها (5): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، تهران، بعثه‌مقام معظم‌رهبری، چاپ 1، 1383، 59 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 5
ص: 651
. فروست: آزموده‌ها- 5.
مجموعه مطالبی درباره برخی موضوعات حج از جمله: آزموده‌های اسرار و معارف حج، بایدهای مناسک و تازه‌های فتاوا، نکاتی از آزموده‌های روحانیون، نقش روحانی کاروان، روانشناسی زائر است
آزموده‌ها (6): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1384، 72 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 6.
فروست: آزموده‌ها- 6.
مجموعهی آموزشی برای روحانیون کاروانهای حج است که در سه بخش با این عناوین تدوین یافته است: نکات فقهی عمره و حج، احکام کلی در حج، راهنمای فقهی اجرائی عمره و حج.
آزموده‌ها (7): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1384، 128 ص، پالتویی.
شابک: 3- 29- 7489- 964
عنوان دیگر: پیامهای ماندگار: بر اساس تجربه‌ها و توصیه‌های روحانیون و معین‌های کاروان حج در طرح ره‌آورد سفر حج- 1383.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 7
ص: 652
فروست: آزموده‌ها- 7
مجموعهای آموزشی برای روحانیون کاروانهای حج است. دربخش اول مبانی و اصول تبلیغ، در بخش دوم رهنمودهای تبلیغی به مبلغان، در بخش سوم تجربه‌ها و توصیه‌ها، در بخش چهارم نگاهی گذرا به ابعاد عبادی و سیاسی حج، و در بخش پنجم با عنوان «در حرمین شریفین» برخی آداب زیارت بیان شده است.
آزموده‌ها (8): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1385، 116 ص، پالتویی.
شابک: 3- 182- 493- 964
عنوان دیگر: پیامهای ماندگار: بر اساس تجربه‌ها و توصیه‌های روحانیون و معین‌های حج در طرح ره‌آورد سفر حج- 1384.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 8.
فروست: آزموده‌ها- 8
این نوشتار بر اساس «طرح ره‌آورد سفر حج» به عنوان مجموعه تجارب روحانیون در سفر حج، تدوین شده است. کتاب در سه بخش سامان یافته است. در بخش اول، بعضی از راهکارهای تبلیغی پیامبر را که در بردارنده رویکرد خاص میباشد بیان میشود. در بخش دوم سیمای حج در قرآن و روایات بررسی شده و در بخش سوم، به توصیه‌هایی که برگرفته از تجارب روحانیون، معینه‌ها و معین‌ها در حج سال 1384 میباشد پرداخته است.
آزموده‌ها (9): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره
ص: 653
، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1386، 95 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 9.
فروست: آزموده‌ها- 9
مجموعه دستورالعمل‌ها و راهکارها برای مدیریت کاروانها است. در این کتابچه آموزشی توصیه‌هایی برای روحانیون کاروانهای حج و عمره در نوع رفتار و آموزش زائران بیت‌الله الحرام آمده است.
آزموده‌ها (10): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، به کوشش واحد آموزش امور روحانیون، قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1387، 135 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 10.
فروست: آزموده‌ها- 10
مجموعه دستورالعمل‌ها برای روحانیون کاروانها است. این کتابچه آموزشی در هشت فصل، توصیه‌هایی به روحانیون درباره روش برخورد با زائران و نوع آموزش زائران بیان میکند. این آموزش‌ها هم شامل ارتباطات داخل کشور و هم داخل عربستان است.
آزموده‌ها (11): نگاهی به تجربیات و توصیه‌های روحانیون حج، به کوشش عباس ظهیری و عبدالرحیم کارگر محمدیاری (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 112 ص، پالتویی.
1- کارگر، رحیم؛ محمدیاری، رحیم
ص: 654
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و توصیه‌های روحانیون حج.
فروست: آزموده‌ها- 11
بررسی برخی از ابعاد معارف و فلسفه حج است. در فصل اول این نوشتار به اقتراح و پرسش و پاسخ با اساتید حوزه علمیه قم در خصوص اسرار و معارف حج و عبادت پرداخته شده است. و فصل دوم مطلبی با عنوان «آسان‌ترین شیوه محاسبه خمس» آمده است.
سوژه‌های‌سخن (در مکه‌و مدینه)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 115 ص، وزیری.
بررسی برخی از سوژهای سخن در مکه و مدینه است. انتخاب سوژه‌هایی در یک موضوع و شرح و تفسیر آنها میتواند مقدمه‌ای برای آشنایی وسیع‌تر و عمیق‌تر باشد. شرح و بیان سیمای مکه و مدینه، سیمای ابراهیم، پیامبر اسلام، ابوطالب و ائمه معصومین (ع)، نوشتن از توبه، دعا، عبادت و ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها و موارد دیگر اینچنینی همه سوژه‌هایی هستند که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است.
شرح وظایف و دستور العمل‌های مدیران و عوامل خدماتی (حج‌تمتع)،، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، 1375، چاپ 1، 123 ص، رقعی.
شرح وظایف و دستورالعمل‌های اجرایی مدیران و عوامل خدماتی سازمان حج و زیارت است. از مباحث کتاب می توان به موارد زیر اشاره کرد: آشنایی با بخشهای مختلف سازمان حج و زیارت، ضوابط و شرایط گزینش عوامل خدماتی، ثبت‌نام داوطلبان سفر، وسائل انفرادی و مسائل رفاهی، مسائل پزشکی و حوادث، تأمین و حفظ سلامت حجاج.
کتاب راهنما، مرورری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون و مدیران کاروانهای عمره
ص: 655
، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 67 ص، پالتویی.
مدیریت‌در کاروانهایحج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 88 ص، رقعی.
شابک: 7- 525- 763- 964
مجموعه مطالبی در زمینه اصول مدیریت و توصیه‌های سازمان حج و زیارت به عوامل اجرایی مراسم حج به خصوص مدیران کاروانها است. کتاب در چهار فصل با عناوین مدیریت علمی، مدیریت بحران، اخلاق مدیریت و مباحث تکمیلی سامان یافته است.
حیدری، ابراهیم (1) (متولد 1344)
سفر عشق: راهنمای‌حجاج‌و عوامل‌خدماتی‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 239 ص.
شابک:
x
- 31- 6455- 964
عنوان دیگر: راهنمای‌حجاج‌و عوامل‌خدماتی‌حج.
مجموعه شرح‌وظایف برای مدیران‌حج است.
مدیریت اقتضایی ویژه کارگزاران حج و زیارت، تهران، زعیم، چاپ 1، 1387، 159 ص، وزیری.
شابک: 2- 08- 8551- 964- 978
مجموعه وظایف و مسئولیت‌ها و راهکارهای اجرای صحیح مراسم حج و عمره توسط مسئولان زیارتی است که تحت عنوان مدیریت اقتضایی و در چهار فصل با بهره‌گیری از توصیه‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث و سیره معصومین ارائه شده است. نویسنده با تکیه بر مطالعات مدیریتی جدید از
1- حیدری سردابی، ابراهیم
ص: 656
اصول رفتار سازمانی در حج بحث کرده و در فصل اول مدیریت اقتضایی و استراتژیک را تحلیل نموده است. فصول بعدی به این عناوین اختصاص یافته: مدیریت فرهنگی، مدیریت بحران، مدیران موفق، مدیریت اخلاقی و ویژگیهای اخلاقی مدیران کاروانها.
رهبر، محمدتقی (متولد 1314)
ره‌توشه مبلغ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 204 ص، رقعی.
شابک: 9- 69- 7635- 964
عنوان‌دیگر: ره‌توشه‌مبلغ: ویژه‌حج.
مجموعه اطلاعاتی درباره روحانیون و تبلیغ و تأثیر و جایگاه آنها است. مطالب در هشت فصل تدوین شده و در حقیقت بحث اساسی آن تبیین تبلیغ و محتوای آن و شناخت مخاطب و راهبردهای تبلیغ و ابزار آن میباشد و اشاره‌ای هم به مسأله ارتباط حج و کار تبلیغ در موسم حج دارد. کتاب برای آشنایی مبلغین و روحانیون کاروانها با مسائل تبلیغی تهیه شده است.
سازمان حج و زیارت
حج: مدیریت در بحران، تهران، ویرایشِ علی ورسه‌ای، قم، نشر مشرقین، چاپ 1،، 224 ص، رقعی.
شابک: 6- 25- 5781- 964
قدم به قدم با مدیران ثابت و راهنمای سفر زیارتی عمره، به کوشش معاونت حج و عمره سازمان حج و زیارت، تهران، عترت نو، چاپ 1،، 278 ص، رقعی.
شابک: 6- 3- 91052- 600- 978
ص: 657
مجموعه حاضر به منظور استفاده کلیه عوامل اجرایی و خدماتی سفر زیارتی عمره و آشنایی با وظایف و مسئولیت‌هایشان تدوین شده است. فعالیت‌های فرهنگی در عمره، شرح وظایف مدیران، راهنمای عمره و مدیران و عوامل ثابت خدماتی، امنیت سفر، و بیمه زائران عمره مفرده عناوین مورد بحث در کتاب هستند.
قدم به قدم با مدیران حج تمتع، تهران، مؤسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند، چاپ 1، 1387، 130 ص.
بررسی طرح‌هایی برای بهبود وضع حج و کاروانها است. نیز گزارش از برنامه‌ریزی‌های حج، اجرای بهتر تدارکات، آموزش مدیران حج و شرح وظایف آنها است.
قدم به قدم با مدیران حج تمتع، گردآوری معاونت حج و عمره سازمان حج و زیارت، تهران، عترت نو، چاپ 1، 1388، 500 ص.
شابک: 7- 6- 91052- 600- 978
همراه‌با کارگزاران‌حج، تهیه‌و تنظیم‌اداره‌کل برنامه‌ریزی‌و نطارت سازمان‌حج‌و زیارت، قم، مشرقین، چاپ 1، 1381، 103 ص، رقعی.
شابک: 5- 51- 5781- 964
گزارشی از وضعیت مدیریت کاروانها است. این کتاب به منظور آشنایی حجاج، مدیران و معاونان کاروانهای حج با مراحل سفر به مکه، نیز انجام مناسک حج تدوین شده است. نگارنده در این کتاب کلیه وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های مدیران، معاونان، پزشکان، آشپزان و عوامل اجرایی کاروان را شرح داده، و در خاتمه عوامل خدماتی (ثبت‌نام کنندگان، نظافت‌چی‌ها، حمل کنندگان بارها، حمل کنندگان علائم راهنمایی) کاروان حج را به طور جداگانه معرفی کرده است.
ص: 658
همگام با حجاج، تهیه‌و تنظیم اداره‌کل برنامه‌ریزی‌و نطارت‌سازمان‌حج‌و زیارت، قم، مشرقین، چاپ 1، 1381، 64 ص، جیبی.
شابک: 7- 50- 5781- 964
سعادتمند، رسول و مدبر (اسلامی)، علی (1)
راهنمای برنامه‌های آموزشی حج تمتع، قم، تسنیم، 1383، 87 ص، رقعی.
عارف‌زاده، محمدامین
مبانی نقشه‌خوانی: ویژه کارگزاران حج و زیارت، به کوشش سازمان حج و زیارت، مرکز آموزش کارگزاران. تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 48 ص.
شابک: 3- 159- 540- 964- 978
فلاح‌زاده، محمدحسین (متولد 1339)
احکام‌فقهی- اجرایی‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 118 ص، پالتویی.
شابک: 0- 09- 5400- 964
مجموعهای از دستورالعمل‌ها و وظایف و احکام اختصاصی کارگزاران مثل روحانیون و مدیران کاروانها است. این کتاب اختصاص به کارگزاران حج دارد و در چهار بخش گردآوری شده است. بخش اول، احکام‌فقهی- اجرایی‌حج ویژه روحانیون کاروان‌هاست. بخش دوم، احکام‌فقهی- اجرایی‌حج ویژه عوامل اجرایی کاروانها. بخش سوم، نکات فقهی عمره و حج و بخش چهارم، احکام کلی عمره و حج میباشد.
1- اسلامی، علی
ص: 659
لقمانی، احمد
نکته‌ها و گفته‌های حج و عمره: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران، قم، بهشت بینش، چاپ 1، 1388، 240 ص، رقعی.
شابک: 9- 29- 7877- 964- 978
عنوان دیگر: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران.
بیان برخی نکات لازم و ضروری درباره حج و جوانب مختلف آن است. نویسنده در تعریف این کتاب بیان داشته که این کتاب، اثری برای پاسخگویی به سه پرسش پیش از سفر شامل: 1- کجا می‌رویم؟ 2- چرا می‌رویم؟ 3- چگونه باید برویم؟ و یک سؤال پایان سفر یعنی: چگونه باید بازگردیم؟ است. بر همین اساس مطالب این کتاب در بخشهایی با عناوینی از جمله: با عربستان آشنا شویم؛ پیش از سفر بخوانیم؛ هنگام سفر بخوانیم و بدانیم؛ تفاوت اعمال ما و اهل تسنن؛ سلسله اعمال عبادی در سفر؛ سیری در مدینه؛ فضیلت و آداب زیارت رسول خدا؛ بقیع و آرمیدگان در آن؛ مساجد و اماکن مدینه؛ مکه، جلوه‌ها و جاذبه‌ها؛ اعمال عمره مفرده و ... تهیه شده است.
مرکز تحقیقات حج
شرح وظایف گروههای ارشاد کاروانهای حج، قم، نشر مشعر، بی‌تا.
فصل دوم: اسناد گزارشی
بابایی، رضا (متولد) و جوانفکر، علی‌اکبر (متولد 1338)
کتاب حج: گزارش حج سال ض. ق، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 416 ص، وزیری.
شابک: 0- 141- 540- 964- 978
عنوان دیگر: گزارش حج سال ض. ق.
گزارشی از چگونگی برگزاری مناسک حج در سال 1386 (1428 قمری) است. نویسندگان، این مجموعه را در پنج بخش تهیه و تنظیم کردهاند. در بخش نخست، مروری به ویژگیهای مهم و برجسته حج 86 شده است. در بخش دوم، گزارش‌گونه‌ای از فعالیت‌ها و برنامه‌های پیش از حج آمده است. «حج 86 در آیینه آمار» عنوان بخش سوم کتاب است که در آن زبان آمار، گزارشی روشن از وضعیت‌ها و موفقیت‌های حج 86 به خواننده میدهد. بخش چهارم کتاب، روزشمار یا کرنولوژی حج 86 است. خدمات فرهنگی، اجرایی، بهداشتی، اسکان، حمل‌ونقل و مانند آنها در فصل پنجم کتاب گزارش شدهاند. در این بخش، به‌تفکیک خدمات بخشهای مختلف بعثه و سازمان حج گزارش شده است. بخش پایانی
ص: 660
کتاب «خواندنی‌ها و اخبار پراکنده» است که حاوی اطلاعاتی درباره حجگزاری کشورهای دیگر است. خواننده این فصل، پس از مطالعه این قسمت از کتاب میتواند به مقایسه واقع‌بینانه‌ای میان حج‌کشورهای اسلامی دست یابد.
بیات، حجت‌الله (متولد 1347) و اسحاقی، سیدحسین (1) (متولد 1341)
حج 29: گزارش حج سال ه. ق، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 598 ص، وزیری.
شابک: 3- 195- 540- 964- 978
عنوان دیگر: گزارش حج سال ه. ق.
گزارشی از برگزاری مراسم حج در سال 1387 (1429 قمری) است. کتاب در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول به فعالیت‌های پیش از سفر حج و به ویژه هفته حج اختصاص داده شده و در واقع آینه‌ی اقدامات در ایران است. فصل دوم بازتاب تلاش‌های معاونت‌ها، مدیریت و واحدهای بعثه مقام معظم رهبری و نیز ارزیابی عملکرد آنها است. فصل سوم به عملکرد و چگونگی حجگزاری و مخاطبان حج، اعم از کاروانها و زائران مربوط میشود. فصل چهارم، بازنمایی همکاری‌های سازمان‌ها و نهادهایی است که در تدارک و سازماندهی عملیات بزرگ حج سهیم بوده‌اند. فصل پنجم به تمهیدات، اقدامات و برنامه‌های فرهنگی و اجرایی کشور عربستان برای برگزاری حج 1429 قمری پرداخته است و بالاخره در فصل آخر چگونگی حجگزاری، آمار و اخبار حاجیان سایر کشورهای جهان منعکس شده است.
پورغفاری‌لاهیجی، آزاده (متولد 1352)
شاخص‌های‌فرهنگی: وضعیت‌حج‌و زیارت‌در کشور در سالهای تا، تهیه‌کننده آزاده‌پورغفاری لاهیجی، لادن‌بلوریان‌کاشی، زیرنظر غلامعلی‌طبرسا، ویرایشِ علی‌علی‌محمدی، تهران، وزارت‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی، معاونت‌طرح‌و برنامه‌ریزی‌و تحول‌اداری، دفتر طرح‌و برنامه‌ریزی،، رحلی.
شابک: 3- 2- 95533- 964
عنوان دیگر: وضعیت‌حج‌و زیارت‌در کشور در سالهای تا
فروست: نشریه‌آماری‌و تحلیلی‌فرهنگی‌و هنری- 13
جعفریان، رسول (متولد 1343) و خسروی، محمدعلی
با کاروان ابراهیم در سال 71، ویرایشِ علی موسوی گرمارودی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1371، 357 ص، وزیری.
گزارشی از فعالیت‌های بعثه مقام معظّم رهبری و سازمان حج و زیارت در سال 1371 است که در هشت فصل تدوین یافته است. در فصل اوّل و با عنوان «آهنگ راه»، از فعالیت‌های بعثه قبل از موسم حج سخن رفته است. در فصل دوّم و با عنوان «راویان حضور» گزارش استقرار بعثه مقام معظم رهبری است و چگونگی فعالیت‌های بعثه در حرمین شریفین. دیدارهای مختلف نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست زائران ایرانی با اشخاص و گروههای مختلف نیز در این بخش گزارش شده است. در فصل سوّم از نقش روحانی و هدایت‌گری فکری و معنوی زائران سخن رفته است. فصل چهارم با عنوان «یاد یاران»، از گسترده ترین فصلهای
1- اسحاقی، ابوسجاد
ص: 661
کتاب است و گزارش مراسم و اجتماعات است. در فصل پنجم با عنوان «رنگ بی رنگی» حجگزاری مسلمانان گزارش شده است. در فصل ششم چگونگی اجرای این سفر عظیم الهی و تلاش گسترده سازمان حج و زیارت در سامان دادن به آن گزارش شده است. فصل هفتم و با عنوان «در حاشیه حج» کوتاه است اما خواندنی. فصل هشتم با عنوان «میقات در آینه» ویژه گفتگوهایی است با متفکران و عالمانی که توفیق زیارت یافته‌اند و در این دیدارها از دریافت‌ها، و دیدگاههای خود درباره حج و مسائل جهانی سخن گفته‌اند.
جعفریان، رسول (متولد 1343)
با کاروان‌صفا: گزارش‌حج‌سال، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 600 ص.
شابک: 4- 66- 7635- 964
عنوان دیگر: گزارش‌حج‌سال.
گزارش نسبتاً جامعی برای نشان دادن بخشی از تلاش‌ها و کوشش‌های انجام شده در جهت رفاه حال حجاج است. شالوده کتاب که گزارش عمومی از حج سال 1382 شمسی است بر پایه گزارش‌های تهیه شده واحدهای مختلف بعثه مقام معظم رهبری و تلاش نویسنده، استوار است. برخی از منابع تدوین کتاب، مصاحبه و شماری برگرفته از روزنامه‌های عربستان و بخشی هم مشاهدات و تحلیلهای شخصی نویسنده است.
رجبی، محمدحسین (متولد 1338)
حج: گزارش حج سال ه. ق برابر سال ه. ش، به کوشش حوزه
ص: 662
نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 480 ص، وزیری.
شابک: 8- 019- 540- 964
عنوان دیگر: گزارش حج سال ه. ق برابر سال ه. ش.
گزارشی از حج سال 1384 شمسی (1426 قمری) است. نگارنده با حضور در اماکن زیارتی و مراحل مختلف حج، آن را به رشته تحریر درآورده است. نویسنده در این امر از حضور در برنامه‌های مختلف، ستاد خبری بعثه، نشریات بعثه مقام معظم رهبری، برخی روزنامه‌های سعودی و اسناد و مدارک و گزارش عملکرد بخشهای مختلف بعثه، استعانت جسته و مجموعهای کامل از تمام مراحل و وقایع حج، اعم از مقدّمات حج، گزارش روزشمار حج 26 و فعالیت معاونت‌ها و واحدهای مختلف بعثه در مکه و مدینه و نیز برگشت از حج را به ثبت رسانده است.
سازمان حج و زیارت
آشنایی با برنامه‌های امور حج و زیارت و سخنی با روحانیون، ناظرین و سرپرستان کاروانهای حج، تهران، سازمان حجّ و زیارت و امور خیریه، چاپ 1، 1364، 56 ص، رقعی.
با کاروان ابراهیم (ع): گزارشی مکتوب از عملیات اجرایی حج تمتع یکهزار و سیصد و هشتاد و شش، قم، سازمان حج و زیارت، چاپ 1، 1387، 656 ص، وزیری.
عنوان دیگر: گزارشی مکتوب از عملیات اجرایی حج تمتع یکهزار و سیصد و هشتاد و شش.
ص: 663
گزارشی مفصل از عملیات اجرایی حج تمتع و اقدامات و فعالیت‌های ستادهای مختلف اجرای مراسم حج در سال 1386 در ایران است.
هر کدام از مسئولین ستادهای مکه و مدینه، اقدامات و فعالیت‌های دینی و فرهنگی خود را به تفکیک بیان کرده و امکانات، جداول و وضعیت گروههای اعزامی را به همراه هزینه‌ها و مخارج توضیح داده و عملکرد ستادها را بررسی کردهاند. علاوه بر اینها، کارنامه گروههای ستادی و مصاحبه‌های رئیس سازمان حج و زیارت و نامه‌ها و پیامهای مختلف در این مجموعه منعکس شده است.
سعی با صفا: گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتّع 85، قم، سازمان حج و زیارت، چاپ 1، 1386، 431 ص، وزیری.
عنوان دیگر: گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتّع 85.
گزارشی از مراسم حج تمتع در سال 1385 شمسی و مجموعه خدمات و برنامه‌ریزی‌های مناسب برای برگزار شدن این مراسم است. شرح عملکرد همه بخشهای ستادها، حمل و نقل، بهداشت و درمان، اطلاعرسانی، و مخابرات در ارائه خدمات به زائران در این کتاب به تفصیل آمده است. در پایان ارزیابی آماری و تحلیلی از حج تمتع سال 85 و نقاط قوت و ضعف عملکرد مسئولان و بخشهای اجرایی انجام شده است.
گزارش عملیات اجرایی حج/ ق، تدوین دفتر ریاست و روابط عمومی سازمان حج و زیارت، تهران، سازمان حج و زیارت،، 132 ص.
گزارشی مفصل از عملیات اجرایی حج تمتع و اقدامات و فعالیت‌های ستادهای مختلف اجرای مراسم حج در سال 1374 است.
گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتع 87 (1429 قمری)، قم، دانش، چاپ 1،
ص: 664
1388، 646 ص، وزیری.
کارنامه حج سال 1387 است که در قاالب گفت‌وگوها، گزارش، خبر، و ... به رشته تحریر درآمده است. در این کتاب، گزارش جامعی از عملیات اجرایی حج تمتع و اقدامات نهادهای مختلف که در حج سال 1387 حضور داشته‌اند، آمده است.
همراه با حج 81، ویرایش علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 304 ص، رقعی.
مجموعه مطالبی درباره برخی امور اجرایی حج است. در این کتاب پس از معرفی تشکیلات سازمان حج و زیارت و وظایف قانونی این سازمان، نهادها و ستادهای دست‌اندر کار امر حج در ایران و عربستان معرفی شده و درباره شیوه ثبت نام متقاضیان سفر حج توضیح داده میشود. در ادامه به نقش و اهمیت آموزش حجاج و دست‌اندر کاران حجاج اشاره شده و مطالبی درباره موضوعات ذیل نیز آمده است: هزینه سفر حج سال 1381، فراخوان زائران حج سال 1381، جایگاه نظارت و ارزشیابی در حج، نقش رایانه در حج، سیر تحول در تامین مسکن حجاج ایرانی، بهداشت و درمان در سفر حج، حمل و نقل هوایی و زمینی حجاج، هشدارهای انتظامی در مورد مواد مخدر، مسائل ارتباط تلفنی حجاج ایرانی، لوازم انفرادی حجاج، ارز و خرید سوغات و سخنی چند با کارگزاران و زائران حج سال 1381.
سرهنگی، مرتضی (متولد 1332)
سیمای حج در سال 70، تهیه و تنظیمِ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، گروه کتاب حج (نویسندگان همکار: عبدالله‌گیویان، هدایت‌الله
ص: 665
بهبودی (1))، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، چاپ 1، 1371، 396 ص، وزیری.
گزارش حج سال 1370 به عنوان وضعیتی غیر منتظره است. چون نخستین حج پس از ارتحال حضرت امام خمینی، و پس از سه سال ممنوعیت ورود زائران ایرانی به مراسم حج بود. کتاب حاضر، گزارشی از فعّالیت بعثه مقام معظم رهبری است که به صورت روزانه تدوین شده است.
این مجموعه، از حکم مقام معظّم رهبری به مرحوم حاج احمد آقا خمینی، برای سرپرستی حجاج ایرانی آغاز و به ارائه گزارش جناب آقای ری شهری به مقام معظّم رهبری، پس از بازگشت از حج، پایان میپذیرد. پیام مقام معظّم رهبری درباره مراسم برائت از مشرکان، نیز ضمیمه کتاب است.
طالقانی، سیدعبدالوهاب
آشنایی‌با مقررات‌عربستان، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 95 ص، رقعی.
شابک: 9- 24- 7635- 964
معرفی قوانین و مقررات حج در عربستان است. این کتاب در شش فصل، اطلاعات لازم را در مورد مقررات کشور عربستان و برخی اطلاعات دیگر درباره حجگزاری در اختیار مدیران و معاونان کاروانها قرار میدهد. اطلاعات داده شده در کتاب عبارت‌اند از: آشنایی با حج برخی کشورهای اسلامی، آشنایی با مؤسسه‌های حج عربستان و مقررات و تعلیمات حج این کشور، مراسم و جشن‌های رسمی در زمان حج، آشنایی با برخی از مقررات عربستان در ارتباط با امور حجاج، نقش ستادهای
1- متولد 1339
ص: 666
مکه مکرمه و مدینه منوره، دانستنیهای لازم در عربستان برای کارگزاران حج و عمره.
مختاری، رضا (متولد 1342)
حج 25: گزارشی از حج گزاری سال 1425 قمری برابر با سال 1383 شمسی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 696 ص، وزیری.
شابک: 3- 92- 7635- 964
عنوان‌دیگر: گزارشی‌از حجگزاری سال 1425 قمری برابربا سال 1383 شمسی.
گزارشی از نحوه برگزاری مناسک حج در سال 1383 (1425 قمری) است. نویسنده به شیوه میدانی این مجموعه را در سه فصل تهیه و تنظیم کرده است. مؤلّف به دید و بازدید مسئولان بعثه مقام معظم رهبری و مصاحبه و ملاقات‌ها، سمینارها و سخنرانی آنان در مقاطع مختلف پرداخته سپس به چگونگی برگزاری مناسک حج از جمله کوچ به عرفات و وقوف در مشاعر مقدّسه، رمّی جمرات، قربانی و برائت از مشرکان اشاره کرده است؛ و در بخش دوّم به فعالیت‌های مختلف بعثه از جمله تنظیم کاروانها، اطّلاع‌رسانی و تبلیغات اشاره دارد، و در بخش پایانی به فعالیت سایر بعثه‌ها و ضرورت‌ها و بایدهای حج در اثبات هلال، خرید سوغات، نحوه بازگشت حاجیان و ولیمه آنان سخن گفته است.
مهدویان، حسن (متولد 1343) (به کوشش)
حج: گزارش حجگزاری ایرانیان در موسم حج سال هجری قمری آذر و دی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 525 ص، وزیری.
ص: 667
شابک: 1- 061- 540- 964- 978
عنوان دیگر: گزارش حجگزاری ایرانیان در موسم حج سال هجری قمری آذر و دی.
گزارشی از برگزاری مناسک حج در سال 1385 (1427 قمری) است. نویسنده این مجموعه را در شش بخش تهیه و تنظیم کرده است. بخش اول به رخدادهای پیش از سفر اختصاص داده شده است. در بخش دوم مقدمات حج که گزارشی است از فعالیت‌های نهادهای درگیر در امور حج آمده است. روزشمار حج 27 عنوان بخش سوم کتاب است. گفت‌وگو با مسؤولان درباره عملکرد بعثه و ستاد در حج 85، شنیدنی‌هایی درباره حج در مصاحبه با برخی شخصیت‌ها و زائران بیت‌الله الحرام، و مطالب گوناگون حج 85 و حج گزاری ایرانیان عناوین سه بخش دیگر این گزارش هستند. در پایان کتاب نیز گزارش‌هایی تصویری از بعضی مراسم و دیدارها آمده است.
مهدوی‌راد، محمد علی (متولد 1334) و جعفریان، رسول
با کاروان عشق، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1372، 434 ص، وزیری.
گزارشی از ابعاد مختلف مراسم حج سال 1372 است. در پیش‌درآمد کتاب سخن از حریم دوست است و حال و هوایی که زائران در آن دیار دارند. در بخش حج و مسائل فرهنگی، تلاش‌های روحانیان و چگونگی رسالت آنان و اهمیت روشنگری درباره گره‌های فقهی در پرتو واقعیت‌های جاری بررسی شده است. حج و مسائل سیاسی، از دیگر بخشهای کتاب است که گزارشی تحلیلی از نگاه زائران به انقلاب اسلامی، شخصیت حضرت امام و جریان‌های جهان اسلام است. چگونگی جلوگیری حکومت سعودی از انجام مراسم برائت از مشرکین، بازتاب‌های مراسم و چگونگی برگزاری آن در سرزمین منی بخش دیگری از کتاب را
ص: 668
به خود اختصاص داده است. گزارش تفصیلی سمینارها و تجمّع‌ها و گزیده‌ای از گزارش‌های دیدار زائران با نماینده ولیّ فقیه و سرپرست زائران ایرانی و سخنان چهره‌های علمی و روحانی و نیز مصاحبه‌ها با شخصیت‌های علمی و فکری، زائران و کسانی که سالیان دراز توفیق دیدار دیار دوست را داشته‌اند از دیگر بخشها است و خواننده را با ابعاد معنوی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی آن دیار آشنا خواهد ساخت. و بالأخره درفصل پایانی با عنوان «در خدمت زائران»، گزارش تفصیلی تلاش‌های اجرایی سازمان حج و زیارت در برگزاری حج آمده است.
ص: 669
بخش دهم تشرف و نیایش
اشاره
توضیح: در همه‌ی فرهنگ‌های دینی معبود در مقام و مرتبه عالی است و عابد در صدد رسیدن و تقرب به آن مقام است. از اینرو، عابد در واقع زائر است و با تشرف به وادی معبود، سیر و سلوک را آغاز میکند.
دو واژه حج و زیارت در فرهنگ اسلامی و به ویژه در فرهنگ ایرانی و شیعی عنوانی است که جنبههای مقصد، راه و چگونگی پیمودن راه و رسیدن به مقصود را می‌نمایاند. حج؛ نمایانگر سیر و سلوک معنوی انسانها در محدوده‌ی خانه خدا و بیت‌الله الحرام است. اما زیارت؛ تشرف، گام‌نهادن، به پابوس رفتن و ملاقات دیگر اماکن متبرک است. برخی مسلمانان اماکن زیارتی را منحصر به مسجد النبی دانسته و برخی مثل شیعیان قلمرو زیارتگاهها را توسعه داده و اماکن متبرک فراوانی را به قلمرو آورده‌اند. همین نکته منشأ اختلافات کلامی بین فریقین شده و منازعاتی در باب مباحث چون مشروعیت توسل، تبرک و شفاعت را در پی داشته است.
بهرحال زیارت یا تشرف و مشرف‌شدن به درگاه بزرگان دین از جهات مختلف اهمیت فوق‌العاده دارد به ویژه تأثیرهای فردی و اجتماعی آن به اندازه‌ای است که میتواند به جامعه مصونیت بخشد و جامعه را از آلودگی‌ها و خبائث دور نماید.
به دلیل اهمیت زیارت در جنبه‌ی نظری و کلامی و هم در بُعد اخلاقی و تأثیرگذاری آن، باید بخشی را به این مبحث اختصاص می‌دادیم. با اینکه
ص: 670
در دیگر بخشها ضمناً به زیارت پرداخته‌ایم؛ برای نمونه در بخش نخست، تاریخ و جغرافیای حج و زیارت مطرح است یا در بخش ادبیات و هنر، منابع مربوط به حج و زیارت آمده است، اما به دلیل اهمیت زیارت، یک بخش ویژه هم به زیارت اختصاص یافت.
محتوای این بخش عناوینی است که در دیگر بخشها به آن نپرداخته یا کمتر به آنها پرداخته‌ایم و نیاز به تکمیل داشت. از اینرو مطالب این بخش در شش فصل تنظیم و سامان یافته‌اند: فلسفه و هدف؛ فضیلت‌ها؛ آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی؛ شبهه‌شناسی؛ زیارتنامهها؛ دعای عرفه. از این شش فصل، فصلهای اول تا سوم را قبلًا در بخش عرفان، اخلاق و کلام که بخش سوم این مجموعه است، داشتیم و ذیل آنها اطلاعات حج و زیارت و به ویژه حج آمده است. ولی در این بخش فقط اطلاعات زیارت میآید. اما سه فصل دیگر که گزارش منابع مربوط به شبهه‌شناسی، زیارتنامهها و دعای عرفه است، جدید است. لازم به توضیح است که علت آوردن اطلاعات درباره دعای عرفه، ارتباط این دعا با موسم حج و سرزمین عرفات است.
در باب چکیده‌ها ذکر این نکته لازم است که همه منابع چکیده ندارند، مثلًا آثاری که عنوان آنها گویای محتوای اثر است، چکیده ندارند. اما آثاری که عنوان گویا ندارند فقط اگر قابلیت داشته‌اند، چکیده کامل تدوین شده در غیر اینصورت فقط یک تا سه سطر راجع به مطالب مهم و برجسته اثر میآید.
فصل اول: فلسفه و هدف
احمدی، حسن
سرّ دیدار: اسرار نهفته در دیدار و زیارت خداوند و انبیا با اباعبدالله الحسین (ع)، قم، طوبای محبت، چاپ 1، 1384، 245 ص، رقعی.
شابک: 4- 09- 8894- 964
عنوان دیگر: اسرار نهفته در دیدار و زیارت خداوند و انبیا با اباعبدالله الحسین (ع).
این نوشتار، حاوی مطالبی است در باب دیدار و زیارت خداوند و انبیاء با امام حسین (ع) که با استناد به آیات، روایات و احادیث بیان گردیده است. بر این اساس، نگارنده، پس از بیان معنا و انگیزه زیارت، مباحثی از این دست را مطرح می‌سازد: خداوند مشتاق دیدار حسین (ع)، انبیا در دیدار سرزمین کربلا، سر ارتباط در دیدارهای فامیلی، آشنایی و زیارت حیوانات از کربلا، اساس عجایب امور و علت رفع گرفتاری‌ها و بیماری‌ها، و آثار زیارت به حسب شناخت و مراتب دیدارکننده.
احمدی اشتهاردی، ایوب (متولد 1335)
به سوی نور با زائران، تهران، ایوب احمدی
ص: 671
اشتهاردی، چاپ 1،، 472 ص.
شابک: 8- 4551- 04- 964- 978
بررسی برخی از جوانب زیارت و زیارتگاههای اسلامی است. نویسنده به فلسفه و راز و رمزهای نهفته در زیارات معصومین (ع) پرداخته است.
چنارانی، محمدعلی (متولد 1338)
زیارت در اسلام و ادیان دیگر، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1،، 100 ص.
شابک: 7- 313- 971- 964- 978
بررسی فاسفه زیارت بر اساس احادیث و رآیات و نظریات متکلمان بزرگ شیعه است.
حسینی، سیدمحمد
بررسی‌کوتاهی پیرامون زیارت، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 222 ص، وزیری.
بررسی مفهوم زیارت و جایگاه آن در اسلام- به ویژه در مذهب تشیع- است. نویسنده با استناد به منابع و مآخذ مهم اسلامی، به تبیین ابعاد معنایی و معنوی زیارت پرداخته و دورنمایی از این مفهوم را ارائه کرده است. از دیگر ویژگیهای این کتاب، معرفی مهمترین کتب زیارتی شیعه است که در پایان این اثر آمده است.
حسینی ادیانی، سیدابوالحسن (1) (متولد 1334)
زیارت عارفانه: زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه
1- ادیانی، سیدابوالحسن
ص: 672
، تهران، قائم، چاپ 1، 1386، 216 ص، رقعی.
شابک: 3- 89- 6139- 964- 978
بررسی اهمیت، آثار و برکات زیارت، مشروعیت آن و معرفی اماکن معروف زیارتی مدینه است. ذیل اماکن زیارتی مدینه به معرفی مراقد و مساجد، زیارتگاههای شخصیت‌های مقدس، صحابه و یاران پیامبر و حوادث تاریخی مربوط به این اماکن میپردازد. مسجد و روضه شریف نبوی، مأذنه بلال، محراب پیامبر، بقیع، مراقد دختران پیامبر، قبور عمه‌های رسول خدا، همسران پیامبر، قبور امامان شیعه و مساجد سبعه و مسجد قبا از دیگر اماکن زیارتی است. بخش اول تا سوم به تاریخ زیارت، زیارت از دیدگاه اسلام و فلسفه و اسرار و آثار زیارت اختصاص یافته است.
حسینی شیرازی، سیدصادق
راز زیارت کربلا: نگاهی روایی به زیارت امام حسین علیه السلام، به کوشش مسعود بهنام و محمد خنیفر زاده، قم، رشید، چاپ 1،، 72 ص، رقعی.
عنوان دیگر: نگاهی روایی به زیارت امام حسین علیه السلام.
بررسی زیارت عاشورا از منظر روایات است که طی مصاحبهای با آیتالله سیدصادق شیرازی تهیه شده است. در این کتاب مباحث متعددی درباره زیارت امام حسین (ع) وجود دارد از جمله: وجوب زیارت حضرت سیدالشهدا علیه السلام بر هر مرد و زن مؤمن؛ خاک کربلا و تأثیر والای آن در شکستن حجاب ها؛ شأن و جایگاه آب فرات؛ پیامبران الهی و زیارت امام حسین علیه السلام؛ مباهات خدای سبحان به زوار سیدالشهدا
ص: 673
علیه السلام؛ رابطه زیارت حضرت سیدالشهدا علیه السلام با مسائلی چون طول عمر، آمرزش گناهان و مغفرت الهی؛ امام حسین علیه السلام و طلب مغفرت برای زوار؛ زائران امام حسین علیه السلام و اجابت دعا؛ زیارت حضرت سیدالشهدا علیه السلام در حالت ترس و ...
دانیالی، مجید
زیارت‌چیست؟ زائر کیست؟، مشهد، دانشگاه‌فردوسی، مؤسسه‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1، 1375، 63 ص، پالتویی.
توضیحاتی درباره فلسفه و آداب و رسوم زیارت است.
ساعدی، محمد
ثقافه الزیاره عند اتباع اهل البیت (ع)، قم، دارالهدی، چاپ 1، 1384، 336 ص، وزیری.
شابک: 8- 074- 497- 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد فرهنگ زیارت از جمله فلسفه و هدف و تأثیر زیارت از دیدگاه معصومین (ع) است. مؤلف در این کتاب که به زبان عربی نوشته شده موضوع فرهنگ زیارت را از دیدگاه و پیروان اهلبیت (ع) بررسی نموده و پس از بیان مقدمه‌ای دربارهی فرهنگ زیارت در شش فصل و دو پیوست به این مطالب مهم اشاره کرده است: رسالت و فلسفه‌زیارت، بهره‌های اعتقادی زیارت، تاثیرات روحی و روانی و عرفانی زیارت، اعمال پیش از زیارت و هنگام زیارت، و آداب مخصوص زیارت امام حسین (ع)، تجزیه و تحلیل زیارت امام حسین (ع) از دیدگاههای مختلف جنبههای فرهنگی و تمدن زیارت و سرانجام پیشنهادهایی در خصوص جوانب مختلف زیارت و هنر و فرهنگ زیارت، نمونه‌های شعری دربارهی فرهنگ زیارت و نمونه‌هایی از زیارتنامهها.
ص: 674
عابدی، احمد (متولد 1339)
فلسفه‌زیارت: ترجمه‌و شرح‌رساله‌زیاره القبور فخر رازی (1)، قم، زائر، چاپ 1،، 138 ص، رقعی.
عنوان دیگر: ترجمه‌و شرح‌رساله‌زیاره القبور فخر رازی.
بررسی تأثیر فردی و اجتماعی و هدف از تشریع زیارت در فرهنگ اسلامی و مشروعیت زیارت است. این کتاب، ترجمه و شرح رساله زیاره القبور فخر رازی است. این رساله، یکی از مهمترین کتابهایی است که در اثبات عقلی و نقلی زیارت، به رشته تحریر درآمده است. مصحح این رساله، علاوه بر ترجمه و شرح آن، دیدگاههای دانشمندان مسلمان درباره زیارت قبور را نیز یادآور شده که بر غنا و ارزش کتاب افزوده است.
علوی، عادل (2) (متولد 1955)
الانفاس‌القدسیه فی‌اسرار الزیاره الرضویه، قم، المؤسسه الاسلامیه‌العامه للتبلیغ‌و الارشاد، چاپ 1، ق/، 66 ص.
شابک: 4- 07- 5915- 964
فروست: مؤسسه رسالات اسلامیه
عنوان‌دیگر: رساله الانفاس القدسیه‌فی اسرار الزیاره الرضویه
1- فخر رازی، محمدبن عمر
2- علوی لاجوردی، عادل
ص: 675
علی‌آبادی، احمد (متولد 1338)
نقش زیارت در فرهنگ و نظام اندیشه اسلامی، تهران، عابد، چاپ 1،.
بررسی فلسفه زیارت و مشروعیت، هدف و فلسفه آن در فرهنگ اسلامی است.
علیخانی، علی‌اکبر (متولد 1347)
شهید و شهادت‌در ادعیه‌و زیارات، با همکاری مرتضی‌بحرانی، به کوشش‌دفتر تحقیق‌و پژوهش بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، تهران، بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، نشر شاهد، چاپ 1،، 259 ص.
شابک: 3- 92- 6489- 964
بررسی فلسفه زیارت به ویژه جایگاه شهید و شهادت در متون زیارتی است.
فجری، محمدمهدی
زیارت چراغی در مسیر هدایت، قم، زائر، چاپ 1، 1388، 112 ص، جیبی.
شابک: 0- 075- 180- 964- 978
بررسی زیارت از جنبههای مختلف به ویژه مشروعیت و فلسفه و اسرار آن است. در فصل اول با عنوان «زیارت در اسلام» زیارت خانه خدا و معصومین (ع) و نیز زیارت شهدا و اهل قبور بررسی شده است. «اسرار زیارت» عنوان فصل دوم است که در آن فلسفه زیارت آمده است. فصل سوم به پاسخ به برخی شبهات وارده در باب زیارت اختصاص یافته است. آداب زیارت و آسیب‌شناسی زیارت موضوعاتی هستند که در فصول بعدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
ص: 676
فخار اصفهانی، باقر
سقای معرفت: راز زیارت امامان معصوم صلوات الله علیهم و حضرت ابا الفضل علیه السلام، قم، خلق، چاپ 1، 1385، 180 ص، وزیری.
شابک: 1- 60301- 964- 978
عنوان دیگر: راز زیارت امامان معصوم صلوات الله علیهم و حضرت ابا الفضل علیه اسلام.
مجموعه آموزه‌های دینی و شیعی است در بیان آداب زیارت اهل بیت (ع) که در هفت فصل و با استناد به احادیث و زیارتنامهها تدوین یافته است. در این کتاب ضمن اینکه از مراتب معرفت و اهمیت زیارت و احکام آن بحث میشود، توضیحاتی در فضایل و مناقب اهل بیت (ع) و اسرار زیارت آنها و فضایل حضرت ابوالفضل العباس همراه با گزیده‌ای از زیارتنامهها ذکر شده است.
محدثی، جواد (متولد 1332)
زیارت، تهران، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، چاپ 1، 1371، 168 ص، وزیری.
تلخیص
زیارت، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1377، 83 ص، پالتویی.
شابک: 6- 50- 6293- 964
بررسی حج و زیارت از برخی جنبه‌ها مثل پیوند حج و زیارت با رهبری جامعه اسلامی، فلسفه زیارت و مشروعیت آن است، نقش تربیتی زیارت و نقش معنوی حج و زیارت و حج و استفاده سیاسی از آن در طول تاریخ بررسی و تحلیل شده است.
ص: 677
میرداماد، سیدعبدالمجید (متولد 1336)
فلسفه زیارت اهل قبور، قم، مهدیه، چاپ 1، 1384، 143 ص، رقعی.
شابک: 2- 27- 7262- 964
عنوان روی جلد: فلسفه زیارت اهل قبور: پاسخ به شبهاتی پیرامون زیارت پیامبر اسلام ...
تحقیقی است درباره زیارت اهل قبور و پاسخ به شبهات وهابیون در تحریم آن. نویسنده با بهره جستن از منابع روایی اهل‌سنّت ضمن اشاره به آثار و فواید زیارت اهل قبور در ازدیاد ایمان و یادآوری مرگ و رستاخیز به بررسی دلایل جواز این عمل میپردازد و دلایل آن را از منظر فطرت، قرآن، روایات و سیره مسلمانان برمی‌شمارد، و روایاتی از طریق اهل‌سنّت در جواز زیارت پیامبر (ص) و از طریق امامیه در اهمیت و فضیلت زیارت معصومان (ع) و اولیای الاهی نقل میکند.
نیلی‌پور، مهدی (متولد 1341)
کبوترانه: مدیریت زیارت امام رضا علیه السلام، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 1، 8، پالتویی.
شابک: 3- 19- 5428- 600- 978
عنوان دیگر: مدیریت زیارت امام رضا علیه السلام.
بررسی فلسفه، اسرار و آداب زیارت امام رضا (ع) است.
مدیریت زیارت امیرالمومنین علیه السلام، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 1،، 155 ص، پالتویی.
شابک: 6- 18- 5428- 600- 978
ص: 678
عنوان دیگر: مدیریت معنوی زیارت امام علی علیه السلام.
چاپ دیگر
اصفهان، شهید حسین فهمیده، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 1- 014- 218- 964- 978
بررسی فلسفه، اسرار وآداب زیارت مرقدمطهر امام علی (ع) در نجف است.
مدیریت عمومی زیارت اهلبیت (علیهم السلام)، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 2،، 156 ص، پالتویی.
شابک: 5- 15- 5428- 600- 978
عنوان دیگر: مدیریت معنوی زیارت.
بررسی مفهوم و اهداف زیارت و راز ارتباط با اهلبیت (ع) از طریق زیارت آنان است. نویسنده تلاش کرده فلسفه و اسرار نهفته در زیارت معصومین (ع) و نیز آداب صحیح زیارت آنان را بیان کند.
مدیریت معنوی زیارت امام حسین علیه السلام، اصفهان، مرغ سلیمان، چاپ 1،، 156 ص، پالتویی.
شابک: 5- 15- 5428- 600- 978
بررسی فلسفه، اسرار و آداب زیارت امام حسین (ع) است.
واعظ جوادی، مرتضی (1) (متولد 1337)
فلسفه زیارت و آیین آن، ویرایشِ علی اسلامی، قم، اسراء، چاپ 1، 1382، 255 ص، وزیری.
1- جوادی، مرتضی
ص: 679
شابک:
x
- 84- 5984- 964
بررسی مستند و جامع درباره مفهوم زیارت و آیین و آداب این آموزه دینی است. نویسنده در صدد پرداختن به لایه‌های معنایی و فلسفی زیارت است و از اسرار عرفانی آن پرده‌برداری میکند. نویسنده سعی کرده به مقوله ارزش و نقش شایسته زیارت در تثبیت ارکان ایمانی و تحکیم پایههای معرفت دینی، بپردازد و ساخت‌های نو و عرصه‌های تازه‌ای از این پدیده ارائه دهد و در این راستا اثر خود را در دو بخش به نگارش درآورده است. در بخش نخست به فلسفه زیارت اشاره شده و مفهوم و اهداف زیارت و راز ارتباط با اهلبیت بیان گردیده است. در بخش دوم این نوشتار، ویژگی سفر زیارتی و آداب و شرایط آن عرضه شده است.
فصل دوم: فضیلت‌ها
آخوند، محمد (متولد 1346)
فضائل‌زیاره الامام‌الشهید بکربلا، یزد، لاله‌کویر، چاپ 1، ق./، 31 ص.
شابک: 8- 38- 7146- 964
آل‌شبیب‌موسوی، تحسین
مرقد الامام‌الحسین (ع) عبر التاریخ، قم، مؤسسه‌الفقه، چاپ 1، ق/، 192 ص، وزیری.
شابک: 3- 35- 6909- 964
بررسی مرقد حسینی و زندگی امام حسین (ع) و زیارت آن مرقد و فضیلت زیارت امام حسین (ع) است. نگارنده با مروری بر اخبار و روایاتی که از قول پیامبر اکرم (ص) درباره شهادت امام حسین (ع) نقل شده با این مباحث کتاب را تدوین میکند: کربلا در تاریخ و لغت، فضیلت خاک کربلا و تربت حسینی، تاریخ زیارت قبر امام حسین (ع) و فضیلت زیارت امام حسین (ع)، و برخی وقایع روز عاشورا.
ص: 680
ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد (1) (درگذشت 368 ق)
فضیلت‌زیارت سیدالشهدا علیه السلام: گزیده کامل الزیارات، ترجمه‌و شرح‌و تحقیق محمدحسین صفاخواه و عبدالحسین طالعی، تهران، ابرون، چاپ 1،، 574 ص، وزیری.
شابک: 5- 96- 5642- 964
فروست: متون‌زیارت- 7
عنوان دیگر: کامل‌الزیارات. برگزیده. فارسی
ترجمه کامل الزیارات، ترجمه سیدمحمدجواد ذهنی‌تهرانی، تهران، پیام حق، چاپ 6، 1387، 1024 ص، وزیری.
شابک: 2- 10- 5962- 964
دایره‌المعارفی از معارف اسلامی، درباره زیارت‌های معصومین (ع) و از مهمترین منابع و مآخذ در این زمینه است. این کتاب گرانسنگ را می‌توان اولین کتاب مستند و موثّق درباره زیارات اهلبیت (ع) دانست که از گذشته به ارث رسیده است. روایات این کتاب را از نظر موضوع، می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
1- روایات مربوط به زیارت رسول اکرم (ص) و اهلبیت معصومین (ع)؛ 2- روایات مربوط به زیارت دیگر اولیای الهی همچون حمزه سیدالشهدا و شهدای احد، حضرت عباس (ع) و شهدای کربلا، حضرت فاطمه معصومه (س)، حضرت عبدالعزیز حسنی و نیز زیارت مؤمنان؛ 3- بیان
1- ابن قولویه قمی، جعفر بن محمد؛ قمی، جعفر بن محمد
ص: 681
فضیلت و آداب برخی اماکن مشرفه همچون: مسجد النبی، مسجد سهله، مسجد کوفه، مسجد قبا، مشربه امّ ابراهیم، مسجد فضیخ، مسجد احزاب یا فتح. اصلی‌ترین و مفصل‌ترین بخش این کتاب، روایات مربوط به زیارات امام حسین (ع) است که ظاهراً انگیزه اصلی تألیف کتاب نیز بوده است.
کامل‌الزیارات، قم، نشر الفقاهه، چاپ 1، ق/، 610 ص.
ترجمه منتحب کامل الزیارات، ترجمه عبدالحسین احمد امینی، قم، میقات، چاپ 1، 1366، 374 ص، وزیری.
اثنی‌عشری، فاطمه
قبله دلها، تهران، مرکز فرهنگی‌انتشاراتی منیر، چاپ 1، 7، 192 ص، رقعی.
شابک: 1- 142- 539- 964- 978
عنوان دیگر: گزیده‌ای از روایات درباره وجوب و فضیلت بی‌انتهای زیارت امام حسین علیه السلام و نگاهی به آثار ترک زیارت و آداب و اعمال زیارت آن حضرت به همراه تاریخچه و راهنمایی برای زائرین محترم.
اسلامی‌فر، جعفر (متولد 1348)
چهل گام تا عتبات: احادیث و نکاتی چند، ویژه عتبات، تهران، نشر مشعر، چا 1، 1387، 114 ص، پالتویی.
شابک: 9- 177- 540- 964- 978
بررسی بعضی از احادیث خاص در موضوعات مرتبط با زیارت عتبات عالیات به همراه اشعار مختصری است. کتاب به چهار بخش نجف اشرف، کوفه، کربلای معلی، کاظمین و سامراء و در نهایت بخش آخر که عنوان
ص: 682
«پندها» دارد تقسیم شده است.
الهی، مجتبی (متولد 1352) (به کوشش)
چهل حدیث پیرامون زیارت، تهیه و تدوین اداره امور فرهنگی آستان قدس رضوی، مشهد، مؤسسه انتشاراتی قدس رضوی، چاپ 1،، 99 ص.
شابک: 6- 35- 2784- 964- 978
امامت، فضل‌الله (1) (290- 347)
خاک‌آسمانی: در فضیلت‌و چگونگی‌استشفاء به‌تربت‌عبیر آسای‌حسینی‌علیه السلام: تحفه‌الطالبین، تحقیق‌ناصر باقری‌بیدهندی (2)، قم، بنیاد پژوهشهای‌علمی، فرهنگی‌نور الاصفیاء، چاپ 1،، 64 ص، رقعی.
شابک:
x
- 20- 5927- 964
عنوان‌روی‌جلد: خاک‌آسمانی (تحفه الطالبین): پژوهشی درباره تبرک‌و شفا بخشی‌تربت امام‌حسین (ع).
عنوان دیگر: در فضیلت‌و چگونگی‌استشفاء به‌تربت‌عبیر آسای‌حسینی‌علیه السلام: تحفه الطالبین.
فروست: بنیاد پژوهشهای‌علمی،
1- آیتالله امامت؛ آیتالله حسینی کاشانی؛ حسینی کاشانی، فضل‌الله
2- متولد 1337
ص: 683
فرهنگی- 16
بررسی فضیلت و چگونگی شفا گرفتن از تربت مطهر امام حسین (ع) است. برای این منظور، مؤلف با اشاره به احادیث و روایات، وقایعی را ذکر میکند که حاجت‌مندان با تأسی به تربت آن بزرگوار شفا یافته‌اند. روایات و احادیث کتاب اغلب از کتابهای وسائل الشیعه، بحارالانوار، کامل الزیارات، و ثواب‌الاعمال اقتباس گردیده است.
امامت کاشانی، سیدعزیز الله (1) (متولد 1308)
ضیاء العین به انضمام رساله فضائل ثواب زیارت سیدالشهداء، به کوشش اسدالله مرادی بروجردی، کاشان، حسینیه آیتالله امامت‌کاشانی، مجمع متوسلین به‌آل‌محمد (ص)، چاپ 1، ق./، 97+ 662 ص، وزیری.
شابک: 7- 44- 5800- 964
بررسی مشروعیت و فضیلت زیارت به ویژه زیارت حسینی است. ضیاءالعین نوشتاری در باب وقایع و علل سفر حضرت سیدالشهداء از مدینه به کربلا است. همچنین ثواب زیارت و گریستن برای امام حسین (ع). در انتهای کتاب «رساله فضایل اهلبیت و ثواب زیارت سیدالشهداء» به چاپ رسیده است. کتاب با تصاویری از برخی علما و مراجع، نیز نمونه‌ای از دست خط آنان همراه است.
باقی اصفهانی، محمد رضا (متولد 1348)
آثار و برکات حضرت امام حسین (ع)، عزاداری، زیارت، توسل، حاجات، شفا، غفران
1- حسینی امامت کاشانی، سیدعزیزالله؛ امامت، سیدعزیز؛ حسینی کاشانی، سیدعزیزالله، کاشانی، سیدعزیزالله
ص: 684
، قم، نصایح، چاپ 1، 1380، 635 ص، وزیری.
شابک: 3- 65- 6377- 964
معرفی فضایل، مناقب و کرامت‌های امام حسین (ع) و ارزش عزاداری و گریه کردن بر مصیبت‌های آن حضرت است. نویسنده با هدف دستیابی بهتر سخنوران مذهبی به قضایای مربوط به امام حسین و واقعه عاشورا و با بهره‌گیری از منابع تاریخی و حکایات، ابتدا امدادهای ائمه اطهار برای رونق عزاداری امام حسین را در قالب حکایات بیان میکند، سپس احترام و عزاداری دیگر موجودات را برای امام حسین اثبات میکند. وی در ادامه از عناوینی نظیر آثار و عواقب احترام و توهین به امام حسین، عواقب عدم وفای به نذر، فضیلت احترام به عزاداران و زائران و اطعام در مجالس امام حسین، روش خواندن مصیبت، شفاعت، توسل، خواص و برکات تربت امام حسین و زیارت عاشورا بحث میکند.
براقی، حسین (1) (1845- 1914)
الدره البهیه فی‌فضل‌کربلاء و تربتها الزکیه، تحقیق علی الهاشمی الخطیب، قم، المکتبه الحیدریه، چاپ 1، ق/، 83 ص.
شابک: 0- 17- 8163- 964
بنی‌هاشمی، سیدمحمد (متولد 1339)
در ضیافت ضریح: پژوهشی درباره زیارت اهلبیت (ع)، بازنویسی سعید مقدس (2)، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1385، 476 ص، وزیری.
1- حسین البراقی؛ حسنی، حسین بن احمد؛ حسون البراقی، حسین
2- متولد 1358
ص: 685
شابک: 2- 019- 539- 964
عنوان دیگر: پژوهشی درباره زیارت اهلبیت (ع).
بررسی فضیلت، آموزه‌ها و آداب زیارت اهلبیت (ع) به روش تحلیلی و مستند به آیات و روایات است. این مطلب را در چهار بخش آورده است. کتاب حاصل دو سال تدریس مؤلف بوده که به قلم سعید مقدس بازنویسی و ویرایش شده است. معرفت، نیت و همّت، آداب و اعمال زیارت و قبولی، عناوین بخشهای این کتاب است. در بحث پایانی شرایط و موانع قبول عمل، احباط عمل و رابطه آن با فضل الهی با رویکردی اخلاقی همراه با دیدگاهها و مواعظ معصومین بیان شده است.
شش‌گوشه بهشت، با همکاری سعید مقدس، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1،، 189 ص، رقعی.
شابک: 8- 086- 539- 964- 978
این کتاب برگزیده‌ای از کامل الزیارات ابن قولویه (1) است.
بررسی فضیلت زیارت کربلا، نیز مشروعیت و آثار آن است. مطالب نویسنده در چهار فصل با عناوین ذیل، این بررسی‌ها را آورده است: جلوه‌هایی از شرافت زیارت و مزار سیدالشهدا (ع)؛ جلوه‌هایی از عنایت اهلبیت (ع) به زائر سیدالشهدا (ع)؛ معرفی بلندترین زیارت مأثور امام حسین (ع). به ضمیمه این نوشتار متن و ترجمه بلندترین زیارت سیدالشهداء (ع) در فصل پایانی کتاب نیز آمده است.
پورجعفر، جواد
زیارت در مکتب اهلبیت علیهم السلام
1- ابن قولویه، جعفر بن محمد
ص: 686
، قم، روضه العباس، چاپ 1، 1388، 104 ص، جیبی.
شابک: 3- 0- 798- 90- 600- 978
بررسی اجمالی سیره و نظر اهلبیت درباره زیارت، اهمیت و فضیلت آن است. در این نوشتار ضمن ارائه تعریفی از زیارت و زائر، به آداب ظاهری و باطنی زیارت اشاره شده و آثار معنوی زیارت و اشک ریختن بیان شده است. از نظر نویسنده در متون مربوط به زیارتنامههای ائمه تفاسیری از آیات قرآن، نکات مهمی از تعلیم و تربیت، ابعادی از تولی و تبری و ابعادی از انتخاب راه، مکتب، حزب و عهد و پیمان زائر نسبت به اهداف والای دینی گنجانده شده است که این مسأله مقام زیارت و زائر را رفیع و بلند مرتبه می‌سازد. فضیلت زیارت امیرالمؤمنین علی (ع) و امام حسین (ع) و آثار منفی ترک زیارت معصومین و دیدگاههای برخی از محدثان و علمای مشهور شیعه درباره فضایل زیارت از دیگر مباحث مطرح شده در این کتاب است.
تاج خواه حکم آبادی، ابوالقاسم (متولد 1359)
کربلا وعده‌گاه عاشقان: در فضایل و ثواب زیارت امام حسین (ع) و عتبات عالیات، تبریز، هماذر، چاپ اول، 1383، 181 ص، رقعی.
شابک:
x
- 4- 94534- 964
مجموعه احادیث و روایاتی درباره فضایل و ثواب زیارت امام حسین (ع) و عتبات عالیات در عراق است.
تربتی کربلائی، حیدر (متولد 1338)
زیارات ذبیح آل محمد (ص) العاشورائیه، ترجمه مقدمه محدثه تربتی، تهران، فرصاد، چاپ 1، 1429 ق/ 1387، 366 ص، وزیری، عربی.
شابک: 4- 28- 2992- 964- 978
ص: 687
بررسی فضیلت، ثواب و مشروعیت زیارت است. این کتاب شامل هفت باب درفضیلت زیارت امام حسین (ع) و نیز پنج زیارت مخصوص به آن حضرت در روز عاشورا و زیارت برادر ایشان حضرت ابالفضل العباس (ع) و زیارت وداع ایشان و نیز زیارت وداع حضرت سیدالشهدا است که همرا با ذکر اختلاف واژه‌ها از نسخه‌های متعدد آن است.
جلالی، سیدجلال
درمان درد بی درمان، با توسل به ائمه معصومین، قم، حدیث نینوا، چاپ 1، 1386، 122 ص، رقعی.
شابک: 5- 90- 8964- 964- 978
بررسی آثار توسل به اهلبیت (ع) برای حل مشکلات مادی و معنوی همراه با ذکر نمونه‌هایی از آن و مشروعیت و فضیلت زیارت است. در این پژوهش ضمن بیان نمونه‌هایی از توسل و استشفاء افراد مختلف به ائمه معصومین (ع) و ذکر کرامات و معجزاتی از ایشان به اهمیت و ضرورت توسل به اهلبیت پرداخته شده و شمه‌ای از عنایات حضرات معصومین (ع) به علماء اسلامی به تصویر کشیده شده است. نویسنده همچنین به لزوم احترام به ائمه و عواقب توهین به آن بزرگواران پرداخته و توصیفی از عنایات و کرامات و شخصیت والای معنوی ایشان ارائه میدهد.
جورانی، جاسم محمد (متولد 1342)
فلسفه کربلاء، و علی الحسین (ع) هل یکفی البکاء، قم، انوار الهدی، چاپ 1، 1424 ق، 112 ص، رقعی.
شابک: 2- 84- 6223- 964
تحلیلی درباره حادثه کربلا و درس‌ها و عبرتهای آن و نیز فضیلت و آثار است. نویسنده با اشاره به زیارت امام حسین (ع) و اهمیت آن، به بررسی مضامین زیارت و قیام آن حضرت پرداخته است. به اعتقاد وی
ص: 688
امام حسین با تمام مقامات و فضایلش در مقابل تمام مظالم و ستمگری‌ها ایستاد. وی سپس به اهمیت قیام علیه ستمگران، ارزش گریه بر امام حسین، نقش منابر عزاداری در تبلیغ سیره امام حسین پرداخته است. به نظر نویسنده اکنون اسلام از هر جهت در خطر است؛ نسل جوان به بی‌بند و باری روی آورده و صاحبان فرهنگ به انحراف رفته‌اند. وی توصیه‌هایی در زمینه پاسداری از فرهنگ عاشورا، نجات نسل جوان و رعایت حجاب از سوی زنان دارد و در آخر گزیده زیارت عاشورا و زیارت وارث را نقل کرده است.
حسین‌زاده، سیدحسین (متولد 1360)
فضایل زیارت امام حسین علیه السلام، تهران، پیام صفا، چاپ 1،، 50 ص.
شابک 6- 8- 90852- 600- 978
حسینی، جعفر شبر
نجاح المومنین فی ثواب زیاره قبور المعصومین محمد وآله الطاهرین سلام الله علیهم اجمعین وزیاره قبور المومنین، به کوشش عباس عزیزی، قم، مؤسسه سیده المعصومه (س)، چاپ 1، 1385، 70 ص، رقعی.
شابک: ندارد.
بررسی تأثیر فردی و اجتماعی زیارت و فضیلت آن است. این اثر به زبان عربی در بیان ثواب زیارت قبور چهارده معصوم (ع) و قبور مؤمنان اهل اسلام نوشته شده است.
حسینی دولت‌آبادی، سیدمرتضی
أین زوار الحسین علیه السلام؟: شامل چهل داستان در اهمیت زیارت امام حسین (ع)
ص: 689
و عنایات ایشان به زائرینش به ضمیمه زیارت عاشورا، قم، طلیعه نور، چاپ 1، 1379، 176 ص، رقعی.
شابک: 2- 16- 7052- 964
مجموعهای از چهل حدیث و چهل داستان درباره فضیلت زیارت امام حسین (ع) است. نویسنده تلاش کرده قضیه‌ها و کراماتی را بیاورد که حتی المقدور از کتب معتبر علما باشد.
خاتمی، مصطفی
اکثر من اربعین حدیثا حول زیاره الامام ابی عبدالله الحسین علیه السلام، مشهد، سنبله، چاپ 1،، 48 ص، جیبی.
شابک: 3- 679- 392- 964- 978
ترجمه فارسی
بیش از چهل حدیث درباره زیارت امام ابی عبدالله الحسین علیه‌السلام، مشهد، سنبله، چاپ 1،، 72 ص، جیبی.
شابک: 4- 672- 392- 964- 978
مجموعهی چهل حدیث درباره فضایل و آثار زیارت امام حسین (ع) است.
خامه‌یار، رسول
فضیلت زیارت امام حسین (ع) در احادیث و روایات، همراه با زبده‌ترین زیارت‌های وارده، قم، رهپویان، چاپ 1، 1384، 232 ص، رقعی.
ص: 690
شابک: 8- 00- 6878- 964
بررسی فضیلت و ارزش زیارت امام حسین (ع) است. نویسنده با بهره از منابع روایی و کتابهای دعا و مزار در سه بخش به فضیلت زیارت امام حسین (ع) در اوقات عمومی، سپس به ذکر فضیلت زیارت امام در اوقات خاص اشاره دارد. این اوقات ویژه عبارت‌اند از: روز عاشورا، ماه رجب، نیمه شعبان، شب قدر، روز عرفه، عید فطر و قربان. نویسنده در پایان با ذکر شماری از زیارت‌های امام حسین (ع) از جمله زیارت عاشورا، اربعین و ناحیه مقدّسه به ترجمه آن میپردازد.
خان، طالب
فضائل زیاره الامام الحسین (ع)، قم، رهپویان، چاپ 1، 1383، 120 ص، رقعی، عربی.
شابک: 4- 9- 94780- 964
فروست: الطریق الی کربلاء 1
تحلیلی از زیارتنامههای درباره امام حسین (ع) است. ابتدا مختصری درباره اهمیت زیارت، زیارت امام حسین (ع) و کسانی که اولین بار قبر حضرت را زیارت کردند آمده، سپس تحلیلی از زیارتنامهها صورت گرفته است. زیارتنامههایی که در اینجا نقل و تحلیل شده، شامل زیارت ناحیه مقدسه، عید فطر، شعبانیه، زیارت اربعین، زیارت عاشورا، زیارت رجبیه، زیارت عرفه و زیارت وارث است.
خدامیان آرانی، مهدی (متولد 1353)
لذت دیدار آفتاب: فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، آران و بیدگل، یاران مهدی (عج)، چاپ 1،، 80 ص.
شابک: 4- 3- 90866- 964- 978
ص: 691
عنوان اصلی: الصحیح فی فضل الزیاره الرضویه.
بررسی فضیلت زیارت امام رضا (ع) بر اساس دوازده حدیث معتبر است. این کتاب با نام الصحیح فی فضل الزیاره الرضویه توسط مؤسسه المرتضی بیروت و نیز بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی به زبان عربی چاپ شده است. نویسنده کوشیده، با بیان مباحث فنی و علمی، با توجه به علم رجال و با تحقیق سندی، صحت و اعتبار دوازده حدیثی که در فضیلت زیارت امام رضا (ع) رسیده است، را بیان کند. نویسنده معتقد است صحت و اعتبار این احادیث مورد اتفاق جمیع رجالیون شیعه است. نویسنده علاوه بر این یکصد روایت در فضیلت زیارت امام رضا (ع) ذکر کرده است.
رفعتی، جعفر
کربلا: شمه‌ای از مقام این زمین مقدس به نقل از کتاب شریف کامل الزیارات، قم، مؤلف، چاپ 1، 1377، 64 ص، جیبی.
بررسی منزلت، فضیلت زیارت و ارزش زمین مقدس کربلا به نقل از کامل الزیارات، بحارالانوار و الخصائص الحسینیه است. در پایان چند قطعه شعر در رثای کربلا و امام حسین (ع) ضمیمه شده است.
روح‌بخش، سیدعلی (متولد 1343)
زیارت امام حسین علیه السلام بر اساس 1000 سند از قرآن و حدیث، قم، فائز، چاپ 1، 1386، 256 ص، رقعی.
شابک: 5- 46- 8934- 964
بررسی معارف و آموزه‌های دینی و اعتقادی زیارت امام حسین (ع) از جنبه فضیلت آن است. نویسنده به آیات و روایات و سیره معصومین (ع)
ص: 692
استناد کرده و مجموعهای از معارف زیارت را به طور عام و زیارت حسینی را به طور خاص ارائه کرده است. این معارف شامل اهمیت زیارت، آثار ترک زیارت، آداب زیارت، ثواب زیارت، حقیقت و شرایط و ملاک‌های ثواب، معرفت امام، تکریم زائر، شفاعت و آمرزش گناه میباشد. در ادامه از مراحل و منازل ضروری که زائر باید طی کند و ثواب‌های معادل و تطبیق مصادیق سعادت بر زائر، تسبیح تربت، اندوه، عزاداری و گریه و مرثیه‌سرایی برای امام حسین (ع) سخن رفته است.
سلیم گندمی، حمید (متولی 1343)
سرشک بی‌پایان: فضیلت زیارت امام حسین (ع): نمایی کلی از احادیث مربوط به حضرت سیدالشهداء در کتاب «کامل الزیارات»، تهران، میقات، چاپ 1، 1378، 56 ص، رقعی.
شابک: 0- 9- 91320- 964
سیالکوتی، سیدمحمود
علی (ع) و پیامبران، پیشگوئی پیامبران گذشته درباره خاتم انبیاء و اهلبیت گرامیشان و توسلشان به این بزرگواران، ترجمه سیدمحمد مختاری، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1383، 64 ص، رقعی.
شابک: 0- 55- 7866- 964
ص: 693
شبراوی، عبدالله بن محمد (1) (1091- 1171)
الإتحاف بحب الأشراف و بهاشمه کتاب حسن التوسل فی آداب زیاره أفضل الرسل، قم، شریف الرضی، چاپ 2، 1363، 277 ص، وزیری، عربی.
شرحی از زندگانی ائمه اهلبیت (ع) و فضایل و مناقب آنان با تأکید بر بیان زندگانی و احوال امام حسن و امام حسین (ع) است. این شرح مشتمل بر هشت باب و با عنوان‌های ذیل است: پاره‌ای از فضایل و شمایل ائمه اهلبیت (ع)، زندگانی امام حسن و امام حسین (ع)، حکم لعنت بر یزید، زیارت مرقد امام حسین (ع) و سایر مزارهای اهلبیت در مصر، ذکر زندگانی بقیه اهلبیت نبوت، بیان مواردی از سخنان برگزیده آنان و حکایاتی از مکارم و مراهم مشهور آنان. نویسنده در پایان از آنچه روزگار بر سر نیکان می‌آورد شکوه و شکایت کرده و از آن به خدا پناه برده است. وی معتقد است کسانی که لعن یزید را جایز نمی‌دانند، درک درستی از اسلام ندارند و از معنای واقعی آیات قرآن در لعن بر ظالمان و بدکاران غافل‌اند؛ چه اینکه یزید امام حسین (ع) را که سرآمد نیکان بود از روی ستم به شهادت رساند.
شریفی، معصومه و رفیعی، محسن
عراق، صدف شش گوهر، قم، روح، چاپ 1، بی‌تا، 248+ 24 ص، وزیری.
شابک: 3- 59- 6790- 964
بررسی سرزمین عراق، مکانهای مقدس و زیارتی و فضایل و مناقب امامان معصوم (ع) است. نگارنده نخست به تشریح موقعیت تاریخی و
1- عبدالله شبراوی
ص: 694
جغرافیایی کشور عراق و روابط و مناسباتش با کشور ایران پرداخته است. وی سپس درباره تاریخچه شهرهای کاظمین، سامرا، نجف و کوفه و کربلا، مشخصات جغرافیایی و شهری، ابعاد و اجزا و اضلاع مکانهای مقدس، ایوانها و ورودیها و دیگر بخشهای تشکیل دهنده آنها، فضایل زیارت اماکن متبرکه، فضایل و مناقب امامان معصوم (ع) و اصحاب و یاران آنها، مراقد سایر بزرگان در این شهرها، و منزل امام علی (ع) در کوفه مطالبی بیان میکند و خاطرات و مشاهدات خود را از این مکانها عرضه میکند.
شعبان، نبیل
زیاره المرقد الشریفه فی سوریا و فلسطین، قم، مؤسسه الهدی، چاپ 1، 1368، 100 ص، رقعی.
شیخ‌زاده، محمد رضا
دلارام عرصه طوس: پیرامون احادیث فضائل زیارت حضرت رضا (ع)، قم، مولود کعبه، چاپ 2، 1379، 72 ص، رقعی.
به ضمیمه «فضیلت زیارت قبور ائمه (ع)» نیز آمده است.
شابک: 0- 09- 6343- 964
کربلا عرش خدا: در بیان چهل حدیث از فضایل زیارت قبر امام حسین (ع)، قم، مولود کعبه، چاپ دوم، 1378، 96 ص، رقعی.
شابک: 4- 07- 6343- 964
طباطبایی‌نسب، محمدرضا (متولد 1349)
مقام‌زیارت، تهران، نور الائمه (ع)، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 4- 01- 2579- 964
عنوان‌دیگر: مقام‌زیارت: نکته پیرامون‌مقام‌و منزلت‌زیارت‌امام
ص: 695
حسین (ع).
معرفی یکصد و چهل مطلب در باب مقام و منزلت زیارت امام حسین (ع) است. مطالب را ذیل این موضوعات آورده است. آثار و برکات زیارت امام حسین (ع)، مقام و منزلت زاید امام حسین (ع)، ویژگیهای زاید امام حسین (ع)، عنایات ویژهی امام (ع) به زوار، و عظمت و فضیلت مرقد امام (ع). در پایان اشعاری در توصیف امام حسین (ع) درج گردیده است.
طبسی، محمدجواد (1) (متولد 1331)
المقتل الحسینی المأثور: عرض روائی لأحداث کربلا علی لسان المعصومین (ع)، قم، سلمان آزاده، چاپ 1، 1427 ق، 304 ص، وزیری، عربی.
شابک: 0- 7- 90118- 964
مجموعه احادیث، ادعیه و زیاراتی درباره عزاداری و گریه و سوگواری امام حسین (ع) و بیان فضیلت زیارت است. مطالب در شش فصل تنظیم شده است. ابتدا درباره اهمیت سوگواری، زیارت، لعن قاتلین و اقامه عزاداری امام حسین در سیره امامان شواهدی نقل شده، سپس با ذکر اخبار و روایاتی غیبی چگونگی علم به شهادت امام حسین در عصر پیامبر و دوره صحابه تشریح شده است. فصول بعدی به حوادث و اتفاقات جزیی و مصیبت‌بار کربلا و شهادت‌ها، اسارت‌ها و ناملایمات اهلبیت و مخصوصاً روز تاسوعا و عاشورا اختصاص یافته است. در این مقتل به شیوه معمول مقتل‌نگاری، توجه و تأکید نویسنده بر کیفیت شهادت‌ها و اسامی شهیدان و ذکر مشخصات قاتلین و نحوه برخورد با پیکرها و اسیران است.
1- مروجی، محمدجواد؛ مروجی طبسی، محمدجواد
ص: 696
طبسی، محمد محسن
امام رضا (ع) به روایت اهل سنت: زندگی، شخصیت، روایت، امامت، ولایت عهدی، کرامت، زیارت، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1388، 372 ص، وزیری.
شابک: 6- 558- 397- 964- 978
پژوهشی در زندگی و سیره امام رضا (ع) است. نویسنده در این اثر به روایت زندگی امام (ع) بر اساس کتابهای تاریخی و روایات اهل‌سنت پرداخته است. در هر بخش از کتاب نظرات مختلف نویسندگان قدیم و جدید سنی مذهب، جمع‌آوری شده و اغلب به صورت نقل قول از کتابهای آنها و همراه با متن عربی کتاب به چاپ رسیده است. مولف علاوه بر جمع‌آوری و نقل نظرات در باب زندگی، شخصیت، جایگاه امام به عنوان راوی حدیث، امامت، ولایتعهدی، کرامت و زیارت امام رضا، در مواردی به نقد و بررسی آرای این دسته از نویسندگان پرداخته است.
زیارت حضرت رضا علیه السلام از دیدگاه اهل سنت، قم، برگ فردوس، چاپ 1، 1388، 69 ص، وزیری.
شابک: 2- 2- 91073- 600- 978
بیان بخشی از ارادات مردم و علمای اهل سنت نسبت به بارگاه امام رضا (ع) است. نگارنده در تحقیق خود به منابع معتبر اهل سنت تکیه کرده و از آن منابع بهره برده است.
عزاوی، حیدر
ومضات حسینیه، قم، مؤسسه عاشورا، چاپ 1، 1422 ق، 176 ص، رقعی، عربی.
بررسی زندگانی امام حسین (ع) و شرح شهادت و فضیلت زیارت اوست. این پژوهش با بیان نسب و ولادت امام حسین آغاز و با بحثی درباره
ص: 697
شعائر حسینی به پایان می‌رسد. پژوهشگر با ذکر پاره‌ای از روایات حدیثی و تاریخی، محبت اهلبیت (ع) و دشمنی و لعن بنی امیه را تکلیفی برای تمام مسلمانان دانسته و دفاع پاره‌ای از مستشرقان از یزید و معاویه را دلیلی بر دشمنی آنان با اسلام و تشیع تلقی کرده است. او همچنین به برخی از شبهات موجود درباره حادثه کربلا پاسخ داده و نتیجه گرفته است علم امام حسین به شهادت خود منافاتی با اختیار او و اصحابش ندارد و مانعی بر سر راه انجام وظیفه‌اش نمی‌گردد.
علوی شجری، محمد بن علی (367- 445 ق)
فضل زیاره الحسین علیه السلام، به کوششِ سیداحمد حسینی اشکوری، قم، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی العامه، چاپ 1، 1403 ق، 122 ص، وزیری، عربی.
فروست: من مخطوطات مکتبه آیه‌الله المرعشی العامه (6)
بررسی ثواب زیارت امام حسین (ع) و نیز ایام خاص زیارت آن حضرت و ثواب گریه بر آن امام و شهدای مظلوم اهلبیت (ع) است. مؤلف در ابتدای کتاب، سند خود را ذکر کرده و سپس بدون هیچ مقدمه و حتی خطبه‌ای، به بیان روایات پرداخته است. در بخش اول کتاب، روایات به صورت ترتیب زمان گویندگان آنها آمده است، یعنی ابتدا احادیث رسول خدا (ص) سپس روایات امیر مؤمنان (ع) و پس از آن روایات دیگر معصومان (علیهم السلام) آمده است. پس از این بخش، فصل دیگری در فضیلت زیارت روز عاشورا و برخی دیگر از ایام خاص بر اساس روایاتی از امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) آمده است
غریفی بحرانی، سیدمحمود
ص: 698
علیه‌السلام
ص: 699
، قم، دارالصدیقه الشهیده، چاپ 1، ق/، 32 ص، پالتویی.
شابک: 7- 13- 8438- 964
فروست: سلسله‌طریق‌الیقین
بررسی آثار و پیامدهای مرثیه بر امام حسین (ع) و فضیلت عزاداری است. این‌کتاب‌براساس سخنرانیهای میرزا جواد تبریزی‌می‌باشد و در آن مطالبی در باب فضیلت و آداب زیارت مرقد امام حسین (ع) همراه با زیارت اربعین و زیارت وارث، آمده است.
فخیم اردبیلی، اسحاق
بهشت زائران: نگاهی روایی به فضایل زائران بارگاه ملکوتی امام حسین (ع)، ترجمه محمدحسین رحیمیان، قم، مؤمنین، چاپ 1، 1387، 360 ص، وزیری.
شابک: 0- 49- 6815- 964- 978
عنوان دیگر: نگاهی روایی به فضایل زائران بارگاه ملکوتی امام حسین (ع).
بررسی اهمیت زیارت امام حسین (ع) و فضایل این زیارت است. در کتاب حاضر با مراجعه به روایاتی از پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) پاداش زیارت امام حسین در کربلا و امتیازات زائران آن حضرت بررسی گردیده است. در این راستا نگارنده به آثاری از زیارت امام حسین مانند: آمرزش گناهان، اجابت دعا، آثار تربت امام حسین، آثار اخروی زیارت امام حسین، ثواب گریه بر امام حسین، اقامه عزا برای امام حسین و همچنین آداب زیارت آن حضرت اشاره نموده و روایاتی در این زمینه‌ها نقل می‌نماید.
مبشر، علی محمد (متولد 1340)
سفینه نجات حضرت ابا عبدالله‌الحسین علیه السلام: نگاهی بر گوشه‌ای از چگونگی ولادت، فضیلت، شهادت
ص: 700
، قم، دارالفکر، چاپ 1، 1386، 240 ص، رقعی.
شابک: 7- 28- 2611- 964- 978
معرفی ماهیت و حقیقت عزاداری بر امام حسین (ع) و فضیلت زیارت مرقد او است. کتاب حاضر به منظور آشنایی مخاطبان با امام سوم شیعیان تدوین گردیده و حاوی مطالبی در باب ولادت و شهادت امام حسین (ع) و فضایل، ثواب زیارت، مناقب، و معجزات آن حضرت و همچنین احادیثی چند در باب ثواب زیارت ائمه (ع) است.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1) (1037- 1111)
135 حدیث در فضیلت زیارت امام حسین (ع)، منتخب تحفه الزائر، گزیده‌ی: مؤسسه انتشارات عصر ظهور، قم، عصر ظهور، چاپ 2، 1379، 120 ص، رقعی.
شابک: 108- 91855- 964
در بارگاه نور: در فضیلت زیارت امام حسین (ع)، تصحیح‌محمد حسین‌صفاخواه، عبدالحسین طالعی، تهران، ابرون، چاپ 1، 1378، 152 ص، رقعی.
شابک: 5- 03- 5642- 964
عنوان فرعی: تحفه الزائر.
فروست: متون‌زیارت- 1
چاپ دیگر
تهران، فکر، چاپ 1،، 153 ص.
1- علامه مجلسی؛ مجلسی ثانی؛ ملامحمدباقر مجلسی
ص: 701
شابک: 5- 8- 90860- 600- 978
مجموعه احادیث و روایات متعددی در باب زیارت امام حسین (ع) است. این احادیث در هفت فصل تنظیم شده است: در فصل اول، وجوب زیارت آن حضرت، فصل دوم درباره ثواب خالص گردانیدن نیت در زیارت آن حضرت، در فصل سوم تا ششم ذیل روایاتی از فواید زیارت آن حضرت سخن به میان میآید و در فصل پایانی در فضیلت نماز خواندن در روضه مقدس حضرت امام حسین (ع) و کیفیت نماز زیارت است.
قطره‌ای از دریای فضائل امام حسین (ع)، گزیده‌ی علی عبداللهی و علی حاج قربانی، تهران، مهربان، چاپ اول، 1380، 133 ص، رقعی.
شابک: 6- 11- 9667- 964
فروست: سیری در بحارالانوار- 1
این مجموعه، شامل احادیثی از کتاب بحار الانوار است که موضوع آن ذکر فضایل و مناقب زیارت امام حسین (ع) است.
محدثی، جواد (متولد 1332)
چهل‌حدیث‌زیارت، قم، معروف، چاپ 1، 1382، 64 ص.
شابک: 4- 16- 6739- 964
مجموعهای شامل چهل حدیث در موضوع زیارت است. در این احادیث ابعاد مختلف زیارت از جمله فلسفه، هدف، فضیلت و آثار آمده است.
کربلا، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 120 ص، پالتویی.
بررسی شناخت جایگاه زیارت، به ویژه زیارت قبر امام حسین (ع) و آثار سازنده آن است.
ص: 702
مروج، علی اکبر
کرامات رضویه: معجزات امام هشتم (ع)، مشهد، ولایت، چاپ 2، 1380، 312 ص، وزیری.
شابک: 2- 39- 6812- 964
بررسی معجزات و کرامات امام رضا (ع) بر اساس احادیثی در فضایل زیارت آن حضرت است. مؤلف به روش توصیفی و تاریخی و به شیوه نقلی، کتاب را تدوین کرده است. از جمله مطالب آن است: پانزده کرامت در رأفت امام رضا، فضیلت زیارت امام رضا، آداب زیارت امام رضا، شرح حال دعبل، ذکر حکایت دو زائر امام، اشعار منسوب به امام رضا. مؤلف از منابع متعدد جدید و قدیم بهره گرفته و نام 158 منبع را در پایان کتاب آورده است.
میرخلف‌زاده، علی
داستانهاییاز فضیلت زیارت‌امام حسین‌علیه السلام، قم، مهدی‌یار، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک: 0- 33- 7643- 964
میرشفیعی، صادق (متولد 1335)
زائران‌آفتاب: آثار و برکات‌زیارت سیدالشهداء، ترجمه‌و تحقیق‌صادق میرشفیعی، قم، یاقوت، چاپ 1،، 188 ص، رقعی.
بررسی پیامدهای فردی و اجتماعی زیارت به ویژه فضیلت آن با استناد به آیات و روایات است. نویسنده نخست به زیارت و آثار آن پرداخته و پس از آن برکات حرم مطهر امام حسین (ع) و آداب زیارت امام حسین (ع) را بیان نموده و پس از آن، آثار گریه و عزاداری و دوستی و
ص: 703
محبت با او و نیز لعن و نفرین بر قاتلین و ظالمین را ذکر کرده است.
نادری، فرج‌الله
در حریم آفتاب: چهل حدیث در فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، مشهد، آستان قدس‌رضوی، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1387، 52 ص، رقعی.
شابک: 8- 246- 971- 964- 978
مجموعهای از چهل حدیث در بیان فضائل و مناقب زیارت بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا (ع) است.
نظری منفرد، علی
صحیفه کربلا، ترجمه نثار احمد زین‌پوری، قم، انصاریان، چاپ 1، 1420 ق/ 1990 م، 643 ص، وزیری. اردو.
بررسی حقیقت زیارت امام حسین (ع)، قیام امام حسین (ع) بر اساس احادیث امام حسین (ع) است. پیامدهای فردی و اجتماعی زیارت و فضیلت آن را نیز بررسی میکند.
واحد تحقیقاتی صائب
چهل حدیث در فضیل زیارت سیدالشهدا به انضمام آداب زیارت مشاهد متبرکه برگرفته از کتاب کامل‌الزیارات، تهران، انتشارات صائب، چاپ 1، 1388، 64 ص، جیبی.
شابک: 3- 30- 5795- 964
ص: 704
هاشمی، محمود (متولد 1331)
سفر به‌دیار عاشقان، تهران، محمود هاشمی، چاپ 1،، 285 ص، رقعی.
شابک: 1- 937- 330- 964
نگارنده پس از بیان اهمیت سفر و فضیلت زیارت اولیاءالله خصوصاً فضیلت زیارت کربلای معلی و نجف اشرف و کاظمین و سامرا، اماکن متبرکه در سرزمین عراق را معرفی و شرح حال بزرگانی را که در قبور آنها در کشور عراق محل زیارت زائران است، به اختصار ارائه نموده است. در بخش پایانی کتاب به اشعار و زیارتنامههای خاص مقام ائمه و بزرگان آن دیار اختصاص دارد.
فصل سوم: آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی
الف- آداب عمومی
آصفی، محمدمهدی (متولد 1317)
الدعاء عند أهل البیت (ع)، قم، مرکز مطالعات اسلامی، چاپ 2، 1380، 340 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 2- 93356- 964
فروست: مکتب مطالعه و تدوین المناهج الدراسیه 6
بررسی آداب، شرایط و جایگاه دعا نزد اهلبیت (ع) است. هدف نویسنده بیان توجه خاص ائمه (ع) به مسئله دعا است. وی به روش توصیفی و با استفاده از منابع روایی اخلاقی و تفسیری شیعه، به بررسی این موضوع پرداخته است. از جمله عناوین است: تعریف و استجابت دعا؛ دعاهای صحیح و نادرست؛ حُب الهی در دعاهای اهلبیت (ع)؛ منابع ادعیه؛ دعا و مسئله قضا و قدر؛ زیارت و ابعاد توحیدی سیاسی آن.
احمدی، علی (متولد 1332)
التبرک: تبرک‌الصحابه‌و التابعین‌بآثار النبی ...، تهران، مؤسسه‌البعثه، قسم‌الدراسات الاسلامیه، چاپ 1، ق/، 438 ص.
ص: 705
بررسی آداب اخلاقی‌و رسوم اجتماعی زیارت و تبرک به آثار معصومین (ع) است.
احمدی ندوشن، محمدرضا (متولد 1349)
فرهنگ تشرف به اماکن مذهبی، تهیه کننده مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، قم، دفترعقل، چاپ 1،، 216 ص.
شابک: 1- 95- 2761- 964- 978
بررسی آداب زیارت و چگونگی تشرف به اماکن متبرک و وظایف زائر در نظر عرف و اخلاقیون است.
امینی، عبدالحسین (1) (1281- 1349)
ادب‌الزائر، تصحیح حسین درگاهی، قم، عالمه، چاپ 1، 60 ص.
شابک: 3- 71- 6798- 964
بررسی آداب اخلاقی‌و رسوم اجتماعی است که زائر باید انجام دهد تا تقرب و قرب او افزون‌تر گردد.
انصاری بحرینی، ابراهیم (متولد 1956)
شرح اذن دخول، به کوشش معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ 1،، 63 ص.
شابک: 3- 10- 2784- 964- 978
1- علامه امینی؛ امینی، عبدالحسین احمد
ص: 706
بررسی اذن دخول، آداب و رسوم زیارت قبور و مراقد ائمه (ع) است.
باقریان‌موحد، رضا (متولد 1353)
فرهنگ و آداب زیارت، به کوشش مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، قم، دفتر غقل، چاپ 1، 1387، 182 ص.
شابک: 2- 72- 2761- 964- 978
مجموعه مطالبی درباره جایگاه زیارت، انواع زیارت، محتوای زیارتنامهها و آداب زیارت است. پژوهشگر این اثر کوشیده است تا با جستجو در منابع زیارت‌پژوهی، مجموعه مطالبی در این باره تهیه ودر راستای امر برنامه سازی در اختیار سازمان صداد و سیما قرار دهد. مطالب کتاب ذیل شش فصل با این عناوین آمده است: کلیات (مفهوم‌شناسی زیارت، فضیلت زیارت، ارکان زیارت، رابطه زیارت با دعا، جایگاه زیارت در ادیان دیگر، تاریخ زیارت در اسلام، مقایسه تطبیقی زیارت)؛ انواع زیارت و محتوای زیارتنامهها؛ آشنایی با مهمترین زیارتنامهها؛ بررسی ابعاد زیارت؛ آداب زیارت؛ کارکرد زیارت. به اعتقاد نویسنده هرچند زیارت یکی از جلوه‌ها و نشانه‌های تشیع است، تنها به این مکتب اختصاص ندارد، بلکه به ادیان الهی و حتی غیر ابراهیمی نیز مربوط میشود؛ به گونه‌ای که در حال حاضر مسیحیان نیز به این رسم پایبندند و گاهی برای فراموش کردن بعضی از دردها و رنج‌های دنیوی به زیارت می‌روند.
بنی‌هاشمی، سیدمحمد (متولد 1339)
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح، به قلم سعید مقدس، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 8، 308 ص، رقعی.
ص: 707
شابک: 5- 144- 539- 964- 978
بررسی فضیلت، آموزه‌ها و آداب زیارت اهل بیت (ع) به روش تحلیلی و مستند به آیات و روایات است. این کتاب گزیده‌ای از کتاب در ضیافت ضریح: پژوهشی درباره زیارت اهل بیت (ع) از همین نویسنده است.
توکلیان اکبری، محمود (متولد 1337)
ره‌توشه‌زیارت‌در زمینه‌دانستنی‌ها، آداب‌و احکام‌زیارت، قم، شهاب‌الدین، چاپ 1،، 120 ص.
شابک: 2- 23- 8346- 964
بررسی آداب‌و رسوم زیارت نیز احکامی که زائر باید مراعات کند، است.
جعفری، فاطمه (متولد 1359)
آئین زیارت عارفان، زیر نظر ابراهیم کاظمی خوانساری، قم، عطر یاس، چاپ 1، 1388، 160 ص، رقعی.
شابک: 4- 86- 2536- 964- 978
بررسی روش‌های عارفان معاصر در نحوهی تشرفاتشان به حرم شریف اهلبیت (ع) است. نویسنده کوشیده روش این افراد را از قبلِ زیارت تا پس از آن به زبان ساده بیان کند.
حسنی کاظمی، سیدحیدر
عمده الزائر و عده المسافر فی الادعیه و الزیارات، قم، مؤسسه رافد، چاپ 1، 1388، 736 ص، وزیری.
شابک: 5- 8- 90891- 600- 978
بررسی آداب و کیفیت زیارت اماکن مقدسه و مشاهد معصومین (ع) است. در این نوشتار احوال معصومین و فضیلت زیارت آنان ذکر شده و اهمیت
ص: 708
اماکن زیارتی و همچنین ادعیه مشهور و اعمال ماه‌های قمری بیان گردیده است. نگارنده ضمن بیان برخی از احوال و کرامات چهارده معصوم زیارت‌های منسوب به آنها را به طور مفصل بیان کرده و کیفیت به جا آوردن زیارت آنان را شرح می‌نماید. وی کیفیت زیارت برخی از امامزاده‌ها را نیز ذکر کرده و درباره امام حسین (ع) و کربلا و زیارات منسوب به آن حضرت توضیحاتی داده است. در قسمت دیگری از کتاب برخی از ادعیه مشهور مانند دعای کمیل، ندبه، سحر، ابوحمزه ثمالی، عهد، عرفه و ... را نقل نموده و اعمال مخصوص هر یک از ماه‌های قمری به ویژه ماه رمضان را به تفصیل بیان میکند.
دانیالی، مجید
زیارت‌چیست؟ زائر کیست؟، مشهد، دانشگاه‌فردوسی، مؤسسه‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1، 1375، 63 ص، پالتویی.
توضیحاتی درباره فلسفه و آداب و رسوم زیارت است.
رضوی، سیدمحمد رضی
از این راه به خواسته‌های خود رسیدیم، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، چاپ 1، 1386، 304 ص، وزیری.
شابک: 7- 06- 2716- 964- 978
مجموعه داستان‌ها، توسلات و تشرفات عالمان و شخصیت‌های مذهبی است که در متون مختلف و منابع مذهبی نقل شده است. نویسنده این داستان‌ها را از منابع مختلف گردآوری کرده است. مضمون همه داستان‌ها شامل نحوه ارتباط و انس با امام مهدی (ع) و دیگر امامان معصوم، روش‌های توسل و دعا و استغاثه و آمادگی برای دیدار با ایشان است. داستانهای متنوع کتاب که از زبان عالمان و فقیهان و عارفان شیعی نقل شده، علاوه بر جنبههای اخلاقی و تأثیرگذار در سلوک و خودسازی حاوی نکات ادبی و اشعار مذهبی و عارفانه است. این اثر مشتمل بر مجموعه توسلات به ائمه (ع) است. این توسل‌ها معمولًا منجر به شفای
ص: 709
مریضان، دفع مشکلات و بلایا و رسیدن به حاجات و آرزوهای افراد حاجتمند شده است
رکنی‌یزدی، محمدمهدی (1) (متولد 1309)
زیارت: دیداری مشتاقانه، حرکتی‌شورانگیز و انقلاب‌آفرین، مشهد، کنگره‌جهانی حضرت‌رضا علیه السلام، ق/، 40 ص.
عنوان دیگر: دیداری مشتاقانه، حرکتی‌شورانگیز و انقلاب‌آفرین.
شوق دیدار: مباحثی پیرامون زیارت، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 2، 1378، 316 ص، رقعی.
شابک: 4- 202- 444- 964
عنوان دیگر: مباحثی پیرامون زیارت.
بررسی زیارت و دیدگاههای مختلف درباره آن است. مؤلف در پنج بخش به زیارت و آداب آن، مشاهد امامان در گذرگاه زمان، و زیارت در احادیث، ثواب زیارت پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و امام رضا (ع) و ثواب زیارت امام حسین (ع) به صورت تفصیلی پرداخته است. در مبحث منکران زیارت، با استناد به روایات، به بررسی آراء وهابیان و ردّ آنها پرداخته است. در بخش آخر تحت عنوان درونمایه زیارتها، محتوای زیارتها یعنی سلام، جلوه توحید، تولّی و تبّری، و دعا با استفاده از نمونه‌ها مورد دقت قرار گرفته است. در پایان، تصحیح فرهنگ زیارت و زدودن رنگ خرافات، امری ضروری دانسته شده است.
گزیده شوق دیدار: زیارت و درونمایه آن
1- رکنی، محمدمهدی
ص: 710
، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک: 5- 135- 971- 964- 978
عنوان دیگر: شوق دیدار: مباحثی پیرامون زیارت.
این کتاب گزیده‌ای از کتاب شوق دیدار: مباحثی پیرامون زیارت از همین مؤلف است. مؤلّف‌در این‌اثر به‌مباحثی پیرامون‌زیارت، آداب‌آن، مشاهد امامان درگذرگاه‌زمان، زیارت‌در احادیث، منکران زیارت‌و درونمایه زیارت‌می‌پردازد. این‌نوشتار تحلیلی‌است
رهبر، محمدتقی (متولد 1314)
اخلاق‌و آداب‌در حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 159 ص، رقعی.
شابک: 30- 35- 629- 964
بررسی مناسک و آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی حج است. نگارنده نخست به جایگاه تزکیه و اخلاق، ضعف‌های اخلاقی و عملی و مسئولیت اخلاقی انسانها اشاره میکند. سپس به مقدمات سفر پرداخته و در این ارتباط موضوعاتی چون توجه به عظمت حج، تجرید قلب و خلوص نیت را مطرح می‌سازد. همچنین مطالبی در خصوص مناسک و آداب حج، اصلاح مال و مسائل حقوقی، انتخاب همسفر، لوازم سفر، آداب و اخلاق در سفر، نحوهی شروع سفر، مراقبت اخلاقی در جمع، مصاحبت درست، و آداب سخن و سکوت بیان میکند. در پایان نیز به اخلاق و آداب در حرمین و رفتار با زائران دیگر اشاره کرده و در خصوص استفاده از فرصت‌های معنوی حج، تودیع و ره‌آورد چنین سفر مهمی سخن می‌راند.
زندی توسلی، علی (متولد 1334)
بهشت‌های زمین، تهران، پیام آزادی، چاپ 1،،
ص: 711
176 ص.
شابک: 3- 850- 302- 964- 978
آداب و رسوم اخلاقی و اجتماعی زیارت و پیامدها و آثار آن است.
سمنانی، حسین (متولد 1325)
جمکران، آستان وصال حضرت دوست، تهران، نخل دانش، 1378، 159 ص، جیبی.
شابک: 5- 06- 6948- 964
بررسی آداب و مقدمات ملاقات با امام زمان (عج) از طریق مسجد جمکران و دیگر مکانهای وصال است. نویسنده با انگیزه راهنمایی شیعیانی که مشتاق زیارت و ملاقات امام عصر خود هستند، به بیان اعمال و شیوه‌هایی که برای انجام این مهم لازم است پرداخته است. ادای حق آل محمد (ص)، خواندن زیارات و دعاهایی مانند زیارت آل یاسین، عاشورا، جامعه و دعای فرج و دعای علوی مصری و تسبیح امام عصر (عج)، و ختم قرآن و نماز جماعت، از جمله کارهایی است که به عنوان مقدمه وصال امام (عج) در این اثر بیان شدهاند.
سیدنژاد، سیدصادق
عریضه‌نویسی به اهلبیت (ع)، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ 5، 1385، 124 ص، رقعی.
شابک: 1- 56- 6705- 964
بررسی موضوع عریضه‌نویسی در فرهنگ اسلامی و آداب است. نویسنده مفهوم عریضه‌نویسی را با استناد به آیات و احادیث توضیح میدهد و آن را یکی از شیوه‌های خاص عرض نیاز به درگاه خداوند و توسل به ائمه اطهار (ع) میداند. سپس دلایل شرعی و عقلی عریضه‌نویسی را بررسی میکند و مشروعیت آن را به اثبات می‌رساند. وی نمونه‌هایی از عریضه‌نویسی برخی از علما و حکایاتی درباره آن را آورده و نتایج آنها را نشان داده است.
ص: 712
شهید اول، محمد بن مکی (1) (734- 786 ق)
المزار، تصحیح محمود بدری، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ 1، 1375، 331 ص، وزیری.
مجموعهای از زیارت‌های معصومان (ع) و آداب و اعمال مخصوص زیارت آنها است. مؤلف در این کتاب، موارد بسیاری از زیارات و اعمال آن را نقل کرده، بدون آن که آنها را به معصومی نسبت دهد و یا منبع و سند آن را بیان کند. البته مؤلف در بعضی موارد، نام گوینده زیارت و سؤال راوی از آن حضرت را ذکر کرده و سپس دعا و یا زیارت و اعمال آن را آورده است.
شیخیان، ابوالقاسم
آداب سفر و زیارت معصومین علیهم السلام شامل: آثار و فوائد سفر، پاداش سفر زیارتی، آداب سفر، آداب عمومی زیارت، مشهد، سنبله، چاپ 1، 1384، 240 ص، رقعی.
شابک: 5- 7395- 06- 964
مجموعه اطلاعاتی درباره آداب سفر و زیارت ائمه (ع) در اماکن مقدس مدینه و عتبات عالیات و نیز مشهد مقدس است. این اطلاعات شامل آثار و فواید سفر، پاداش سفرهای زیارتی، آداب عمومی زیارت و برخی مطالب دیگر درباره زیارت است.
طیب، مهدی (متولد 1331)
ره توشه دیدار، در آداب و اسرار زیارت اهلبیت علیهم السلام، تهران، سفینه، چاپ
1- شهید اول، شمس‌الدین محمد؛ شیخ شهید
ص: 713
1، 1381، 317 ص، رقعی.
شابک: 2- 3- 92887- 964
بررسی آداب و آموزه‌های زیارت اهلبیت (ع) است. نویسنده معتقد است زیارت یک دوره آموزش تعالیم دین است که در صورت همراهی با توجه و معرفت، نقش بسزایی در نیل به کمالات ایفا خواهد کرد. وی نخست آداب زیارت را بررسی کرده و سپس اسرار و حکمتهای آن را بیان داشته است. در پایان تحت عنوان تأملی در زیارتنامههای اهلبیت (ع) برخی از آموزه‌های این زیارتنامهها مانند سلام، شهادت، صلوات و تولی، لعن و تبری، دعا و توسل تحلیل شده است.
عزیزی، عباس (متولد 1342)
آداب‌و فضائل زیارت‌در پرتو چهل‌حدیث به‌ضمیمه چهار زیارتنامه، قم، صحفی، چاپ 1،، 120 ص، جیبی.
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌در پرتو چهل‌حدیث.
علوی‌فاطمی، عبدالله
برکات‌و آداب‌زیارت حضرت‌معصومین (ع) به‌همراه‌زیارت جامعه‌صغیره (امین‌الله) کامله‌با اقتباس‌از کتاب‌آداب‌حضور مقام‌ولایت‌کبری، اصفهان، اندیشه‌علوی، چاپ 1، ق/، 64 ص، وزیری.
شابک: 7- 0- 94291- 964
بررسی جنبههای مختلف زیارت از جمله آداب فردی و اجنماعی آن است. کتاب‌حاضر گزیده‌ای ازآداب حضرت‌صاحب الولایه الکبری از عبدالله علوی‌می‌باشد
ص: 714
کارگر، رحیم (متولد 1349)
مسیر عشق: اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی، تهیه و تنظیم ستاد عمره دانشجوئی، باشگاه دانشجوئی زمزم، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 36 ص، پالتویی.
شابک: 4- 246- 531- 964- 978
عنوان دیگر: اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی.
بررسی آداب اخلاقی و رسوم اجتماعی تشرف به اماکن زیارتی به ویژه حرم رضوی و اماکن مقدس مکه و مدینه است.
در حریم عشق: آداب، اسرار، پاداش‌ها، شبهات و داستانهای زیارت، به کوشش ستاد عمره دانشجویی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 179 ص.
فروست: سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1) (1037- 1111 ق)
تحفه الزائر، تصحیح و تحقیق مؤسسه امام هادی (ع)، قم، پیام امام‌هادی (ع)، چاپ 1،،
1- علامه مجلسی؛ مجلسی ثانی؛ ملامحمدباقر مجلسی
ص: 715
756+ 144 ص، وزیری.
شابک: 8- 05- 8837- 964- 978
مجموعهای از زیارات معصومین (ع) است که علامه مجلسی به زبان فارسی برای فارسی زبانان به رشته تحریر در آورده است. مؤلف در کتاب بحار الانوار خود به طور مفصل در جلدهای صد و صد و یک وصد و دو به موضوع زیارت و زیارتنامههای معصومین پرداخته بود اما به دلیل حجم بسیار و تألیف آن به زبان عربی، استفاده از آن برای خوانندگان فارسی زبان مشکل بود، بنابراین کتاب تحفه الزائر را در حجم کم و به زبان فارسی تنظیم و تحریر کرد تا راهنمای زائران رسول خدا و دیگر امامان باشد. این کتاب دارای یک مقدمه و دوازده باب و یک خاتمه است. مؤلف در مقدمه کتاب آداب سفر را به طور مختصر ذکر کرده، و تفصیل بیشتر آن را به کتاب حلیه المتقین ارجاع داده است.
مجمع، محمدرضا (متولد)
آشنایی با آداب زیارت، با همکاری زهرا قریشی (1)، تهران، انتشارات مجمع، چاپ 1،، 30 ص، رقعی.
شابک: 4- 1- 90541- 600- 978
آشنایی با آداب زیارت و شناخت اماکن و ابنیه اسلامی ایران چون آرامگاهها، زیارتگاهها و امامزاده‌ها است.
محدثی، جواد (متولد 1332)
فرهنگ زیارت: اهداف، آثار، تاریخچه، مشروعیت، سازندگی و آداب زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 360 ص، وزیری.
1- متولد 1349
ص: 716
شابک: 4- 060- 540- 964- 978
بررسی زیارت از جنبههای مختلف از جمله آداب آن است. ابعاد مورد بررسی قرار گرفته عبارت‌اند از: زیارت و فلسفه تربیتی آن؛ ابعاد اجتماعی، سیاسی و تاریخی زیارت؛ محتوای فرهنگی و اعتقادی؛ زیارت و موقعیت زائر و مکانتِ مکانهای زیارتی؛ و زیارت و آداب آن. بخشی از این مباحث به صورت سلسله مقالاتی در مجله پیام انقلاب و بخشی دیگر در قالب دو کتاب با عناوین زیارت و نیز کربلا کعبه دلها پیشتر منتشر شده است.
محمّدبیگی، الیاس (متولد 1341)
آداب زیارت و سفر، قم، زائر، چاپ 1، 1386، 84 ص، پالتویی.
شابک: 7- 005- 180- 964- 978
آموزه‌ها و تعالیم معصومین (ع) پیرامون اهمیت و جایگاه زیارت و سفر زیارتی و آداب سفر است. در بخش اول به جایگاه سفر در فرهنگ اهلبیت و آداب سفر کردن، استقبال از مسافر و آداب استقبال پرداخته شده است. سپس درخصوص نماز، دعا و ذکر سفر نکات و کلمات حکمت‌آمیزی نقل شده است. این دعاها در سلامتی مسافر و رسیدن به مقصد مؤثر است. در بخش سوم فضیلت سفر زیارتی و در بخش چهارم آداب زیارت بیان گردیده است.
مدرسی، تقی (متولد 1311)
آداب‌زیارت، تهران، نیلوفر، چاپ 1، 1368، 262 ص.
چاپ دیگر
تهران، نگاه، چاپ 1،، 262 ص.
شابک: 3- 091- 351- 964
ص: 717
مرکز الامام الخوئی الاسلامی
کامل مزارات اهل البیت (علیهم السلام) فی الطریق، قم، شجره طیبه، چاپ 1،/ ق، 468 ص، وزیری.
شابک: 9- 59- 9356- 964
مجموعه زیارت‌های معصومین (ع) است. متن زیارت همراه با توضیحاتی در پاورقی آمده است. علاوه بر متن زیارتها، اطلاعاتی درباره زیارتگاهها و مراقد و اماکن زیارتی آورده است.
مقدس، سعید (متولد 1358)
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح اثر دکتر محمد بنی‌هاشمی، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1،، 306 ص، وزیری.
شابک: 5- 144- 539- 964- 978
عنوان دیگر: درضیافت ضریح: پژوهشی دربارهی زیارت اهلبیت علیهم السلام.
کتاب حاضر برگزیده از کتاب درضیافت ضریح: پژوهشی دربارهی زیارت اهلبیت علیهم السلام اثر محمد بنی‌هاشمی و به قلم سعید مقدس است.
مقدم، سیدمحمدتقی
آداب الزیاره، قم، مقدم، چاپ 1، 1368، 176 ص، جیبی.
مؤسسه الامام الهادی علیه السلام
موسوعه زیارات المعصومین علیهم السلام، قم، مؤسسه الامام الهادی علیه السلام، چاپ 1، 1383، 7 ج،
ص: 718
وزیری.
شابک: 1- 8- 94151- 964
بررسی جوانب مختلف زیارت است. این مجموعه که در نوع خود بی نظیر است، شامل زیارات معصومین علیهم السلام اعم از مطلقه، مخصوص، زیارات جامعه و ... در پنج جلد و دو جلد دیگر، یکی به فهارس فنّی اختصاص یافته و دیگری مقدمه این مجموعه میباشد. زیارات هرکدام از معصومین علیهم السلام در باب‌های ذیل تدوین گردیده است:
1- مختصر زندگی هرمعصوم؛ 2- فضل ... (مدینه، نجف، کربلاء، ...)؛ 3- فضل موضع قبر؛ 4- فضل زیارت؛ 5- زمانهای مستحب زیارت؛ 6- آداب مستحب زیارت؛ 7- کیفیت زیارت؛ 8- آداب بعد از زیارت؛ 9- وداع.
اولین مجلد با شماره صفر و 502 صفحه مقدمه این موسوعه را تشکیل میدهد و حاوی مطالب ذیل است: مفهوم زیارت؛ بررسی زیارت در لغت و اصطلاح و کلمات بزرگان؛ هدف از زیارت؛ زیارت در قرآن و سنت؛ زیارت در سیره پیامبر اکرم (ص)؛ زیارت در سیره معصومین (ع)؛ آداب زیارات در روایات شیعه و اهل سنت؛ زیارات پیامبر (ص) در کتب اهل سنت و دعا در مرقد شریف حضرت (ص)؛ توسل به انبیا الهی و اولیا در کلام اهل سنت و اقوال و کتب روائی آنان؛ تبرک به آثار پیامبر (ص) در آثار اهل سنت؛ طرح برخی شبهات ابن تیمیه و طرفداران او درباره زیارت؛ لیستی از کتب زیارتی خطی.
جلد اول موسوعه زیارت‌های شش معصوم را که مرقد پاک شان در مدینه میباشد در خود جای داده است.
جلد دوم به زیارات امیر مومنان (ع) اختصاص داده شده و با زندگینامه حضرت (ع) آغاز و سپس فضیلت نجف و کوفه از زبان معصومین (ع) ذکر شده است. روایات فضیلت مکان قبر شریف و فضیلت زیارت حضرت (ع)، زمانهای مستحب برای زیارت، آداب زیارت که 25 حدیث و سخن از علما را دربردارد، کیفیت زیارت که 40 زیارت از حضرت امیر
ص: 719
مومنان (ع) اعم از زیارات مطلقه مخصوصه زیارات از راه دور- را در خود جای داده است، بخش صلوات حضرت (ع) و آداب پس از زیارت که به نمازها و ادعیه و وداع اختصاص یافته بخشهای این باب می‌باشند.
جلد سوم به زیارات حضرت سیدالشهدا امام حسین (ع) اختصاص یافته است. این مجلد نیز با زندگینامه حضرت (ع)، فضیلت کربلا و فضیلت تربت امام حسین (ع) شروع و درباره ویژگیهای تربت امام (ع)، استشفا به تربت، فضیلت سجده بر آن و حرمت فروش آن، کام برداشتن نوزادان با آن، تسبیح و ... نیز استخاره نزد مزار شریف حضرت (ع) ادامه یافته است.
جلد چهارم این مجموعه حاوی زیارات امام موسی بن جعفر (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع)، امام هادی (ع)، امام حسن عسکری (ع) و حضرت مهدی (ع) میباشد. و برای هر امام زندگینامه، فضیلت مکان قبر، فضیلت زیارت، زمانهای مستحب برای زیارت، آداب زیارت، کیفیت زیارت، صلوات و آداب پس از زیارت، و کیفیت وداع ذکر گردیده است.
جلد پنجم حاوی زیارات جامعه معصومین (ع) است که بخشهای فضیلت تربت قبور ائمه (ع)، زمانهای مستحب برای زیارت و آداب زیارت، کیفیت زیارت بیست و سه زیارت از زیارت‌های جامعه، زیارت به نیابت را شامل میشود.
مجلد ششم فهرست‌های این موسوعه را تشکیل داده است. و به ترتیب؛ فهرست آیات قرآنی، فهرست نامهای پیامبر (ص)، کنیه‌ها، القاب آن حضرت؛ فهرست اسما امیرمومنان (ع)، کنیه‌ها و صفات حضرت (ع)؛ فهرست نامهای فاطمه زهرا (س)، کنیه، القاب و صفات حضرت (س)؛ همچنین فهرست‌های جداگانه برای نامهای معصومین دیگر آمده است.
مؤسسه فرهنگی خدماتی‌ثامن الائمه (ع) اصفهان
زیارت‌چیست؟ زائر کیست؟، به کوشش واحد تحقیقات مؤسسه‌فرهنگی خدماتی، قم، مهر ثامن‌الائمه، چاپ 1،، 36 ص.
ص: 720
شابک: 7- 08- 8057- 964
بررسی آداب‌و رسوم اخلاقی و اجتماعی زیارت است.
مهدی‌پور، علی‌اکبر
نبراس الزائر فی زیاره الحائر، قم، رسالت، چاپ 1، 1386، 275 ص، وزیری، عربی.
شابک: 2- 22- 6838- 964- 978
چاپ دیگر
به کوشش مرکز الفردوس للثقافه والاعلام، قم، دلیل‌ما، چاپ 1،، 275 ص، وزیری.
شابک: 6- 011- 397- 964
مجموعهای از زیارتنامههای متعلق به حضرت امام حسین (ع) به همراه روایاتی درباره فضایل آن حضرت و اهمیت زیارت او است. در باب اول آثار اخروی و دنیوی و آداب زیارت امام حسین، با نقل روایاتی از متون کهن بیان شده است. سپس مجموعه زیارات حسینی به دو بخش زیارات مطلق که به وقت معینی اختصاص ندارد و زیارات معین، تقسیم گردیده است. از جمله زیارات مطلق می‌توان به زیارت شهدا، وداع عباس بن علی و وداع شهدا و از زیارات معین به زیارت رجبیه، زیارت عاشورا، زیارت ناحیه مقدسه و زیارت روز عرفه و زیارت روز جمعه اشاره کرد. در باب چهارم کیفیت و آداب نماز خواندن در کنار قبر امام حسین (ع) و در خاتمه پاره‌ای از برکات تربت آن حضرت ذکر شده است.
نقدی، محمد
آنچه یک زائر باید بداند، قم، هجرت، چاپ 2، 1383، 127 ص، پالتویی.
شابک: 5- 45- 5875- 964
بررسی آداب اخلاقی و احکام فقهی زیارت است.
ص: 721
نوری، حسین بن محمد تقی (1) (1254- 1320 ق)
آداب زیارت: چهل و سه نکته در آداب زیارت مشاهد مشرفه معصومان (ع)، تصحیح عبدالحسین طالعی (2) و محمدحسین صفاخواه، تهران، ابرون، چاپ 1، 1378، 204 ص، رقعی.
شابک: 3- 04- 5642- 964
عنوان اصلی: تحیه الزائر و بلغه المجاور.
عنوان دیگر: چهل و سه نکته در آداب زیارت مشاهد مشرفه معصومان (ع).
فروست: متون‌زیارت- 2
بخش اول کتاب، در 114 صفحه به شرح زندگانی محدث نوری پرداخته است.
نیشابوری، عبدالحسین (متولد 1342)
ادب زیارت، معرفت زائر، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1380، 168 ص، رقعی.
شابک: 8- 41- 7528- 964
عنوان دیگر: آداب زیارت با معرفت کربلا و حرم‌های مقدس اهلبیت علیهم السلام.
1- طبرسی نوری، حسین بن محمدتقی؛ محدث نوری، حسین بن محمدتقی؛ میرزا حسین نوری؛ نوری مازندرانی، حسین بن محمدتقی
2- متولد 1340
ص: 722
بررسی آداب و اعمال زیارت عتبات عالیات است. مؤلف با زبانی ساده و روان و با بهره‌گیری از منابع مهم حدیثی مانند بحارالانوار، وسائل الشیعه، تحفه الزائر، کامل الزیارات به شرح و تبیین آداب و اعمال زیارت حرم‌های اهل بیت پرداخته است.
واعظ جوادی، مرتضی (1) (متولد 1337)
فلسفه زیارت و آیین آن، ویرایشِ علی اسلامی، قم، اسراء، چاپ 1، 1382، 255 ص، وزیری.
شابک:
x
- 84- 5984- 964
بررسی مستند و جامع درباره مفهوم زیارت و آیین و آداب این آموزه دینی است. نویسنده در صدد پرداختن به لایه‌های معنایی و فلسفی زیارت است و از اسرار عرفانی آن پرده‌برداری میکند. نویسنده سعی کرده به مقوله ارزش و نقش شایسته زیارت در تثبیت ارکان ایمانی و تحکیم پایههای معرفت دینی، بپردازد و ساخت‌های نو و عرصه‌های تازه‌ای از این پدیده ارائه دهد و در این راستا اثر خود را در دو بخش به نگارش درآورده است. در بخش نخست به فلسفه زیارت اشاره شده و مفهوم و اهداف زیارت و راز ارتباط با اهلبیت بیان گردیده است. در بخش دوم این نوشتار، ویژگی سفر زیارتی و آداب و شرایط آن عرضه شده است.
هاشمی، سیدعلیرضا
سفرهای زیارتی در فرهنگ مردم، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 8، 192 ص، پالتویی.
شابک: 6- 178- 540- 964- 978
بررسی آداب و فرهنگ مردم در سفرهای زیارتی است. مطالبی که در این
1- جوادی، مرتضی
ص: 723
مجموعه گردآوری، شده بنابر فراخوان صدا و سیما، از دهه چهل به بعد، توسط مردم و از جای جای کشور به صدا و سیما ارسال شده و در برنامه‌های مختلف از آن استفاده شده است. مؤلف با مراجعه به آرشیو صدا و سیما آنها را گزینش و جمع‌آوری کرده و در این کتاب منتشر کرده است. مؤلف مطالب را در هفت فصل با عناوین: مقدمات سفر، بدرقه، چاووش و چاووش خوان، ملزومات و تدابیر سفر، پیشباز، باورها و عقاید و در نهایت ادبیات شفاهی عرضه کرده است.
هاشمی، سیدمحمدحسین
آداب الزیاره، تهران، لوح محفوظ، چاپ 1، 1383، 60 ص، رقعی.
شابک: 8- 08- 8604- 964
ص: 724
ب- آداب تشرف به اماکن خاص
عتبات عالیات
آقازاده، نجف (متولد 1321)
سجاده‌عشق، تبریز، نجف‌آقازاده، چاپ 1،، د+ 444 ص.
شابک: 2- 217- 330- 964
معرفی جنبههای زیارتگاههای اسلامی‌در عراق‌است. زیارت‌این اماکن باید همراه با آداب‌و رسوم اجتماعی باشد.
احمدپور، علی‌اکبر
شور عشق (1): عتبات، راهنمای زائران کربلا، قم، فلاح، چاپ 1، 1388، 168 ص، پالتویی.
شابک: 6- 95- 7208- 964- 978
معرفی اماکن مذهبی و زیارتی عراق و آداب زیارت در آنهاست. در این نوشتار ضمن ارایه مباحثی درباره موقعیت جغرافیایی عراق به وجود قبور ائمه اطهار در این کشور اشاره شده و فرازی از زندگانی و فضایل امام علی (ع)، امام حسین (ع)، عباس بن علی (ع)، امام هادی (ع)، امام جواد (ع)، امام موسی بن جعفر (ع) و امام زمان (عج) و نیز آداب و فضیلت زیارت ایشان بیان گردیده است. نگارنده همچنین مرثیه‌هایی در رثای شهدای کربلا و ائمه مدفون در عراق سروده و راهنمایی‌هایی در مورد شهرهای کربلا، نجف، سامرا، کاظمین، کوفه و اعمال مختلف مربوط به این شهرها را معرفی میکند.
اسدی، علی‌محمد (متولد 1342)
عتبات‌عالیات: برنامه‌سفر، راهنمای‌اماکن، ادعیه‌و زیارات، تهران، مؤسسه
ص: 725
فرهنگی هنری‌ندای مهرآفرین، چاپ 1،، 159 ص، جیبی.
عنوان روی جلد: نگاهی به عتبات عالیات: نجف، کربلا، کاظمین، سامرا.
شابک: 9- 08- 7600- 964
اشرفی، سلاطین
در حریم‌سالار عشق: عتبات عالیات عراق‌در یک‌نگاه، رشت، دهسرا، چاپ 1،، 54 ص، رقعی.
شابک: 6- 25- 7169- 964
راهنمایی زیارت اماکن متبرکه در کشور است. نویسنده نخست موقعیت جغرافیایی اماکن و کیفیت زیارت عتبات عالیات و سپس به معرفی شخصیت‌های این مراقد مثل حضرت علی (ع)، امام حسین (ع)، امام موسی کاظم (ع)، امام محمدتقی (ع)، امام علی نقی (ع) و امام حسن عسکری (ع) همراه با زیارتنامههای آنان میپردازد.
اصطهباناتی، محمد حسن
نور العین فی المشی الی زیاره قبر الحسین (ع)، قم، مولود کعبه، چاپ 2، 1415 ق، 624 ص، وزیری.
شابک: 2- 48- 6343- 964
چاپ دیگر
تهران، صدوق، چاپ 1، ق/، 352 ص.
پژوهشی حدیثی درباره اهمیت و آداب زیارت امام حسین (ع) است. نویسنده بر اساس متون حدیثی شیعه نخست، تعداد زیادی از روایات را با سلسله اسناد آنها در ثواب زیارت امام حسین نقل و در برخی موارد به شرح کوتاه آنها میپردازد. مقام زائر امام حسین، فضیلت و اعمال زیارت امام حسین همراه زیارتنامهها و دعاهای متعدد در بخشهای بعدی کتاب
ص: 726
آمده است. کتاب در واقع شامل مجموعهای از احادیث در ثواب، آداب زیارت‌حضرت امام‌حسین (ع) و زیارتنامه های‌معتبر درباره آن‌حضرت است.
امامی‌فر، جعفر (متولد 1348)
چهل گام تا عتبات: احادیث و نکاتی چند ویژه عتبات، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 114 ص، پالتویی.
شابک: 9- 177- 540- 964- 978
مجموعهای از برخی احادیث و نکات درباره جوانب مختلف عتبات عالیات عراق است. اطلاعات نویسنده ذیل پنج بخش با عناوین نجف اشرف، کوفه، کربلای معلی، کاظمین و سامراء و پندها آمده است. در پایان هر قسمت، اشعار مختصری درباره همان موضوع و در انتهای کتاب، غزلیات و پندهای مفید، آورده شده است.
امین، محمدعلی
سرچشمه فرات: راهنمای عتبات عالیات به همراه ادعیه و زیارات، قم، مدین، چاپ 1، 1380، 352 ص، جیبی.
شابک: 4- 45- 6642- 964
امینی، عبدالحسین (1) (1281- 1349)
ادب الزائر لمن یمم الحائر مع ملحق ادب الزائر فی آداب الزیاره للمشاهد المشرفه بنجف و الکاظمیه، به کوشش روح‌الله
1- علامه امینی
ص: 727
ملکیان، قم، زلال کوثر، چاپ 1، 1382، 240 ص، جیبی.
شابک: 0- 13- 7899- 964
بررسی آداب و رسوم مراقد مطهر ائمه مدفون در عتبات عالیات است. علامه امینی در این کتاب به تبیین فلسفه زیارت خصوصاً زیارت امام حسین (ع) میپردازد و به جنبههای تربیتی و پرورشی زیارت اهمیت بیشتری میدهد. این رساله در سال 1362 قمری در نجف اشرف به چاپ رسیده است.
ادب‌زائر: آداب زیارت‌کربلای معلی‌همراه‌با آداب‌زیارت‌مشاهد مشرفه‌نجف، کاظمین، سامرا، ترجمهی روح الله ملکیان، قم، انصاری، چاپ 1،، 128 ص.
شابک: 4- 29- 6925- 964
آداب کوی جانان: آداب زیارت حسینی، ترجمه، تحقیق و تعلیق محسن رجبی (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 151 ص، رقعی.
شابک: 6- 110- 540- 964- 978
عنوان اصلی: ادب الزائر لمن یمم الحائر.
بررسی آداب زیارت مراقد مدفون در کربلا به همراه برخی ادعیه است. نویسنده در فصل اول با عنوان «جامی از صهبای غدیر» سیره نویسنده کتاب ادب الزائر را از جنبههای عشق به قرآن و اهلبیت و نیز حضور سیاسی و اصلاحات دینی بررسی کرده است.
مناسک کربلا: آداب زیارت حضرت سیدالشهداء (ع)، تدوین ترجمهی عبدالحسین طالعی
1- متولد 1355
ص: 728
، مسجد صاحب الامر تهران، واحد فرهنگی، تهران، آمه، چاپ 1، 1379، 96 ص، رقعی.
شابک: 0- 06- 6061- 964
عنوان اصلی: أدب الزائر لمن یؤم الحائر.
بابازاده، علی‌اکبر (متولد 1334)
با من به کربلا، قم، دانش‌و ادب، چاپ 1،، 414 ص، جیبی.
شابک: 6- 4- 93820- 964
بررسی اماکن زیارتی شهرهای نجف، کربلا، کوفه، کاظمین و سامراء است. نگارنده در بخش نخست، عناوینی را مورد توجه قرار داده که برای هر زائر عتبات عالیات، دانستن آن ضروری است. در بخشهای دوم تا ششم، تاریخ شهرهای زیارتی عراق و فضیلت هر یک و شرح مزارها و زیارتها آمده است. در بخش چهارم کتاب که مباحث مربوط به کربلا و امام حسین (ع) آمده است، عناوین خاصی همچون فضیلت کربلا، تربت کربلا، زائرین کربلا، انواع زیارت امام حسین (ع) و شیوه زیارت نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
بابازاده جودی، امیرسعید (متولد 1355)
دیار عاشقان: از نجف اشرف تا سامرا: منتخب زیارات و اعمال عتبات مقدس عالیات با شرحی بر سرزمین عراق، تهران، جمال‌الحق، چاپ 1،، 383 ص، جیبی.
شابک: 6- 87- 5671- 964
بررسی تاریخچه‌ی مختصری از شهر نجف اشرف، سپس مطالبی درباره
ص: 729
دیگر جنبههای اماکن است: اشارتی بر زندگی حضرت علی (ع)، آداب زیارت، زیارت حضرت آدم ونوح، وادی السلام، گذری بر زندگی هود نبی (ع)، گذری بر زندگی حضرت صالح نبی (ع)، اشارتی بر زندگی کمیل ابن زیاد، اعمال مخصوص مسجد کوفه، اعمال مخصوص سهله، مسجد صافی الصفا، مسجد زید، مقام امام عصر در نجف اشرف، مقام یونس نبی (ع)، کربلا، اشارتی بر زندگی امام حسین (ع)، آداب زیارت، اشاراتی بر زندگی حضرت عباس (ع)، زیارت وداع آن حضرت، گذری کوتاه بر زندگی حر بن یزید ریاحی، کاظمین، اشاراتی بر زندگانی امام موسی کاظم (ع)، اشاراتی بر زندگی جواد الائمه (ع)، زیارت مخصوص امام موسی کاظم و امام جواد (ع)، مساجد معروف منطقه‌ی کاظمین و بغداد، سامرا، اشاراتی بر زندگی امام هادی (ع)، اشاراتی بر زندگی امام حسن عسکری (ع)، دعای عهد، دعای ندبه، مدائن، حله، بصره و شهر کفل. در بخش زیارات و ادعیه و مناجات نیز زیارت عاشورا، جامعه، جامعه‌ی کبیره، دعای کمیل، دعای سریع‌الاجابه و زیارت روزهای هفته به ترتیب ذکر شده است. مؤلف علاوه بر ارائه‌ی تصاویری از اماکن مقدسه، نقشه‌ی ابنیه را نیز در کتاب آورده است.
باقری، حسین (متولد 1342)
صراط الهدایه: راهنمای زائران عتبات عالیات، تهران، بنیاد قرآن‌و عترت، چاپ 1،، ن+ 405 ص، وزیری.
شابک: 0- 01- 9941- 964
بررسی اماکن متبرک و مذهبی عراق، مشهور به عتبات عالیات، است. در کتاب حاضر که به منظور آشنایی زائران با زیارتگاههای اسلامی کشور عراق تدوین شده، نخست شرح مختصری از اوضاع عراق از لحاظ جغرافیایی، آب و هوایی، اقتصادی، تاریخی، و اجتماعی به دست داده شده و سپس آداب سفر و زیارت تشریح گردیده است. در ادامه نیز،
ص: 730
زیارتگاههای هر یک از شهرهای عراق شامل نجف اشرف، کوفه، کربلا، کاظمین، سامراء، و بغداد و مداین معرفی شده و زیارتنامههایی در این خصوص فراهم آمده است.
بهتاش، یدالله (متولد)
همراه‌با زائرین‌کربلا (عتبات‌عالیات)، تهران، سبحان، چاپ 1،، 376 ص، جیبی.
شابک: 8- 99- 5978- 964
بررسی آداب زیارت عتبات عالیات است.
تقدسی‌نیا، خسرو (متولد 1346)
ادعیه‌و آداب اماکن مقدسه‌عراق، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه (علیهم السلام)، چاپ 1،، 538 ص.
شابک: 7- 06- 6670- 964
تقیان، حبیب‌الله (متولد 1348)
زمینی‌از جنس‌بهشت: شرح‌و فضلیت‌و اعمال اماکن‌مقدسه‌عراق، قم، حسنین (علیها السلام)، چاپ 3،، 464 ص، جیبی.
شابک: 6- 27- 8262- 964
بررسی اماکن زیارتی عراق که در شهرهای کوفه، نجف اشرف، کربلا، کاظمین، و سامرا است، نیز فضیلت هریک از اماکن و همچنین، زیارتنامههای مخصوص هریک که به همراه مطالبی در باب آداب سفر و آداب زیارت قبر پیامبر (ص) و ائمه (ع) فراهم آمده است.
ص: 731
تنباکوئی، محمد (به کوشش)
آداب‌سفر کربلا بانضمام زیارات‌و ادعیه‌عتبات مقدسه‌و معرفی اماکن متبرکه‌کربلا، نجف، کاظمین، سامرا و کوفه، اصفهان، بصائر، چاپ 1،، 208 ص.
شابک: 1- 5- 90516- 964
جمعی از نویسندگان
ره‌توشه عتبات عالیات، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1385، 503 ص، وزیری.
شابک: 8- 50- 7635- 964
مجموعه مقالاتی با موضوع زیارت و احکام و آداب آن و آشنایی با زیارتگاههای اسلامی است. این اثر با همکاری پانزده تن از فضلای حوزه علمیه قم تدوین شده تا روحانیون کاروانهای زیارتی و عموم زائران را در شناخت سرزمین عراق، کربلای معلی، نجف اشرف، کاظمین، سامرا، مراقد و آستان‌های مقدس امامزادگان و عارفان و عالمان بزرگ و مجاهدان تاریخ اسلام یاری دهد. پس از صفحات آغازین کتاب که به عناوین «زیارت، تجدید عهد با خط امامت»، «احکام فقهی سفر زیارتی عتبات» و «سیری در تاریخ و جغرافیای عراق» پرداخته شده، ادامه کتاب در شش فصل سامان یافته است: 1- نجف اشرف 2- کوفه 3- کربلا 4- کاظمین 5- سامراء 6- مدائن.
در زیرفصل‌های کتاب به شرح حال شش تن از ائمه معصومین به خاک سپرده شده در آن اماکن متبرکه پرداخته شده و درباره دیگر خفتگان در آن دیار مقدس از امامزادگان و عالمان بزرگ نیز این شیوه اعمال شده و به مختصری از شرح احوال آنان اشاره شده است.
ص: 732
جواهری، محمدرضا
آداب و پاداش و زیارت امام رضا علیه‌السلام از دیدگاه معصومین علیهم‌السلام، مشهد، خیرالبریه، چاپ 1، 1384، 96 ص، رقعی.
شابک: 4- 7- 94513- 964
بررسی ابعاد مختلف زیارت حضرت امام رضا (ع) در مشهد مقدس است. نویسنده با استناد به برخی روایات و احادیث معصومین (ع) آداب و رسوم زیارت و نیز آثار زیارت این امام را بیان کرده است.
حجتی، محمدامین (متولد 1335)
راهنما و زیارتنامه‌کامل عتبات‌عالیات، قم، مهدی‌یار، چاپ 1، 1384.
شابک: 5- 84- 7643- 964
حداد، حافظ
عجائب زیاره سیدالشهدا امام الحسین (ع)، قم، محلاتی، چاپ 1، 1386، 656 ص، وزیری، عربی.
شابک: 2- 37- 7455- 964
گزارشی از فضایل امام حسین و مضامین زیارتنامههای مربوط به ایشان و آداب و شرایط زیارت و شفابخشی تربت کربلا و آثار و برکات آن در این کتاب آمده است. نویسنده زیارتنامهها را به چند دسته تقسیم کرده و در هر مورد چندین متن را از منابع روایی شیعه نقل کرده است.
حداد، عصمت (متولد 1330)
تحفه‌ای به راهیان کربلا و عتبات، تهران، مکیال، چاپ 1،، 176 ص.
شابک: 4- 18- 7953- 964- 978
ص: 733
بررسی آداب و رسوم زیارت و فلسفه و آثار آن است.
حسینی اصفهانی، مرتضی (متولد 1334)
زیارات امام‌حسین علیه السلام: دروس‌تعلیمی‌و تربیتی زیارت، قم، فرهنگ‌قرآن، چاپ 1،، 191 ص.
شابک: 3- 18- 7557- 964
حسینی بهارانچی، سیدمحمد (متولد 1323)
عاشقان کربلا، اصفهان، نقش نگین، چاپ 1، 1388، 456 ص، جیبی.
شابک: 4- 37- 2616- 964- 978
بررسی آداب زیارت عتبات عالیات به همراه متن برخی زیارتنامهها و شمّه‌ای از تاریخ اماکن مقدس این سرزمین است.
خادمی بهبهانی، غلامرضا (متولد 1315)
بوی خوش کربلا: راهنمای سفر به عتبات عالیات، تهران، تورنگ، چاپ 1، 1387، 216 ص، وزیری.
شابک: 3- 81- 6801- 964- 978
بررسی آداب و اعمال اماکن مقدس در شهرهای کاظمین، سامراء، نجف، کوفه و کربلا به همراه برخی تصاویر است.
درخشنده، محمد (متولد 1330)
زیارت‌عتبات عالیات‌از کربلا تا کربلای‌معلا، ایلام، شرکت‌سیاحتی، زیارتی‌راه‌کربلا، چاپ 1،، 60 ص، وزیری.
ص: 734
شابک: 964
عنوان‌روی‌جلد: راهنمای زیارت‌عتبات عالیات‌از کربلا تا کربلای‌معلا.
ذکاوت، محمدرضا (متولد 1349)
بر بال‌ملائک: زیارات‌و اعمال‌عتبات عالیات (نجف، کربلا، کاظمین، سامرا) به‌انضمام‌مقدمه‌ای بر امام‌شناسی‌و نقشه‌های اماکن‌متبرکه، قم، عصر ظهور، چاپ 1،، 416 ص، جیبی.
شابک: 4- 1- 92108- 964
عنوان دیگر: امام‌شناسی، راهنمای‌زائرین‌و نقشه‌های اماکن‌متبرکه.
رضوی، جواد
راهنما و زیارتنامه زائرین عتبات‌عالیات، بوشهر، موعود اسلام، چاپ 1،، 519 ص.
شابک: 8- 78- 7716- 964
چاپ دیگر
قم، مهر امیرالمومنین علیه‌السلام، چاپ 1،، 519 ص.
شابک:
x
- 32- 8173- 964
زیاندان، احمد
راهنمای زائر کربلا، ویرایشِ صدیقه کلانتر نیستانکی، اصفهان، بینش آزادگان، چاپ 1، 1386، 64 ص، رقعی.
شابک: 2- 45- 7722- 964- 978
بررسی تاریخی- جغرافیایی شهر کربلا و اماکن مقدس آن به همرا
ص: 735
زیارات مشاهد مشرفه است.
زیبائی، حسن
راههای توسل و اظهار محبت به امام علی علیه‌السلام، قم، رنگ آسمان، چاپ 1، بی‌تا، 61 ص، جیبی.
شابک: 2- 29- 7585- 964
سامعی، احمد (متولد 1339)
راهنمای زائرین در آداب زیارت عتبات عالیات عراق، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، چاپ 6، 1388، 344 ص، رقعی.
شابک: 3- 53- 7126- 964- 978
راهنمای زائرین در معرفی اماکن و آداب و رسوم عتبات عالیات کشور عراق است. هر یک از عتبات با این اطلاعات معرفی شده است: متن عربی و ترجمه فارسی زیارت نامه، موقعیت جغرافیایی، ثواب خواندن زیارت نامه، اعمال و نمازها، و تصویری از مکان مورد نظر.
سوری، حسین و سوری، محمد
چراغ کربلا: راهنمای عتبات عالیات عراق و دعاها و ذکرهای مجرب، قم، الذاکرین، چاپ 1، 1383، 168 ص، وزیری.
شابک: 2- 5- 93645- 964
گزارشی از آداب و ثواب زیارت اماکن مقدس عراق و موقعیت جغرافیایی آن است که در سه فصل بیان شده است. در فصل اول نشانی اماکن
ص: 736
زیارتی شهرهای مقدس نجف، کربلا، کاظمین و سامرا و دیگر شهرهای عراق آمده است. فصل دوم، منتخب مفاتیح الجنان است و شامل دعاها و زیارت‌هایی است که معمولًا ائمه معصوم به آنها سفارش کردهاند. در فصل سوم نیز ذکرها و ختمها و دعاهایی گردآوری شده است که به تعبیر نویسنده مجرب بوده است.
سهل‌آبادی، محمد (متولد 1339)
کلیات جامع عتبات‌عالیات و اماکن مقدسه عراق، مشهد، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی خاتم، چاپ 1،، 405 ص.
شابک: 7- 20- 6845- 964
شجاعی، حیدر (متولد 1345)
راهنمای عتبات‌مقدسه‌و اماکن باستانی‌عراق، تهران، مجمع‌علمی‌و فرهنگی‌مجد، زیرنظر سیدعباس حسینی‌نیک، چاپ 1،، 103 ص، رقعی.
شابک: 0- 24- 6153- 964
بررسی بقاع متبرکه، عتبات عالیات، مقبره‌ها و زیارتگاه‌هایی که در سرزمین عراق وجود دارد، است و به اختصار معرفی شدهاند. در بخشهایی از کتاب، زیارتنامه ائمه همراه با ترجمه فارسی آن آمده است. در این کتاب خواننده علاوه بر آشنایی با بقاع متبرکه شهرهای بغداد، کاظمین، کربلا، نجف اشرف، کوفه، سامرا، بابل و بصره با موقعیت طبیعی و تاریخی آنها نیز آشنا میشود.
شفیعی، علی‌اکبر (متولد 1342)
معراج‌الزائرین: راهنمای زائران کربلا و عتبات عالیات عراق، قم، مهدیه، چاپ 1،،
ص: 737
د+ 224 ص، جیبی.
شابک: 3- 21- 7262- 964
شیخیان، ابوالقاسم
زیارت عتبات عالیات عراق: آداب سفر و زیارت معصومین (ع): شامل: آثار و فوائد سفر، پاداش سفر زیارتی، آداب سفر، آداب عمومی زیارت، زیارت عتبات عالیات عراق، مشهد، سنبله، چاپ 1، 1385، 240 ص، رقعی.
شابک: 0- 413- 392- 964
طالقانی، سیدامیرحسین
وصال یار: راهنمای زیارت اماکن متبرکه عراق، قم، نشر سابقون، چاپ 8، 1387، 496 ص، جیبی.
شابک: 1- 10- 7469- 964
بررسی برخی از اماکن مقدس واقع در عراق است. همچنین فضائل زیارت ائمه اطهار (ع)، اماکن متبرّکه و شهرهای مقدسه از برخی کتب شیعه استخراج شده است. ادعیه، زیارات و اعمال اماکن متبرکه بخش دیگری از مطالب کتاب است.
عامری‌نیا، محمدباقر
با حسین (ع) تا عرش: شرح رابطه سلوکی با اباعبدالله الحسین (ع) بیان اسرار گریه، زیارت، تربت و لعنت بر قاتلان آن حضرت
ص: 738
، قم، راه سیز، چاپ 1، 1381، 231 ص، رقعی.
شابک: 7- 8- 93940- 964
بررسی راههای ایجاد رابطه سلوکی با امام حسین (ع) است. کتاب دارای یک مقدمه و چهار فصل است. در مقدمه تبیین جایگاه ارتباط سلوکی با اباعبدالله و اهمیت آن بررسی شده است. اسرار گریه بر اباعبدالله (ع) و دستورالعمل‌های آن؛ اسرار زیارت اباعبدالله (ع) و دستورالعمل‌های آن؛ اسرار تربت اباعبدالله (ع) و دستورالعمل‌های آن؛ اسرار لعنت برکشندگان حسین (ع) و دستورالعمل‌های آن عناوین فصول چهارگانه کتاب هستند.
عطایی‌خراسانی، علی‌اصغر (متولد 1318)
صراط عتبات‌عالیات: زیارتنامه کامل‌عتبات عالیات، آداب‌زیارت کربلا، کاظمین، نجف، سامراء، مشهد، شهداء الفضیله، چاپ 1، 1381، 320 ص.
شابک: 9- 6- 92307- 964
علاقه‌مند، محمدعلی (متولد 1342)
همسفر کربلا، مشهد، مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی‌جلیل، چاپ 1،، 296 ص، جیبی.
شابک: 2- 54- 7594- 964
مجموعه مطالبی درباره حضرت امام حسین (ع) است. در این مجموعه سعی شده ضمن معرفی شخصیت آن بزرگوار، برخی از آداب و رسوم زیارت مرقد مطهر ایشان و دیگر زیارتگاههای اسلامی کشور عراق نیز ذکر شود. این کتاب در قالب شش بخش تدوین شده است: فضایل قبله سوم؛ آداب سفر احکام مسافر؛ زیارت میعادگاه عاشقان راه ولایت؛
ص: 739
کاظمین، مرقد دو امام؛ کربلا، سجده‌گاه ملائک و در بخش آخر کلمات قصار و سخنان گهرباری از امام حسین (ع) آمده است.
فهیم کرمانی، مرتضی (متولد 1313)
عتبات: تاریخچه و آداب زیارت اماکن مقدسه عراق، قم، صحیفه خرد، چاپ 1،، 384 ص، جیبی.
شابک: 5- 93- 8635964- 978
معرفی اماکن زیارتی و مذهبی کشور عراق و آداب زیارت این اماکن به ویژه کربلا و نجف است. در نوشتار حاضر نخست اماکن زیارتی کشور عراق در بغداد، نجف، کوفه، کربلا، سامرا و کاظمین معرفی شده آنگاه مدفونین در این اماکن از اهلبیت پیامبر (ص) معرفی گردیده‌اند. در ادامه آداب زیارت معصومین در کربلا، نجف، کاظمین و سامرا به ویژه زیارت امیرالمؤمنین (ع) و امام حسین (ع) و زیارتنامههای آنان بیان شده و صحن‌ها، مقبره‌ها و سایر اوصاف اماکن مذهبی و بارگاه ملکوتی ائمه مدفون در کشور عراق توصیف میشود.
قاضی‌عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
آداب سفر و زیارت عتبات عالیات، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 215 ص، پالتویی.
شابک: 7- 98- 540- 964- 978
بررسی آداب سفر و زیارت مراقد مطهر ائمه (ع) در کشور عراق است. مؤلف پیشتر کتابی با عنوان آداب سفر حج نوشته است. اثر اخیر وی با الهام از همان اثر و استفاده از مشترکات آن تنظیم شده است. آداب زیارت امام حسین (ع) و دیگر پیشوایان مدفون در عراق در این کتاب اضافه شده است.
ص: 740
قلی‌پور، فرج‌الله (متولد 1344)
ارشاد الزائر راهنمای زائران‌عتبات عالیات معرفی‌اماکن، ادعیه، زیارات، اصفهان، مهرقائم، چاپ 1،، 408 ص.
شابک: 8- 25- 7331- 964
کلاهدوزان، سیدابراهیم
سرزمین ماندگار: عتبات عالیات در آیینه روایات، قم، پارسایان، چاپ 1، 1385، 152 ص، رقعی.
عنوان دیگر: عتبات عالیات در آیینه روایات.
بررسی جوانب و ابعاد عتبات عالیات است. نویسنده در شش فصل علاوه بر توصیف عتبات عالیات عراق و معرفی اماکن مقدس شیعیان، آداب زیارت هر یک از این مشاهد مشرفه را با استفاده از احادیث و ادعیه ذکر میکند. همچنین اطلاعاتی از زندگی امامان و حوادث شهادت امام حسین (ع) و یارانش نقل شده است.
کلباسی اشتری، احمد
اول‌معرفت‌بعد زیارت: نجف، کربلا- کاظمین- سامرا، اصفهان، کانون‌پژوهش، چاپ 1،، 93 ص، رقعی.
شابک: 5- 52- 6017- 964
بررسی بعضی آداب، و اعمال زیارت مرقد مطهر امامان شیعه در نجف اشرف، کربلا، کاظمین و سامراست. نگارنده ابتدا فلسفه دعا، زیارت، گریه کردن و شرایط زیارت را بیان می‌نماید، سپس مراحل ورود به مرقد، و آداب زیارت مرقد پنج تن از ائمه (حضرت علی (ع)، حضرت امام
ص: 741
حسین (ع)، حضرت موسی بن جعفر (ع)، آمام علی نقی (ع)، و امام حسن عسکری (ع)) را شرح میدهد.
کریمی، رضا
همراه ملائک: راهنمای سفر به عتبات عالیات، به همراه ادعیه و زیارات، قم، نسیم حیات، چاپ 1، 1383، 352 ص، جیبی.
شابک: 3- 68- 7151- 964
بررسی جنبههای مختلف عتبات عالیات عراق است. این نوشتار که به منظور آشنایی با سفر به عتبات عالیات فراهم شده حاوی آداب زیارت و ادعیه هر یک از مکانهای زیارتی است.
لطیفی، حکیم (متولد 1345)
راهنمای زائرین‌کربلا و عتبات عالیات‌عراق، اردبیل، شیخ‌صفی‌الدین، چاپ 1،، 252 ص.
شابک: 4- 58- 6822- 964
مبارکه، ابن الرضا ابراهیم
سلام و صلوات بر امام حسین (ع)، قم، عطر عترت، چاپ 1، 1380، 223 ص، رقعی.
شابک: x- 0- 93287- 964
مجموعهای از احادیث و روایات درباره حضرت امام حسین (ع) است که ذیل چهارده فصل آمده است. متن عربی، ترجمه فارسی و نشانی احادیث در کتاب موجود است. این احادیث عمدتا در باب این موضوعات نقل شده است: کیفیت رفتن به زیارت امام حسین (ع)؛ آداب زیارت امام حسین (ع)؛ فواید زیارت امام حسین (ع)؛ اجابت دعا سر قبر امام حسین (ع)؛ مجموعه دعاهایی که برای قرائت در کنار قبر امام حسین (ع)
ص: 742
نقل شده است؛ آثار ترک زیارت امام حسین (ع)؛ مراتب زائرین امام حسین (ع) و آثار تربت امام حسین (ع).
مجد، علیرضا (متولد 1332)
چراغ‌هدایت، مشهد، آیین‌تربیت، چاپ 1،، و+ 173 ص، رقعی.
شابک: 2- 31- 6550- 964
چاپ دیگر
مشهد، سنبله، چاپ 1، 1383، 404 ص، جیبی.
شابک: 0- 11- 7993- 964
معرفی زیارتگاهها و اماکن مقدس کشورعراق و نیز اشاره‌ای گذرا بر بخشی از تاریخ زندگی و آداب زیارت ائمه‌معصومین (ع) است. برخی از عناوین مورد بحث عبارت‌اند از: مزار امام، مرکز عبادت ومعرفت؛ فضیلت دفن در خاک نجف؛ نگاهی به زندگی امام حسین (ع)؛ اشاره‌ای بر زندگانی حضرت عباس (ع)؛ اشاره‌ای بر زندگی حضرت امیرالمومنین (ع).
مجیدی، رضا
راهنمای‌کربلا، یزد، بنیاد فرهنگی- پژوهشی ریحانه الرسول (ص)، واحد انتشارات، چاپ 1،، 69 ص.
عنوان‌روی‌جلد: راهنمای‌کربلا و دیگر عتبات عالیات‌در عراق.
محقق، سیدمحمدتقی
تذکره کربلا، تهران، رجاء تهران، چاپ 1، 1383، 368 ص، جیبی.
تاریخ مختصری از اماکن مذهبی- زیارتی عراق به همراه تصاویر آنها است. همچنین نقشه کشور عراق به همراه ادعیه و زیارتنامههای معروف و اشعاری در مدح و رثای اهلبیت (ع) آمده است.
ص: 743
مسلمی، محمدرضا (متولد 1342)
مصباح الزائر، قم، پاد اندیشه، چاپ 1،، 160 ص.
شابک: x- 04- 9537- 964
عنوان روی جلد: مصباح‌الزائر مربوط به عتبات عالیات عراق.
معمارمنتظرین، سعید
حدیث راه عشق: آداب زیارت عتبات عالیات، اصفهان، حدیث راه عشق، چاپ 1،، 128 ص.
شابک: 8- 35- 8775- 964- 978
ملتجی، مهدی
راهنمای زیارت‌عتبات عالیات، تهران، اشرفی، چاپ 1،، 416 ص، جیبی.
شابک: 8- 49- 5597- 964
مؤسسه فرهنگی شمس الضحی (به کوشش)
فانوس زائر در زیارت ائمه هداه و شناخت عتبات عالیات نجف، کربلا، کاظمین و سامرا علی مشرفیها الف التحیه و الثنا، تهران، کتاب نیستان، چاپ 1، 3، 565 ص، رقعی.
شابک: 8- 521- 337- 964- 978
بررسی آداب سفر و زیارت اماکن متبرکه عراق مانند نجف، کربلا، کاظمین و سامرا است. فصل آخر کتاب نیز به زیارت‌های عمومی، اختصاص داده
ص: 744
شده است.
مؤسسه‌فرهنگی- هنری‌فرهنگ‌منهاج
راهنمای‌زائران کاروان‌مقام محمود: آداب‌و اعمال‌زیارت کربلای‌معلا نجف‌اشرف کاظمین، سامرا و دیگر اماکن‌تبرکه عراق، قم، فرهنگ‌منهاج، چاپ 1،، 92 ص.
شابک: 9- 04- 8383- 964
میرزایی، فاطمه
زیارت‌از حرم‌تا حریم، تهران، نیک‌ملکی، چاپ 1،، 106 ص، رقعی.
شابک: 6- 2- 95612- 964
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌از حرم‌تا حریم: مجموعه سخنرانیهای سرکار خانم فاطمه لطفی‌آذر.
بررسی جوانب عتبات عالیات است. نگارنده با استناد به احادیث، آیات و اشعاری به بررسی این موارد پرداخته است: آداب زیارت، از جایگاه زیارت، طریق بهره‌مندی باطنی از زیارت، آداب ورود به حرم ائمه (ع) و توقف در آن؛ جایگاه خاص زیارت امام حسین (ع)؛ و بررسی محتوای زیارتنامه و مفاهیم موجود در آن.
وحیدی‌امین، محمدحسن (متولد 1344)
سرچشمه‌فرات: راهنمای عتبات‌عالیات به‌همراه ادعیه‌و زیارات، قم،
ص: 745
آثار امین، چاپ 1،، 352 ص، جیبی.
شابک: 2- 6- 96871- 964
ورپشتی، عبدالغفار (متولد 1336)
سوز عشق‌در سفر کربلا: نگاهی‌نو از زائری دلسوخته به‌سوخته‌دلان کربلا، اصفهان، گلبن، چاپ 1،، 175 ص، رقعی.
شابک: x- 16- 7096- 964
عنوان دیگر: نگاهی‌نو از زائری دلسوخته‌به سوخته‌دلان‌کربلا
بررسی آداب زیارات عتبات عالیات است.
وفایی، محمدرضا (متولد 1333)
راهیان‌کربلا: عتبات عالیات‌کربلا- نجف- سامرا- کاظمین، قم، محمد وفایی، چاپ 1،، 464 ص.
شابک: x- 83- 6013- 964
ص: 746
عتبات شامات
احمدی قمی، حسین
آداب و اعمال زیارتگاهها در سوریه، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1387، 128 ص، جیبی.
شابک: 3- 122- 973- 964- 978
خوارزمی، غلامرضا (متولد 1324)
آداب‌سفر زیارت‌حضرت‌زینب (س) و رقیه (س)، تهران، زعیم، چاپ 1،، 100 ص.
شابک: 9- 21- 8551- 964
عنوان دیگر: آداب سفر: دانستنی‌هایی از کشورهای سوریه و لبنان: زیارتنامه حضرت زینب کبری (س) و حضرت رقیه (س).
بررسی سفر و آداب اخلاقی سفر بیان شده، سپس اطلاعاتی درباره وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دینی کشور سوریه فراهم آمده است. زندگینامه حضرت زینب (س)، کرامت‌های وجودی حضرت زینب (س) و دانش حضرت زینب (س) از دیگر مطالب این کتاب است. در صفحات پایانی دعای امام زمان (عج)، دعای فرج، زیارتنامه حضرت زینب کبری (س) و زیارتنامه حضرت رقیه خاتون (س) آمده است.
علوی، عادل (1) (متولد 1955)
بهجه‌المؤمنین‌فی زیاره‌الطیبات‌و الطیبین، قم، مؤسسه‌الاسلامیه للتبلیغ‌و الارشاد، چاپ 1،
1- علوی لاجوردی، عادل
ص: 747
ق/، 128 ص، رقعی.
شابک:
x
- 18- 5915- 964
عنوان‌دیگر: رساله بهجه المؤمنین فی‌زیاره الطیبات‌و الطیبین.
عنوان‌روی جلد: بهجه‌المؤمنین فی زیاره‌الطیبات‌و الطیبین، مجموعه‌زیارات الاماکن المقدسه فی دمشق.
این مجموعه در آداب زیارت اماکن مقدس و زیارتی سوریه است.
کفاش، حمیدرضا (متولد 1340)
راهنمای‌سفر زائرین‌سوریه: همراه‌با قافله‌سالار عشق، تهران، عابد، چاپ 1،، 88 ص.
شابک: 9- 8- 90251- 964
عنوان دیگر: همراه‌با قافله‌سالار عشق: راهنمای‌سفر زائرین‌سوریه.
معرفی زیارتگاهها و اماکن مقدس کشور سوریه و نیز آداب سفر و آداب زیارات این اماکن است.
ص: 748
آستان قدس رضوی
آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی
آداب‌زیاره امام (ع)، مشهد، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1379، 80 ص، جیبی.
شابک: 7- 657- 444- 964
ترجمه انگلیسی
ترجمه محمد لگنهاوزن و عظیم سرودلیر، مشهد، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1382، 56 ص، پالتویی.
ترجمه عربی
ترجمه بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1382، 48 ص، پالتویی.
ترجمه به اردو
ترجمه بشیر عالمی، مشهد، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1381، 56 ص، پالتویی.
بررسی آداب زیارت هشتمین‌امام شیعیان و بیان ثواب آن و نیز اعمال ضروری هنگام شرفیابی زائران‌است. گزیده‌ای‌از زیارت‌های‌معتبر و احکام‌اسلامی‌در باب‌سفر و آداب‌آن از دیگر مطالب کتاب‌است.
فی رحاب الامام الروؤف علی بن موسی‌الرضا (ع)، مشهد، آستان قدس‌رضوی، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 2، 1388، 180 ص، رقعی.
شابک: 7- 256- 971- 964- 978
بررسی جنبههای زیارت امام هشتم (ع) است. این کتاب که به زبان عربی نوشته شده آداب و اعمال زیارت امام‌رضا (ع) را بیان کرده است. مطالب
ص: 749
در سه بخش عرضه شده است. در بخش اول گوشه‌هایی از زندگی و شخصیت امام رضا (ع)، در بخش دوم مطالبی درباره زیارت و به ویژه زیارت امام رضا (ع) و در بخش سوم توضیحاتی درباره برخی مشاهد مشرفه حرم رضوی آمده است.
آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین (1) (درگذشت 1125 ق)
مزار، تألیف میرداماد، به کوشش رضا استادی، بی‌جا، دبیرخانه کنگره آقا حسین خوانساری، چاپ 1،، 80+ 116 ص.
بررسی آداب زیارت امام رضا (ع) است. این اثر، یکی از مهمترین کتابهایی است که عالمان بزرگ شیعه، درباره زیارات و آداب آن- به ویژه زیارت امام رضا (ع) به رشته تحریر در آورده‌اند. مؤلف، این اثر را در پاسخ به درخواست شاه سلطان حسین صفوی نوشته است. سلطان حسین که قصد زیارت امام رضا (ع) را داشت، از مؤلف خواست تا در کتابی، آداب زیارت آن حضرت را برای او به رشته تحریر درآورد. آقا جمال خوانساری این کتاب را به زبان فارسی نوشت و تمامی آیات و روایات و زیارات آن را به فارسی ترجمه کرد. مؤلف، از آوردن اسنادِ روایات خودداری کرده؛ زیرا کتاب برای استدلال و استفاده متخصصان نوشته نشده است.
ارشاد سرابی، اصغر
در آستان جانان، آداب زیارت و خدمت، مشهد، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1،، 88 ص.
شابک: 5- 286- 444- 964
1- خوانساری، محمد بن حسین؛ خوانساری، جمال‌الدین؛ خوانساری، محمد بن آقا حسین
ص: 750
راهنمای زائران حرم رضوی است. نویسنده به زندگانی امام رضا (ع)، اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر آن حضرت، تاریخ پیدایش و سیر تحولات آستان قدس رضوی، آشنایی با برخی القاب، اصطلاحات و مکانها، آداب زیارت و مدایح و مناقب رضوی پرداخته است.
اکبری، محمود (متولد 1337)
ره توشه زیارت در زمینه دانستنی‌ها، آداب و احکام زیارت، قم، شهاب الیمین، چاپ 1، 1384، 120 ص، رقعی.
شابک: 2- 23- 8346- 964
مجموعهای از دانستنی‌ها، آداب و احکام زیارت است که مؤلف به طور مختصر اما مفید به بیان مهمترین آداب و احکام زیارت پرداخته است. نویسنده در فصل اول ذیل عنوان «کلیات زیارت» مواردی از قبیل مفهوم زیارت، زیارت در قرآن، زیارت در سنت نبوی، زیارت در نگاه و سیره شخصیت‌ها را بررسی کرده است. در فصل دوم ویژگیهای زیارت همراه با معرفت بررسی شده است. در فصول دیگر توضیحاتی درباره زیارت امام رضا (ع) و حرم مقدس رضوی آمده است.
حداد، حافظ
عجائب زیاره الامام الرضا (علیه السلام)، مشهد، مکتبه الامام الرضا (ع)، چاپ 1، 1385/ 1427 ق، 224 ص، وزیری.
شابک: 1- 06- 9964- 964
این کتاب، افست از روی چاپ بیروت، دارالمحجة البیضاء است.
چاپ دیگر
مشهد، ضامن‌آهو، 1384- 1426 ق، 224 ص، وزیری.
شابک: 9- 28- 7824- 964
ص: 751
حسینی، سیدمحمدعلی
النفحات المشهدیه فی الزیاره الرضویه، قم، نشر فقاهت، چاپ 1، 1426 ق، 210 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 02- 7911- 964
بررسی جنبههای مختلف مزار و زیارت امام هشتم (ع) است. این کتاب به زبان عربی نگارش یافته و به تجزیه و تحلیل مسأله‌ی زیارت به ویژه زیارت امام رضا (ع) میپردازد. نویسنده با استفاده از منابع تاریخی و روایی ابتدا به شرح حال امام رضا (ع) از آغاز ولادت تا شهادت پرداخته و سپس به ذکر فضیلت زیارت آن حضرت اشاره نموده است. از جمله آداب زیارت را غسل‌کردن، حالت خشوع، قصد قربت و نماز زیارت ذکر کرده است. بخش دوم کتاب کرامات آن حضرت در شفای بیماران ناعلاج از جمله افراد مذکور و معلول و برآورده شدن نیاز و حاجت حاجت‌مندان است که مؤلّف با نقل قصّه‌هایی از افرادی که با توسّل به آن حضرت به مراد خود رسیده‌اند به ذکر آنها پرداخته است.
حسینی‌قزوینی، محمد
فضایل و آداب زیارت امام رضا (ع)، قم، شمیم گل نرگس، چاپ 1،، 72 ص.
شابک: 7- 71- 2754- 964- 978
خدامیان آرانی، مهدی (متولد 1353)
الصحیح فی فضل زیاره الرضویه، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1، 1430 ق/ 1388، 208 ص، وزیری.
شابک: 0- 325- 971- 964- 978
این کتاب در خصوص احادیث رسیده در فضیلت زیارت حضرت رضا (ع) و بررسی آن از نظر رجالی و اسنادی و صحت و سقم روایاتی است که در باب فضایل زیارت در کتب روایی آمده است.
ص: 752
ترجمه فارسی
لذت دیدار آفتاب: فضیلت زیارت امام رضا (ع)، آران و بیدگل، یاران مهدی، چاپ 1، 1388، 80 ص.
شابک: 4- 3- 90866- 600- 978
خسروی، موسی
53 داستان از کرامات حضرت رضا (ع): به انضمام زندگانی‌آن حضرت، راه و روش و سیر و سفر، آداب و اهمیت زیارت، مشهد، هاتف، چاپ 5، 264 ص، رقعی.
شابک: 8- 065- 484- 964
مجموعهی چکیدهای از کتاب زندگانی حضرت رضا (ع) از همین مؤلف به اضافهی مطالبی در آداب سیر و سفر و لوازم ضروری برای یک زائر مذهبی که به قصد تشرف به آستان حضرت ثامن الحجج میآید، است.
سبحانی نسب، علی رضا (متولد 1344)
در حریم یار: ره توشه زائر مشهد مقدس، ویرایشِ ابراهیم احمدیان، قم، جمال، چاپ 2، 1379، 176 ص، رقعی.
شابک: 9- 03- 7232- 964
عنوان دیگر: ره توشه زائر مشهد مقدس.
عابدی، عین‌الله (متولد 1348)
سفر به‌قطعه‌ای‌از بهشت، قم، شهاب‌الدین، چاپ 1،، 207 ص.
شابک: 5- 0- 94074- 964
ص: 753
بررسی آداب و رسوم زیارت امام رضا (ع) و نیز بیان برخی تحولات تاریخی مشهد مقدس است.
غلامی، هادی
کیفیت زیارت امام‌علی بن‌موسی‌الرضا علیه السلام، مشهد، طنین قلم، چاپ 1،، 80 ص.
شابک: 7- 8- 9689- 964
بررسی آداب و رسوم زیارت امام رضا (ع) است.
غیاثی، سیدمحمدرضا
مصباح الزائرین در آداب زیارت حضرت امام رضا (ع)، قم، اعراف، چاپ 1، 1377، 199 ص، وزیری.
شابک: 2- 4- 91711- 964
بررسی فضیلت و کیفیت زیارت حضرت امام رضا (ع) است. در بخش پایانی کتاب نیز، احکام زیارت آمده است.
فلاحت‌منش، علیرضا (متولد 1340)
در حریم رضوی، قم، برگ شقایق، چاپ 1، 1386، 272 ص، رقعی.
شابک: 3- 40- 7861- 964- 978
شرحی کوتاه بر زندگی و فضایل و کرامات امام علی بن موسی الرضا (ع) و آداب زیارت بارگاه ملکوتی آن حضرت است. کتاب دارای دو بخش است: بخش اول به تعریف زیارت، زیارت از دیدگاه اهل سنت و ائمه و زندگی، ولایتعهدی و مبارزات علمی و سیاسی امام رضا اختصاص یافته و مطالبی در شأن و مقام امام و جایگاه ولایت، ولایت تکوینی و تشریعی آمده سپس ضمن بیان فضیلت و آداب زیارت امام رضا، در بخش دوم مجموعهای از زیارات ویژه امام رضا و زیارتنامههای عمومی مانند
ص: 754
زیارت امین‌الله، زیارت جامعه کبیره، زیارت عاشورا و دعای توسل و زیارت وارث نقل و ترجمه شده است.
قرائتی، محسن (متولد 1324)
در رواق نور: آشنایی با زندگی امام رضا (ع) و آداب زیارت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 1، 1380، 48 ص، پالتویی.
شابک: 2- 754- 430- 964
بررسی مقام و منزلت امام رضا (ع) و کیفیت و آداب زیارت ایشان و نیز مطالبی درباره سفر و آداب و احکام آن است.
کریمی‌جهرمی، علی (1) (متولد 1320)
آستان دوست: نگرشی بر آثار و آداب زیارت، به کوشش اداره امور فرهنگی آستان قدس رضوی، مشهد، مؤسسه انتشاراتی قدس رضوی، چاپ 1،، 88 ص.
شابک: 5- 24- 2784- 964- 978
بررسی آداب و رسوم زیارت امام رضا (ع) است. این‌کتاب شامل پنج فصل با عناوین: زیارت و اقسام آن؛ نقش زیارت؛ آثار و برکات آن؛ عنایات و کرامات حضرت رضا (ع)؛ آداب و شرایط زائر و زیارتنامه مختصر امام رضا (ع) است. در فصول مختلف کتاب مسائل گوناگونی همچون زیارت معصومین (ع) و تأثیرات آن، اثرات زیارت در آشنایی بیشتر و عمیق‌تر با امامان معصوم (ع)، ثواب زیارت قبور ائمه، آداب که زائران باید در هنگام زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) رعایت کنند، دعا و نیایش‌های وارده و
1- آیتالله کریمی جهرمی
ص: 755
موضوعات مرتبط مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1) (1037- 1111 ق)
زیارت آفتاب: روایات در باب فضیلت و کیفیت زیارت امام رضا (علیه السلام)، ترجمهی محمد اسکندری (2)، تهران، آرام دل، چاپ 1،، 94 ص، بیاضی.
شابک: 2- 42- 8930- 964
کتاب حاضر ترجمه بخش فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام از جلد صدودوم بحارالانوار است.
مدرسی، علی‌اصغر
فی رحاب الامام الرضا (ع) نبذه عن حیاته، و کیفیه زیارته، تهران، دارمحبی‌الحسین (ع)، ق/، 143 ص، رقعی.
شابک: 5- 15- 7375- 964
بررسی گوشه‌هایی از زندگی و سیره حضرت امام رضا (ع)، ویژگیهای اخلاقی، نحوه رفتار با مامون، ولایت عهدی و نحوه شهادت ایشان است. بخشی از کتاب نیز به آداب و مراحل زیارت امام رضا (ع)، همچنین زیارتنامه ایشان اختصاص یافته است.
1- علامه مجلسی؛ مجلسی ثانی؛ ملامحمدباقر مجلسی
2- متولد 1353
ص: 756
مغیثی‌پور سبزواری، علی‌اکبر (متولد 1337)
سفرنامه مشهد الرضا (ع)، قم، مهر امیرالمومنین (ع)، چاپ 1،، 62 ص، جیبی.
شابک: 5- 09- 8237- 964
بررسی فضیلت زیارت ائمه، چگونگی زیارت، آداب زیارت و جایگاه امام رضا (ع) و کرامات او است. نیز بررسی اماکن مقدس و تاریخی و فرهنگی شهر مشهد است.
فصل چهارم: شبهه‌شناسی؛ ردیه و دفاعیه‌ها
آدینه، احمد
بیداری زائر، اراک، نجابت، چاپ 1، 1387، 46 ص، پالتویی.
شابک: 4- 47- 2891- 964
بررسی شبهات ایجاد شده توسط جریان وهابیت برای زائران بیت‌الله الحرام است. نویسنده پرسشها و شبهاتی که معمولًا از طرف جریان وهابیت ایجاد میشود را گردآوری کرده و پاسخ‌هایی برای آنها تدوین کرده است. برخی از این موارد عبارت‌اند از: صلوات بر آل‌محمد، زیارت قبور، تبرک جستن به قبور، گریه و اقامه، مجالس عزا، استغاثه و طلب شفاعت و ساختن بنا و گنبد بر روی قبور.
آل‌کاشف الغطاء، محمدحسین (1) (1877- 1954)
نگاهی به پندارهای وهابیت، ترجمه محمدحسین رحیمیان، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ 1، 1376، 88 ص، رقعی.
1- کاشف‌الغطاء، محمدحسین؛ محمدحسین کاشف‌الغطاء؛ کاشف‌الغطاء نجفی، محمدحسین
ص: 757
شابک: 9- 009- 400- 964
در این نوشتار برخی عقاید جریان وهابیت مثل دیدگاه آنان درباره ساختن و زیارت قبور مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
آل‌مکباس، محمدعیسی
التوسل عباده توحیدیه مع محاضرات الاستاذ الشیخ محمد سند، قم، سعید بن جبیر، چاپ 1، 1426 ق، رقعی، عربی.
شابک: 8- 01- 8793- 964
بررسی ماهیت توسل و راههای اثبات آن است. نویسنده با استفاده از قرآن و منابع روایی، ضمن اثبات توسل، به نقد شبهات مطرح شده در این باره پرداخته و ضمن بررسی آنها به رد آنها نیز پرداخته است. مؤلف با اشاره به مناسک حج، به توسل به مقام ابراهیم (ع) و سعی و صفا و مروه اشاره میکند و ضمن بیان توسل گناهکاران به پیامبر، به اثبات این مطلب میپردازد که مطلق اسناد فعل به مخلوقات و توسل به آنها شرک نیست و آنچه شرک است، نگاه استقلالی به آنهاست.
ابراهیمی، محمدحسین (متولد 1329)
تحلیلی نو بر عقاید وهابیان، قم، بوستان کتاب (دفتر تبلیغات اسلامی)، چاپ 5، 1388، وزیری.
شابک: 2- 0275- 09- 964- 978
بررسی نگرش‌ها و بینشهای وهابیان درباره شیعه و ائمهی معصومین (ع) است. نویسنده، عقاید وهابیان را با باورهای تشیع و اهل سنت سنجیده و کوشیده است عقاید اساسی آنان را به بحث بگذارد. در گفتارهای پنجم و ششم نویسنده به بررسی زیارت و احکام قبرها و مساجد، همچنین تبرک به آثار پیامبر از دیدگاه تشیع و وهابیت پرداخته است.
ص: 758
ابوعلی، حسین
الوهابیه جذورها التاریخیه ... مواقفها من المسلمین، قم، موسسه آلالبیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ 1، 1385، 140 ص، رقعی.
شابک: 1- 515- 319- 964- 978
نقد و ردیه‌ای بر عقاید، عملکرد و اندیشه وهابیت است. وهابیت ریشه در تفکر سلفیان متعصبی مانند: ابن تیمیه، ابن قیم و ابن حنبل دارد که بسیاری از معارف عمیق اسلامی مانند: توسل، شفاعت و زیارت را به صرف مخالفت و تعارض ظاهری با دیگر مضامین قرآن رد کردهاند. سلفیان به دلیل تعصب و جزم‌گرایی به جسم انگاری خدا رو آورده و نتوانسته‌اند حقیقت این آیات را درک کنند. نویسنده پیدایش وهابیت و ارتباط آن با طرح استعماری انگلیس را بررسی میکند و عملکردها و انحرافات وهابیان و تعصبات کور آنها را در فهم مسائل اسلامی نشان میدهد. وهابیت با همه امت اسلامی دشمنی می‌ورزد و به خشونت و ترور متوسل میشود.
احمدی میانجی، علی (1) (1304- 1379)
التبرک، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1422 ق/ 1380، 388 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 89- 6293- 964
پاسخگویی به پندار باطل کسانی است که تبرک جستن به آثار انبیا و صُلَحا را، منافی و مباین با توحید پنداشته‌اند و آن را کفر و شرک و عبادت غیرخدا می‌دانند. کتاب حاضر در دو فصل با این عناوین سامان یافته است: فصل اول: تبرک به آثار پیامبر و صالحین شرک یا دلیلی بر ایمان؟؛ فصل دوم: بحثی پیرامون بوسیدن حرم پیامبر
1- آیتالله احمدی میانجی؛ میانجی، علی
ص: 759
و ائمه (ع).
اختری، عباسعلی (متولد 1311)
زیارات ائمه و اولیا در مکتب اهل‌بیت‌علیهم السلام، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 4- 127- 540- 964- 978
این نوشتار جهت پاسخگویی به شبهات پیرامون زیارت ائمه (ع) و ارائه جایگاه صحیح زیارت به طور اختصار تنظیم شده است.
اسحاقی، سیدحسین (1) (متولد 1341)
زلال هدایت: دست‌مایه‌ی حاجیان بیت‌الله الحرام برای پاسخگویی به شبهات وهابیت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 191 ص، پالتویی.
شابک: 2- 147- 540- 964- 978
فروست: ره‌نامه راهیان حج؛
عنوان دیگر: دست‌مایه‌ی حاجیان بیت‌الله‌الحرام برای پاسخگویی به شبهات وهابیت.
بررسی برخی شبهات که از سوی جریان وهابیت مطرح میشود، به همراه پاسخ آنها است. از جمله شبهاتی که در این کتاب پاسخ آنها داده شده موارد ذیل هستند: مهدویت، چرا شیعیان نمازهای پنجگانه را در سه نوبت می‌خوانند؟، چرا شیعیان بر تربت سجده میکنند؟، چرا شیعیان به در و دیوار حرم بوسه می‌زنند؟، شفاعت از دیدگاه شیعیان چه معنایی دارد؟، نظر شیعه نسبت به صحابه چیست.
1- اسحاقی، ابوسجاد
ص: 760
نسیم بیداری، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1388، 202 ص، پالتویی.
شابک: 5- 191- 540- 964- 978
بررسی عقاید وهابیت و مخالفت ماهوی آموزه‌های این جریان با عقاید اصیل اهل سنّت و تشیع است. در این نوشتار، اختلافات آشکار بین وهابیت و اهل سنت به تصویر کشده شده و پاسخ وهابیان از متون علمای اهل سنت داده شده است. در بخش پایانی نیز عقاید وهابیت درباه زیارت و خواندن دعا و نماز کنار قبور به نقد کشیده شده است.
اسلامی، محسن
چهره حقیقی ابن تیمیه: پایه‌گذار افکار وهابیت، قم، فقاهت، چاپ 1، 1378، 80 ص، رقعی.
شابک: 9- 2- 91807- 964
بررسی زندگی ابن‌تیمیه و تناقضات موجود در آراء و نظریات وی به ویژه در مورد دعا و زیارت است. به نظر مؤلف ابن تیمیه در مسائل کلامی رعایت انصاف را نکرده و برای رسیدن به اهداف سیاسی- عقیدتی خود، در نقل بعضی از احادیث، صداقت و امانت به خرج نداده است. تناقضات آراء ابن تیمیه در توسل به پیامبر، زیارت قبور، جواز لعن یزید بن معاویه و عدم آن، صفات باری تعالی و اهلبیت، در این اثر آمده است. در پایان کتاب سخنان و نظرات بعضی از علماء درباره ابن تیمیه جمع‌آوری شده است.
افتخاری، عبدالرضا
نصیحتی الی شیخ الوهابیه: رد علی کتاب ابی بکر جابر الجزایری، قم، موسسه ربیع القلوب الثقافیه للطباعه و النشر، چاپ 1، 1382، 32 ص، رقعی.
شابک: 9- 4- 93610- 964
ص: 761
این نوشتار به زبان عربی در پاسخ به شبهات" جابر جزایری" و برخی عقاید وهابیت نگاشته شده است. مطالب کتاب عمدتاً با استناد به آیات قرآن همراه است.
امین، سیدمحسن (1865- 1952 م)
تاریخچه، نقد و بررسی عقائد و اعمال وهابیها، ترجمه و نگارش سیدابراهیم سیدعلوی، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ 5، 1386، 536 ص، وزیری.
شابک: 2- 0261- 00- 964
عنوان اصلی: کشف الارتیاب فی تباع محمد بن عبدالوهاب.
نقد و بررسی دیدگاهها و عقاید جریان وهابیت است. در این کتاب طی شش فصل این عناوین بررسی شده است: 1. تاریخچه، حادثهها و رویدادها؛ 2. اصول اساس در پاسخگویی به شبهات وهابیها؛ 3. عقاید و پایههای مذهبی وهابیان؛ 4. عقاید افراطی وهابیان؛ 5. طرح مسائل مورد اختلاف میان وهابیها و دیگر مسلمانان و تحلیل و بررسی آنها؛ 6. برخی از فتاوای وهابیان و بررسی آنها.
امینی، عبدالحسین (1) (1281- 1349)
الزیاره، به کوشش محمد الحسون، قم، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 263 ص، رقعی.
بررسی زیارت اهلبیت علیهم السلام و اصحاب و تابعین پیامبر (ص) است. نیز به مسأله انتقال جنازه اموات به اماکن غیر از محلّ وفات و بررسی استدلال مخالفان و اثبات نظر شیعه پرداخته است. تهیه کننده این
1- علامه امینی
ص: 762
مجموعه، این دو مسأله را به خاطر اهمیت آنها، از الغدیر تفکیک و به صورت مستقل ارائه نموده است.
تبرک و توسل، تدوین و ترجمه جواد محدثی، قم، مرکز پژوهشهای فارسی الغدیر، چاپ 1، 1376، 56 ص، پالتویی.
مجموعهای برگرفته از دیدگاهها و تحلیلهای مرحوم علامه امینی در کتاب الغدیر و خلاصه شده بخش «زیاره مشاهد العتره الطاهره» جلد پنجم این کتاب است. موضوع این بخش درباره تبرک و توسل به ائمه اطهار (ع) است. تدوین کننده کتاب را در پنج بخش با عناوین: تبرک به قبور؛ انتقال جنازه به حرم‌ها؛ سابقه تاریخی نقل جنازه؛ نذر و نیاز، توسل به اهلبیت تنظیم کرده است.
ایرانی، حسین (متولد 1323)
زائر حریم یار: نقد ادبی وهابیان، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1387، 52 ص، رقعی.
شابک: 0- 136- 973- 964- 978
عنوان دیگر: نقد ادبی وهابیان.
بررسی ماهیت زیارت و آثار آن و بررسی سیره پیامبر اسلام (ص) درباره آن است. در این نوشتار سعی شده ادله جواز و استحباب زیارت با توجه به آیات و روایات نبوی و سیره آن حضرت بررسی شده و شبهات وهابیان مبنی بر تحریم زیارت قبور و شرک خواندن این عمل نقل و نقد گردد. نگارنده همچنین به تبیین مبانی شیعه در امر زیارت و معتقد بودن آنان به عبادت نکردن امامان معصوم (ع) در حین زیارت آنان پرداخته و حقیقت زیارت را تبرک جستن به آن ذوات مقدسه عنوان نموده است.
بابائی‌آریا، علی
آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاههای جریان وهابیت
ص: 763
، زیر نظر محمدتقی فخلعی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 71 ص، پالتویی.
شابک: 1- 131- 540- 964- 978
بررسی پیشینه وهابیت، و نقد عقاید آنان در موضوعات مختلف از جمله تبرک و زیارت قبور پیامبر (ص) و اهلبیت (ع) است.
بلاغی، محمدجواد (1) (1864- 1933 م)
الوهابیه وأصول الاعتقاد، به کوشش محمد علی حکیم، قم، نشر مشعر، بی‌تا، 74 ص، جیبی.
پاسخی مستند به آیات و روایات، به «عبدالله بن بلهید» قاضی القضاه حجاز است. که بعضی مسائل مورد اعتقاد و عمل شیعه را زیر سؤال برده و بر اساس آن فتوا داده است. فصلهای پنجگانه این کتاب به ترتیب عبارت‌اند از: توحید الله فی العباده، توحید الله فی الأفعال، البناء علی القبور، الصلاه عند القبور و إیقاد السُرج علیها، فی الذبائح والنذور.
بهبهانی، سیدعبدالکریم
حکم البناء علی القبور فی الشریعه الاسلامیه، زیر نظر ابوالفضل اسلامی، تهران، مجمع جهانی اهلبیت (ع)، چاپ 2، 1384، 96 ص، پالتویی.
شابک: 1- 66- 8686- 964
بررسی ساختن قبور از جنبه فقهی و پاسخ به برخی شبهات جریان وهابیت در این باره است.
1- بلاغی، جواد؛ کاتب‌الهدی النجفی؛ محمدجواد البلاغی
ص: 764
بیستونی، محمد (متولد 1337)
توسل و شفاعت از دیدگاه قرآن و روایات، به کوشش گروهی از محققان، تهران، بیان جوان، چاپ 2، 1384، 118 ص، جیبی.
شابک: 5- 08- 8399- 964
جعفری، یعقوب
بزرگداشت اولیای خدا، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1372، 124 ص، رقعی.
شابک: 1- 058- 540- 964- 978
بررسی مشروعیت تکریم شخصیت‌ها است. نویسنده با استفاده از کتاب و سنت و با استناد به سخنان خدا و رسول (ص) و سیره صحابه و تابعین، مشروع و مطلوب بودن اعمالی از قبیل تبرّک‌جویی و توسل و استمداد و زیارت قبور و یادآوری اولیای خدا، را به اثبات رسانده و نشان داده که این کارها هدفی جز اظهار دوستی با کسانی که خداوند دوستی آنها را لازم کرده است، ندارد و این رفتارها را نمودهایی از محبت و علاقه قلبی به آنها دانسته است.
حسینی زنجانی، سیدعزالدین (1) (متولد 1300)
معیار شرک در قرآن، ترجمهی ابوفضائل مجتهدی (2)، قم، بوستان کتاب قم، چاپ 2،
1- آیتالله عزالدین زنجانی؛ حسینی موسوی، سیدعزالدین
2- متولد 1308
ص: 765
1386، 184 ص، رقعی.
شابک: 7- 555-
54 x
- 964- 978
فروست: علوم قرآن 71 (قرآن 163)
مجموعهای از بحث و گفتگو بین مؤلف و یکی از استادان دانشگاه در موضوع توسل و کمک طلبیدن و یاری جستن از ائمه معصومین (ع) است و تحقیق در این که: آیا این مسائل با مسئله توحید خداوند متعال منافات دارد و شرک محسوب میشود یا خیر؟ عده‌ای با اعتقاد به مشرک بودن شیعه به واسطه توسل به ائمه (ع) به نحو قابل توجهی در صدد تخریب چهره شیعیان برآمده‌اند. این کتاب، پژوهشی اجمالی در تاریخ پیدایش چنین طرز فکری است و مشروعیت توسل به پیامبر و ائمه (ع) را در مکتب شیعه مورد ارزیابی قرار میدهد. دشمنان اسلام، تمام فرق اسلامی اعم از شیعه و سنّی را به دلیل تبرک جستن به بارگاه پیامبر (ص) مشرک می‌دانند. مؤلف به منظور رد چنین اتهامی به بررسی عقاید اهل سنت و جستجو در منابع حدیثی و کلامی آنان میپردازد. وی سپس به تبیین مفهوم شرک و ذکر مصادیق آن میپردازد. شرک و دعا در قرآن، شرک و دعا در سنت، ورود اذن در قرآن و روایات از دیگر موضوعات مورد بررسی نویسنده است. نویسنده مطالب کلامی و عقیدتی را با قلمی روان، شیوه‌ای جذاب و عمیق و با استناد به آیات و روایات ارائه میکند.
حسینی‌قزوینی، سیدمحمد
وهابیت از منظر عقل و شرع، قم، تحسین، چاپ 1، 1387، 304 ص، رقعی.
شابک: 5- 90- 5879- 964- 978
نقد و بررسی اتهامات وهابیت نسبت به عقاید شیعه و شناسایی این جریان فکری منحرف است. در این پژوهش به نقد و ارزیابی روحیه تکفیری فرقه وهابیت پرداخته شده و شکلگیری این فرقه در عالم اسلام و منشأ تفکرات تکفیری آنان مورد مطالعه تاریخی قرار میگیرد. نگارنده با توجه به ضرورت وحدت در میان مسلمانان جهان به آثار شوم اختلاف در
ص: 766
جهان اسلام اشاره کرده و وهابیت را فرقه‌ای خطرناک، تکفیری و با گرایش‌های سلفی معرفی کرده که مهمترین ضربه‌ها را بخاطر تکفیر شیعیان به وحدت اسلامی می‌زنند و این مسأله ریشه در برداشت انحرافی آنان از امامت دارد. وی دیدگاه برخی از علما و مراجع تقلید را در مورد دیدگاههای تکفیری وهابیت نسبت مطرح کرده و به نقد مبانی فکری و دیدگاههای عقیدتی و فقهی بنیان‌گذاران وهابیت از جمله ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب و کارنامه عملی وهابیان و دیدگاههای آنان در مورد توحید و شرک و زیارت میپردازد.
الحوثی، بدرالدین (1)
زیاره القبور: شبهات و ردود، تهران، مجمع جهانی اهلبیت (ع)، چاپ 1، 1418 ق، 91 ص، رقعی.
بررسی و نقد شبهات مختلفی درباره حرمت زیارت قبور، حرمت ساختن قبور، حرمت تبرک جستن به قبور، حرمت توسل به پیامبر (ص) و اهلبیت (ع) و ... است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، امور روحانیون
آزموده‌ها (2): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج، تهران، بعثه مقام‌معظم رهبری، واحد آموزش امر روحانیون، چاپ 1، 1380، 84 ص، پالتویی.
عنوان دیگر: نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج.
فروست: آزموده‌ها 2.
بررسی و نقد شبهات علیه عقاید شیعه از جمله زیارت است. در کتاب
1- بدرالدین الحوثی
ص: 767
ابتدا شرح وظایف و مسئولیت‌های روحانیون کاروانهای حج بیان شده، سپس برخی شبهات علیه شیعیان نظیر: زیارت قبر پیغمبر و تبرک جستن از آن، خواندن نماز در کنار قبور و روشن کردن شمع بر سر قبر بیان شده و پاسخ داده شده است. نکاتی از مناسک حج و نماز در فقه تطبیقی و چند استفتاء عناوین بخشهای پایانی کتاب هستند.
خرسان، سیدطالب
الإسلام السعودی الممسوخ، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ 1، 1409 ق، 232 ص، وزیری.
بررسی عقاید و دیدگاههای جریان وهابیت و نقد آنها است.
درخشان، عدنان
گل بی‌خار: آسیب‌شناسی کتب اهدایی وهابیان در ایام حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 102 ص، پالتویی.
شابک: 3- 108- 540- 964- 978
عنوان دیگر: آسیب‌شناسی کتب اهدایی وهابیان در ایام حج.
نقد کتابهایی است که از جانب وهابیها به زائران بیت‌الله الحرام اهدا میشود. نویسنده چهل عنوان از این کتب را برگزیده و طی پنج فصل با عناوین توحید، نبوت، میراث نبوی، امامت، مسلمانان، مورد نقادی قرار داده است.
دستگیر، منوچهر (متولد 1348)
توسل در پرتو قرآن و حدیث و نقدی بر کتاب باور راستین، سنندج، انتشارات
ص: 768
کردستان، چاپ 1، 1380، 127 ص.
کتاب باور راستین نوشته محمود ابراهیمی، ترجمه کتاب عقیده المسلم محمد غزالی است.
بررسی عقاید شیعه در اثبات توسل و نیز عقاید وهابیت است. نویسنده، این کتاب را با هدف دفاع از توسل به اولیای الهی و قبور پیامبر (ص) و اهلبیت، و نقد و ردّ کتاب عقیده المسلم که مخالف با این موضوع است، نگاشته و توسل را با استناد به آموزه‌های قرآنی و سنت اسلامی امری مقبول جلوه میدهد. وی بعد از تعریف شرک و بیان رابطه آن با توسل، به موارد و شواهد تاریخی جواز این مسئله اشاره دارد و زیارت قبر پیامبر (ص) و نیز انواع توسل از دیدگاه قرآن و سنت را بررسی میکند. مراد واقعی از توسل، تفسیر آیه استعانت، تفاوت توسل به زندگان و مردگان و چگونگی حیات و آگاهی مردگان از مباحثی است که در این کتاب مختصر بدان اشاره شده است.
دوانی، علی و موسوی‌قزوینی، محمدحسن
فرقه وهابی و پاسخ به شبهات آنها، تهران، رهنمون، چاپ 1، 1383، 240 ص، رقعی.
شابک: 5- 6- 94295- 964
این نوشتار به بیان سیر فرقه وهابی و تجزیه و تحلیل عقاید این فرقه اختصاص دارد. بخش اول مشتمل است بر تاریخچه وهابیگری از زمان ابن تیمیه حنبلی، پایه گذار این فرقه تا محمد بن عبدالوهاب نجدی که وهابیت از نام او گرفته شده است. بخش دوم ترجمه کتاب البراهین الجلیه فی رفع تشکیلات الواهابیه نوشته سیدمحمد حسن قزوینی است.
دهلان، سیداحمد زینی
فتنه وهابیت، ترجمه همایون همّتی، قم، نشر مشعر، بی تا، 71 صفحه، جیبی.
ص: 769
نقد یکی از عالمان نامدار اسلامی درباره آئین وهابیت است. مؤلف که از مفتی‌های مکه است، تلاش کرده برخی از اندیشه‌های بنیانگذار وهابیت را در نهایت فشردگی و ایجاز در بوته نقد قرار دهد.
ذاکری، سیدمجتبی (1)
(متولد 1313)
حج خانه خدا و مسأله وهابیت، قم، واریان، چاپ 1، 1387، 172 ص، وزیری.
شابک: 8- 10- 2972- 964- 978
بررسی سه موضوع در نقد دیدگاههای وهابیت در زمینه‌ی حج است. موضوع بحث اول راجع به وحدت اسلامی است. موضوع بحث دوم درباره اهمیت حج است. در این بخش نخست کیفیت اعمال حج بررسی شده و در ادامه حج از دیدگاه فقه شیعه بررسی شده است. موضوع بحث سوم در رابطه با مسأله وهابیت است. تاریخ پیدایش، عقاید و جنایات وهابیت مباحث مطرح شده در این بخش هستند.
وحدت‌اسلامی‌به ضمیمه‌کتاب‌الحج، مشهد، آستان‌قدس‌رضوی، مؤسسه‌چاپ‌و انتشارات، چاپ 1،، 184 ص، وزیری.
بررسی جنبههای وحدت و زمینه‌های اتحاد مسلمانان در حج است. این نوشتار شامل سه بخش جداگانه است. در بخش اول تحت عنوان «مقدمه»، وضعیت رهبری در حکومت اسلامی بررسی شده است. «وحدت اسلامی»، عنوان بخش دوم کتاب است که در آن با بیان برخی شاخص‌ها مسلمانان واقعی را معرفی کرده و برخی دیدگاهها در باب وحدت اسلامی را نقد کرده است. اما در بخش سوم کتاب با عنوان «کتاب الحج»، کیفیت اعمال حج بیان شده و پس از آن دیدگاهها و عقاید جریان وهابیت مورد بررسی قرار گرفته است.
1- ذاکری شاندیزی، مجتبی
ص: 770
رضوانی، علی‌اصغر (متولد 1342)
ابن تیمیه مؤسس افکار وهابیت، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 208 ص، رقعی.
شابک: 2- 036- 973- 964
نقدی بر شخصیت و افکار ابن تیمیه و تأثیرات منفی اوست. ابن‌تیمیه از عالمان سده هشتم قمری است که به دلیل سنّت‌گرایی و تعصب در گرایش‌های دینی و مناظرات و جدلهایش همواره مورد طعن و رد عالمان معاصرش قرار می‌گرفت. نویسنده با بررسی تعدادی از آراء خاص او مانند تحریم زیارت قبور، تحریم استغاثه به غیر خدا، نسبت دادن جسمیت به خدا به نقد و رد آنها پرداخته و برخی تناقض‌های فکری او را نشان داده است. شرح حال ابن‌تیمیه، دشمنی این تیمیه با اهلبیت و دفاع ابن‌تیمیه از مخالفان اهلبیت عناوین سه‌گانه کتاب است. نویسنده تمام افکار وهابیت را که مأخوذ از ابن‌تیمیه است با ادله مختلف رد میکند.
توسل، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 58 ص، رقعی.
شابک: 8- 047- 973- 964
فروست: سلسله مباحث شناخت وهّابیان
بررسی مفهوم زیارت و جایگاه آن از نگاه وهابیت است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث اهلبیت و با استناد به مهمترین کتب حدیثی اهل سنت به شرح این آموزه مهم دینی پرداخته است. این نوشتار در بیان ادله توسل و انواع و فلسفه آن است. نویسنده مثال‌ها و مصداق‌هایی از توسل را در قرآن شناسایی میکند و به سیره پیامبر (ص) استناد میکند و ادله وهابیت و مبانی عقاید آنها در ردّ توسل را، نقد می‌نماید. به نظر نویسنده منع توسل، بدعتی است که از سوی امویان پایه‌گذاری شد و وهابیت در قرن حاضر روش امویان را احیا نمودند.
ص: 771
زیارت قبور، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 172 ص، رقعی.
شابک: 8- 05- 973- 964
فروست: سلسله مباحث شناخت وهابیت.
مجموعه روایات و منقولاتی در اثبات مشروعیت زیارت قبور و آداب آن است. هدف نویسنده نقد عقاید وهابیت و ردّ ادعاهای آنهاست. عناوین کتاب شامل زیارت قبور، حکم طواف بر قبور اولیا، بنای قبور و بنای مسجد و روشن کردن چراغ بر قبور اولیا میباشد. هر کدام از این بحث‌ها، با ادله قرآنی و روایی متعددی و با نقل از متون اهل‌سنت اثبات شده و شواهد زیادی بر مشروعیت زیارت و بنا ساختن بر قبور ارایه شده است. در بخشی از کتاب گفته‌های عالمان وهابی از وجوه متعدد نقد میشود. نتیجه بحث‌ها این است که قاطبه و عموم عالمان اهل‌سنّت همانند شیعه، زیارت قبور را جایز می‌دانند و ادله مختلفی بر این مدعا دارند. فقط وهابیان به اشتباه و انحراف افتاده و به مانند عموم عمل نمی‌کنند.
سلفی‌گری (وهابیت) و پاسخ به شبهات، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1384، 696 ص، وزیری.
شابک:
x
- 49- 8484- 964
بررسی تاریخ و عقاید فرقه ضاله وهابیت به عنوان تفکری انحصارطلبانه، به ویژه نقد آراء وهابیت در زمینه زیارت و توسل است. سلفیه می‌گویند: بیایید با کنار گذاشتن همه مذاهب به سوی یگانه شدن رویم، ولی با دستی دیگر، شمشیر تکفیر را کشیده و با حذف دیگران از جامعه اسلامی، و راندن آنان به جمع کفار، جامعه را به چند دستگی می‌کشاند. این فرقه با ابن تیمیه گسترش یافت و با محمدبن عبدالوهاب، جان دوباره گرفت. این کتاب، در صدد است با بررسی تاریخ پیدایش این تفکر، تمام ابعاد و عقاید این فرقه را بازخوانی کند و به پرسشها و شبهات القا شده از سوی آنان پاسخی فراخور دهد. تاریخ سلفی‌گری، صفات الاهی از دیدگاه
ص: 772
وهابیت، مبانی اعتقادی وهابیت، فتاوا و آرای وهابیان، عنوان مطالب و سرفصلهای این کتاب است.
مبانی اعتقادی وهابیت، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 182 ص، رقعی.
شابک: 9- 038- 973- 964
فروست: سلسله مباحث شناخت وهابیان
نقدی بر عقاید وهابیت به ویژه در زمینه زیارت و توسل بر اساس متون و منابع فکری آنها است. وهابیت عمدتاً در اصل توحید با دیگر مسلمانان مشکل دارند. نویسنده با تشریح اقسام توحید، مفهوم توحید، شرک و انواع آن، ایمان و کفر، حیات برزخی، غلو و شفاعت و توسل و زیارت از دیدگاه وهابیت، همه نظریات وهابیت در این مقوله‌ها را نقد و رد نموده است.
مرجعیت دینی اهلبیت (ع) و پاسخ به شبهات، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 650 ص، وزیری.
شابک: 5- 94- 8484- 964
بررسی آیات و روایات در مدح و منقبت اهلبیت (ع) و اثبات مشروعیت و دفاع از آنها است. آیاتی مانند آیه تطهیر، آیه اعتصام، آیه صادقین و روایاتی مانند حدیث ثقلین و حدیث سفینه را از مصادر متعدد نقل میکند. سپس فضایل هر یک از امامان را از دیدگاه اهل‌سنت نقل می‌نماید. همه این بحث‌ها مقدمه پاسخ دادن به شبهات وهابیت در توسل و شفاعت و زیارت قبور است. نویسنده شبهات مربوط به اهلبیت (ع) را جواب میدهد و نظریه اهل‌سنّت در مرجعیت دینی صحابه را زیر سؤال می‌برد.
موارد شرک نزد وهابیان، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1385، 116 ص، رقعی.
ص: 773
گزارش نقادانه و مختصر است از عقاید وهابیان درباره تبرک، شفاعت، توسل و استغاثه به ارواح اولیا، قسم، نذر و ذبح برای غیر خدا و نماز و دعا کنار قبر اولیای الهی. نویسنده دلایل و مستندات وهابیت را نقد میکند و نتیجه میگیرد عقاید آنها سند قرآنی و روایی ندارد. وهابیت افکار خود را از این تیمیه عالم متعصب اهل سنت میگیرند و معمولًا با عموم مسلمانان مخصوصاً شیعیان ضدیت دارند. آنها چهره‌ای خشن از اسلام ارائه میدهند و خود رفتاری خشن و ظاهراً متحجر دارند. مبانی این عقاید و رفتارها در این کتاب نقد و رد شده است.
وهابیان را بهتر بشناسیم، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1387، 316 ص، وزیری.
شابک: 7- 410- 397- 964- 978
شناخت آراء و عقاید وهابیان و چگونگی پیدایی این فرقه، موضوع پژوهش گفتار حاضر است. نگارنده در آغاز راجع به سلسله تاریخی پیدایش افکار وهابیان سخن رانده و به این موضوع اشاره میکند که آراء و افکار وهابیان از دانشمندی به نام تقی‌الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به «ابن تیمیه» ریشه و مایه گرفته است و یکی از شاگردان مهم او مروج اندیشه‌های وهابیان به شمار می‌رود. ابن تیمیه آرا و نظریات اعتقادی، کلامی و فقهی خاصی داشت و در میان مسلمانان جایگاهی نیافت. مؤلف سپس به معرفی شرح حال محمد بن عبدالوهاب بنیانگذار سلسله وهابیان پرداخته و به چگونگی ظهور آنان در عصر جدید اشاره نموده و نمونه‌هایی از خشونت این فرقه را یک به یک بر می‌شمارد که کشتار شیعیان کربلا یکی از آنهاست. پیشگویی پیامبر (ص) از ظهور وهابیان، پیدایش جریانی مخالف با تندروی‌های وهابیان در حجاز از دیگر مباحثی است که از نگاه خوانندگان می‌گذرد. نگارنده شخصیت‌های شاخص و برجسته این جریان جدید را هم به اجمال در این نوشتار معرفی کرده است. وی مبانی اعتقادی وهابیت را ذیل عناوین فرعی دیگری با عنوان میزان در توحید و شرک، ایمان و کفر، حیات برزخی، سنت و بدعت، توسل، تبرک، شفاعت و استغاثه با ارواح اولیاء به تفصیل تشریح می‌نماید.
ص: 774
او در پایان، در باب زیارت قبور و مراسم و تشریفات آن با استناد به فتاوای وهابیان سخن می‌گوید. در تمامی موارد ذکر شده، آراء و نظریات فرقه وهابیان با سایر مسلمین تفاوت‌های زیادی وجود دارد که نویسنده به گونه‌ای شیوا و روشن به تبیین آنها پرداخته است.
وهابیت از دیدگاه اهل سنت، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1387، 248 ص، رقعی.
شابک: 4- 48- 397- 964- 978
آشنایی با افکار و عقاید وهابیان و دیدگاه علمای اهل‌سنت درباره این فرقه افراطی است. در این نوشتار ابتدا به پیدایش فرقه وهابیت و گسترش آن اشاره شده و مؤسس اصلی تفکرات وهابی ابن تیمیه حرانی شمرده شده است. آنگاه دیدگاه علمای مطرح اهل‌سنت مانند علمای شافعی مذهب، علمای مشهور حنفی، مالکی و حنبلی درباره ابن تیمیه و افکار افراطی و ضد شیعی او مطرح شده و شخصیت ابن‌تیمیه مورد نقد و ارزیابی این عالمان قرار گرفته است. سپس به بررسی شخصیت محمدبن‌عبدالوهاب احیاگر مجدد تفکرات وهابیت پرداخته شده و دیدگاه علمای معاصر اهل‌سنت درباره او و تفکرات او منعکس گردیده است. نگارنده معتقد است وهابیان با عقاید اهل‌سنت مخالفند و فتاوای عجیب و غریب فقهی و اعتقادی آنان با دیدگاههای فقهی و اعتقادی اهل‌سنت در تضاد است و این تفکرات نوعی بدعت و افراطی‌گری از نظر اهل‌سنت محسوب میگردد.
رضوانی، علی‌اصغر و سقاف، حسن
سلفی‌گری وهابی: چالشی در اندیشه‌های بنیادین و ریشه‌های تاریخی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد، آستان قدس‌رضوی، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1387، 224 ص، رقعی.
ص: 775
شابک: 7- 243- 971- 964- 978
تاریخ پرفراز و نشیب اسلام شاهد جریانات متعددی است که به نحوی درصدد ضربه زدن به آن بوده‌است. یکی از این اقدامات ظهور فرقه‌هایی با دیدگاهی دور از مبانی اسلام است. فرقه «وهابیت» با پایه‌گذاری «محمد بن عبدالوهاب» در عربستان یکی از این فرقه‌ها است. از عقاید این فرقه می‌توان به تحریم ساختن ضریح و گنبد و ساختمان بر مقبره انبیاء و امامان، تحریم زیارت قبور پیامبران و صالحان و دیگر مؤمنان، جایزندانستن توسل به اولیای خدا و درخواست شفاعت، به رسمیت نشناختن هیچ یک از فرق اسلامی و تکفیر آنها و ... نام برد.
روحانی، سیدمحمدکاظم (متولد 1344)
شفاعت و توسل، تنظیم و نظارت: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت آموزش و تبلیغ نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 8، 1386، 88 ص، رقعی.
شابک: 8- 21- 8523- 964- 978
بررسی شفاعت و توسل بر اساس دیدگاههای شیعه و نقد رفتار وهابیون است. این نوشتار بخشی از پرسشهای دانشجویی درباره شفاعت و توسل است.
زارعی‌سبزواری، عباسعلی (متولد 1348)
در پرتو شریعت- پاسخ به شبهات وهابیت، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1386، 384 ص، وزیری.
شابک: 6- 079- 540- 964- 978
نقادی اهم شبهات وهابیت علیه شیعه است. مواردی مثل این موضوعات نقادی شده است: زیارت قبور، ایجاد گنبد و بارگاه روی قبرها، دعا و نماز در کنار قبرها و مشاهد مشرّفه، ازدواج موقّت، نام‌گذاری فرزندان به نام عبدالنبی و مانند آن، شهادت به ولایت علی (ع) در اذان و اقامه، توسّل
ص: 776
به اولیای الهی.
زیارت در نگاه شریعت: پاسخ به شبهات وهابیت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 168 ص، پالتویی.
شابک: 1- 102- 540- 964- 978
عنوان دیگر: در پرتو شریعت: زیارت در نگاه شریعت.
قسمتی از کتاب در پرتو شریعت از همین نویسنده است که در پاسخ به شبهات وهابیّت به رشته تحریر درآمده است. در این نوشته، اهمّ شبهاتی که از سوی وهابیت پیرامون زیارت و زیارت قبور وارد شده پاسخ داده شده است.
الزهاوی، جمیل صدقی
الفجر الصادق فی الرد علی الفرقه الوهابیه المارقه، قم، درالهدی، چاپ 1، 112 ص، رقعی.
شابک: 0- 77- 8222- 964
تحلیل و بررسی بررسی افکار و عقاید جریان وهابیت است. مولف این موضوعات موردبحث و بررسی قرار داده است: وهابیت و منشا آن، وهابیت و موضوع طغیان آن، عقیده وهابیت، بیان بطلان وهابیت، جسمیت خدا با حکم وهابیت، وهابیت و رد عقل، وهابیت و نفی اجماع و قیاس، تکفیر مقلدین مجتهدین توسط وهابیت، وهابیت و تکفیر مسلمانان، نفی توسل به برگزیدگان خدا توسط وهابیت، تکفیر وهابیت کسی را که یا رسول الله می‌گوید و قبور بزرگان دین را زیارت میکند.
ص: 777
سبحانی تبریزی، جعفر (1)
(متولد 1308)
آیین وهابیت، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ 9، 1378، 383 ص، رقعی.
شابک: 6- 166- 470- 964
چاپ‌های دیگر
به کوشش حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، 1375، 367 ص، رقعی.
تهران، سعادت، چاپ 1،، 224 ص.
قم، دار القرآن‌کریم، چاپ 1،، 356 ص.
بررسی دیدگاههای وهابیت به ویژه شبهات وهابیون در عرصهی زیارت و توسل است. در این اثر پس از طرح کلیات مسائل مورد اختلاف وهابیون با سایر مذاهب اسلامی، با استفاده از کتاب و سنت به تبیین نظریه شیعه پرداخته است. وی پس از بیان کوتاهی از زندگانی شیخ محمد بن عبد الوهاب نجدی بنیانگذار مسلک وهابیت، موضوعاتی همچون تعمیر قبور اولیاء خدا، مسجدسازی در کنار قبور صالحان، زیارت قبور مؤمنان و برگزاری نماز و دعا نزد قبور اولیاء، توسل به اولیاء الهی، بزرگداشت روزهای تولد یا وفات اولیاء خدا، اعتقاد به سلطه غیبی در طلب شفاعت از اولیاء خدا، نذر بر اهل قبور و سوگند به غیر خدا را مورد بحث قرار داده است.
التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، تهران، اسوه، چاپ 2، 1418 ق، 219 ص، عربی.
بررسی ابعاد توحید در عبادت و دفاع از عقاید شیعه در عرصهی زیارت و توسل است. کتاب با هدف پاسخ به نقدهای وهابیان بر شیعه نگاشته شده است. مستندات نویسنده عمدتا آیات قرآن، روایات تاریخی و
1- آیتالله سبحانی؛ سبحانی، جعفر
ص: 778
احادیث شیعه امامیه و اهل سنت میباشد. وی پس از ارائه تعریفی از مفهوم ایمان و کفر، اقسام و مراتب توحید را مورد بررسی قرار داده و به بیان عناصر تشکیل دهنده عبادت پرداخته است. از دیدگاه نویسنده، عبادت خداوند هیچ منافاتی با زیارت قبور انبیا و ائمه و توسل به آنان ندارد و ساختن آرامگاه و گریه بر اموات و سوگند دادن خداوند به اولیاء الهی، هیچکدام از مصادیق شرک نمی‌باشند.
الزیاره فی الکتاب‌و السنه: تحلیل لمفهوم الزیاره و آثارها و احکامها، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1416 ق/ 1374، 88 ص، رقعی.
فروست: علی‌مائده العقیده-
بررسی جنبههای مختلف زیارت و توسل است. در این نوشتار مطالبی درباره فلسفه زیارت، زیارت قبور در قرآن و روایات، زیارت پیامبر (ص) در آیات روایت معصومین و برخی شبهات وارد شده پیرامون زیارت حضرت رسول (ص) بیان شده است.
العباده حدّها و مفهومها، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1416 ق، 64 ص، جیبی.
بررسی ابعاد عبادت است. عبادت عملی است که باید از روی خلوص و برای تقرّب به پروردگار جهانیان انجام پذیرد، ولی گاهی بعضی اعمال مانند بوسیدن ضریح پیامبران و امامان (علیهم السلام) که شیعه از روی علاقه انجام میدهد از سوی بعضی از مسلمانان عبادت غیر خدا و شرک تلقّی میشود کتاب حاضر با بیان مفهوم و حدود عبادت، به ردّ این اتّهام بی‌اساس میپردازد.
الوهابیه بین المبانی الفکریه و النتائج العملیه: دراسه تحلیلیه للاسس الفکریه و العقائدیه التی ابتنت علیها الوهابیه و النتائج العملیه المترتبه علیها، قم، موسسه الامام الصادق (ع)، چاپ 1، 1384، 512 ص،
ص: 779
وزیری.
شابک: 1- 202- 357- 964
ترجمه فارسی
وهابیت: مبانی فکری و کارنامه عملی، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ 4، 1388.
شابک: 4- 316- 357- 964- 978
بررسی و تحلیل ابعاد مختلف مکتب وهابیت با نگاهی علمی است. نویسنده ذیل عناوین زیر عقاید و دیدگاههای این جریان را در بوتهی نقد قرار داده است: ابن تیمیه، زمان، زندگی و اندیشه؛ وهابیت، پیشینه فکری و کارنامه عملی؛ مرزهای توحید و شرک در عبادت؛ بدعت در دین؛ زیارت قبور پاکان رسم انسانی، سنت رحمانی؛ سفر برای زیارت مرقد پیامبر (ص)؛ بزرگداشت قبور پاکان؛ توسل به پیامبر و اولیای الهی؛ شفاعت یا تطهیر و پالایش گنهکاران؛ تبرک به پیامبر و آثار بازمانده از وی؛ گریه بر فراق عزیزان.
الوهابیه فی المیزان، دراسه موضوعیه لعقائد الوهابیین علی ضوء الکتاب والسنه، قم، مؤسسه الإمام الصادق (ع)، چاپ 2، 1424 ق، 344 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 970- 375- 964
بررسی عملکرد و عقاید وهابیت در زمینه زیارت و توسل است. کتاب در بیست فصل تنظیم شده و با استناد به متون کلامی وهابیت و آیات و روایات به بحث پرداخته است. نخست شرح زندگی محمد بن عبد الوهاب و زمینه‌های پیدایش وهابیت آمده و سپس موارد اختلاف آنها با دیگر مسلمانان بیان شده است. وهابیت در مسائلی مانند ساختن مزار اولیا، توسل، زیارت، تبرک و استشفاء، نذر برای اهل قبور، شفاعت و استغاثه به اولیا الله با دیگر مسلمانان اختلاف دارند. نویسنده در ذیل هر موضوع،
ص: 780
اشکالات دیدگاه وهابیت را نشان داده و مبانی آن موضوع را از قرآن و احادیث معتبرشناسایی کرده است.
پاسداری از مرقد پیامبران و امامان: نقدی بر کتاب زیارت از دیدگاه امامان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 95 ص، پالتویی.
شابک: 1- 160- 540- 964- 978
عنوان دیگر: نقدی بر کتاب زیارت از دیدگاه امامان.
نقدی بر برگزیده کتاب المزار عند الائمه الاطهار نوشته عبدالهادی الحسینی است. این اثر در بحرین چاپ شده و توسط فردی به نام زین‌العابدین ابراهیمی به فارسی ترجمه شده و در مکه و مدینه توزیع شده است. ناقد طی شش فصل به شبهات مطرح شده در این کتاب پاسخ داده است. عناوین فصلهای کتاب عبارت‌اند از: آثار سازنده زیارت از دیدگاه قرآن و سنت، حفاظت از قبور اولیای الهی، مسجدسازی در کنار مشاهد مشرفه، سوگواری در فراق عزیزان، گناهانی در کنار مزار و موضوعات جانبی (توسل، نذر، سوگند خوردن به غیر خدا و ...).
توسل و تبرک برگرفته از آثار آیتالله جعفر سبحانی، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ 1، 1386، 88 ص، رقعی.
شابک: 2- 00- 2780- 964- 978
بررسی موضوعات متنوع دین‌پژوهی از جمله زیارت و توسل است. که در حلقه نقد و پاسخگویی کانون اندیشه جوان صورت گرفته و با همفکری و تلاش جمعی به بررسی برخی از مهمترین پرسشها و شبهات در مورد مفاهیمی چون توسل، تبرک، شفاعت و زیارت اهل قبور بررسی شده است. پاسخ‌های ارائه شده با الهام از دیدگاههای آیتالله جعفر سبحانی و پس از ارزیابی و تکمیل و بازنویسی، در دو دفتر گرد آمده است. کتاب حاضر، دفتر نخست از این کوشش است و به دو بحث توسل
ص: 781
و تبرک اختصاص دارد.
در ساحل تقریب، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 99 ص، پالتویی.
شابک: 5- 87- 6293- 964
بررسی آراء کلامی شیعه به ویژه در عرصهی زیارت و توسل است. این کتاب حاصل دو سخنرانی مؤلف در جلسات آموزشی توجیهی روحانیان و معین‌های کاروانهای حج است. مؤلف در این اثر تلاش کردهه تا غبار ابهام را از برخی از اصول عقیدتی برطرف کرده و به مشترکات میان مذاهب ارج نهاده و ویژگیهای عقیدتی شیعه را با برهان و دلیل روشن ساخته‌است. از فصلهای کتاب می‌توان به پیدایش شیعه، مصونیت قرآن از تحریف، تهمت تکفیر صحابه، اقامه دو نماز در یک وقت، سجده بر تربت و عناصر مؤثر در تقریب مسلمانان اشاره کرد.
دلیل المرشدین إلی الحقّ الیقین، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1426 ق، 563 ص، وزیری.
شابک: 5- 91- 7635- 964
ترجمه فارسی
سیمای عقاید شیعه: ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین، ترجمه جواد محدثی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 457 ص، وزیری.
شابک: 7- 030- 540- 964- 978
بررسی جنبههای عقاید اخلاقی شیعه مثل زیارت است. نویسنده جهت تقریب مذاهب، وحدت هر چه بیشتر بین مذاهب اسلامی و روشن شدن افکار عمومی مسلمانان، بعضی از موضوعات مهمّی که موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین بود را مورد بررسی محققانه قرار داده است. از جمله موضوعاتی که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته موضوع زیارت قبور است.
ص: 782
این کتاب با عنوان سیمای عقاید شیعه توسط نشر مشعر به فارسی ترجمه شده است.
شفاعت و زیارت برگرفته از آثار آیتالله جعفر سبحانی، به کوشش جمعی از محققان، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ 1، 1386، 163 ص، رقعی.
شابک: 2- 99- 8711- 964
بررسی ابعاد عقاید شیعه مثل زیارت و توسل است. در این کتاب ضمن پاسخگویی به شبهات وهابیان و مخالفان شفاعت، آیات و روایات مربوط به شفاعت طرح و تحلیل شده و هماهنگی این عقیده با عدل الهی و دیگر عقاید اسلامی به اثبات رسیده است. از دیدگاه قرآن، شفاعت اصلی انکارناپذیر است. در آیات مختلفی که موضوع شفاعت مطرح شده، توجه به اذن و اراده الهی شرط پذیرش شفاعت قرار گرفته است. از این رو قرآن کریم شفاعت را مشروط به اذن الهی میپذیرد. در بخش دوم، مبحث زیارت قبور و مشروعیت و فواید و آثار معنوی آن و نیز ذکر شواهدی از سیره و سخن پیامبر (ص) در این خصوص آمده است.
صیانه الآثار الإسلامیه، قم، نشر مشعر، بی‌تا، 87 ص، رقعی.
بررسی مشروعیت مراقد شخصیت‌ها و زیارت آنها و پاسخ برخی شبهات است. آثار اسلامی، نشانگر هویت پر افتخار گذشته ماست و هرگونه تردیدی را در مورد اصالت و قدمت تمدّن اسلامی، تخریب آنها، نتیجه معکوس به بار خواهد آورد. کتاب حاضر، در فصلهای چهار گانه خود به مسائل مهمّی در این راستا پرداخته است. وی در فصل اول با استدلال‌های قرآنی، در فصل دوم با استفاده از مبانی فقهی و در فصل سوم با بررسی سوابق تاریخی و نوع برخورد مسلمانان در قرون پیشین این موضوع را بررسی کرده است.
فی ظل‌اصول‌الاسلام: دراسه شامله لمسأله التوحید و الشرک‌و البدعه و قضیه
ص: 783
الاستشفاع‌و التوسل‌الزیاره و غیرها فی ضوء الاصول‌المستفاده من‌الکتاب والسنه، محاضرات جعفر السبحانی، به کوشش جعفر الهادی، قم، مؤسسه‌الامام‌صادق (ع)، چاپ 1، ق/، 373 ص.
چاپ دیگر
فی ظل اصول الإسلام: محاضرات الشیخ جعفر السبحانی، به قلم جعفر الهادی، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ 1، 1411 ق، 441 ص، رقعی.
بررسی جوانب توحید و شرک و موضوعات تابع آنها مثل زیارت قبور ائمه و شفاعت و توسل است. این کتاب به نقد جریان فکری وهابیت در زمینه‌ی اصول اسلامی پرداخته است. فصل اول به نهی از تکفیر مسلمانان و بدعت و ابعاد آن و سپس توحید و شرک در عبادت و مفهوم دقیق آن میپردازد. در فصلهای بعدی از تبرک به آثار پیامبر، توسّل و حبّ پیامبر و اهلبیت (ع) در کتاب و سنت، حیات انبیاء و اولیاء پس از درگذشت و امکان اتصال به ارواح مقدّسه، سود جستن مردگان از اعمال نیک زندگان، جایگاه زیارت قبور در سنت و اهمیت سفر برای زیارت سخن رفته و در پایان، شخصیت تاریخی ابن تیمیه و محمد بن عبد الوهاب بررسی شده است
مرزهای توحید و شرک در قرآن، ترجمهی مهدی عزیزیان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1380، 237 ص، رقعی، عربی.
شابک: 3- 88- 6293- 964
عنوان اصلی: التوحید و الشرک فی القرآن الکریم.
ص: 784
بررسی توحید در عبادت و پاسخ به نقدهای وهابیان بر شیعه است. مستندات نویسنده عمدتاً آیات قرآن، روایات تاریخی و احادیث شیعه امامیه و اهل سنت میباشد. وی پس از ارائه تعریفی از مفهوم ایمان و کفر، اقسام و مراتب توحید را مورد بررسی قرار داده و به بیان عناصر تشکیل دهنده عبادت پرداخته است. از دیدگاه نویسنده، عبادت خداوند هیچ منافاتی با زیارت قبور انبیا و ائمه و توسل به آنان ندارد و ساختن آرامگاه و گریه بر اموات و سوگند دادن خداوند به اولیاء الهی، هیچکدام از مصادیق شرک نمی‌باشند.
السبکی، علی بن عبدالکافی (1)
(683- 756 ق)
شفاء السِّقام فی زیاره خیر الأنام، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1419 ق، 432 ص، وزیری.
بررسی ابواب دهگانه زیر و باهدف پاسخ به شبهه عدم مشروعیت زیارت است:
1- احادیثی که درباره زیارت آمده است؛ 2- احادیثی که دلالت بر زیارت دارد، گرچه لفظ زیارت در آنها به صراحت نیامده است؛ 3- آنچه درباره سفرهای زیارتی آمده است؛ 4- سخنان دانشمندان درباره استحباب زیارت؛ 5- اثبات اینکه زیارت موجب تقرب الی الله است؛ 6- سفر به خاطر زیارت، موجب تقرب الی الله است؛ 7- دفاع از شبهات؛ 8- در توسل و استغاثه؛ 9- زندگی ائمه؛ 10- در شفاعت.
سنقری حائری، محمد علی بن حسن (2)
(1254- 1337)
الوهابیون والبیوت المرفوعه، تحقیق لجنه
1- تقی‌الدین السبکی؛ سبکی، ابوالحسن علی؛ سبکی، تقی‌الدین علی
2- همدانی، محمدعلی بن حسن
ص: 785
من العلماء، قم، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 128 ص، وزیری.
بررسی مشروعیت توسل و تبرک و نقد عقاید وهابیت است. این کتاب در سه بخش، با مطالبی مستدل، عقیده غیر اسلامی وهابیها را تبیین کرده است. ابتدا ثابت میکند که دعا و استعانت از غیر، شرک نیست. آنگاه نشان میدهد که اولیای الهی دارای مقام شفاعت‌اند، چه در این دنیا باشند و چه نباشند و سپس دلایل گوناگونی از کتاب و سنّت و اجماع مسلمانان بر وقوع استشفاع وتوسل می‌آورد.
سیفی‌مازندرانی، علی‌اکبر
مسلک‌الوهابیه فی موازین العقل و الکتاب و السنه و تشتمل علی تحقیق فی عقائد الصوفیه و الغلاه و المفوضه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ 1، 1387، 136 ص، رقعی.
شابک: 6- 903- 470- 964- 978
رویکردی است عقلی و نقلی بر نقد دیدگاههای عقیدتی وهابیت، مفوضه، صوفیه و غلات. در این تحقیق سعی شده است نظریه‌های اعتقادی وهابیان در مورد مفهوم عبادت، توحید عبادی و شرک مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد و شرک دانستن زیارت قبر معصومین (ع) و پیامبر اسلام (ص) و قبور سایر مؤمنین و توسل به اهلبیت مورد نقادی قرار گیرد. نگارنده از ادله عقلی، قرآنی و روایی اثبات میکند که استغاثه و استشفاع از پیامبر و اولیای الهی نه تنها شرک نیست بلکه با وجود قراین و شواهد فراوان قرآنی، روایی و سیره پیامبر امری لازم و مورد تأکید و سفارش بوده است. وی همچنین به نقد تفکرات مفوضه، صوفیه و غالیان پرداخته و احادیثی در رد آنان و تفکرات انحرافی آنها نقل می‌نماید.
ص: 786
شفیعی‌مازندرانی، محمد (متولد 1328)
ایده‌ها، عقیده‌ها گفتگوهایی پیرامون‌برخی‌آرا و عقائد اسلامی شامل‌یکصد و ده‌پرسش‌و پاسخ، قم، بنیاد معارف‌اسلامی‌قم، چاپ 1،، 416 ص.
شابک: 5- 77- 6289- 964
عنوان‌روی‌جلد: ایده‌ها و عقیده‌ها (سفرنامه‌حج) ....
شیرازی، عبدالله «1»(1)
(1271- 363)
الاحتجاجات العشره فی العلما فی مکه المکرمه و المدینه المنوره، تقدیم‌و تمهید محمدعلی الشیرازی، تحقیق‌علی الحسینی المیلانی، تهران، ناقوس، چاپ 1،، 96 ص.
شابک: 0- 149- 377- 964
بررسی عقاید شیعه و نقد کلام اهل سنت، به ویژه وهابیت، به ویژه در زمینه‌ی زیارت، توسل و شفاعت است.
صبری‌پاشا، ایوب (درگذشت 1890 م)
تاریخ الوهابیین، ترجمه من‌الترکیه الی الفارسیه علی‌اکبر مهدی‌پور، ترجمه‌من الفارسیه الی العربیه عبدالناصر الجزائری، راجعه‌و علق‌علیه عبدالله الموحد، تهران، موسسه عاشورا، چاپ 1، 1381، 224 ص، رقعی.
1- آیتالله شیرازی، عبدالله؛ موسوی شیرازی، عبدالله
ص: 787
شابک: 964
بررسی تاریخچه، نحوهی شکلگیری و نیز برخی آداب و احکام دینی جریان وهابیت است.
صدر، حسن (- م)
الرد علی فتاوی الوهابیه، تحقیق سیدمحمود مرعشی نجفی، قم، مکتبه آیه‌الله‌العظمی المرعشی النجفی الکبری، چاپ 1، 1387/ 1430 ق، 70 ص، رقعی.
شابک: 2- 71- 8179- 964- 978
نقد دیدگاههای انتقادی وهابیان بر عقاید شیعه امامیه است. در این پژوهش به نقد و ارزیابی نظریات وهابیت در برخی از تفکرات دینی شیعیان مانند اعتقاد آنها به تقیه، بنای مسجد در قبرستان، زیارت قبور مؤمنین و توسل به اولیاء الله و زیارت قبور ائمه پرداخته شده و شبهات وهابیت نسبت به شیعیان و تکفیر آنان به خاطر چنین اعتقادی را نقل و رد میشود. از نظر نگارنده تمامی موارد فوق الذکر ریشه در سخنان و سیره پیامبر اکرم (ص) دارد و این قبیل از عقاید مبنای قرآنی نیز داشته و به هیچ وجه اعتقاد داشتن به چنین مواردی موجب خروج از دین نیست.
ضیاءآبادی، سیدمحمد (متولد 1309)
توسل، وسیله‌جویی برای کسب فیض از مبدأ هستی از دیدگاه عقل، قرآن و حدیث و پاسخ به شبهات، تهران، بنیاد بعثت؛ مؤسسه اهلبیت (ع)، چاپ 1، 1362، 280 ص، رقعی.
فروست: مؤسسه أهل البیت- 8
این کتاب دفاعی مستدل و عالمانه از توسل در مکتب فکری شیعه و نقد وهابیت است. نویسنده با ارائه آیات مختلف مشروعیت توسل را کاملًا موجه می‌سازد و به وهابیت به دلیل انحرافات و عملکردهای تخریبی آنها
ص: 788
هشدار میدهد. وی معتقد است وهابیت به دست استعمارگران برای ایجاد تفرقه در صفوف به دست استعمارگران برای ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان ایجاد شده است. در این زمینه برخی از عملکردها و سیاست‌های وهابیان در تخریب قبور، ترویج فساد، جلوگیری از اجتماعات و متهم ساختن عالمان اسلامی را آورده است. در بعد عقیدتی به شبهات آنها در زمینه شرک، شفاعت، تعمیر قبور، نماز زیارت و توسل به مهدی (عج) پاسخ داده است.
طاهری خرم‌آبادی، حسن (متولد 1317)
البناء علی القبور شرع ام خرافه؟: بحث علمی یثبت جواز تشیید القباب و الاضرحه علی قبور الانبیاء و الاولیاء (ع) و الصلاه عندها و یبحث الروایات الوارده فی مصادر الجمع، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات علمی. معاونت فرهنگی، چاپ 1، 1430 ق/ 1388، 132 ص، رقعی.
شابک: 5- 015- 167- 964- 978
عنوان اصلی: تبرک و قبور.
فروست: سلسله بحوث کلامیه‌مقارنه؛.
بررسی مشروعیت ساخت ضریح و بنای مرقد بر مزار بزرگان و تکریم از مقام شامخ آنان است. ارتباط تنگاتنگی میان ساخت این نوع ابنیه و زنده نگه داشتن یاد و سیره این بزرگان برای نسل‌های آینده وجود دارد. بنا نمودن این آثار مخصوص امت اسلامی نیست و سایر ملت‌ها نیز برای بزرگان دینی و سیاسی، شاعران و اندیشمندان خود آرامگاهها و بناهای یادبود می‌سازند. پس هدف از این امور یک غرض عقلانی است که تمامی اقوام بر آن اتفاق نظر دارند. در کتاب حاضر، که به زبان عربی نگاشته شده، مؤلف با استناد به ادله شرعی، جواز ساخت ضریح بر قبور انبیا، اولیا و صالحان را اثبات می‌نماید و شبهه خرافه بودن را که جاهلان
ص: 789
و مغرضان به مسلمانان نسبت میدهند می‌زداید.
پاسخ به شبهات و هابیت، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، جلد دوم، چاپ 1،، 472 ص، وزیری.
شابک: 4- 573- 470- 964
بررسی بنای بر قبور، حاجت خواستن و شفاعت از دیدگاه شیعه و وهابیت است. نویسنده در هر مورد به دلایل شیعیان و وهابیت پرداخته است.
تبرّک و قبور، قم، بوستان کتاب، چاپ 1، 1385، 133 ص، رقعی.
شابک: 0- 299- 548- 964
فروست: تبیین باورهای شیعی؛ 3
بررسی زیارت و شبهه‌شناسی مثل مشروعیت تبرک و توسل و شفاعت است. این نوشتار، سومین نوشته از مجموعه کتابهایی با عنوان «تبیین باورهای شیعی» است که مؤلف در پاسخ به شبهات وهابیت درباره موضوع زیارت قبور و تبرک جستن به آنها نوشته است.
دفاع از عقاید شیعه و پاسخ به شبهات وهابیت در مسئله زیارت و زیارت قبور اولیای الهی موضوع این کتاب است. مؤلف با استناد به آیات قرآن و روایات اهلبیت و با بهره‌گیری از مهمترین منابع اهل سنت مانند سنن بیهقی، مسند احمد حنبل، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، جایگاه تبرک و زیارت قبور در اسلام را تبیین و ثابت کرده است که بنای بر قبور و تبرک جستن از آن در سیره عملی مسلمانان امری عادی محسوب می‌شده و از باب تعظیم شعائر اسلامی، امری لازم و ضروری به نظر می‌رسد و براهین وهابیون درباره تخریب قبور، بسیار ضعیف و سست است.
توحید و زیارت، قم، بوستان کتاب، چاپ 1، 1385، 293 ص، رقعی.
ص: 790
شابک: 7- 290- 548- 964- 978
فروست: تبیین باورهای شیعی؛ 1
بررسی جنبههای مختلف مشروعیت زیارت قبور بزرگان است. این اثر، اولین نوشته از مجموعه کتابهایی با عنوان «تبیین باورهای شیعی» است که مؤلف به طور مستند و مستدل به شرح و تبیین آن پرداخته و ابعاد معنایی آن را رازگشایی کرده است. مؤلف با بهره‌گیری از منابع دست اول اهل سنت مانند تفسیر روح المعانی، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، تفسیر ابن کثیر، سنن ابن ماجه، مسند احمد حنبل پاسخ‌هایی مستند و مستدل به شبهات وارده درباره زیارت قبور ارائه کرده است و جایگاه والای این آموزه اسلامی را به خوبی ترسیم نموده است. مؤلف در بخش اول کتاب، مباحث مربوط به توحید و شرک را تبیین کرده و اهمیت توحید در عبارت را بیان میکند و با این مقدمات، وارد بحث اصلی خود زیارت میشود. در این بخش نیز در ابتدا به جایگاه زیارت در فرهنگ اسلامی پرداخته میشود و سپس شبهات مطرح شده ابن تیمیه درباره زیارت قبور، پاسخ داده میشود. بخش پایانی کتاب به مباحثی چون جشن و سوگواری و تبرک جستن اختصاصی دارد و برداشت‌های غلط وهابیها درباره تشکیل مجلس سوگواری و گریه بر اموات و تبرک جستن به آثار انبیاء و اولیاء.
زیاره‌القبور سنه ام بدعه؟: بحث علمی یثبت جواز و استحباب زیاره القبور و یتقصی الروایات الوارده فی مصادر الجمیع، ترجمه به عربی رعد الحجاج، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات علمی. معاونت فرهنگی، چاپ 1، ق/، 139 ص، رقعی.
شابک: 2- 016- 167- 964- 978
عنوان اصلی: توحید و زیارت.
ص: 791
فروست: سلسله بحوث کلامیه مقارنه؛.
بررسی جواز و استحباب زیارت قبور انبیاء و صالحان به خصوص قبر پیامبر اکرم (ص) با استناد به احادیث و روایات فریقین است. مؤلف نخست ضمن برشمردن اقسام توحید و شرک، انواع توحید را شرح و تفسیر میکند. سپس اهمیت توحید در عبادت و نیز مفهوم عبادت و سجده فرشتگان به حضرت آدم (ع) را توضیح داده و ردیه مرحوم کاشف الغطاء در کتاب منهج الرشاد بر نظرات ابن تیمیه را بیان میکند. در ادامه جواز و استحباب زیارت قبور مومنین از دیدگاه علمای اهل سنت آورده شده است. دیدگاه علمای اهل سنت درباره زیارت قبور به وسیله زنان، برگزاری جشن و سرور در میلاد رسول اکرم (ص)، اقامه مجالس عزا و ماتم بر اموات، و تبرک جستن از انبیا و اولیا با توجه به منابع اهل سنت از دیگر مباحث کتاب است.
طبسی، محمدجواد (1)
(متولد 1331)
البکاء علی النبی و آله علی ضوء السنه و السیره، قم، دارالهدی، چاپ 1، 1425 ق، 159 ص، رقعی.
شابک: 9- 95- 8222- 964
ترجمه اردو
وهابیها افکار کارد، ترجمه ناظم حسین اکبر، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1388، 196 ص، وزیری.
شابک: 5- 584- 397- 964- 978
بررسی مشروعیت گریه بر محمد و آل او با استناد به آیات قرآن و احادیث اسلامی است. نویسنده به منظور پاسخگویی به دیدگاه تحریم گریه بر مردگان و رفع شبهه در این باره و عدم منافات آن با صبر، موارد زیادی از سیره و سخنان پیامبر (ص) و اهلبیت و برخی دیگر از بزرگان
1- مروجی، محمدجواد؛ مروجی طبسی، محمدجواد
ص: 792
دینی را گردآوری و در قالب فصولی مناسب با این موضوع، ارائه کرده است. برخی از فصول این اثر عبارت‌اند از: ادله جواز گریه بر مرده، فضیلت گریه بر پیامبر (ص)، فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین (ع).
طبسی، نجم الدین (1)
(متولد 1334)
درس‌هایی در نقد وهابیت، قم، دلیل ما، چاپ 1،، 4 جلد، جیبی.
شابک: 1- 470- 397- 964- 978
بررسی عقاید و نظرات وهابیان و نقد علمی این نظرات است. جلد نخست آن به موضوعات «توسل» و «شفاعت»، اختصاص دارد و جلد دوم به موضوعاتی چون «تبرک» و «استغاثه»، جلد سوم و چهارم نیز به موضوعاتی چون «زیارت قبور»، «زنان و زیارت قبور»، «تعمیر قبور»، «گریه و اقامه عزا» و «نذر» می‌پردازند. نویسنده تلاش داشته تا با ذکر وقایع و روایت‌های تاریخی مورد قبول اهل‌سنت و شیعه بر حقانیت مکتب اسلام شیعی تأکید کند. جلد دوم که به مسأله تبرک و استغاثه میپردازد، و به تبرک به قبر پیامبر اکرم و خاک مدینه و استغاثه به قبور اهلبیت (ع) اشاره میکند. در این جلد نویسنده با ذکر آیاتی از قرآن و روایات تاریخی ادعای وهابیان را رد کرده است.
رویکرد عقلانی بر باورهای وهابیت، ترجمهی مصطفی داداش‌زاده، قم، امیرالعلم، چاپ 1، 1384، 3 جلد.
شابک: 3- 10- 7955- 964
عنوان اصلی: روافد الایمان الی عقائد الاسلام.
1- طبسی نجفی، نجم‌الدین؛ مروجی طبسی، نجم‌الدین
ص: 793
فروست: مجموعه آشنایی جوانان با معارف اسلامی.
بررسی جنبههای تبرک و توسل و زیارت قبور و استمداد از آنها است. این کتاب در سه جلد تدوین یافته است و مباحث هر جلد عبارت‌اند از: ج.. مقدمه- شفاعت، تبرک جستن‌به قبور، استغاثه و طلب حوائج؛ ج. زیارت قبور، زیارت قبور توسط زنان، نماز و دعا در کنار قبر؛ ج. تعمیر قبور و ساخت گنبد بر فراز آن، روشن کردن چراغ بر روی قبر- نذر، سوگند به غیر خدا- بزرگداشت موالید، گریه بر فراق عزیزان و برپایی مجالس سوگواری
الوهابیه دعاوی و ردود: دراسه فی أفکارهم و مناقشه لآرائهم، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1420 ق، 271 ص، وزیری.
شابک: 1- 58- 6293- 964
مؤلف در این اثر با شیوه بحث روائی و استفاده از شواهد تاریخی به رد شبهات وهابیون پرداخته است. وی پس از طرح آراء وهابیون در موضوعاتی همچون شفاعت، تبرک جستن به قبور، استغاثه و طلب حوائج، زیارت قبور، نذر، قسم به غیر خدا و ساختن مقبره با مناقشه در دلایل و احادیث مورد استناد ایشان و ذکر شواهد تاریخی و نیز آراء علماء در موضوع مورد بحث، به رد دعاوی آنها پرداخته است. نویسنده در فصل پایانی کتاب فهرستی از کتب نوشته شده در رد وهابیت را ذکر نموده است.
عبد الحمید، صائب
الزیاره والتوسل، قم، مرکز الرساله، چاپ 1، 1421 ق، 160 ص، رقعی.
شابک: 5- 238- 319- 964
بررسی برخی مسائل کلامی در مورد اختلاف شیعه و سلفیون است. مؤلف پس از ذکر انواع و ماهیت تبرک و بیان ادله صحت تبرک، زیارت قبور و
ص: 794
توسل به انبیاء و صالحین اثبات میکند که این مفاهیم در صدر اسلام از جایگاه حقیقی بر خوردار بوده‌اند و بعدها توسط متعصبان مورد تحریف و نقد قرار گرفته است. کتاب به روش توصیفی و تاریخی و به شیوه استدلالی- روایی نگارش یافته است. و قران و متون حدیثی اهل سنت از منابع این کتاب است. زیارت و دلائل آن، زیارت قبور توسط پیامبر، توسل و دلائل آن از فصلهای مهم این کتاب میباشد.
عبدالسلام، عمر
نقدی بر وهابیت بر اساس قرآن و سنت، قم، احسن‌الحدیث، 1378، 108 ص، رقعی.
شابک:
x
- 13- 5738- 964
عسکری، سیدمرتضی (1)
(1293- 1386)
البناء علی‌قبور الانبیاء الاولیاء و اتخاذها مساجد و اماکن‌للعباده، قم، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 45 ص، جیبی.
فروست: علی مائده‌الکتاب والسنه- 12
ترجمه فارسی
حکم‌بازسازی‌قبور انبیاء و اولیاء علیهم السلام‌و عبادت‌در آنها، ترجمهی محمدجواد کرمی «2»، تهران، مجمع علمی اسلامی، چاپ 1، 1377، 55 ص.
شابک: 0- 55- 5841- 964
1- علامه عسکری؛ عسکری ساوجی، مرتضی؛ مرتضی العسکری
ص: 795
چاپ دیگر
تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1387، 55 ص.
شابک: 2- 116- 539- 964- 978
فروست: بر گستره‌کتاب‌و سنت- 12
ترجمه اردو
انبیاء اور اولیائی الهی کی قبرول کی تعمیرنو اور وهال عبادت خدا کاشرعی حکم، ترجمه به اردو فیروزعلی‌بنارسی، تهران، نیک‌ملکی، چاپ 1،، 37 ص.
شابک: 2- 03- 5192- 600- 978
فروست: کتاب و سنت آئینه میس؛.
بررسی زیارت قبور اولیای الهی و اظهار محبّت و تعظیم نسبت به آنها است، ساختن بنا بر قبور آنان نیز نوعی احترام و ارج نهادن به مقام والای آن بزرگواران است و نماز و عبادت در آنها، عبادت الهی است و هیچ گونه شائبه شرک در آن نیست. مؤلّف در این کتاب، این مسأله را به استناد قرآن و سنّت اثبات میکند.
التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره، تهران، مجمع علمی اسلامی، چاپ 1، 1418 ق، 27 ص، جیبی، عربی.
شابک: 9- 56- 5841- 964
ترجمه فارسی
توسل به پیامبر خدا (ص) و تبرک به آثار ایشان، ترجمه محمدجواد کرمی، تهران، مجمع علمی اسلامی، چاپ 1، 1378، 32 ص، جیبی.
شابک: 3- 59- 5841- 964
فروست: بر گستره‌کتاب‌و سنت- 13
ترجمه اردو
رسول خدا صلی الله علیه و سلم سی توسل اور آپ (ص) که آثار سی تبرک
ص: 796
، ترجمه به اردو فیروزعلی‌بنارسی، تهران، نیک‌ملکی، چاپ 1،، 32 ص. زبان اردو.
شابک: 8- 01- 5692- 600- 978
عصام، عماد
المنهج الجدید و الصحیح فی الحوار مع الوهابین، ترجمه لیلا آبسالیکووا، قم، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، چاپ 1، 1385، 118 ص، رقعی.
شابک: 9- 246- 529- 964- 978
این کتاب به زبان آذری نوشته شده و در آن عقاید و افکار وهابیت نقد شده است. انحراف اساسی وهابیت در فهم توحید و حقیقت آن است. در این کتاب با استناد به آیات و سیره پیامبر مقوله‌هایی مانند توسل، زیارت، شفاعت و تبرک قبور که از عقاید شیعه است کاملًا مستدل و برهانی دانسته شده و اشتباهات وهابیت در این زمینه و در دیگر موضوعات عقیدتی و اجتماعی نشان داده شده است. قشریگری، تعصب و اعمال ضد انسانی و خشونت از خصوصیاتی است که وهابیت از انجام آن ابایی ندارند.
عطائی، عبدالرسول (متولد 1339) و ارشاد، مجتبی و ابرسجی، ابراهیم
کنکاش اندیشه دینی در پاسخ به پرسشها: وهابیت، شبهات و پاسخ‌ها، قم، میثم تمار، چاپ 1، 1387،
ص: 797
132 ص، پالتویی.
شابک: 3- 21- 2786- 964- 978
چاپ قبلی: گرگان، پیک ریحان، چاپ 1، 1384.
بررسی برخی از شبهات و پرسشها در زمینه زیارت قبور، شفاعت، تبرک و توسل است. در این کتاب ضمن آشنایی با فرقه وهابیت و سلفی‌گری و پیدایش آن عقائد وهابیان درخصوص عدم جواز توسل به غیر خداوند، شفاعت، زیارت قبور و ادله اثبات شفاعت و انکار آن مورد نقل و نقد قرار میگیرد. نویسندگان سعی دارند ضمن بیان ادله عقلی اثبات وجود خداوند، شرک دانستن مسائلی مانند توسل به امامان، زیارت ائمه و اعتقاد به شفاعت اهلبیت (ع) را نقد نموده و آنها را قابل جمع با مسأله توحید نشان دهند و دلایل جواز زیارت قبور ائمه و مؤمنان و نماز خواندن در قبرستان‌ها را بررسی می‌نمایند. ارائه تحلیلی از ازدواج‌های پیامبر اسلام (ص)، فلسفه حجاب در اسلام، بررسی حقیقت عشق از دیدگاه فلسفه و عرفان و دلایل تجرد روح از دیگر مندرجات این کتاب میباشد.
عطائی اصفهانی، علی
پاسخ‌های ما به پرسشهای اهل سنت: پاسخ به چند پرسش فقهی و اعتقادی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 276 ص، وزیری.
شابک: 5- 60- 7635- 964
بررسی شبهات و انتقادات اهل سنت نسبت به عقاید شیعه و پاسخ شیعیان است. از جمله این موارد می‌توان به خواندن نماز پشت دیوار بقیع، ممانعت از رفتن زن‌ها به زیارت اهل قبور، زیارت حرم ائمه و نماز خواندن در حرم و زیارت قبور و دعا در کنار آنها اشاره کرد.
پاسخ‌های ما: پاسخ به چند پرسش فقهی و اعتقادی، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 276 ص،
ص: 798
جیبی.
بررسی شبهات وهابیت در زمینه زیارت، توسل و تبرک و پاسخ شیعه به آنها است. نویسنده که توفیق مکرّر تشرف به حج و عمره را جهت پاسخگویی به مسائل شرعی داشته در این کتاب، مسائل محل اختلاف بین شیعه و سنی را که چشمگیر و مورد توجه عموم است، بررسی کرده است. وی همچنین برخی از مناظرات خود با اهل تسنن را بیان کرده است. برخی از موارد مورد اختلاف شیعه و سنی که در این کتاب بررسی شده عبارت‌اند از: روش وضو گرفتن، نماز خواندن در حرم ائمه، زیارت قبور ائمه.
چرا؟ چر؟: بیان حقیقت در سه رساله وحدت و شفقت- توسل و معنای آن، زیارت قبر النبی (ص)، قم، امیر العلم، جلد چهارم، چاپ 1، 1387، 200 ص، رقعی.
شابک: 2- 49- 7955- 964- 978
بررسی پرسش و پاسخ درخصوص برخی از عقاید اهل‌سنت است. در این کتاب برخی از مناظره‌های علمای شیعه و اهل‌سنت درباره صحابه و عدالت آنان و تاریخ صدر اسلام و اختلافاتی که پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) بوجود آمده مطرح و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نگارنده سعی دارد دلایل اهل‌سنت در مورد دوستی صحابه پیامبر با حضرت علی (ع) و اهلبیت پیامبر را نقل و نقد نماید و جنبه‌هایی از مخالفت و برائت اهلبیت با برخی از صحابه مانند عمر، ابوبکر و عثمان را بیان نماید. وی در این راستا از روایات و شواهد تاریخی از کتب روایی و تاریخی شیعه و اهل‌سنت بهره جسته است.
علم‌الهدی، محمدباقر (متولد 1323)
شفاعت: بررسی و تحلیل توسل، شفاعت و زیارت ...
ص: 799
، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1386، 3 جلد.
شابک: 4- 068- 539- 964- 978
چاپ دیگر
شفاعت، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1387، 3 جلد.
شابک: 3- 065- 539- 964- 978
نقد و بررسی شبهات وهابیت پیرامون شفاعت، توسل و زیارت است. شفاعت یکی از مسائل مهم دینی و اعتقادی به معنای پیوستگی است و «شفیع» به «مشفوع له» می‌پیوندد و شفاعت خداوند به معنای پیوند رحمت او با بنده است؛ چنان که شفاعت مخلوق در نزد خداوند برای مخلوق دیگر به معنای آن است که شفیع وسیل پیوند رحمت الهی به دیگری میشود. نگارنده در این مجموعه با استناد به آیات، احادیث و روایات ضمن دفاع از اعتقادات شیعه در باب توحید، توسل، شفاعت و زیارت، شبهات وهابیون در این زمینه را نقد و بررسی میکند. این کتاب مجلد اول از مجموعهی حاضر است و این مباحث را دربرمی‌گیرد: بررسی و تحلیل توسل، شفاعت و زیارت، توحید و چهره‌های آن، روش آشنایی با حقایق قرآن، بررسی شرک و اقسام فاعل، و در جست‌وجوی وسیله.
غیب غلامی، حسین (1)
بنای بر قبور در مذاهب مختلف اسلامی به استناد قرآن و کتب معتبر اهل سنت: بحث‌اعتقادی‌در بنای‌بر قبور، زیارت، شفاعت‌و توسل، قم، دفتر نشر الهادی،
1- غیب غلامی هرساوی، حسین
ص: 800
چاپ 1، 1418 ق/ 1376، 208 ص، وزیری.
شابک: 8- 018- 400- 964
عنوان‌روی‌جلد: بنای‌بر قبور: در قرآن‌و کتب‌معتبره فقهی‌و حدیثی‌اهل‌سنت: طرح مبانی‌مذاهب مختلف‌اسلامی در مسئله بنای‌بر قبور، و مباحث‌توسل‌و تبرک‌به‌آثار بزرگان‌دین.
فجری، محمدمهدی
زیارت چراغی در مسیر هدایت، قم، زائر، چاپ 1، 1388، 112 ص، جیبی.
شابک: 0- 075- 180- 964- 978
بررسی زیارت از جنبههای مختلف به ویژه مشروعیت و فلسفه و اسرار آن است. در فصل اول با عنوان «زیارت در اسلام» زیارت خانه خدا و معصومین (ع) و نیز زیارت شهدا و اهل قبور بررسی شده است. «اسرار زیارت» عنوان فصل دوم است که در آن فلسفه زیارت آمده است. فصل سوم به پاسخ به برخی شبهات وارده در باب زیارت اختصاص یافته است. آداب زیارت و آسیب‌شناسی زیارت موضوعاتی هستند که در فصول بعدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
فخلعلی، محمدتقی (متولد 1334)
آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاههای جریان وهابیت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 71 ص، پالتویی.
شابک: 1- 131- 54- 964- 978
بررسی برخی مبانی و دیدگاههای جریان وهابیت در خصوص توحید، شرک، تبرک، زیارت قبور پیامبر و اهلبیت (ع)، شفاعت و توسل است.
ص: 801
فقیهی، علی‌اصغر
وهابیان: بررسی و تحقیق گونه‌ای درباره عقاید و تاریخ‌فرقه وهابی، تهران، صبا، چاپ 4، 1377، 488 ص، وزیری.
شابک:
x
- 16- 6448- 964
بررسی تاریخ و عقاید وهابیت به ویژه موضوعاتی مثل شفاعت، توسل و زیارت است. مباحث طی هشت فصل با این عناوین آمده است: بنیان‌گذاران فرقه وهابی؛ عقاید ابن تیمیه؛ محمدبن عبدالوهاب، پیشوای وهابیان؛ عقاید وهابیان؛ قدیمترین ذکر از عقاید وهابیها در منابع ایرانی؛ مرکز انتشار مذهب وهابی (نجد)؛ آل سعود؛ جمیعه الاخوان. در بخش پایانی کتاب که «خاتمه» عنوان گرفته مؤلف اطلاعاتی درباره مذهب وهابی در خارج از نجد و حجاز به دست داده است. مطالب کتاب به استناد نوشته‌های وهابیان فراهم آمده و صفحات پایانی به فهرست مدارک و مستندات اختصاص دارد.
فهیم کرمانی، مرتضی (متولد 1313)
وهابی کیست و چه می‌گوید؟، به کوشش مرکز تحقیقات حج، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 144 ص، پالتویی.
شابک: 8- 103- 540- 964- 978
بررسی برخی از شبهات وهابیها در مکه و مدینه در جمع زائران بیت‌الله الحرام به ویژه در زمینه‌ی زیارت قبور، توسل و شفاعت و نقد آنها است. مؤلف ضمن توجه دادن مسلمانان به این امر مهم، سعی کرده است بخشی از این شبهات را پاسخ دهد. وی در بخش اول این کتاب سیره مسلمین را در مورد زیارت مورد بررسی قرار میدهد و می‌گوید: از زمان صحابه
ص: 802
پیامبر اسلام، پیوسته تمام مسلمانان به زیارت قبور انبیا و امامان و اولیاء خدا می‌رفتند و این مسأله به گونه‌ای مورد اجماع و اتفاق تمام گروههای مسلمان بود.
القاری، عبدالعزیز بن عبدالفتاح (1)
وجوب حفظ آثار نبوی در مدینه منوره و مشروعیت تبرک به آن (از نگاه اهل سنت)، ترجمه حسن خاکرند، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ 1،، 59 ص، رقعی.
شابک: 9- 312- 439- 964- 978
عنوان اصلی: الاثارالنبویه بالمدینه المنوره.
بررسی مشروعیت و اهمیت آثار نبوی و لزوم نگهداری آنها است. نویسنده، از استادان دانشگاه در رشته تاریخ در مدینه منوره است، سعی دارد با بررسی سرگذشت، آثار، نشانه‌ها و بناهای نبوی (حجره حضرت زهرا (س)، باب علی (ع)، قبه فاطمه (س) و ...) این نکته را خاطرنشان سازد که هریک از این آثار بهتر از کتابهای تاریخی می‌توانند مردم را با سیره پیغمبر (ص) آشنا سازند؛ چرا که ممکن است کتابهای سیره فقط به نظر خواص و اهل مطالعه رسیده باشد، در حالی که مردمی که از دور و نزدیک به مشاهده این آثار می‌آیند، بهتر و راحت‌تر می‌توانند از آن همه برکت و میراث مقدس بهره‌مند شوند و درس‌ها و عبرتهای بزرگ به جا مانده از تاریخ صدر اسلام را در محل و وضع تاریخی و عینی خود فراگیرند. بر همین اساس وی معتقد است که حفظ آثار باقی‌مانده از صدر اسلام اهمیت بسیار زیادی دارد.
1- ابومجاهد عبدالعزیز بن عبدالفتاح‌القاری
ص: 803
قاسمی علویجه، میثم
صدف المرضیه: ردی بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت اهل قبور، اصفهان، لیالی، چاپ 1، 1383، 216 ص، رقعی.
شابک: 6- 0- 94909- 964
چاپ دیگر
صدف المرضیه: ردی بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت اهل قبور، اصفهان، لیالی، چاپ 2، 1386، 214 ص، رقعی.
شابک: 6- 0- 94909- 964
عنوان دیگر: ردی‌بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت‌اهل‌قبور.
نقد و بررسی عقاید جریان وهابیت درباره زیارت اهل قبور است. نگارنده در این کتاب بر آن است عقیده‌ی وهابیت را در باب زیارت اهل قبور رد نماید. کتاب در چهارده فصل تنظیم شده و مطالب اصلی آن بدین قرار است: پیدایش و بنیانگذار شبهه، ترغیب به زیارت پیامبر (ص)، گفتار مذاهب چهارگانه اهل سنت دربارهی زیارت قبر پیامبر (ص)، زیارت قبر پیامبر (ص) از دیدگاه قرآن و سنت. سفر برای زیارت قبر پیامبر (ص)، و توسل به پیامبر و اولیا.
قرشی، باقرشریف (1)
(متولد 1926)
السجود علی‌التربه الحسینیه‌عند الشیعه، قم، مؤسسه‌المنار، چاپ 1، ق/، 63 ص.
قزوینی، عبدالکریم
النصائح الوافیه لاتباع الوهابیه و السلفیه
1- باقر شریف القرشی؛ شریف القرشی، باقر؛ شریف قرشی، باقر؛ قریشی، باقر شریف
ص: 804
، قم، برگزیده، چاپ 1،، 128 ص، رقعی.
شابک: 2- 39- 7732- 964
روشنگری‌هایی درباره عقاید شیعه در باب توسل، شفاعت، تقیه، تحریف ناپذیری قرآن، توحید و امامت و زیارت با استناد به آیات و روایات است. هدف نویسنده رد افترائات وهابیان علیه شیعه و اثبات حقانیت شیعه است. ازاینرو با ارائه برخی نصوص، هشدارهایی به آنها میدهد مبنی بر پرهیز از اختلاف و تحریف اسلام و شیعه.
قزوینی حائری، سیدمحمدحسن (1878- 1960 م/ 1257- 1339)
جزم‌اندیشی و خشونت مذهبی: ترجمه کتاب البراهین الجلیله فی رفع تشکیکات الوهابیه، ترجمه محمدحسین شمسایی و رسول منتجب‌نیا (1)، تهران، دادگستر، چاپ 1، 1388، 192 ص، وزیری.
شابک: 6- 36- 2626- 964- 978
عنوان دیگر: ترجمه کتاب البراهین الجلیله فی رفع تشکیکات الوهابیه.
تحلیل و بررسی شبهات ایجاد شده توسط جریان وهابیت است. اثر حاضر به ترجمهی البراهین الجلیه فی رفع تشکیکات الوهابیه اثر دانشمند فقید سیدمحمدحسن قزوینی- از فقهای شیعه در قرن چهاردهم- اختصاص دارد. وی در این کتاب به بررسی مسائلی میپردازد که از سوی وهابیان مورد مناقشه قرار گرفته است و بر پایهی آن، شیعیان را مشرک و کافر دانسته‌اند. کتاب به همراه مقدمه‌ای درباره وهابیگری و تاریخ پیدایش و جایگاه آنان در جهان اسلام به چاپ رسیده است.
فرقه وهابی و پاسخ شبهات آنها،
1- متولد 1327
ص: 805
ترجمه علی دوانی، تهران، چاپ 3، 1368، 240 ص، رقعی.
عنوان اصلی: البراهین الجلیه فی رفع تشکیکات الوهابیه
نقدی بر اندیشه وهابیان، ترجمه حسن طارمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ 2، 1374، 231 ص، رقعی.
بررسی و نقد عقاید وهابیت و ردّ شبهات آنها است. نویسنده در مواردی چون شفاعت، توسل، ساختن بارگاه و ضریح بر فراز تربت پاکان، آراستن مشاهد مشرفه، افروختن چراغ و قراردادن سایبان، زیارت مشاهد متبرکه و مساجد پیرامون مشاهد متبرکه به نقد و بررسی عقاید این جریان پرداخته است.
کاشف‌الغطاء، جعفر بن‌خضر (1156- 1228 ق)
ترجمهی منهج‌الرشاد لمن‌اراد السداد پاسخ‌به شبهات وهابیان، ترجمه رئوف‌حق‌پرست، اصفهان، کهن‌دژ، چاپ 1،، 180 ص، وزیری.
شابک: 4- 783- 95- 964
چاپ دیگر
قم، سلسله، چاپ 1،، 160 ص، وزیری.
شابک: 3- 10- 8788- 964
ترجمهی حاضر در رد وهابیت و در پاسخ به نامه‌ی" شیخ سعود"، رهبر وهابیان، با استناد به آیات و روایات تحت این عناوین نگارش یافته است: انواع و اقسام کفر، معنی عبادت، ذبح و قربانی برای خدا، نذر برای غیر خدا، قسم خوردن به غیر خدا، استغاثه، توسل، شفاعت، کیفیت حیات
ص: 806
بعد از مردن، زیارت قبر پیامبر (ص) و سایر قبور، تبرک جستن به قبور و مانند آن، و بنای قبور انبیا و اولیا (ع) و ساختمان و تعمیر آنها. در آغاز کتاب نیز این مباحث بررسی شده است: تنها نیت مقصد، میزان در اختلاف اقوال و افعال، اختلاف ظواهر آیات و روایات و مآخذ آنها، و میزانی که هنگام تشابه امور بدان مراجعه کنند.
الاجوبه النجفیه عن الفتاوی الوهابیه، قم، بوستان کتاب، چاپ 1، 1387، 204 ص، وزیری.
شابک: 0- 976- 548- 964- 978
پاسخ برخی از شبهات وهابیان در زمینه دیدگاههای فقهی و اعتقادی شیعه امامیه است. در این کتاب فتاوا و ایرادهایی که علمای وهابی در مورد مسائلی مانند ساختن بنا بر قبور، زیارت قبور، سفر برای زیارت قبور ائمه، نذر، توسل به امامان، قسم خوردن به نام غیر خداوند و ... مطرح کردهاند، به طور عقلی و نقلی پاسخ داده شده است. نگارنده تلاش میکند ثابت نماید این امور باعث کفر شیعه نمی‌گردد و مجوزی برای تکفیر آنان توسط علمای وهابیت ایجاد نمی‌کند، بلکه همه این امور ریشه در قرآن و سنت دارد.
کریمزاده، پروانه
وهابیت در بوته نقد، قم، دارالفکر، چاپ 1، 1385، 128 ص، رقعی.
شابک: 5- 06- 2611- 964- 978
نقد و بررسی دیدگاهها و عقاید جریان وهابیت درباره برخی اعتقادات شیعه است. این کتاب ضمن اینکه نقد عقاید و اندیشه وهابیت است به اثبات و دفاع از عقاید شیعه مانند شفاعت، توسل، عزاداری، سوگند به غیر خدا و توحید با ذکر ادله روایی و قرآنی میپردازد. در این مختصر با طرح پرسش و پاسخ‌هایی چگونگی شکلگیری وهابیت و عملکرد ضد اسلامی آنها در کشتار مردم و تخریب اماکن مذهبی نقد شده است.
ص: 807
کریمی، علیرضا
وهابیت!؟ از ظهور تا ...!، ویرایش سیدعزیز افسری، قم، نشر روح، چاپ 1، 1385، 120 ص، رقعی.
شابک: 2- 99- 6790- 964
این کتاب دربردارنده‌ی اطلاعاتی است در خصوص وهابیت، بنیان‌گذاران آن و اقدامات وهابیون در هتک حرمت به اماکن متبرکه از جمله مدینه و نجف اشرف و کشتار مسلمانان. به تصریح نگارنده:" وهابیت، یکی از فرقه‌های ساختگی است که با مهارت تمام، توسط استعمار انگلیس، بنیان نهاده شد. اهدافی که استعمارگران انگلیسی از ساختن مسلک وهابیت دنبال می‌کردند. عبارت بود از: بدعت‌گذاری در دین با تحریف حقایق و احکام اسلامی، خنثی کردن تعالیمی چون جهاد و مبارزه، بی‌رنگ کردن وجهه‌ی سیاسی و اجتماعی اسلام و خلاصه کردن دین و دین‌باوری در نماز و ذکر و عبادت و ناموجه جلوه دادن تجمع در اماکن مقدسی و زیارتگاهها به منزله‌ی یکی از نمودها و پایگاه‌های وحدت و قدرت سیاسی مسلمانان و تخریب آنها به مثابه‌ی مظاهر شرک و گمراهی".
کورانی، علی (1)
الرد علی الفتاوی المتطرفه فی خطبه الجمعه للشیخ صلاح البدیر فی المسجد النبوی الشریف لموسم الحج- سنه 1422 هجریه، قم، نشر مشعر، چاپ 1، بی‌تا، 160 ص، رقعی.
بررسی و ردّ شبهات مطرح شده در خطبه‌های نمازجمعه مسجد النبی در موسم حج سال 1422 قمری است. خطیب، شیعیان را به شرک و گمراهی متهم نموده و برخلاف برخی از احکامی که همه مسلمانان بر آن اجماع و
1- کورانی عاملی، علی
ص: 808
اتفاق دارند سخن رانده است. مؤلف ابتدا متن خطبه‌ها را آورده آنگاه به نقد آن پرداخته است. عناوین دهگانه رساله به ترتیب عبارت‌اند از: معنی الاحداث فی المدینه المنوره؛ زعم الخطیب ان زیاره قبر النبی (ص) غیر مستحبه؛ زعمه ان المشی لزیاره النبی (ص) حرام؛ زعمه ان تکرار زیاره قبر النبی (ص) حرام؛ زعمه ان التوسل بالنبی (ص) شرک بالله؛ زعمه ان الدعاء عند قبر النبی (ص) وسیله للشرک؛ زعمه ان مراسم احترام قبر النبی (ص) بدعه؛ زعم [ابن تیمیه] ان القبه النبویه الشریفه بدعه یجب هدمها ویجب اخراج قبر النبی (ص) من المسجد؛ تحریمهم التبرک باماکن النبی وآله وآثارهم؛ الرد علی نهی البدیری عن زیاره عالم المدینه المنوره
مصادره قبر پیامبر، ترجمه مریم کورانی، قم، دارالمهدی، چاپ 1، 1385، 96 ص، رقعی.
شابک: 9- 129- 497- 964
بررسی مشروعیت ساخت قبر رسول خدا (ص) و زیارت آن است. مؤلف با بهره‌گیری از منابع دست اول حدیثی و تاریخی اهل سنت، به موشکافی آن پرداخته است.
محمد، عبدالله
وهابیها را این‌گونه‌دیدم، ترجمه میثم‌موسائی، به کوشش معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، چاپ 1،، 122 ص.
عنوان اصلی: هکذا رایت‌الوهابین.
چاپ دیگر
تهران، سرزمین‌ما، چاپ 1،، 122 ص.
مردانی، محمد
نیم نگاهی به وهابیت: تخصصی، قم، سپهر آذین، چاپ 1، 1386، 122 ص، جیبی.
ص: 809
شابک: 3- 26- 9910- 964
مرکز پژوهشهای اسلامی الغدیر
چهره واقعی وهابیت، ترجمه حبیب روحانی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 1، 1378، 46 ص، رقعی.
شابک: 0- 199- 444- 964
عنوان اصلی: الوهابیه فی صورتها الحقیقیه.
بررسی دیدگاههای وهابیت در زمینه‌ی مشروعیت ساخت و زیارت قبر بزرگان و توسل و تبرک است. کتاب حاضر، ترجمه فارسی پژوهشی اجمالی است پیرامون تاریخ و عقاید وهابیت و بیان انحراف این فرقه، که به شیوه گزارشی نگارش یافته است. مهمترین عناوین کتاب عبارت‌اند از: بنیانگذار وهابیت، ریشه‌ها و منابع فکری وهابیت، عقاید وهابیان راجع به صحابه و صفات خداوند، وهابیان و مسلمانان، خوارج و غلات، برخی روایاتی که درباره زیارت و توسل وارد شده است.
مسجد جامعی، زهرا (متولد 1348)
نظری بر تاریخ وهابیت، تهران، صریر؛ دانش، چاپ 1، 1380، 160 ص، رقعی.
شابک: 5- 0- 93034- 964
معانی، جلال
الامام الحسین علیه‌السلام و الوهابیه، قم، یاس زهرا (س)، چاپ 1، 1387، 584 ص، وزیری.
شابک: 3- 63- 2843- 964- 978
پژوهشی در مورد ابعاد اخلاقی شخصیت امام حسین و نهضت کربلا و نقد دیدگاههای وهابیت در این باره است. در این پژوهش نخست جنبههای اخلاقی، انسانی، تربیتی، عاطفی و اجتماعی امام حسین و واقعه عاشورا به
ص: 810
تصویر کشیده شده و مظلومیت امام حسین (ع) در حادثه کربلا منعکس گردیده است. آنگاه به نقد دیدگاههای وهابیت که عزاداری و سوگواری برای امام حسین را بدعت در دین می‌خوانند پرداخته شده و خلاصه‌ای از عقاید آنان در مورد توحید و شرک و توسل به اهلبیت (ع) و زیارت قبورشان که آنان این اعمال را جزء مصادیق شرک و کفر می‌دانند اشاره شده و افکار سلفی آنان مورد نقد و ارزیابی قرار میگیرد. نگارنده با توجه به کشتار زائران امام حسین و قبور سایر ائمه و دیدگاه مثبت وهابیت در این زمینه این نوع طرز تفکر را کاملًا ضد اخلاقی و ضد انسانی دانسته و به نقد این دیدگاهها میپردازد.
مغنیه، محمدجواد (1)
(1904- 1979)
هذی هی الوهابیه، تحقیق سامی عزیز، قم، مؤسسه دارالکتاب الاسلامی، چاپ 1، 1427 ق، 336 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 185- 465- 964
ترجمه فارسی
این‌است‌آئین وهابیت، ترجمه احمد مقدسی، قم، مؤسسه دارالکتاب الاسلامی، چاپ 1، 1387، 384 ص، وزیری.
شابک: 1- 243- 456- 964- 978
بررسی عقاید وهابیت و بنیانگذار و دیگر سران آن است. نگارنده در صفحات آغازین کتاب پس از مطالبی درباره «حج» به اختلاف ادیان و مذاهب اشاره دارد و درباره تفسیرهای مختلف و گاه متضادی که از قرآن و روایت به وجود آمده است بحث میکند. نویسنده از خاطرات خود در دوره حج و ملاقات با علمای وهابی سخن به میان می‌آورد و از سختگیری و تعصب و خشونت آنها انتقاد میکند.
1- محمدجواد مغنیه؛ مغینیه، محمدجواد
ص: 811
مکارم شیرازی، ناصر
وهابیت بر سر دو راهی، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ 1، 1384، 200 ص، رقعی.
شابک: 9- 84- 8139- 964
نگارنده ابتدا به عوامل سقوط وهابیت تندرو، اشاره میکند که از جمله‌ی آنها می‌توان به" خشونت فوق‌العاده"،" تحمیل عقیده"،" تعقیب شدید"،" عدم آشنایی به ارزشهای فرهنگی"،" جمود و مخالفت با هر پدیده‌ی نوین" و" ضعف منطق و برداشت نادرست از شش واژه‌ی قرآنی" اشاره کرد. سپس هر یک از این عوامل را تشریح می‌نماید. در بخش دوم کتاب، نمونه‌هایی از آثاری که علیه تندروی وهابی‌های متعصب نگاشته شده، بازگو گردیده است. همچنین از افکار وهابی‌های روشنفکر، نیز فرقه‌ای از شیعه با نام" غلاه" سخن رفته است. بیانیه‌ی هیات علمای بزرگ سعودی در محکوم ساختن خشونت‌های وهابیان، بخش پایانی کتاب را تشکیل میدهد.
ترجمه به زبان آذری کریل
ترجمه م. علیزاده، قم، فجر قرآن، چاپ 1، 1386، 160 ص، رقعی.
شابک: 5- 22- 2603- 964
ترجمه کتابی انتقادی کلامی از آیت الله مکارم شیرازی درباره عقاید و عملکرد وهابیت به زبان آذری است. انحرافات وهابیت از افکار سلفی‌هایی مانند ابن تیمیه و ابن قیم نشأت میگیرد. آنها با تعصب و تحجر بسیاری از حقایق و معارف عقیدتی موجود در قرآن را درست نفهمیده‌اند. در این کتاب از توسل، زیارت، شفاعت و تعمیر قبور و دیگر عقاید شیعه دفاع شده است. سیره پیامبر (ص) و آیات مختلف نشان میدهد این معارف با توحید ناسازگار نیستند و شرک محسوب نمیشوند.
موسوی، سیدرضا (متولد 1326)
آشنایی با مراسم عبادی مذاهب خمسه: رویکرد استدلالی به فقه تطبیقی مذاهب
ص: 812
پنجگانه جعفری حنبلی، حنفی، شافعی و مالکی، جلد دوم، مشهد، دانش شرقی، چاپ 1، 1386، 501 ص، وزیری.
شابک: 9- 2- 90130- 600- 978
عنوان دیگر: رویکرد استدلالی به فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه جعفری حنبلی، حنفی، شافعی و مالکی.
هدف از این نوشتار آشنایی با فتاوی مشترک و اختلافی در مسائل عبادی، با روش استدلالی و تکیه بر فتاوی مشهور فریقین، پاسخگویی به شبهات القایی، تقریب اذهان عالمان دینی، ایجاد وحدت رویهی عملی در انجام مراسم عبادی در میان پیروان مذاهب پنجگانهی اسلامی میباشد. در دفتر دوم از این مجموعه، طی فصلهای دوم تا هشتم مراسم عبادی حج و ابعاد مختلف آن، از این منظر بررسی شده است. عناوین فصول دوم تا هشتم که به حج اختصاص داده شده به ترتیب عبارتند از: حج جامعترین مراسم عبادی، احکام و اقسام حجة الاسلام، اعمال عبادی عمره و حج تمتع، احکام احرام نشان احترام، طواف و سعی نماد شیدایی، مناسک عبادی حج تمتع، اعمال ویژه سرزمین منا.
موسوی، سیدعبدالرحیم
فی رحاب اهل‌البیت (علیهم السلام): زیاره القبور، تهران، مجمع جهانی اهلبیت (علیهم السلام)، چاپ 2، 1426 ق، 43 ص، پالتویی.
شابک: 0- 58- 8686- 964
عنوان دیگر: زیاره القبور.
بررسی زیارت قبور، دلائل قرآنی تاریخی و روایی مشروعیت آن و اقوال علما و اجماع آنان در جواز این عمل است. نویسنده در خلال این مباحث
ص: 813
ادله منکرین زیارت قبور را مطرح و با دلیل رد کرده است.
موسوی، سیدفاروق
نافذه علی زیاره القبور، قم، دار العلم آیه‌الله بهبهانی، چاپ 1، 1385، 272 ص، وزیری، عربی.
شابک: 6- 11- 8300- 964
بررسی و ردّ عقاید وهابیان با استناد به روایات و سیره پیامبر اکرم (ص) است. نویسنده ابتدا به دلایل چهارگانه در اثبات مشروعیت زیارت استناد می‌ورزد. سپس به نقل آراء مختلف از عالمان اهل سنت و شیعه و ذکر حوادث تاریخی، دال بر درستی این نظرگاه میپردازد. تعمیر قبور و بنا ساختن بر آنها و زیارت قبور، واقعیت‌هایی است که می‌توان دلایل و شواهد معتبری از سیره پیامبر بر جواز آن یافت. وی همچنین به معرفی مشاهد مشرفه و اماکن مقدس اسلامی میپردازد و آداب زیارت آنها را بیان میکند.
موسوی قزوینی، محمدحسن (1878- 1960 م)
وهابیان چه می‌گویند؟، ترجمه ابراهیم وحید دامغانی، تهران، گلستان کوثر، چاپ 1، 1382، 264 ص، پالتویی.
شابک: 5- 12- 6860- 964
نگارنده در این کتاب با استناد به آیات قرآن و احادیث نبوی، نیز ذکر اقوال مذاهب اسلامی، باورهای وهابیان را بررسی میکند و در مسائلی چون شفاعت و توسل سعی دارد بطلان عقاید وهابیت را ثابت نماید. وی در هر مسئله، آرای وهابیان را ذکر میکند و به دلایل آنان اشاره نموده سپس با استناد به آیات و روایات درباره آن بحث میکند.
ص: 814
میرداماد، سیدعبدالمجید (متولد 1336)
فلسفه زیارت اهل قبور، قم، مهدیه، چاپ 1، 1384، 143 ص، رقعی.
شابک: 2- 27- 7262- 964
عنوان روی جلد: فلسفه زیارت اهل قبور: پاسخ به شبهاتی پیرامون زیارت پیامبر اسلام ...
بررسی زیارت اهل قبور و پاسخ به شبهات وهابیون در تحریم آن است. نویسنده با استفاده از منابع روایی اهل‌سنّت ضمن اشاره به آثار و فواید زیارت اهل قبور در ازدیاد ایمان و یادآوری مرگ و رستاخیز به بررسی دلایل جواز این عمل میپردازد و دلایل آن را فطرت، قرآن، روایات و سیره مسلمانان برمی‌شمارد، و روایاتی از طریق اهل‌سنّت در جواز زیارت پیامبر (ص) و از طریق امامیه در اهمیت و فضیلت زیارت معصومان (ع) و اولیای الهی نقل میکند.
زیاره الرسول المصطفی وآله بدعه او شرع؟، به کوشش محسن‌احمد الخاتمی، تهران، ژرف، چاپ 1، 1424 ق، 608 ص، وزیری، عربی.
شابک: 8- 80- 9536- 964
فروست: موسوعه الرسول‌المصطفی (ص)؛
بررسی مشروعیت زیارت قبر رسول خدا (ص) و دیدگاه وهابیان مبنی بر بدعت آن است. نویسنده برای اثبات مشروعیت این زیارت از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی، کتاب را در دو فصل با عناوین متعدد سامان داده است. در فصل اول، به بحث درباره مشروعیت زیارت قبور پرداخته و با بهره‌گیری از ادله چهارگانه اصولی، مشروعیت آن را اثبات کرده است. در بخش دوم، به بحث درباره ادله جواز زیارت قبور
ص: 815
پیامبر و ائمه و اولیا از دیدگاه قرآن، احادیث منقول از شیعه و سنی و اجماع علما و عقل پرداخته است. وی سپس دلایل مخالفان را آورده و آنها را نقد و بررسی کرده است. تبرک، طواف و تعمیر قبور از دیگر مباحث کتاب است.
نعیم‌آبادی، غلامعلی (متولد 1323)
زیارت و توسل از منظر اسلام (نقد فرقه وهابیت)، قم، توسعه قلم، چاپ 1، 1388، 168 ص، رقعی.
شابک: 7- 44- 7801- 964- 978
نمازی شاهرودی، علی (1293- 1363)
قرآن و عترت در اسلام، تهران، سعلوی، بی‌تا، 252 ص، رقعی.
بررسی دیدگاههای وهابیت درباره ائمه (ع) و توسل جستن به آنان و زیارت قبورشان است. نویسنده با استناد به حدیث ثقلین، ائمه را عدل قرآن قرار داده و معتقد است تمام مقاماتی که قرآن دارا است، مشمول اهلبیت هم میشود. سپس با تمسک به پاره‌ای از آیات و روایات به معرفی قرآن میپردازد و اوصاف و ویژگیهای آن را برمی‌شمارد و دانش ائمه نسبت به تمام مطالب و علوم قرآن را به اثبات می‌رساند و نتیجه میگیرد که برای فهم دقیق و صحیح آیات آن چاره‌ای جز تمسک اهلبیت و رجوع به آنها نیست. از این رو، مبحث دوم کتاب به لزوم معرفت عترت پیامبر (ص) اختصاص یافته و در آن از ائمه به عنوان حاملان علم پیامبر در تمام ابعاد و برخوردار از علوم غیبی و قدرت برآوردن اعجاز یاد شده است. نویسنده در ادامه فصولی را درباره فضیلت و ثواب زیارت قبور انبیا و ائمه آورده و بوسیدن ضریح و قبور آنان را نشانه‌ای از ابراز محبت به آنان دانسته است.
ص: 816
واعظزاده‌خراسانی، محمد (متولد 1304)
رسالتان بین الشیخ محمد واعظزاده الخراسانی الامین‌العام للمجمع‌العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه فی الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه و الشیخ عبدالعزیز بن‌عبدالله بن‌باز المفتی‌العام و رئیس اداره البحوث‌العلمیه فی المملکه العربیه السعودیه حول‌مساله التبرک والتوسل بالنبی و بالاولیاء فی حیاتهم و مماتهم و مساله الصلح مع‌العد والصهیونی، تعلیق علی الرسالتین حسن‌بن‌علی السقاف، به کوشش فتح الله نجارزادگان، تهران، نشر مشعر، چاپ 2،، 96 ص.
شابک: 6- 65- 7635- 964
بررسی مشروعیت تبرک و توسل و شفاعت از نگاه شیعه و وهابیت است. کتاب حاضر مباحثه علمی در دو مسئله اساسی بین محمد واعظزاده خراسانی ریاست سابق مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، مفتی سابق عربستان سعودی میباشد که قبلًا در مجله مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی چاپ شده است و آقای سیدحسن بن علی سقاف از علمای شافعیه اردن نقدی بر نظریات شیخ بن باز داشته و در آن مجله چاپ شده و دکتر نجارزادگان این مباحثه علمی را همراه با نقد و حاشیه آقای سقاف و اضافه کردن نظریات آیتالله جعفر سبحانی به صورت یک کتاب جداگانه جمع آوری نموده است. در حقیقت جوابی بر یکی از اصلی‌ترین اعتراضات وهابیون بر شیعیان و دیگر مذاهب میباشد.
واعظ موسوی، سیدعلی‌اکبر
شیعه میپرسد: 110 سوال و طرح بیش از سی موضوع اعتقادی شیعه و پاسخ
ص: 817
مسائلی: چون" شفاعت، زیارت ....، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1385، 692 ص، وزیری.
شابک: 1- 000- 539- 964
عنوان دیگر: 110 سوال و طرح بیش از سی موضوع اعتقادی شیعه و پاسخ مسائلی: چون" شفاعت، زیارت ....
این کتاب حاوی بیش از سی موضوع اعتقادی شیعه همچون شفاعت، زیارت، سیادت، ولایت تکوینی، شهادت ثالثه، توسل، گریه بر امام حسین (ع) جمع صلاتین، سجده بر خاک، تقیه و اسناد مذهبی و تاریخ، اهل البیت از قرآن، حدیث منزله، مهدی موعود تاریخ وهابیان، انتظار، علایم ظهور، سلسله‌هایی از شیعه و معنی شرک و مشرک و مدارک نفیس گران‌بها است که با استناد به آیات و احادیث در قالب 110 پرسش و پاسخ فراهم آمده است.
هادی، محمد
قراءه فی کتاب الاجوبه النجفیه فی الرد علی الفتاوی‌الوهابیه لایه‌الله الشیخ هادی آل‌کاشف الغطاء، تهران، مشعر، چاپ 1،، 53 ص، پالتویی.
شابک: 7- 126- 540- 964- 978
عنوان دیگر: الاجوبه النجفیه فی‌الرد علی الفتاوی الوهابیه. شرح.
ص: 818
فصل پنجم: زیارتنامهها: متن، بررسی و شرح‌ها
الف- بررسی‌های عمومی
شعبان، نبیل
دراسه و تحلیل لاختلافات الادعیه و الزیارات، بی‌جا، نشر الهدی، چاپ 1، 1384، 132 ص، رقعی.
عنوان دیگر: بحث فی اختلافات‌الادعیه.
بررسی متون زیارتها از جنبههای مختلف است. مؤلف در این کتاب که به زبان عربی نگارش یافته به تجزیه و تحلیل واژگان، عبارات و جملات مورد اختلاف دعاها و زیارات در نسخه‌های گوناگون پرداخته و دلایل آن را بیان داشته است. وی با بررسی مضامین دعاها، تحول و دگرگونی مورد نظر را بیان نموده و بیشتر به محتوای آنها توجه کرده است.
ب- بررسی موردی
«زیارتنامه عاشورا»
آراسته‌مهر، انسیه
شرح‌بندگی، تهران، محراب‌عشق، چاپ 1،، 32 ص، جیبی.
شابک: 7- 5- 93958- 964
ص: 819
عنوان‌روی‌جلد: شرح‌بندگی: تفسیر زیارت‌عاشورا.
آسیایی (امامی)، پری‌سادات (1)
تفسیر کامل‌زیارت‌عاشورا، تهران، قصه‌پرواز، چاپ 1،، 314 ص.
شابک: 9- 44- 9614- 964
چاپ دیگر
تهران، مکعب، چاپ 1، 1388، 340 ص.
شابک: 3- 44- 5816- 964- 978
آکوچکیان، احمد (متولد 1337)
بینایی و دیدار سرشار با زیارت عاشورا، ویرایشِ زهرا فضلی، اصفهان، مؤلف، چاپ 1، 1388، 250 ص، خشتی.
شابک: 3- 4204- 04- 964- 978
فروست: از مجموعه عرفان و هنر؛ کتاب 5
بررسی جنبههای مختلف زیارت عاشورا از جمله نتایج و تاثیرات آن است. نویسنده مطالب را ذیل سه گفتار آورده است: گفتار اول: سلوک و دیدار تا آرمان و عینیت عاشورایی رشد؛ گفتار دوم: طریقت «دانایی، معنا و موقعیت»؛ گفتار سوم: طریقت هنر. این گفتار شامل این مباحث است: 1- زیارت عاشورا و نظام اندیشه حکت هنر، 2- جریان هنر در هنرمند با زیارت عاشورا، 3- مدیریت تحقیق و توسه هنر، زیارت عاشورا.
1- امامی، پری سادات
ص: 820
آقادادی، احمدرضا (متولد 1334)
بررسی منابع و شرح فرازهای زیارت عاشورا، قم، کومه، چاپ 1،، 172 ص.
شابک: 0- 83- 2598- 964- 978
ابراهیمی، مهدی (متولد 1338)
شرح‌زیارت‌عاشورا، قم، انتشارات‌قم، چاپ 1،، 64 ص، رقعی.
شابک: 4- 16- 7138- 964
اسدی، حسن
بررسی و تحلیلی پیرامون زیارت عاشورا، قم، آدینه سبز، چاپ 1، 1385، 301 ص، رقعی.
شابک: 3- 2- 90986- 964
تحقیقی درباره اسناد و مدارک و مفاهیم زیارت عاشورا است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث اهلبیت و با استناد به کتب مهم شیعه مانند احتجاج طبرسی، استبصار شیخ طوسی، اقبال الاعمال سیدبن طاووس و مهمترین منابع اهل سنت مانند صحیح مسلم و صحیح بخاری به شرح و تبیین آن پرداخته است. در این اثر، به برخی از پرسشها و یا شبهاتی که متوجه این زیارت است، پاسخ داده شده است. کتاب در دو بخش تدوین یافته است. نخست سندیت زیارت مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه متن آن تحلیل شده و در خاتمه شش فایده پیرامون این زیارت بیان شده است.
اشعری، عبدالحسین
شور عاشوائیان: ترجمه منظوم زیارت عاشورا، سروده عبدالحسین اشعری قمی، قم: مرکز فرهنگی انصار المهدی، 1378 ش، 30 ص جیبی.
ص: 821
شابک: 8750- 48- 5968- 964
امامت کاشانی، سیدعزیز الله (1)
(متولد 1308)
الدره البیضاء فی شرح زیاره العاشورا، به‌کوشش ابراهیم خوشگذران و اسدالله مرادی بروجردی، کاشان، مجمع متوسلین به آل محمد، چاپ اول، 1378، 559 ص، وزیری.
شابک: 1- 808- 330- 964
بررسی جنبههای مختلف زیارت عاشورا در قالب شرح و تفسیر است. مؤلف با استناد به آیات قرآن و احادیث معصومان (ع) معارف والای زیارت عاشورا را شرح و تبیین کرده است. این کتاب در واقع ترجمه آزاد، همراه با شرح رساله‌ای از ملّا حبیب‌الله کاشانی است که به زبان عربی نوشته شده است. بخش دوم کتاب رساله کوتاهی با نام «رساله فضائل اهلبیت و ثواب زیارت سیدالشهداء» است که در آن، فضایل زیارت اهلبیت (ع) آمده است. بخش سوم، شرح فارسی بر مخمّسه، سروده شیخ زین‌الدین (1009- 1064 ق) در مراثی حضرت سیدالشهدا (ع) است که ملّاحبیب‌الله کاشانی آن را ترجمه و شرح نموده است. بخش چهارم، امامزادگان معتبر ایران و رجال مدفون کاشان نام دارد. این بخش، زندگینامه کوتاهی از مهمترین امامزادگانی است که در ایران مدفون‌اند که به همراه فضایل زیارتشان آمده است
امیری اصفهانی، زهره
تولی و تبری در زیارت عاشورا، اصفهان، اقیانوس معرفت، چاپ 1، 1387، 40 ص، رقعی.
1- حسینی امامت کاشانی، سیدعزیزالله؛ امامت، سیدعزیز؛ حسینی کاشانی، سیدعزیزالله، کاشانی، سیدعزیزالله
ص: 822
شابک: 2- 7- 90026- 600- 978
بررسی تولی و تبری در زیارت عاشورا است. از نظر نویسنده بسامدترین و مهمترین موضوع در زیارت عاشورا تولی و تبری است. کتاب حاضر از هفت بخش با این عناوین تشکیل شده است: تفسیر واژه‌ی امام؛ شناخت امام از دیدگاه امامان شیعه؛ فلسفه‌ی امامت؛ تولی و تبری؛ معنای تولی و تبری از نگاه رسول اکرم (ص)؛ ضرورت شناخت امام؛ و تولی و تبری در پرتوی شناخت امام (ترجمه و تفسیر زیارت عاشورا). نگارنده سعی کرده است به دو واژه‌ی تولی و تبری نگاه ویژه داشته و مصادیق متعدد آنها را در زیارت عاشورا یافته و معرفی کرده است.
امینی آبادانی، عبدالله
سلام: شرح عرفانی و موضوعی زیارت عاشورا، مؤسسه انتشارات نسیم حیات، چاپ 1، 1388، 320 ص، وزیری.
شابک: 4- 493- 492- 964- 978
بررسی جنبههای زیارت عاشورا در قالب شرح آن است. نویسنده نگاه ویژهای به تفسیر «سلام» های مندرج در این زیارت داشته است. نویسنده از منظری عرفانی به تفسیر زیارت عاشورا پرداخته و معارف باطنی مندرج در این زیارت را بررسی کرده است. تأکید نویسنده بر روی سلامهای این زیارت است و در این باره دیدگاههای فلاسفه و عارفان متعددی را نقل نموده است و از منظری قرآنی و روایی به تفسیر مفهوم سلام و آثار و برکات معنوی آن میپردازد. در همین رابطه نگارنده به مظاهر باطنی اهلبیت (ع) به ویژه امام حسین (ع) و فاطمه زهرا (س) و مراتب کمال آنان اشاره می‌نماید و آنان را مظاهر تام اسماء و صفات الهی توصیف میکند.
بامشکی، مهدی (متولد 1324)
نجوای سرخ: شرحی بر فرازهایی از زیارت عاشورا: مجموعه سخنرانیهای مرحوم
ص: 823
حجةالاسلام و المسلمین حاج شیخ علی محقق طوسی، قم، دلیل ما، چاپ 1،، 172 ص، وزیری.
بررسی جنبههای مختلف زیارت عاشورا است. شامل ده گفتار از سلسله سخنرانیهای حجةالاسلام علی محقق طوسی است که در شرح فرازهایی از زیارت عاشورا در محرم سال 1421 در کویت ایراد شده است. زیارت عاشورا حاوی معارف عقیدتی، کلامی و اخلاقی متنوعی است که با محوریت مناقب و فضایل امام حسین (ع) و شرح مصایب و شهادت آن حضرت و یارانش در این گفتارها تبیین و بررسی شده است.
تبریزی شبستری، نصرالله بن عبدالله (متولد 1333)
اللؤلؤ النضید فی شرح زیارت مولینا ابیعبدالله، تبریز، نصرالله بن عبدالله التبریزی، چاپ 1،، ص.
چاپ دیگر
قم، انتشارات امام مهدی، چاپ دوم، 1365، 258 ص، جیبی.
بررسی ابعاد مختلف زیارت عاشورا در قالب شرح این زیارت است.
ثانی، هاشم (متولد 1343)
زیارت‌عاشورا: به‌انضمام توضیحاتی درباره مفاهیم‌و اشخاص، مشهد، شاملو، چاپ 1،، 92 ص.
شابک: 7- 15- 7488- 964
عنوان دیگر: زیارت عاشورا به انضمام مروری کوتاه بر مفاهیم و زندگی اشخاص
ص: 824
. ثقفی تهرانی، حسن (متولد 1316)
ترجمه و شرح زیارت عاشورا: تلخیص و نظری تازه بر کتاب شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور، تهران، هاد، چاپ 2، 1386، 666 ص، وزیری.
شابک: 9- 38- 5536- 964- 978
گزیده و ترجمه‌ای از کتاب شفاء الصدور فی‌شرح‌زیاره العاشورا نوشته ابوالفضل‌بن ابوالقاسم‌طهرانی (1) در شرح و توضیح مفاهیم، معارف و آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی زیارت عاشورا است. این زیارت از معتبرترین و معروفترین زیارات شیعی است که از امام باقر در شأن و توصیف شهادت و مناقب امام حسین روایت شده است. نویسنده با تکیه بر منابع و مصادر حدیثی از متون اهل‌سنّت و شیعه به اثبات اصالت و صحت این زیارتنامه پرداخته است. از مشروعیت لعن بنی‌امیه و یزید و شرحی از جنایات آنها بحث شده و نکات و دقت‌های حدیث‌پژوهی متعددی در لابه‌لای مباحث گردیده است.
جدیدی، حمیدرضا
اشک حماسه: زیارت ناحیه مقدسه و زیارت عاشورا به همراه توضیح اعلام و معرفی اصحاب حسین (ع)، قم، نشر برگزیده، چاپ 1، 1384، 192 ص، رقعی.
1- تهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم؛ کلانتری، احمد بن ابوالقاسم؛ میرزا ابوالفضل تهرانی؛ نوری تهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم 1273- 1316 ق
ص: 825
شابک: 2- 25- 7732- 964
شرح و توضیح برخی از اعلام و اصطلاحات موجود در زیارت عاشورا است.
چقائی‌اراکی، محمد
زیارت‌خوبان: شرحی‌بر زیارت‌عاشورا، بی‌جا، علمیه، چاپ 1، 1376، 96 ص، رقعی.
حاج‌علی‌اکبری، محمدجواد (متولد 1345)
بوی‌سیب: برداشتی از زیارت عاشورا، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 99 ص.
شابک: 0- 134- 476- 964
عنوان دیگر: برداشتی از زیارت عاشورا.
چاپ دیگر
تهران، مهرهشتم، چاپ 1،، 140 ص.
شابک: 7- 0- 96180- 964
بررسی جنبههای مختلف زیارت‌عاشورا در قالب نقد وتفسیرآن است.
حسینی‌زاده، سیدمهدی
شرح یک حماسه: نگاهی کوتاه به زیارت عاشورا، تهران، مرکز آفرینش‌های ادبی هنری بنیاد قرآن، چاپ 1، 1381 ش، 140 ص، خشتی.
ص: 826
حسینی‌موسوی زنجانی، محمد (متولد 1320)
زیارت عاشورا با بیان آداب، برکات، شرایط و توضیح فرازهایی از زیارت شریفه عاشورا، قم، بوستان‌کتاب قم، چاپ 1، 1384، 204 ص، جیبی.
شابک: 9- 739- 371- 964
چاپ دیگر
زنجان، سلاله نور، چاپ 1،، 75 ص.
شابک: 9- 0- 90082- 964
ترجمه و شرح مختصری بر زیارت عاشورا است که مؤلف در ابتدای آن، آداب و برکات و شرایط خواندن این زیارت را به طور مختصر آورده است.
حسینی‌میرعظیمی، جواد (1)
(متولد 1308) و مرادی‌بروجردی، اسد الله (متولد 1334)
شرح‌زیارت‌عاشورا، کاشان، حسینیه‌آیت الله‌امامت کاشانی، مجمع متوسلین به‌آل‌محمد (ص)، چاپ 1، ق/، 143 ص، رقعی.
شابک: 9- 14- 7569- 964
حسینی نسب، سیدمحمد صادق (متولد 1329)
شرح مبسوط زیارت عاشورا، قم، شاکر،
1- میرعظیمی، جواد؛ میرعظیمی مراغی، جواد
ص: 827
چاپ 1، 1382، 256 ص، رقعی.
شابک: 2- 28- 5792- 964
حکیمی، محمدرضا
تفسیر زیارت‌عاشورا، تهران، آهنگ‌صبح، چاپ 1،، 304 ص، رقعی.
شابک: 4- 23- 8577- 964
شرح و تفسیر زیارت عاشورا است. شارح، مطالب را در سه بخش تنظیم کرده است. در بخش نخست، نگارنده بعد از آوردن متن زیارتنامه، مراجع ضمایر را روشن می‌سازد. در بخش دوم تفسیر این زیارت نامه آورده شده و در بخش سوم، زیارت عاشورا از دیدگاه قرآن، بررسی گردیده است.
حیدری، اسماعیل
عبرتهای‌عاشورا در زیارت‌عاشورا، تهران، نشرمیعاد، چاپ 1،، 135 ص، رقعی.
شابک: 4- 17- 6930- 964
شرح زیارت عاشورا با استناد به آیات، احادیث و روایات است. بخشی از کتاب به شرح ویژگیهای امام حسین (ع) و قیام خونین آن حضرت، مفهوم امامت، کمال نهایی انسان، راههای تقرب به خدا و تسامح در اسلام اختصاص دارد.
حیدری ابهری، غلامرضا (1)
(متولد 1348)
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر: با نگاهی به مستندات تاریخی و حدیثی زیارت عاشورا، قم، نشر جمال، چاپ 1،
1- ابهری، غلامرضا
ص: 828
1388، 104 ص، رقعی.
شابک: 3- 81- 8654- 964- 978
شرح زیارت عاشورا به روش اعتقادی و تربیتی و تبیین آثار معنوی و اجتماعی آن است. این کتاب به توضیح و تبیین معارف، آموزه‌ها و تعالیم عقیدتی، اخلاقی و تربیتی زیارت عاشورا میپردازد. نویسنده مفاهیم اصلی این زیارت را در احیای نام حضرت علی (ع) و لعن و نفرین دشمنان اهل بیت دانسته و به توضیح موارد تولی و تبری در جملات و عبارات زیارت پرداخته و بر اساس معارف این زیارت، پیوستگی قیام حسینی و قیام مهدوی را بیان کرده است.
حیدری‌فر، مجید (متولد 1338)
مدرسه عشق: عبودیت و معرفت در پرتو زیارت عاشورا، همراه با سیری در زیارت ناحیه‌ی مقدسه، قم، زائر، چاپ 1،، 664 ص.
شابک: 4- 69- 6401- 964
عنوان دیگر: عبودیت و معرفت در پرتو زیارت عاشورا.
شرح و تفسیر مفاهیم زیارت عاشورا و زیارت ناحیه مقدسه است. نویسنده طی مقدماتی برکات و آثار زیارت و فواید زیارت عاشورا را بیان داشته و با اشاره به راههای مبارزه با طاغوت و باطل، معتقد است که زیارت عاشورا بهترین راه حفظ فرهنگ قیام امام حسین (ع) است. این زیارتنامه حاوی معارف و تعالیم عقیدتی و اخلاقی اسلام است که اعتقاد و عمل به آنها سبب تکامل و سعادت اخروی خواهد شد. وی پس از ذکر فقره‌ای از زیارت به شرح تفصیلی آن پرداخته و مفاهیمی مانند توحید، اقسام توحید، سجده، سلام، جایگاه و برکات عبودیت، فضایل و مقامات امام حسین (ع)، تولی و تبری، کرامت انسان، توسل، صبر و مصیبت را
ص: 829
تشریح کرده و شخصیت‌های منفی معاویه و یزید و خاندان بنی امیه را معرفی کرده است. در زیارت ناحیه مقدسه هم مقام شهیدان کربلا، شفاعت، تقیه و حمد تبیین شده است.
به ضمیمه‌ی آن «در حقیقت و آداب زیارت» از عبدالله جوادی‌آملی نیز آمده است.
منشور نینوا: شرح و تفسیری بر زیارت عاشورا، ره‌آوردی از امام باقر العلوم (ع)، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1377، 535 ص، وزیری.
شابک: 0- 17- 6705- 964
عنوان دیگر: شرح و تفسیری بر زیارت عاشورا، ره‌آوردی از امام باقر العلوم (ع).
شرح و تفسیر زیارت عاشورای امام حسین (ع) است. نویسنده پس از بررسی روایات زیارات و سند آنها، برکات مداومت بر خواندن این زیارت را بر می‌شمارد و آنگاه به بازخوانی و بازکاوی فرهنگ عاشورا و شیوه مبارزه سیدالشهدا پرداخته و با ارائه فرازهای این زیارت، به شرح و تفسیر عبارات ارزشمند آن میپردازد و درس‌هایی را که از این زیارت می‌توان گرفت، بازخوانی میکند. سلام خدا و معنای آن، انواع استعمار ملت‌ها، زمینه‌سازان جنایت کربلا، ویژگیهای سالار شهیدان، اسلام و حاکمیت اموی، شناسنامه بنی‌امیه و قاتلان حسین (ع)، اقسام شفاعت، برخی از دهها عنوان و مطالب این کتاب است.
خسروی، موسی
شرح زیارت عاشورا و داستانهای شگفت آن، مشهد، الف، چاپ 1، 1379، 336 ص، جیبی.
شابک:
x
- 19- 6684- 964
ص: 830
شرح زیارت عاشورا با استناد به آیات قرآن، احادیث و روایات معصومین (ع) است. مطالب کتاب با حکایت‌ها و داستانهای متعددی از ثمرات حاصل از قرائت و توسل به زیارت عاشورا همراه است.
دادور، منیژه (متولد)
شرحی بر زیارت عاشورا، نی‌ریز، تهامی، چاپ 1،، 271 ص.
شابک: 9- 6- 95815964- 978
دریایی، محمد رسول (متولد 1330)
تحلیلی از حماسه سیاسی- تاریخی زیارت عاشورا، کرج، جعفری، چاپ 1، 1371، 556 ص، وزیری.
بررسی مفاهیم و موضوعات زیارت عاشورا است. نویسنده با استناد به مهمترین کتب تفسیری مانند تفسیر مجمع البیان، صافی، المیزان و نمونه و کتب حدیثی مانند بحار الانوار و کافی و کتب تاریخی مانند تاریخ یعقوبی، واقدی، ابن خلدون، مسعودی مفاهیم این زیارت را تبیین کرده است. این نقد و شرح زیارت عاشورا، بیشتر گرایش سیاسی- تاریخی دارد و تأکید بر این جنبههای زیارت بر دیگر ابعاد آن برتری یافته است. به طوری که خواننده کتاب، یک دوره تاریخ اسلام را به طور فشرده از صدر اسلام تا زمان شهادت امام حسین (ع) مرور خواهد کرد.
ذاکرخطیر، حسین (متولد 1338)
شرح‌و کرامات زیارت عاشورا و دعا از دیدگاه روانشناسی‌و روایات، قائم‌شهر، رهروان‌ولایت، چاپ 1،، 160 ص، جیبی.
ص: 831
شابک: 6- 67- 9526- 964
چاپ دیگر
بابل، مبعث، چاپ 1،، 160 ص.
شابک: 0- 43- 7095- 964
شرح زیارتنامه‌عاشورا و بررسی جوانب روان‌شناختی، کلامی و فقهی و اجتماعی آن است.
رستمی لاهیجانی، ناصر
شرح زیارت عاشورا و آثار معجزه‌آسای آن، قم، شاکر، چاپ 1، 1383، 440 ص، وزیری.
شابک: 5- 52- 5792- 964
چاپ دیگر
زیارت عاشورا و آثار معجزه‌آسای آن، قم، مجمع‌ذخائر اسلامی، چاپ 1،، 368 ص، وزیری.
بررسی مضامین زیارت عاشورا است. کتاب حاوی مطالب و احادیث فراوانی در ثواب و فضیلت زیارت، دعا، توسل، تبرک و گریه بر حضرت امام حسین (ع) و دیگر امامان شیعه است. نویسنده در بیان مطالب، از داستان‌ها و گزارش‌های تاریخی و سیره عالمان شیعه در مداومت بر زیارت عاشورا مدد جسته و ضمن تبیین و شرح فقرات زیارت عاشورا درباره سلام، دعا، لعن، شجره خبیثه، مصیبت، دوستی و دیگر مضامین این زیارت بحث نموده و به تفصیل حادثه کربلا و چگونگی شهادت امام حسین (ع) و یارانش را گزارش کرده است. بخش بلندی از کتاب به شرح حال عمر بن سعد، یزید، معاویه و دیگر مخالفان امام حسین و ضرورت لعن آنها اختصاص یافته و در مقابل از ارزش محبت اهلبیت و پاداش صابران و شهیدان نیز بحث شده است.
رسولی‌نژاد، سعید (متولد 1346)
شرح‌زیارت‌عاشورا، سمنان، بوستان‌اندیشه،
ص: 832
چاپ 1،، 176 ص، رقعی.
شابک: x- 4- 94803- 964
رضانژاد، مجتبی (متولد 1348)
زیارت‌عاشورا با ترجمه‌منظوم، سروده‌مجتبی رضانژاد (صبای‌اهل‌بیت)، به کوشش مؤسسه فرهنگی هنری‌آوای عرشی، تهران، نذیر، چاپ 1،، 24 ص.
روحانی، مرتضی (متولد 1351)
نگرشی‌به زیارت‌عاشورا، تهران، شبکه‌هنر، چاپ 1،، 136 ص، رقعی.
شابک: 26- 96600- 964
بررسی جوانب زیارت عاشورا است. در این کتاب نخست متن عربی زیارت عاشورا همراه با ترجمهی فارسی آن آورده شده است؛ سپس نقش زیارت عاشورا در سیره‌ی بزرگان دین مطرح گردیده و طی آن آثار و برکات زیارت عاشورا همراه با داستانهایی در این‌باره ذکر گردیده است و پس از آن عناصر و جلوه‌های ویژهی زیارت عاشورا همراه با نکاتی چند در این‌باره مطرح شده است.
روح‌بخش، سیدعلی (متولد 1343)
مصیبه الدهور: شرح زیارت عاشورا، قم، فائز، چاپ 1، 156 ص، رقعی.
شابک: 1- 31- 8934- 964- 978
تلخیصی از کتاب شفاء الصدور نوشته ابوالفضل بن ابوالقاسم طهرانی است. طهرانی در این کتاب، با استناد به منابع حدیثی و تاریخی اهل سنت و شیعه، اسناد این زیارت را در کتابهای حدیثی و زیارات بررسی کرده و
ص: 833
واژه‌ها و مفاهیم کلیدی آن را توضیح داده است.
رهبر، علی
سفری به ژرفای دریا، اصفهان، جهاد دانشگاهی، واحد صنعتی اصفهان، چاپ 1،، 112 ص، رقعی.
شابک: 6- 295- 612- 964- 978
عنوان روی جلد: سفری به ژرفای دریا: پرسشها و پاسخ‌های عاشورائی، عرفات معرفت، قرآن و عاشورا،
بررسی شبهات و پرسشها پیرامون زیارت و سوگواری و به خصوص سؤالاتی درباره مفاهیم زیارتنامه عاشورا است. کتاب از سه بخش تشکیل شده است. در بخش اول هیجده پرسش در زمینه عاشورا و فلسفه آن و زیارت و سوگواری پاسخ داده شده است. در بخشهای بعدی با نگاهی اجمالی به قرآن و دعای عرفه به تبیین اندیشه‌های انقلابی و الهی امام حسین (ع) با توجه به زیارتنامه عاشورا میپردازد.
رئیسی، مهدی
زیارت‌عاشورا و داستانهای‌شگفت‌آن، قم، میراث‌ماندگار، چاپ 1،، 92 ص، جیبی.
شابک: 4- 49- 7884- 964
بررسی برخی از ابعاد زیارت عاشورا است. آغاز کتاب شامل مطالبی درباره زیارت عاشورا است و پس از آن چهارده حدیث در فضیلت امام حسین (ع) بیان شده است. در بخش پایانی، بیست و پنج حکایت در ارتباط با زیارت عاشورا آورده شده است.
زاهدی، مرتضی (متولد 1325)
مجموعه شرح‌زیارت عاشورا: تفسیر سلام
ص: 834
، تهران، مرتضی زاهدی، چاپ 1، 1382، 144 ص، پالتویی.
شابک: 9- 3616- 06- 964
عنوان دیگر: تفسیر سلام
سومین شماره از مجموعه حاضر به شرح و تفسیر بخش دیگری از زیارت عاشورا اختصاص دارد.
مجموعه شرح‌زیارت عاشورا: در عظمت زیارت عاشورا، تهران، مرتضی زاهدی، چاپ 1، 1382، 120 ص، پالتویی.
شابک: 5- 2887- 06- 964
عنوان دیگر: در عظمت زیارت عاشورا
کتاب‌حاضر شرح‌کتاب‌اسرار عاشقان‌و مقامات‌عارفان همین‌مؤلف‌است.
شرح بخشهای اولیه زیارت عاشورا است. این کتاب، جلد اول از «مجموعه شرح‌زیارت عاشورا» است. عناوین برخی از مباحث آن عبارت‌اند از: مفهوم نزول قرآن، پاسخ دو شبهه، نزول آسمان‌ها، توقف در کسب معرفت اهل البیت، عظمت امامت و ولایت، و مفهوم اشبه الناس خلقا.
مجموعه شرح زیارت عاشورا: اسرار نهفته در کلمه مقدسه اباعبدالله و ابن رسول الله، تهران، مؤسسه فرهنگی صابره، چاپ 1، 1385، جلد 4، 185 ص، رقعی.
شابک: 1- 3606- 06- 964
شرح و تفسیر زیارت عاشورا از نگاه‌های مختلف است. مجلد چهارم از این مجموعه، دربرگیرنده‌ی هشتمین، نهمین، دهمین و یازدهمین قسمت از مجموعهی دروس شرح زیارت عاشورا تالیف نگارنده است که در
ص: 835
صبح‌های جمعه و در محل مؤسسه‌ی فرهنگی صابره (ع) تدریس شده است و موضوعاتی از این دست را شامل میشود: عشق حضرت آدم (ع) به حق تعالی، چگونگی توسل با جمله‌ی السلام علیک یا ابا عبدالله، مقامات ملکوتی حضرت اباعبدالله (ع)، اختلاف مراتب و ظرفیت آسمان‌ها، توسل به مقام امامت امام حسین (ع)، و معنای اباعبدالله و مقامات آن حضرت (ع).
مجموعه شرح زیارت عاشورا: کشتی نجات، تهران، مرتضی زاهدی، چاپ 1، 1383، 144 ص، پالتویی.
شابک: 1- 3606- 06- 964
بررسی و شرح زیارت عاشورا است. کتابچه دوم از مجموعه شرح زیارت عاشورا است و مشتمل بر شرح بخشهایی از زیارت عاشورا است. نویسنده مطالب خود را ذیل این عناوین آورده است: تجسم عینی مفاهیم وحیانی؛ عاشورا یک حادثه نیست، در آخرت حجاب‌ها کنار می‌رود، ضمانت استجابت دعا، تسبیح موجودات عالم، و آن که تقیه ندارد دین ندارد.
سلیمانی بروجردی، علی (متولد 1359)
گذری بر زیارت کریمه عاشورا: به همراه متن مقابله شده با تمام نسخ زیارت عاشورا، اصفهان، اقیانوس معرفت، چاپ 1، 1388، 96 ص، رقعی.
شابک: 9- 8- 90026- 600- 978
بررسی و تفسیر زیارت عاشورا است. در این نوشتار، نخست متن زیارت عاشورا همرا با توضیحاتی پیرامون بخشهایی از زیارت به صورت پاورقی آمده است. نیز آداب و احکام و شرایط قرائت در بخش دیگری بیان شده است.
ص: 836
سیاهپوش، سیدمحمود (1)
پرتویی از زیارت عاشورا، تهران، نشر ابجد، 1357، 30 ص، رقعی.
شاهین‌فر، منصور
راز زیارت عاشورا: آشنایی با حقایقی از زیارت عاشورا در سیره خوبان، اصفهان، عطر عترت، چاپ 1، 1384، 62 ص، جیبی.
شابک: 0- 25- 7941- 964
عنوان دیگر: آشنایی با حقایقی از زیارت عاشورا در سیره خوبان
در این کتابچه، نخست سند و فضیلت زیارت عاشورا بیان گردیده و سپس داستانهایی از فضیلت قرائت این زیارت بازگو شده است. در ادامه به بیست پرسش در خصوص زیارت عاشورا پاسخ داده میشود که از آن جمله است: فلسفه‌ی تربیتی- سیاسی زیارت عاشورا، و اعمال پس از زیارت عاشورا. در پایان نیز، متن عربی زیارت عاشورا به چاپ رسیده و پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای از متن کتاب فراهم آمده است.
شجاعی، محمد
عزادار حقیقی، قم، محیی، چاپ 1، 1383، 188 ص، رقعی.
شابک: 9- 8- 92569- 964
بررسی عزاداری امام حسین (ع) و امامان معصوم (ع) است. در این کتاب در چهار فصل و طی پنج مرحله راههای سیر و سلوک و رشد یک عزادار و کیفیت ارتباط با گریه و عزاداری به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به
1- حسینی سیاهپوش، سیدمحمود؛ حسینی، سیدمحمود
ص: 837
اهداف متعالی انسانیت و آفات عزاداری‌ها، خطرات و انحرافات تعزیه و عزاداری در عصر حاضر به طور مختصر بررسی و از مهمترین اهداف برپایی مجالس عزا به تفصیل بحث شده است. در بخش دیگری، نویسنده به تشریح انواع مصائب اهلبیت و وظایف شیعه در قبال آن پرداخته است. این کتاب در واقع شرح و فلسفه‌ای بر مطالب زیارت عاشورا و تحلیل مبانی این زیارتنامه گرانقدر است.
شفیعی، سیدمحمد (متولد)
عاشورا درخششی دیگر: شرحی بر زیارت عاشورا با نگاه به منابع اهل سنت، قم، آیات بینات، چاپ 1،، 264 ص، وزیری.
شابک: 0- 0- 90647- 600- 978
عنوان دیگر: شرحی بر زیارت عاشورا با نگاه به منابع اهل سنت.
شرح معارف عقیدتی و اخلاقی زیارت عاشورا و ترسیم نظام حق و باطل و استناد به آموزه‌ها و احادیث اهل‌سنت است. در بخش اول اطلاعات سندشناسی ارائه شده و از مشروعیت زیارت عاشورا و نیز زیارت به طور کلی دفاع شده و شواهدی از زیارات مشروع معصومین نقل گردیده است. سپس فقرات و عبارات زیارت عاشورا نقل و ترجمه و تفسیر شده است. در این زیارت، توصیفی والا و شایسته از منزلت و مقامات امام حسین (ع) و مجاهدان راه حق و لعن و نفرین گمراهان و لشکر باطل ارائه شده است. در توضیح هر عبارت به احادیث و روایاتی در بیان فضایل امام حسین استناد شده و در پانوشت صفحات متن روایت‌ها و منابع آن از متون اهل‌سنت معرفی گردیده است.
شمس‌گیلانی، حسن (متولد 1303)
شرح‌و ترجمه زیارت عاشورا، تهران، مؤلف، چاپ 1،، 147 ص، رقعی.
ص: 838
صحت، علی (متولد 1330)
پیام‌عاشورا: شرح‌زیارت‌عاشورا، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1،، 670 ص، وزیری.
شابک: 8- 33- 7965- 964
شرح و تفسیر زیارت عاشورا با استفاده از آیات قرآن و کتابهای لغت و تاریخ و نیز احادیث و روایات معصومین است. «گفتاری درباره زیارت» عنوان فصل اول است که در آن توضیحاتی درباره مفهوم زیارت و فضیلت زیارت پیامبر و خاندانش و به ویژه امام حسین (ع) بیان شده است. در فصل دوم سند و متن زیارت عاشورا بررسی شده است. و در ادامه تفسیر و شرح این زیارت آمده است.
صدیقی، کاظم (متولد 1332)
سرود عرش: گزیده‌بیانات حجةالاسلام والمسلمین صدیقی‌درباره زیارت‌عاشورا دهه‌اول‌محرم‌سال مسجد دانشگاه صنعتی‌شریف، به‌کوشش‌واحد تحقیق‌و پژوهش هیئت‌الزهرا (س)، دانشگاه صنعتی‌شریف، ویرایشِ مصطفی‌مرادی، تهران، بامداد کتاب، چاپ 1،، 72 ص.
عنوان دیگر: گزیده بیانات حجةالاسلام والمسلمین صدیقی‌درباره زیارت‌عاشورا
این‌کتاب‌با مشارکت‌بنیاد قرآن‌و عترت سپاه پاسداران‌انقلاب اسلامی‌منتشر شده‌است
صفاتی، زهره (متولد 1328)
زیارت در پرتو ولایت؛ شرحی بر زیارت عاشورا
ص: 839
، قم، آیات بینات، چاپ 1، 1383، 200 ص، رقعی.
شابک: 9- 7- 95427- 964
شرح و تفسیر زیارت عاشورا و بیان اثرات مادی و معنوی آن است. مؤلف با استفاده از منابع روایی و رجالی، در ضمن سه فصل ابتدا به فلسفه زیارت میپردازد و پس از بررسی اسناد زیارت عاشورا و اثبات اعتبار آن، در فصل سوم مفاهیم کلیدی آن، از جمله سلام و لعن را بررسی میکند. نویسنده با اشاره به مقام اهلبیت و مودت آنان، از مناقب امام حسین (ع) و اینکه او خون خدا است و کرامات انبیا در او خلاصه شده و مقام شامخ شفاعت از اوست، سخن می‌گوید. او همچنین با اشاره به جنایت بنی امیه و خلفا به فلسفه لعن آنان میپردازد و با اشاره به تاریخچه اقدامات آنها نتیجه میگیرد که آنان به خدا و قیامت از اصل اعتقاد نداشتند و شجره خبیثه بودند.
صفا خواه، محمد حسین و طالعی، عبدالحسین
نگاهی‌به زیارت‌عاشورا، تهران، ابرون؛ سهاره، چاپ 1،، 300 ص، رقعی.
شابک: 3- 40- 7481- 964
فروست: متون‌زیارت- 8
چاپ دیگر
تهران، فکر، چاپ 1،، 300 ص.
بررسی جوانب زیارتنامه عاشورا است. نویسنده طی پنج فصل به این مباحث پرداخته است: 1- فقهاء و محدثان امامیه و زیارت عاشورا 2- کلمات علما و بزرگان درباره زیارت عاشورا 3- متن و ترجمه زیارت عاشورا 4- رساله تذکره الزائرین 5- راهنمای موضوعی زیارت عاشورا.
نیز کتابشناسی زیارت عاشورا، در پایان کتاب آمده است.
ص: 840
صفی‌زاده، فاروق (1) (متولد 1346)
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی- کردی- ترکی، ترجمه اصغر عرب، تهران، مدحت، چاپ 1،، 82 ص، رقعی.
شابک: 9- 08- 5312- 600- 978
طالع‌زاده، نصرالله
زیارت عاشوراء منظوم، به کوشش کانون قرآن مبین لارستان، قم، بنیاد معارف اسلامی، چاپ 1، 1388، 37 ص، جیبی.
شابک: 6- 92- 7777- 964- 978
طاهایی (خاموشی)، فاطمه (2)
سیری در زیارت عاشورا، مشهد، پارسیران، چاپ 1،، 216 ص، وزیری.
شابک: 3- 49- 6365- 964
شرحی بر زیارت عاشورا، از سلسله درسهای استاد فاطمه طاهایی است که در سال 1381- 1380 ایراد شده است. نویسنده مطالب را در ده فصل تنظیم کرده است. عناصر اصلی پیدایش نهضت امام حسین (ع)؛ علل کم رنگ شدن معنویت در جامعه و افول غیرت دینی؛ جایگاه ارزشمند و والای زیارت امام حسین (ع) و آداب آن؛ بررسی مفهوم لعن در فرهنگ وحی؛ شناسنامه‌ی کامل بنیان‌گذاران ظلم و جور؛ زمینه سازان حادثه‌ی کربلا از مباحث و سرفصلهای مهم این کتاب است.
1- آوستا، مهرکیش؛ بوره که‌یی، فاروق
2- خاموشی، فاطمه
ص: 841
طاهرزاده، اصغر (متولد 1330)
شرح‌زیارت عاشورا: اتحاد روحانی‌با امام‌حسین‌علیه السلام، به کوشش گروه فرهنگی المیزان، قم، گاه‌سحر، چاپ 1،، 95 ص، پالتویی.
شابک: 2- 7- 92948- 964
عنوان دیگر: اتحاد روحانی با امام حسین علیه السلام.
چاپ دیگر
اصفهان، لب‌المیزان، چاپ 1،، 95 ص، رقعی.
شابک: 5- 3- 96389- 964- 978
شرح و تفسیر مفاهیم زیارت عاشورا است. این کتاب حاصل سخنرانی نویسنده در ماه محرم سال 1379 شمسی در اصفهان است.
طاهریان، مهدی (متولد 1356)
زیارت‌عاشورا منظومه، تهران، انتشارات‌ایران، چاپ 1، 1381، 96 ص.
طباطبایی، سیداشرف‌الدین (متولد 1312)
شرح زیارت عاشورا با ترجمه و توضیح، تهران، البرز فردانش، چاپ 1،، 412 ص، وزیری.
شابک: 6- 32- 5545- 600- 964
ص: 842
طهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم (1)
(1273- 1316 ق)
شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور، تحقیق سیدعلی موحد ابطحی اصفهانی، قم، سیدالشهدا، 1368 ش، 2 ج، وزیری.
چاپ‌های دیگر
تحقیق محمدباقر ملکیان (2)، قم، سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارت اسوه، چاپ 1،، 600 ص، وزیری.
شابک: 3- 063- 542- 964- 978
تحقیق سیدابراهیم شبیری، تهران، مرتضوی، چاپ 1، 1376، 592 ص، وزیری.
شابک:
x
- 1- 90494- 964
شرح و تفسیر زیارت عاشورا و بیان اثرات مادی و معنوی آن است. نویسنده با استناد به منابع حدیثی و تاریخی اهل سنت و شیعه، اسناد این زیارت را در کتابهای حدیثی و زیارات بررسی و واژه‌ها و مفاهیم کلیدی آن مثل: سلام، القاب امام حسین (ع)، و فضایل و مناقب اهلبیت (ع) را توضیح داده است. نیز با توجه به لعن سران بنی امیه و خلفا در این زیارت، به شمه‌ای از جنایات و مطاعن آنها اشاره و برخی از آداب زیارت و شرح حال عده‌ای از شهیدان کربلا را بیان کرده است. این کتاب کامل‌ترین شرح زیارت عاشوراست و بارها در بمبئی، تهران و قم توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است.
تلخیص
مصیبه الدهور: شرح زیارت عاشورا: تلخیص کتاب شفاء الصدور
1- تهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم؛ کلانتری، احمد بن ابوالقاسم؛ میرزا ابوالفضل تهرانی؛ نوری تهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم
2- متولد 1342
ص: 843
، قم، فائز، چاپ 1، 1386، 160 ص، رقعی.
شابک: 1- 31- 8934- 964- 978
فروست: مجموعه آثار- 2
کتاب شفاء الصدور، گنجینه‌ای اخلاقی معرفتی است در توضیح مفاهیم، تعالیم و معارف زیارت عاشورا که در سده سیزدهم نوشته شده است. کتاب حاضر تلخیص و تدوینی روان از این شرح است. کتاب مشتمل بر سه باب و یک خاتمه است: باب اول متن روایت زیارت عاشورا و باب دوم متن زیارت عاشورا و باب سوم شرح الفاظ، کلمات و جملات این زیارت و بررسی جنبههای عقیدتی، تربیتی، تاریخی و فقهی هر یک از فقرات زیارت میباشد. در خاتمه دعای علقمه و ترجمه آن آمده است.
عادل پور، محمد حسین (متولد 1345)
شرح زیارت عاشورا، همراه با نکته‌ها و کرامت‌ها، قم، ناصر، چاپ 1، 1382، 184 ص، رقعی.
شابک: 2- 31- 6683- 964
شرحی بر زیارت عاشورا به همراه مطالب و حکایاتی در باب کرامات این زیارت است.
عراقی، عبدالنبی (1)
(1891- 1965)
الکنز المخفی، دراسه فی زیاره عاشورا، پژوهشِ وجیه بن محمد مسبح الهجری، قم، دارالصدیقه الشهیده (س)، چاپ 1، 1428 ق، وزیری، عربی.
شابک: 2- 48- 8438- 964- 978
فروست: موسوعه شروح زیاره عاشورا- 2
1- اراکی نجفی، عبدالنبی؛ مجتهد عراقی، عبدالنبی؛ نجفی عراقی، عبدالنبی؛ وفسی العراقی، عبدالنبی
ص: 844
مجموعهای در زمینه شروح، تعلیقات و پژوهشهای مربوط به زیارت عاشورا است. در این جلد متن الکنز الخفی نوشته عبدالنبی عراقی در شرح مضامین و معارف زیارت عاشورا تصحیح و به همراه مقدمه و تعلیقات تدوین شده است. کتاب شامل یک مقدمه و بیست و پنج فصل و یک خاتمه است که عموماً به شرح آموزه‌های شیعی و سیاسی و اخلاقی این زیارت اختصاص دارد و در آن از جمله درباره آداب زیارت، ادب حضور ائمه، شرایط و آثار زیارت و کرامات زیارت امام حسین (ع) بحث میشود.
عزیزی، عباس
آثار و برکات زیارت عاشورا، قم، سلسله، چاپ 1،، ص، رقعی.
عزیزی‌تهرانی، علی‌اصغر (متولد 1349)
شرح‌زیارت‌عاشورا: نگرشی‌عرفانی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی، قم، نشر دارالصادقین، چاپ 2،، 246 ص، وزیری.
شابک: 8- 17- 6240- 964
شرح تاریخی- سیاسی بر زیارت عاشورا است. نویسنده به ابعاد مختلف این زیارت- به ویژه جنبههای تاریخی- سیاسی پرداخته است.
علوی، سیدسلیمان
آوای ملکوتی: چهل پیام از تفسیر زیارت آسمانی عاشورا، قم، وثوق، چاپ ا، 1385، 200 ص، رقعی.
شابک: 3- 09- 2594- 964
ص: 845
عنوان دیگر: چهل پیام از تفسیر زیارت آسمانی عاشورا.
بررسی برخی از جوانب زیارت عاشورا است. در این نوشتار چهل پیام از زیارت عاشورا استخراج شده و متون مربوط به آنها تفسیر شده است. عناوین برخی از پیام‌ها عبارت‌اند از: ادب اسلامی، سلام به امام حسین، سلام خدا به شهیدان، احترام شهیدان، دوستی با دوستان امام، هدف از خلقت انسان، پیروی از امام و رهبر، دشمن‌شناسی، ملاک یزیدی بودن، مقام اهلبیت، شفاعت و ویژگیهای شیعه.
علیقلی، امیرحسین
داستانهاییاز زیارت‌عاشورا و تربت سیدالشهداء، تهران، فردابه، چاپ 1،، 78 ص.
شابک: 7- 95- 6834- 964
غضنفری، محمدجعفر (متولد 1354)
زیارت‌عاشورا (منظوم): با اشاراتی‌منظوم به‌برخی‌مضامین عالیه‌این متن‌مقدس، قم، فرهنگ‌منهاج، چاپ 1،، 32 ص.
شابک: 9- 0- 91302- 964
فتاحی، سیدحمید (متولد 1335)
شرح نوین زیارت عاشورا همراه با پیام‌ها و رازها، قم، میرفتاح، چاپ 1، 1388، 268 ص، رقعی.
شابک: 7- 34- 8489- 964- 978
عنوان روی جلد: شرح نوین زیارت عاشورا همراه با پیام‌ها و رازها: دانشگاه کربلا دانشجو میپذیرد
ص: 846
عنوان دیگر: دانشگاه کربلا دانشجو میپذیرد
شرح و تفسیر زیارت عاشورا و انعکاس فضایل و مصایب امام حسین (ع) در این زیارت است. در این پژوهش نخست به شرح و بررسی برخی از الفاظ و اصطلاحات مندرج در زیارت عاشورا پرداخته شده سپس فلسفه لعن دشمنان اهلبیت (ع) و بزرگداشت مصایب آنان به‌ویژه امام حسین بیان گردیده است. در همین راستا نگارنده به تبیین مفهوم تولی و تبری پرداخته و ابعاد مختلفی از قیام آن امام و ضرورت تقرب جستن به پنج تن آل‌عبا و بیزاری جستن از دشمنان اهلبیت را شرح کرده است. وی همچنین به تبیین ماهیت حکومت بنی‌امیه و جنایات آنان پرداخته و ابعادی از مظلومیت امام حسین (ع) و اهلبیت را در قالب واقعه عاشورا بررسی کرده است.
فربودی، محمد
زیارت عاشورا به ضمیمه چهل نکته از زیارت عاشورا و دوازده بند محتشم کاشانی، قم، نشر بقیه‌الله، چاپ 2، 1384، 64 ص، جیبی.
شابک: 8- 1- 066- 910- 964
قاضی، حسن
شرح‌و تحلیل زیارت‌عاشورا، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1،، 150 ص.
شابک: 4- 15- 5733- 964
ص: 847
قپانچی، سیدصدر الدین (1)
فی رحاب عاشوراء: محاضرات فی شرح زیاره عاشورا، به کوششِ مکتب امام جمعه النجف الاشرف، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1425 ق، 206 ص، وزیری، عربی.
شابک:
x
- 068- 397- 964
مجموعه سخنرانیهای مؤلف در ایام دهه‌ی محرم درباره زیارت عاشورا به زبان عربی است. نویسنده درباره این موضوعات بحث کرده است: همراهی آسمان با زمین؛ مفهوم ثار الله؛ امت اسلام پس از پیامبر (ص)؛ ارتباط با امامت شرعی؛ پیروی از ائمه (ع) در حال زندگی و مرگ؛ وسیله‌ی تقرب به خدا؛ قضایای دینی و تاریخی؛ صلح و جنگ از دیدگاه اهلبیت (ع)؛ و مقام صابران و شاکران.
قنبری، حیدر (متولد 1340)
داستانهای شگفت‌انگیز از زیارت عاشورا و تربت سیدالشهداء (ع)، قم، شمیم کوثر، چاپ 1، 1385، 185 ص، رقعی.
شابک: 2- 2- 96952- 964
چاپ دیگر
قم، مهدی‌یار، چاپ 1،، 160 ص.
شابک: 7- 55- 5697- 964
مجموعهای از داستان‌ها، حوادث عبرت‌آموز و معجزات و کرامات حضرت امام حسین (ع) و آثار و خواص خواندن زیارت عاشورا است. خواندن زیارت عاشورا و تربت امام حسین در شفای بیماران، رفع گرفتاری‌ها، دفع ظالمان و رسیدن به خواسته‌ها و حاجات تأثیر
1- قبانچی، صدرالدین؛ صدرالدین القبانچی
ص: 848
معجزه‌آمیزی دارد. بسیاری از این داستان‌ها برای کسانی اتفاق افتاده است که با دعا و نماز و زیارت و توسل، از طریق زیارت عاشورا و تربت حسینی به حاجات خود دست یافته‌اند.
کاشانی، حبیب الله بن علی مدد (1)
(1262- 1340 ق)
شرح زیاره العاشورا المرویه عن مولانا الباهر: محمد بن علی الباقر و جنه الوارث فی شرح زیاره الوارث، قم، چاپخانه علمیه، چاپ 1، 1405 ق/ 1365، 84 ص، رقعی، عربی.
شرح جنبههای مختلف زیارت عاشورا است. نویسنده نخست به بررسی سند روائی زیارت عاشورا و سپس به شرح و توضیح عبارات و فقرات این زیارت پرداخته است. قسمت دوم کتاب نیز به شرح و توضیح زیارت وارث از امام باقر اختصاص دارد.
شرح زیاره عاشوراء، به کوشش نزار حسن، قم، دار جلال الدین، چاپ 3، 1424 ق، 118 ص، وزیری، عربی.
شابک: 9- 2- 94216- 964
شرح جنبه‌هایی از زیارت عاشورا و بیان سند و فضیلت آن است که از سوی یکی از عالمان شیعه عصر قاجار تدوین شده است. محقق این اثر نیز ضمن اشاره به زندگینامه مؤلف، مطالب مختصری درباره آثار و برکات زیارت عاشورا بیان داشته و برخی از نقل قولها و مطالب نویسنده را مستندسازی کرده است.
نویسنده، پس از ذکر هر فراز از زیارت عاشورا و سلسله سند آن، به
1- حبیب کاشانی؛ سالک کاشانی، حبیب‌الله؛ ساوجی کاشانی، حبیب‌الله بن علی مدد؛ شریف کاشانی، حبیب‌الله بن علی مدد
ص: 849
شیوه تفضیلی به شرح آن پرداخته و مفردات و ترکیبات عبارات زیارت عاشورا را شرح داده است. این شرح عمدتاً متکی بر لغات، روایات و پاره‌ای از تحلیلهای عقلی و فلسفی است و طی آن مقصود امام باقر توضیح داده شده است. محقق در مقدمه شرحی از زندگانی نویسنده و احوال و آثار او آورده و موقعیت و جایگاه علمی و او را ستوده است. همچنین در پاورقی‌ها مستندات روایات و توضیحات متن ذکر گردیده است.
کریمی‌نیا، زینت (متولد 1347)
هوای‌امشب‌چشمم: مجموعه‌اشعار حسینی همراه‌با معنی منظوم‌زیارت عاشورا، کرمان، ودیعت، چاپ 1،، 110 ص.
شابک: 1- 07- 7805- 964
در این مجموعه اشعاری در مدح و منقبت خاندان پیامبر (ص) همراه با متن زیارت عاشورا و ترجمه منظوم آن آمده است.
کلباسی، محمد بن محمد ابراهیم (1)
(1247- 1315)
شرح زیاره عاشوراء، پژوهشِ یوسف احمد حسائی، قم، دارالصدیقه الشهیده (س)، چاپ 1، 1428 ق، 296 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 50- 8438- 964- 978
فروست: موسوعه شروح زیاره عاشوراء- 1
جلد دوم از این موسوعه به تصحیح و تدوین و تحقیق شرح زیارت
1- کرباسی، ابوالمعالی محمد؛ کلباسی اصفهانی، ابوالمعالی محمد
ص: 850
عاشورا تألیف ابوالمعالی کلباسی از عالمان سده چهاردهم اختصاص دارد. هدف از فراهم سازی این موسوعه، گردآوری و انتشار همه شرح‌ها، تعلیقه‌ها و پژوهشهای مربوط به این زیارت ارزشمند بوده است. در شرح حاضر از دیدگاه فقهی، جنبه‌ها و آموزه‌ها و معارف زیارت عاشورا در 27 بخش ارائه گردیده و علاوه بر متن‌شناسی و توضیح مضامین به جنبههای سندی و راویان و دیگر مجموعه زیارتنامهها هم توجه شده است. نویسنده با نقل و بررسی آراء صاحب المصباح و مجلسی و دیگر عالمان شیعه، از محتوای زیارت و شرایط و آداب و فضیلت زیارت عاشورا بحث میکند.
محدثی، جواد (متولد 1332)
درس‌هایی از زیارت عاشورا، به کوشش معاونت فرهنگی آستان‌مقدس حضرت‌عبد العظیم‌علیه السلام، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1377، 73 ص، رقعی.
شابک: 7- 30- 5985- 964
چاپ دیگر
قم، بوستان کتاب، چاپ 1،، 62 ص.
ترجمه اردو
زیارت عاشورا کی تعلیمات، ترجمه جعفر علی نجم، قم، انتشارات عصمت، چاپ 1، 1421 ق، 80 ص، رقعی.
بررسی ابعاد تربیتی- اجتماعی زیارت عاشورا است که نویسنده با زبانی ساده و روان ارائه کرده است. نویسنده در مقدمه کوتاهی، فلسفه تربیتی و سیاسی زیارت- به ویژه زیارت عاشورا- را بیان و اهمیت خواندن و درک معانی والای آن را یادآوری نموده است.
ص: 851
محرم زاده، محمدیعقوب
تحلیلی درباره زیارت عاشورا، تبریز، هادی، چاپ 1،، 88 ص.
محقق طوسی، علی
نجوای سرخ: شرحی بر فرازهایی از زیارت عاشورا، به کوششِ مهدیار بامشکی، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1385، 170 ص، رقعی.
شابک: 2- 237- 397- 964
مجموعه ده گفتار از سلسله سخنرانیهای حجت‌الاسلام علی محقق طوسی است که در شرح فرازهایی از «زیارت عاشورا» در محرم سال 1421 در کویت ایراد شده است. زیارت عاشورا حاوی معارف عقیدتی، کلامی و اخلاقی متنوعی است که با محوریت مناقب و فضایل امام حسین (ع) و شرح مصایب و شهادت آن حضرت و یارانش در این گفتارها تبیین و بررسی شده است.
محمدی اشتهاردی، محمد
ره‌توشه‌ای از زیارت عاشورا: به ضمیمه دو زیارت ناحیه مقدسه خطاب به امام حسین (ع) و خطاب به شهدای کربلا، قم، نشر مطهر، چاپ 1، 1381، 112 ص، رقعی.
شابک: 7- 77- 5839- 964
مختاری، سیروس (متولد 1354)
نگاهی‌به زیارت عاشورا، قم، دفتر انتشارات
ص: 852
اسلامی (حوزه‌علمیه‌قم)، چاپ 1،، 68 ص، رقعی.
شابک: 2- 087- 470- 964
توضیح و تفسیر عبارات زیارت عاشورا است.
مستفید، حمیدرضا
زیارت‌عاشورا با ترجمه‌و توضیحات‌لغوی، ادبی‌و تاریخی، تهران، بنیاد قرآن‌و عترت، چاپ 1،، 79 ص.
شابک:
x
- 0- 91569- 964
چاپ دیگر
تهران، مکیال، چاپ 1،.
مصدقیان، حسینعلی (متولد 1352)
شرحی‌بر زیارت‌عاشورا، اصفهان، کهن‌دژ، چاپ 1،، 171 ص، رقعی.
شابک: 3- 2- 95783- 964
عنوان روی جلد: شرحی به زیارت عاشورا (تحلیلی تاریخی).
شرح و تفسیر عبارات زیارت عاشورا به کمک احادیث و روایات است.
منتظرین، سیدحسن
زمزمه قدسیان: شرحی بر زیارت عاشورا، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1387، 634 ص، وزیری.
شابک: 4- 325- 397- 964- 978
شرحی موضوعی تحلیلی از معارف و آموزه‌های زیارت عاشوراست. زیارت عاشورا که از زیارات معتبر و مستند شیعه است حاوی تعالیمی در شأن و مقام امام حسین (ع) و عقاید و معارف اخلاقی و اسلامی است. در این کتاب فرازها و جملات این زیارت به 42 جمله تقسیم شده و در 17
ص: 853
فصل ذیل هفده موضوع تشریح و تبیین گردیده است. نویسنده در فصل اول پیرامون اهمیت، مضامین و سند زیارت پژوهش کرده سپس این معارف را از جملات و عبارات استخراج و تحلیل کرده است: سلام، یاران، ذریه، نفرین، بیزاری، مهرورزی، حزب شیطان، تکریم، انتقام، آبرومندی، همراهی صادقانه، شفاعت، سه موهبت، حیات پاک، درخت پلیدی (بنی‌امیه) و ستایش.
منصوریان، محمدمهدی
مصیبت‌عظما: شرح‌و تفسیری‌مختصر از زیارت‌عاشورا، تهران، نیایشگران‌وحدت، چاپ 1،، 128 ص، رقعی.
شابک: 6- 4- 93734- 964
عنوان دیگر: شرح‌و تفسیری‌مختصر از زیارت‌عاشورا.
موحد ابطحی، سیدعلی (متولد 1318)
زیارت عاشورا و آثار شگفت آن، قم، حبل المتین، چاپ 1، 1382، 207 ص، رقعی.
شابک: 5- 11- 7792- 964
چاپ دیگر
قم، دارالغدیر، چاپ 1،، 127 ص.
شابک: 5- 00- 7165- 964
این‌کتاب‌در سالهای مختلف‌توسط ناشرین مختلف منتشر شده‌است. همچنین به عربی، اردو، فرانسه و روسی ترجمه شده است.
ترجمه عربی
زیاره عاشورا و آثارها العجیبه، قم، علی‌موحد ابطحی، چاپ 1، ق/، 127 ص.
ص: 854
مؤید، علی حیدر
اضواء علی زیاره عاشوراء، قم، المکتبه الحیدریه، چاپ 1، 1385، 288 ص، وزیری، عربی.
شابک: 9- 091- 503- 964
شرح و تحلیلی بر مضامین زیارت عاشورا است. این زیارت حاوی یک دوره معارف شیعی با تکیه و تأکید بر تولی و تبری است. در مقدمه جلوه‌های تربیتی زیارت عاشورا بررسی شده است. فصل اول به اهمیت زیارت و برکات و آثار آن و مشروعیت زیارت اختصاص دارد. در ادامه احادیث مختلفی در فضیلت زیارت امام حسین (ع) نقل گردیده است. سپس فقرات و بخشهای زیارت، مورد شرح و بررسی قرار گرفته است.
مهدوی اشرف، احسان (متولد 1354)
شگفتی‌های زیارت عاشورای امام حسین علیه السلام از منظر داستانهای شنیدنی و روایات ائمه اطهار، مشهد، مؤسسه فرهنگی پیوند با امام (ره)، چاپ 1،، 170 ص، رقعی.
شابک: 2- 22- 8781- 964
چاپ دیگر
تهران، عالمگیر، چاپ 1، 1386، 168 ص، رقعی.
مجموعهای از داستانهای کسانی که زیارت عاشورا را خواندند و به صورتی شگفت به حاجات خود دست یافتند، است. برخی از عناوین موضوعات کتاب عبارت‌اند از: داستانهای شنیدنی از زیارت عاشورا؛ زیارت عاشورا در سیره و سخن بزرگان؛ زیارت عاشورا و اسناد حدیث قدسی؛ فضایل زیارت عاشورا؛ زیارت عاشورا و وحدت شیعه و سنی؛ اهمیت و ضرورت زیارت امام حسین (ع)؛ برکات اخروی که بعد از زیارت در کتاب حساب انسان درج میشود؛ و ... در پایان نیز نحوهی خواندن زیارت عاشورای امام حسین (ع) و متن زیارت عاشورا و دعای
ص: 855
بعد از آن به چاپ رسیده‌است.
مهدوی‌زاده، سیدمهدی
نغمه‌های شیدایی: شرحی منظوم بر زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، دعای عهد، قم، روح، چاپ 1،، 79 ص، رقعی.
شابک: 1- 77- 6790- 964
عنوان دیگر: شرحی منظوم بر زیارت عاشورا.
شرح منظومی بر زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، دعای عهد و مناجات امام علی (ع) است. به اعتقاد مؤلف ترجمه نعل به نعل انجام نشده، بلکه گاهی احساسات شاعرانه، نشأت گرفته از عشق و علاقه به اهلبیت عصمت و طهارت (ع) بر آن غلبه یافته است.
مهدی‌پور، علی‌اکبر
زیارت عاشورا و آثار معجزه آسای آن، قم، رسالت، چاپ 5، 1380، 64 ص، جیبی.
شابک: 0- 03- 6838- 964
بررسی جنبههای زیارت امام حسین (ع) و آثار آن، زیارت عاشورا و ثواب آن است. نویسنده به ابعادی مثل مداومت بر آن و آثار شگفت آن، اسناد و منابع زیارت عاشورا و آداب زیارت عاشورا نیز پرداخته است.
مهربان، رحمت‌الله
ظهر عطش: ترجمه منظوم زیارت عاشورا، کاشان، کتابیار، چاپ 1،، 64 ص، جیبی.
شابک: 1- 3- 90135- 600- 978
ص: 856
میرخانی، سیداحمد (1330- 1414 ق)
شرح زیارت عاشورا، تهران، شمس‌الضحی، چاپ 1، 1386، 888 ص، وزیری.
شابک: 4- 25- 8768- 964- 978
چاپ دیگر
بی‌جا، مکتب‌ولی‌عصر، مؤسسه‌فرهنگی‌نشر سها، چاپ 1،، 970 ص، وزیری.
تبیین آموزه‌های معنوی، اخلاقی، عقیدتی و شیعی زیارت عاشورا با روش نقلی و با استناد به روایات و متون تاریخی است. مطالب در 51 جلسه ترتیب یافته و در هر مجلس فرازی از این زیارت مقدس نقل سپس معانی کلمات و مفردات آن ذکر و با نقل شواهدی از روایات و آیات این معارف تشریح شده است. از اوصاف و فضایل امام حسین (ع) و مفهوم شهید و شهادت و مقام امامت یاد شده و یک دوره تاریخ صدر اسلام و حکومت بنی‌امیه و تاریخ کربلا به صورت گزارش و تحلیل در ذیل شرح زیارت آمده است.
ناقلی، غلامرضا
زیارت عاشورا، مشهد، بنیاد مستضعفان خراسان، چاپ 1، 1364، 98 ص.
شرحی بر زیارت عاشورا است.
نصرآبادی، علی (متولد 1332)
منظومه زیارت‌عاشورا و دعای‌توسل، تهران، مفید، چاپ 1،، 73 ص، رقعی.
شابک: 7- 28- 5950- 964
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌عاشورا و دعای‌توسل‌با ترجمه‌منظوم.
ص: 857
نظری، احمد
کتاب اول ترجمه و تفسیر زیارت عاشورا (تصحیح شده)، قم، معصومین (ع)، چاپ 1، 1387، 68 ص، رقعی.
شابک: 7- 35- 6185- 964- 978
بیان برخی از اشکالات مردم در قرائت زیارت عاشورا و نحوه صحیح قرائت این زیارت است. همچنین شرح مختصری بر برخی از جملات این زیارت صورت گرفته است.
نیارئیس، سیدمهدی
تحلیل زیارت عاشورا، قم، مفید، چاپ 1، 1384، 32 ص، جیبی.
شابک: x- 66- 5950- 964
بررسی برخی از جوانب زیارت عاشورا است. نیز دربارهی 28 سلام و لغت در قرآن اطلاعاتی آمده است.
نیشابوری، غلامرضا (متولد 1340)
شور حسینی، یا، زیارت‌عاشورا، تدوین‌غلامرضا نیشابوری، ترجمه‌هاشم رسولی‌محلاتی، قم، سیدجمال الدین اسدآبادی، چاپ 1،، 47 ص.
شابک: 4- 08- 0- 566- 964
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌عاشورا به‌همراه داستان پیرامون زیارت‌عاشورا.
واعظی، سجاد
حدیث آرزومندی، تهران، آذینه گل‌مهر، چاپ 1،
ص: 858
1384، 12+ 27 ص، رقعی.
شابک: x- 11- 8609- 964
این مجموعه دربرگیرنده‌ی متن زیارت عاشورا و نیز دو مقاله‌ی پژوهشی «امام حسین از نگاه اهل سنت» و «پژوهشی دربارهی سند زیارت عاشورا» است.
ویس‌کرمی، مهرداد
سلوک سرخ، شرح عرفانی زیارت عاشورا، قم، انتظار سبز، چاپ 1، 1381، 110 ص، رقعی.
شابک: 7- 49- 7400- 964
عنوان دیگر: شرح عرفانی زیارت عاشورا.
چاپ دیگر
تهران، شهید حسین‌فهمیده، چاپ 1،، 96 ص، رقعی.
شرحی عرفانی بر زیارت عاشورا است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث اهلبیت (علیهم السلام)، به بیان اسرار و لطایف عرفانی آن پرداخته است. به عقیده مؤلف، زیارت و ادعیه را می‌توان از دو منظر مورد توجه قرار داد. منظر اول: از آن جهت که ادعیه و زیارات، حاوی معارف عمیق اعتقادی است، بیشترین توجه و عنایت شارحان، متوجه این جنبه ارزشمند شده است، اما از منظر دوم: ابعاد معنوی و عرفانی زیارات که سالک الی الله را با خود به مقصد می‌کشاند و او را تا وصول به سر منزل مقصود راهنمایی میکند، مورد توجه است.
هادی‌لجین، محمود (متولد 1355)
دانشگاه حسینی: شرح زیارت عاشورا، تبریز، یاران، چاپ 1،، 152 ص، وزیری.
شابک: 7- 86- 8862- 964- 978
ص: 859
هادی‌منش، ابوالفضل
نسیم محرم: عاشوراییان، فرهنگ و بزم و چکامه، قم، حضور، چاپ 1، 1387، 464 ص، رقعی.
شابک: 5- 95- 8732- 964- 978
عنوان دیگر: عاشوراییان، فرهنگ و بزم و چکامه.
بررسی ابعاد فرهنگ عاشورا و نیز توضیح زیارت عاشورا است. توجه به اهمیت و منزلت برپایی مجالس سوگواری برای امام حسین (ع) در ایام عاشورا موضوع تحقیق و بررسی کتاب حاضر است. نگارنده نخست راجع به فرهنگ عاشوراییان، ضرورت و پیشینه سوگواری از دیدگاه قرآن و روایات شیعه و اهل‌سنت سخن گفته است. وی سپس آموزه‌های سوگواری را در پنج بخش اقتصادی، اخلاقی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی پی گرفته و نتایج مثبت و نیکوی آن را در همه زمینه‌های یاد شده بر می‌شمرد. وی در بخش پایانی از زیارت عاشورا با عنوان منشور فکری عاشوراییان یاد کرده و آن را در ده فراز و ده موضوع مورد شرح و پژوهش قرار میدهد.
هاشمی، سیدجواد
حسین (ع) خون خدا: شرح زیارت عاشورا، به همراه سوگنامه کربلا، به کوشش زهره حیدری، قم، لاهیجی، چاپ 1، 1384، 400 ص، وزیری.
شابک: 5- 01- 9902- 964
بررسی ابعاد گوناگون شخصیت حضرت سیدالشهدا (ع)، قیام و نهضت حسینی، سیره و سخنان آن حضرت، وقایع کربلا، و قیام خون‌خواهانش؛
ص: 860
ضمن آن که در بخشی از کتاب سند زیارت عاشورا بررسی شده و شرح آن نیز فراهم آمده است.
هاشمی ایلامی، سعید (متولد 1343)
تفسیر عرفانی زیارت عاشورا، ایلام، برگ آذین، چاپ 1، 1379، 206 ص، رقعی.
شابک: 5- 9- 9284- 964
شرح‌جامع زیارت عاشورا، ایلام، برگ آذین، چاپ 1، 1381، 382 ص.
شابک: 2- 30- 7372- 964
شرح زیارت عاشورا، قم، براق، چاپ 2،، 395 ص، رقعی.
شابک: 3- 066- 192- 964- 978
شرح عرفانی و اعتقادی زیارت عاشورا و معارف مندرج در آن است. شارح از نگاهی عرفانی و عقیدتی و از منظری قرآنی و روایی به شرح این زیارت پرداخته است. وی نخست به خواص قرائت زیارت عاشورا اشاره کرده و سپس به بحث درباره فضایل ویژه امام حسین (ع) در این زیارت پرداخته است. بیان معنای صلوات، تولی و تبری، بررسی مراتب معرفت ائمه، وظایف شیعیان در قبال امام زمان (عج)، مفهوم لعن و سلام در زیارت عاشورا، بررسی مفهوم و شرایط شفاعت در اسلام و توسل به امام حسین از مهمترین مطالبی است که نگارنده در قالب شرح زیارت عاشورا به بررسی آنها پرداخته است.
ی دالله‌پور، بهروز (متولد 1349)
مثنوی بلند عشق: پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشور
ص: 861
ا، تنظیم و نظارت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها معاونت آموزش و تبلیغ- اداره مشاوره و پاسخ، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک: 0- 228- 531- 964- 978
عنوان دیگر: پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشورا.
بررسی زیارت عاشورا از ابعاد و زوایای گوناگون از جمله اصالت و وثاقت آن است. نویسنده در فصل اول درباره سند زیارت عاشورا با استناد به کتاب ارزشمند کامل الزیارات و دیگر منابع رجالی، از زبان فقیهان و مدرسان، نظیر: ابن قولویه قمی، شیخ طوسی و آیتالله خویی بحث کرده است و ضمن آن به آرا و اقوال برخی محدثان موافق و مخالف اشاره می‌نماید. دیگر مباحث این کتاب عبارت‌اند از: اسناد زیارت عاشورا در کتاب مصباح المجتهد و فضیلت قرائت زیارت عاشورا، محتوای زیارت، صحت سندی آن و وثاقت راویان، تولی و تبری، حماسه عاشورا و عشق به ولایت، عزت و کرامت و اخلاق حسینی، برائت در زیارت عاشورا، لعن و نفرین اولیاء خدا بر قاتلان امام حسین (ع).
«زیارت جامعه کبیره»
آقانجفی، محمد تقی بن محمد باقر (1)
(1262- 1332 ق)
اسرار الزیاره و برهان الانابه، قم، شمس الضحی، چاپ 1، 1384، 266 ص، رقعی.
1- آقانجفی اصفهانی؛ ایوان کیفی اصفهانی، محمدتقی بن محمدباقر؛ مسجدشاهی، محمدتقی بن محمدباقر
ص: 862
شابک: 7- 01- 8767- 964
تفسیری اخلاقی و عرفانی بر زیارت جامعه کبیره است.
در حریم ولایت: ترجمه و تفسیر عرفانی زیارت جامعه کبیره، به کوششِ تقی صوفی نیارکی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ 1، 1385، 272 ص، رقعی.
شابک: 7- 142- 411- 964
عنوان دیگر: ترجمه و تفسیر عرفانی زیارت جامعه کبیره.
ترجمه و تفسیری اخلاقی و عرفانی بر زیارت جامعه کبیره است.
زیارت جامعه کبیره از زیارات معتبر منقول از امام هادی علیه السلام است که در آن صفات و فضایل اهلبیت و خاندان رسالت با منطقی عالمانه و بیانی عارفانه تقریر شده و در این شرح مفاهیم و الفاظ و مقاصد بخشها و گزارهای این زیارت ارائه شده است. کتاب در شش فصل تنظیم شده است. ابتدا گزارشی از زندگی و مقام و آثار و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی آقا نجفی اصفهانی بیان شده است، در ادامه شرح زیارت جامعه کبیره و در نهایت گزیده‌ای از اسرار و برکات زیارت پیامبر و حضرت زهرا، امام علی، امام حسین، امام رضا و ائمه بقیع ذکرشده است.
استرآبادی، ضیاءالدین (متولد 1287)
شرح‌جامعه‌کبیره، تهران، مکتب‌قرآن، چاپ 1، ق/، 341 ص.
عنوان‌روی‌جلد: شرح زیارت‌جامعه کبیره
ص: 863
اعوانی، محمدرضا
ترجمه و توضیح مختصری از زیارت جامعه کبیره، قم، اسوه، چاپ 1،، 46 ص.
شابک: 5- 098- 522- 964- 978
ایزدی‌دهکردی، مهدی (1)
(متولد 1311)
زیارتنامه منظوم جامعه‌کبیره، اصفهان، گلهای‌محمدی (ص)، چاپ 1،، 62 ص.
شابک:
x
- 40- 90215- 964
بحرینی، سیدمجتبی
جامعه در حرم: نگرش به زیارت جامعه کبیره، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1382، 997 ص، وزیری.
شابک: 8- 87- 5601- 964
عنوان دیگر: نگرش به زیارت جامعه کبیره.
شرح خاطرات نویسنده درباره خواندن زیارت جامعه کبیره در حرم حضرت امام رضا (ع) است. نویسنده، با بیان خاطراتی از اولین مسافرتش به مشهد و اهمیت خواندن زیارت جامعه در آن مکان مقدس، تصمیم گرفته با شرح و توضیح عبارات و بخشهایی از این زیارت، مجموعهای از خاطرات و داستانهای اخلاقی مربوط به فضایل اهلبیت، معجزات و کرامات امام رضا و زیارت جامعه را بیان کند. او سیره عالمان و فقیهان شیعه همچون حر عاملی، شیخ بهایی، ملا عباس تربتی و اشعار شاعران اهلبیت را در اهتمام به زیارت جامعه نقل کرده است. نویسنده، هر فصل
1- متخلص به حکیم؛ ایزدی حکیم، مهدی
ص: 864
از کتاب را به اسم یکی از بخشهای حرم مطهر حضرت رضا نام‌گذاری کرده و با ذکر فقراتی از زیارت جامعه و نقل خاطرات، به توضیح و تشریح آن پرداخته است.
توکل، رحیم (متولد 1331)
مقدمه‌شرح‌و تفسیر زیارت‌جامعه‌کبیره، تهران، کلینی، چاپ 1، ق/، 158 ص، رقعی.
جوادی آملی، عبدالله (1)
(متولد 1312)
ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره، پژوهشِ محمد صفایی (2)، ویرایش سیدعلی شفیعی (3)، قم، مرکز نشر إسراء، جلد اول، چاپ 1، 1381، 535 ص، وزیری.
شابک: 8- 68- 9584- 964
جلد دوم: تحقیق و تنظیم محمد صفایی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ 5، 1388، 500 ص، وزیری.
شابک: 3- 88- 5984- 964- 978
جلد سوم: پژوهشِ محمد صفایی، ویرایش محمدربیع میرزائی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ 1، 1383، 522 ص، وزیری.
شابک: 5- 95- 5984- 964
جلد پنجم: پژوهشِ محمد صفایی، ویرایش سعید
1- آیتالله جوادی آملی؛ جوادی آملی، عبدالله
2- متولد 1340
3- متولد 1319
ص: 865
بندعلی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ 1، 1387، 600 ص، وزیری.
شابک: 7- 10- 8739- 964- 978
تفسیر زیارت جامعه کبیره به شیوه توصیفی و با بهره‌گیری از آیات قرآن و روایات اهلبیت (ع) است. مقدمه مفصل درباره «حکمت زیارت» از دیگر امتیازات این کتاب است که در آن، حکمت و معنای زیارت از دیدگاه قرآن، حدیث و فقه آمده و آثار و نتایج معنوی آن ذکر شده است. شارح در ادامه با تشریح بند بند زیارت، به تبیین موقعیت و منزلت ائمه پرداخته است. وی همچنین به ویژگیهای امام، شرایط امامت، نقش امام در جامعه، دلایل امامت امام علی (ع)، انتخاب امام، حقیقت و مراتب تقوا پرداخته است.
جلد دوم به شرح بخشی از زیارت که از" و ذوی النهی و اولی الحجی و کهف الوری ..." آغاز و تا" الذین یسبقونه بالقول و هم بامره یعملون و رحمه الله و برکاته" ادامه دارد، اختصاص دارد
جلد سوم به شرح بخشی از زیارت که از" السلام علی الائمه الدعاه والقاده الهداه ..." شروع و به" اصطفاکم بعلمه وارتضاکم لغیبه واختارکم لسره" ختم میشود، اختصاص دارد.
جلد پنجم به شرح بخشی از زیارت که از" عصمکم الله من الزلل ..." شروع و" و صبرتم علی ما اصابکم فی جنبه" ختم میشود، اختصاص یافته است.
حسینی، سیدمجتبی (متولد 1342)
شرح زیارت جامعه کبیره، شیراز، ستاد برگزاری شب شعر عاشورا، چاپ 1، 1374، 3 جلد، رقعی.
مقامات اولیاء: شرحی بر زیارت جامعه کبیره، تهران، نیستان، چاپ اول، 1379، 2 جلد، وزیری.
شابک: 4- 462- 337- 964- 978
ص: 866
حسینی صدر، سیدعلی (متولد 1328)
فی رحاب الزیاره الجامعه، قم، دارالغدیر، چاپ 2، 1424 ق، 704 ص، وزیری، عربی.
شابک: 4- 40- 7165- 964
شرح و توضیح زیارت جامعه کبیره است. کتاب از یک مقدمه و پنج فصل تشکیل شده است. در مقدمه اهمیت زیارت، سندشناسی زیارت جامعه کبیره و مضامین آن به صورت کلی بررسی شده است. از فصل اول تا پنجم مجموعه فقرات و قسمت‌های این زیارت تحلیل شده است. در شرح هر فقره، ابتدا مفردات و کلمات آن توضیح داده شده است. سپس به شیوه عرفانی و کلامی، مقامات و خصوصیات اهلبیت از لابه‌لای این زیارت و با استفاده از دیگر احادیث و اقوال عالمان شیعه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
حسینی میلانی، سیدعلی (1) (متولد 1326)
با پیشوایان هدایتگر: نگرشی نو به شرح زیارت جامعه کبیره، قم، مرکز حقایق اسلامی، جلد 1، چاپ 1، 1388، 464 ص، وزیری.
شابک: 8- 11- 5348- 600- 978
عنوان دیگر: نگرشی نو به شرح زیارت جامعه کبیره.
شرح زیارت جامعه کبیره و بیان خصوصیات و امتیازات ائمه معصوم (ع) است. در این نوشتار ابتدا اهمیت زیارت جامعه کبیره و تأکید فراوان بر قرائت این زیارت معروف بیان شده و سپس از لحاظ صحت سند وثاقت سندی این زیارت اثبات شده است. در ادامه نگارنده هر فقره (قسمت) از زیارت جامعه را نقل کرده و مفاد و مندرجات آنها که عمدتاً درباره مقام
1- میلانی، سیدعلی
ص: 867
و جایگاه ویژه ائمه است میپردازد و فضایل ایشان را بررسی میکند. نگارنده تشکیک در سند زیارت جامعه را رد کرده و این زیارت را به خاطر داشتن مفاهیم عمیق و عرفانی بی‌نیاز از سند معرفی میکند.
درودآبادی‌همدانی، حسین بن‌محمدتقی (1)
(1248- 1343 ق/ 1280- 1344)
الشموس الطالعه من مشارق زیاره الجامعه، پژوهشِ نبیل رضا علوان، قم، انصاریان، چاپ 1، 1383، 686 ص، وزیری، عربی.
شابک: 8- 610- 834- 964
چاپ دیگر
قم، بیدار، چاپ 1، 1384، 988 ص، وزیری.
شرح تفصیلی زیارت جامعه کبیره است. این زیارتنامه از متون معتبر حدیثی و دعایی امامیه است که در کتاب مَن لا یحضره الفقیه، و تهذیب الأحکام ثبت شده و به اعتقاد شارح، سند آن بدون اشکال است. شارح با تشریح مفاهیم این زیارت که مجموعهای از صفات و فضایل اهلبیت را بازگو نموده، تلاش کرده مستندات قرآنی و روایی متعددی برای هر فقره از آن بیابد. وی بعد از نقل هر عبارت ابتدا به توضیح مفاهیم پرداخته و سپس آیات قرآن را برای شرح آن به عنوان استشهاد آورده است. این زیارتنامه حاوی یک دوره معارف قرآنی و اهلبیت (ع) است.
الشموس‌الطالعه: شرح‌زیاره جامعه‌کبیره، تحقیق و ترجمه محمد حسین‌نائیجی (2)، قم، مسجد مقدس‌جمکران، چاپ 1،، 720 ص، وزیری.
1- همدانی درودآبادی، حسین بن محمدتقی
2- متولد 1338
ص: 868
شابک: 0- 26- 8484- 964
چاپ دیگر
شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه الشموس الطالعه، ترجمهی محمدحسین نائیجی، قم، مسجد صاحب الزمان، چاپ 1، 1384، 720 ص، وزیری.
شابک: 0- 26- 8484- 964
شرح زیارت جامعه کبیره با استناد به آیات و احادیث است. نویسنده، ارتباط عوالم طولی با عوالم عرضی و چگونگی تشخیص تقابلی و محیطی و محاطی ائمهی اطهار (ع) با خلق را مطرح میکند. ضمن آن که به مراتب علم ائمه (ع) و خصوصیات آن و مراتب مشیت و اراده و قدر و قضا، و اذن و کتاب و اجل اشاره گردیده است. برخی از مباحثی که در این دعا مطرح شده بدین قرار است: عقل، نبوت، وحی، علم، عبودیت، حکمت، جهاد، و کفر.
رحمتی‌شهرضا، محمد (متولد 1358) (به کوشش)
نغمه عاشقی: ده مجلس پیرامون شرح زیارت جامعه کبیره استاد فاطمی‌نیا بررسی فرازهایی از زیارت جامعه کبیره همراه با متن و ترجمه کامل زیارت جامعه کبیره، قم، صبح پیروزی، چاپ 2،، 352 ص، رقعی.
چاپ دیگر
قم، انتشارات کریمه اهلبیت علیهم السلام، چاپ 1،، 376 ص، رقعی.
شابک:
x
- 804- 950- 964
عنوان روی جلد: ده مجلس پیرامون شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره استاد فاطمی‌نیا
ص: 869
. شرح و تفسیر زیارت جامعه‌ی کبیره است. این نوشتار، حاصل سخنرانیهای استاد فاطمی‌نیا در شهر اصفهان است. این سخنرانی‌ها در ده مجلس ایراد شده و گردآورنده نیز در قالب مجالس دهگانه آورده است.
زمردیان، احمد (1298- 1378)
مقام ولایت: در شرح زیارت جامعه کبیره، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 5، 1374، 827 ص، وزیری.
شابک: 5- 775- 430- 964
شرح زیارت جامعه کبیره و تحقیقی مستند و جامع، درباره مقام ولایت و امامت است. مؤلف با بهره‌گیری از آیات الهی و روایات اهلبیت و کتابهای تفسیری و حدیثی، مقام و جایگاه امامت و ولایت تکوینی و تشریعی را در اسلام، ترسیم نموده است. در جای جای کتاب، بنا به مناسبت موضوع، اشعاری زیبا، سروده مؤلف آمده است.
ژولیده‌نیشابوری، حسن (1)
(متولد 1325)
زیارت جامعه‌کبیره‌با زبان‌شعر، ورامین، انتشارات علمی فرهنگی‌صاحب الزمان (عج)، چاپ 1، ق/، 39 ص.
شابک: 8- 09- 5721- 964
سجادی، احمد (متولد 1343)
اسرار دلبران: تأملی در زیارت جامعه کبیره، تهران، بنیاد قرآن و عترت، چاپ 1،، 207 ص،
1- حسن‌فرحبخشیان؛ فرحبخشیان، حسن
ص: 870
رقعی.
شابک: 3- 22- 9941- 964
عنوان دیگر: در معرفت: تأملی در زیارت جامعه کبیره
تفسیر هریک از فرازهای زیارت جامعه‌ی کبیره است. ضمن آن که در برخی از موارد شرح کوتاهی آمده است.
پرچمداران هدایت: تدبری بر زیارت جامعه کبیره، تهران، بنیاد قرآن و عترت، چاپ 1،، 506 ص، وزیری.
شابک: 5- 21- 9941- 964
عنوان دیگر: تدبری بر زیارت جامعه کبیره.
شرحی بر زیارت جامعه کبیره است. نویسنده هر فراز از این زیارت را با آیات قرآن و روایات پیامبر (ص) و ائمه (ع) تطبیق نموده و بعد از ارائه اطلاعات معنایی، با استفاده از این آیات و روایات به تبیین و شرح آن فراز از زیارت جامعه کبیره پرداخته است. نویسنده علاوه بر روش تطبیقی بین فرازهای زیارت نامه و روایات معصومین (ع) لغات و اصطلاحات به کار رفته در زیارت را نیز توضیح داده است. متن کامل زیارت همراه با ترجمه آن در آغاز کتاب و نمایه‌ای از الفاظ در پایان آورده شده است.
سند، محمد
فی رحاب الزیاره الجامعه الکبیره، به کوشش سیدعلی جلال شرخات، قم، باقیات، چاپ 1، 1428 ق/ 1386، 104 ص، رقعی.
شابک: 4- 95- 6168- 964- 978
بررسی سندی و محتوایی زیارت جامعه کبیره است. نویسنده به نقش
ص: 871
راوی این زیارت در نقل معارف و حقایق برجسته شیعه از طریق امامان پرداخته و از روایات او دفاع میکند. وی با نقل دیدگاه رجال‌شناسان شیعه به توثیق و اعتبار او میپردازد. در ادامه، مضامین عالی و معنوی زیارت جامعه کبیره را که امام هادی (ع) به موسی بن عمران القا کرده، نشانه دیگری از مکانت و جایگاه این راوی برشمرده است. بیان مفاهیم زیارت، پاسخ به شبهات و اشکالات پیرامون تجسیم، تعطیل، تشبیه، صفات الهی و تجلی صفات و مفهوم ایاب و حساب خلق و نقش اهلبیت در این خصوص ودفاع از سندیت زیارت، از دیگر مطالب این نوشتار است.
سهرابی، صادق
تنها راه: شرح زیارت امام زمان (عج)، تهران، مهر محبوب، چاپ 1، 1385، 143 ص، رقعی.
شابک: 1- 6- 95110- 964
در این کتاب که با استناد به شرح زیارت جامعه‌ی کبیره و دیگر منابع نگاشته شده از لزوم نیاز به امام در دوره‌ی غیبت سخن رفته است.
شبر، سیدعبدالله (1774- 1826)
الأنوار اللامعه فی شرح الجامعه، تصحیح جعفرمحمودی، مشهد، بنیاد بعثت، چاپ 1، 1407 ق، 324 ص، وزیری.
چاپ‌های دیگر
قم، دارالانصار، چاپ 2، 1385، 208 ص، وزیری.
شابک: 9- 49- 8956- 964
تحقیق فاضل الفراتی، علاء الکاظمی، قم، مؤسسه عاشورا، هیئه محمدالامین (علیه السلام)، مکتبه الامین، چاپ 1، 1384، 208 ص، وزیری.
ص: 872
قم، مؤسسه البعثه، چاپ 1،/ 1407 ق، 324 ص، وزیری.
شرح زیارت جامعه کبیره است. مؤلف ضمن درج زیارت، با استناد به آیات و احادیث و بیان لغوی و ادبی به شرح و توضیح آن پرداخته است.
با اختران تابناک ولایت: شرح زیارت جامعه کبیره، ترجمهی عباسعلی سلطانی گلشیخی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 3، 242 ص، وزیری.
شابک: 0- 297- 444- 964
عنوان اصلی: الأنوار اللامعه فی شرح الزیاره الجامعه.
در این کتاب زیارت جامعه کبیره که از جهت مقام مهمترین زیارتها و از جهت اهمیت بالاترین آنهاست و از نظر فصیح بودن و معنی، حکایت از منابع وحی میکند، شرح و در خلال آن روایات ائمه درباره دعا بیان شده است.
شرح زیارت جامعه کبیره (به زبان روسی)، ترجمه به روسی عمران رجب‌اف، قم، دانش حامدون، چاپ 1، 1385، 352 ص، رقعی.
شابک: 7- 37- 8585- 964
چاپ دیگر
قم، فجر قرآن، چاپ 1، 1385، 342 ص، رقعی.
شابک: 0- 4- 96767- 964
شهیدی، ناصر
جامعه در حرم اهلبیت علیهم السلام: گذری بر زیارت جامعه کبیره به همراه آثار و فواید زیارت عاشورا و نافله شب، قم، نصایح، چاپ 1، 1383، 224 ص، رقعی.
ص: 873
شابک:
x
- 65- 7883- 964
عنوان دیگر: گذری بر زیارت جامعه کبیره به همراه آثار و فواید زیارت عاشورا و نافله شب.
مجموعه زیارت جامعه‌ی کبیره به همراه شرح معانی آن است. همچنین آثار و فضایل و فواید زیارت عاشورا و نافله‌ی شب ذکر گردیده است.
شیخ‌الاسلامی، محمدهادی (1)
(288- 373)
شرح زیارت‌جامعه کبیره، تحقیق محمدجواد طبسی‌حائری، مشهد، حسینیه آیه‌الله طبسی‌حائری، دار القرآن الکریم، مؤسسه انتشارات فدک، چاپ 1، 1375.
صدیقی، کاظم (متولد 1332)
سیمای عرشیان در کلام ابن‌الرضا علیه السلام: شرح زیارت جامعه کبیره، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد اول، چاپ 1،، 360 ص، وزیری.
شابک: 5- 221- 476- 964- 978
بررسی جوانب زیارت جامعه کبیره است. این نوشتار، حاصل سلسله جلسات شرح زیارت جامعه کبیره در دانشگاه صنعتی شریف است. نگارنده در کتاب حاضر، ضمن بیان مفهوم زیارت و فلسفه آن به شرح بندهای این زیارت پرداخته است.
1- فخر المحققین شیرازی، محمدهادی؛ اصطهباناتی، محمدهادی؛ آیتالله اصطهباناتی؛ اصطهباناتی شیخ‌الاسلامی، محمدهادی
ص: 874
ضیاء آبادی، سیدمحمد (متولد 1309)
احاطه‌ی علم ولایت، بر احکام و اسرار شریعت، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
شابک: 7- 00- 2773- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
این مجموعه حاصل سلسله جلسات شرح زیارت جامعه کبیره است که طی پانزده سال انجام شده است. پیشتر مطالب این جلسات در قالب کتابچه‌هایی با عنوان صفیر ولایت به چاپ رسیده است. مجموعه اخیر همان کتابچه‌های 68 گانه صفیر ولایت است که با بازنگری اساسی و ویرایشِ کلی منتشر شده است. در ادامه اطلاعات مأخذشناسی هریک آمده است.
ارکان توحید، تهران، بهاران، بنیاد خیریه‌الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 20 ص، رقعی.
شابک: 3- 52- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛ 22؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
از شهادت تا شفاعت، تهران، بهاران، بنیاد خیریه‌الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص.
شابک: 0- 93- 8448- 964
فروست: صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛ 27؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
ص: 875
امامت شیعه، افضل از نبوت انبیای سلف، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 3- 02- 2773- 964
فروست: صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
امامان مبین، کامل و کمال آخرین، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 48 ص، پالتویی.
شابک: 7- 47- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 15؛ شرح زیارت جامعه کبیره
امامان معصوم (ع) هم رهبر و هم هدایتگر، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 18 ص، پالتویی.
شابک: 5- 48- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛ 18؛ شرح زیارت جامعه کبیره
امام زمان (عج) روشنی بخش جهان، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
ص: 876
شابک: 6- 06- 2773- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
امام مبین، احیاگر دل و دین، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 7- 084- 516- 964
فروست: صفیر ولایت//: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
اهلبیت اطهار (ع) آینه‌ی صفات پروردگار، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1، 2، 26 ص، رقعی.
شابک: 8- 93- 7578- 964
صفیر هدایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
اهلبیت عصمت حجت در دنیا و آخرت، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 2، 32 ص، رقعی.
شابک: 5- 03- 8448- 964
اهلبیت نبوت (ع) مظهر کامل امانت و امنیت، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 2، 4، 32 ص، پالتویی.
ص: 877
شابک:
x
- 92- 7578- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
ای صاحب ولایت عنایت شفاعت، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 24 ص، پالتویی.
شابک: 0- 19- 2773- 964- 978
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
ایمان به رجعت اهلبیت (ع)، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 5، 18 ص، پالتویی.
شابک: 2- 078- 516- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 42؛ شرح زیارت جامعه کبیره
اینانند اولی‌الامر حقیقی، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 18 ص، رقعی.
شابک: 3- 49- 8484- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 19؛ شرح زیارت جامعه کبیره
بذل جان به پیشگاه جانان، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 5، 18 ص،
ص: 878
پالتویی.
شابک: 8- 044- 516- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه کبیره
برکات صلوات و مباهله، تهران، بهاران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 5، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 23؛ شرح زیارت جامعه کبیره
بهترین یادگار عزت ماندگار، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
پاکی جان، شرط پیوند با اهلبیت (ع)، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 5، 16 ص، پالتویی.
شابک: 5- 8- 91416- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 46؛ شرح زیارت جامعه کبیره
تقوا صفا بخش دنیا و عقبا، تهران، بنیاد
ص: 879
خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
شابک: 8- 13- 2773- 964- 978
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
چگونه نعمت‌ها نقمت می‌شوند؟، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 1384، 22 ص، پالتویی.
شابک: 7- 54- 7578- 964
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 3؛ شرح زیارت جامعه کبیره
حاملان قرآن، حافظان اسرار، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 1384، 20 ص، پالتویی.
شابک: 1- 05- 8448- 964
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 10؛ شرح زیارت جامعه کبیره
حبل متین، شناخت ارکان دین: شرح زیارت جامعه کبیره، تهران، مؤسسه بنیاد خیریه الزهرا (س)، چاپ 1، 1386، 3 جلد، وزیری.
شابک: 9- 29- 2773- 964- 978
حجت‌های خدا بر بندگان، تهران، بهاران؛
ص: 880
بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 1383، 16 ص، پالتویی.
شابک: 5- 51- 8448- 964
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه کبیره
حسن بصری نماد نفاق در هر عصری، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 16 ص.
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 24؛: شرح زیارت جامعه کبیره
حسن خاتمه با توسل به حضرت فاطمه علیها السلام، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص.
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
حضرت زهرا (ع) و خطبه‌ای غرا، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1، 1385، 18 ص، پالتویی.
شابک: 7- 7- 91416- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 45؛: شرح زیارت جامعه کبیره
ص: 881
حفظ ارادت بر خوردار از شفاعت، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2،، 16 ص، پالتویی.
شابک: 6- 90- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛: شرح زیارت جامعه کبیر
حفظ وحدت قبولی طاعت با اعتصام به حبل ولایت، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
خانه‌های ربانی، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه‌الزهرا علیها السلام، دفتر امورفرهنگی، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 8- 075- 516- 964
فروست: صفیرولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی؛ 43؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
راهنمایان معصوم و اندیشه‌های مسموم، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 1- 042- 516- 964
ص: 882
فروست: صفیرولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
روزه‌دار واقعی کیست؟، تهران، بهاران: بنیاد خیریه الزهرا علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 0- 079- 516- 964
عنوان روی جلد: شرح زیارت جامعه‌کبیره: روزه‌دار واقعی کیست؟
فروست: صفیر ولایت. سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره.
رهبران من محبوب‌تر از جان من، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهرا علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 7- 005- 516- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره.
زبان محل سود وزیان، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
سرور دو جهان: درک مهدی صاحب‌الزمان (عج)
ص: 883
، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهرا علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 24 ص، پالتویی.
شابک: 2- 44- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 16؛ شرح زیارت جامعه کبیره
سعادت ابدی از تولی و تبری، تهران: بهاران؛ مؤسسه بنیاد خیریه الزهرا، دفتر امور فرهنگی، چاپ 1،، 18 ص.
شابک: 4- 080- 516- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 48؛ شرح زیارت جامعه کبیره
سفیر حق، پاکی مطلق، تهران، بهاران؛ مؤسسه بنیاد خیریه الزهرا، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2،، 18 ص، پالتویی.
شابک: x- 99- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه کبیره
صلاح دنیا فلاح عقبا، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
طهارت شرط لازم برای زیارت،
ص: 884
تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه‌الزهرا علیها السلام، دفتر امورفرهنگی، چاپ 1،، 18 ص.
فروست: صفیرولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی؛ [ج]. شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
عجز بشر، از درک اهلبیت و پیغمبر علیها السلام، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراءعلیها السلام، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه ی کبیره
عظمت جلال خدا در نگاه اولیا، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
شابک: 6- 045- 516- 964
فروست: صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه ی کبیره
فاطمه‌ی زهرا (ع)، جلوه‌ای از جمال خدا، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراءعلیها السلام، چاپ 1، 3، 28 ص، پالتویی.
شابک: 9- 15- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 11؛ شرح زیارت جامعه کبیره
فصل الخطاب، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراءعلیها
ص: 885
السلام، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 6- 059- 516- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه کبیره
فکر انبیاء پاینده و تابنده، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
قانون توسل جاری در طبیعت و شریعت، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
قرب حق جویی؟ اخلاص پیشه کن، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراءعلیها السلام، چاپ 1، 3، 30 ص، پالتویی.
شابک: 1- 22- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 13؛ شرح زیارت جامعه کبیره
قله‌های حلم و کرم، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 2، 4، 48 ص، پالتویی.
ص: 886
شابک: 2- 48- 7578- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 2؛ شرح زیارت جامعه کبیره
قله‌های محبت، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 2، 1384، 40 ص، پالتویی.
شابک: 3- 18- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 14؛ شرح زیارت جامعه کبیره
کرنش کائنات، در برابر فضل و شرف و عزت شما، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 1،، 16 ص، بیاضی.
شابک: 5- 01- 2773- 964
فروست: صفیر هدایت، سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه‌ی کبیره
کیست رهبر؟! بعد از وجود مقدس پیغمبر (ص)، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 3، 4، 40 ص، رقعی.
شابک: 0- 49- 7578- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 1؛ شرح زیارت جامعه کبیره
ص: 887
مارقین، دینداران دین‌ناشناس، تهران، بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، چاپ 1،، 18 ص، پالتویی.
شابک: 7- 53- 516- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ شرح زیارت جامعه کبیره
مایه‌ی امن و امان برکت زمین و آسمان، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 18 ص، رقعی.
شابک: 5- 55- 7578- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 4؛: شرح زیارت جامعه کبیره
محبوب تویی کعبه ی مقصود تویی، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 16 ص، پالتویی.
شابک: 4- 88- 8448- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 26؛: شرح زیارت جامعه کبیره
محرم اسرار خدا، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 18 ص، پالتویی.
شابک: 7- 50- 8484- 964
فروست: صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 20؛: شرح زیارت جامعه کبیره
ص: 888
مؤمن، شاداب و مطمئن، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 16 ص، پالتویی.
شابک: 4- 07- 2773- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
نور ولایت، روح تقوا و سعادت، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 2، 4، 44 ص، پالتویی.
شابک: 4- 95- 7578- 964
نیکوترین دعوت‌کنندگان، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 2، 4، 20 ص، پالتویی.
شابک: 7- 99- 7578- 964
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛ 8؛ شرح زیارت جامعه کبیره
هدف چیست؟ الگوی ما کیست؟، تهران، بنیاد خیریه الزهرا، چاپ 1،، 20 ص، پالتویی.
فروست: صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه کبیره
همای سعادت بر بام و لایت، تهران، بهاران؛ بنیاد خیریه الزهراء علیها السلام، دفتر امور فرهنگی، چاپ 2، 4، 16 ص.
ص: 889
شابک: 3- 18- 8448- 964
فروست: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی؛؛ شرح زیارت جامعه ی کبیره
عزیز، محمد رضا
ذات بهجه فی ظلال زیاره الجامعه، قم، محبین، چاپ 1، 1424 ق/ 1382، 250 ص، رقعی، عربی.
شابک: 8- 46- 7103- 964
بررسی جوانب زیارت جامعه کبیره در قالب شرح این زیارت است.
قپانچی، سیدصدر الدین (1)
فی رحاب الزیاره الجامعه الکبیره، جلد چهارم، چاپ 1، 1387، 326 ص، وزیری.
شابک: 4- 046- 162- 964- 978
شرح فرازهایی از زیارت جامعه کبیره است. کتاب حاضر که جلد چهارم از مجموعهای به همین نام است؛ به شرح و بررسی قسمت‌هایی از زیارت جامعه کبیره پرداخته که در آن ارتباط بین شیعیان و اهلبیت (ع) بررسی شده است. در همین راستا نگارنده به خلوص شیعیان و محبان اهلبیت نسبت به امامان و ایمان و معرفت شیعیان به آنان اشاره کرده و دیدگاه اهلبیت را نیز در این زمینه منعکس نموده است. وی همچنین به تناسب مباحث از حکومت اسلامی و نظام سیاسی اسلام و فرق بین حکومت اسلامی و نظام‌های لیبرالی سخن به میان آورده و تفکر حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) و تشکیل دولت دینی توسط ایشان را بررسی نموده است و به شبهاتی درباره غلو کردن شیعیان نسبت به امامان خویش نیز
1- قبانچی، سیدصدرالدین؛ صدرالدین القبانجی
ص: 890
پاسخ داده است.
کربلائی، جواد
الانوار الساطعه فی شرح‌زیاره الجامعه، تهران، منشورات‌الاعلمی، چاپ 1،، وزیری.
چاپ دیگر
قم، دارالحدیث، چاپ 1، 1377، 604 ص، وزیری.
گنجی، حسین
نسیم معرفت: اهلبیت (ع) از نگاه زیارت جامعه کبیره، ویرایشِ اکبر اسدی (1)، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی طوبای محبت، چاپ 1، 1384، 207 ص، رقعی.
شابک: 8- 9- 95763- 964
عنوان دیگر: اهلبیت (ع) از نگاه زیارت جامعه کبیره.
شرح جنبههای مختلف زیارت جامعه است. این زیارت یکی از معروفترین زیارتنامهها است که دارای مضامین بلندی بوده و جایگاه و مقامات اهلبیت را روشن می‌سازد. اثر حاضر، اهلبیت را از نگاه زیارت جامعه کبیره به شیوه‌ای رسا شرح و فضایل و مناقب ایشان را در طی هجده گفتار تبیین کرده و کمالات آن بزرگان و ضرورت و مفهوم ولایت آنان را بازگو میکند.
گویا، عبدالعلی (1300- 1374)
علی (ع) و زیارت جامعه کبیره، تهران، زراره، چاپ 1، 1378، 312 ص، وزیری.
1- متولد 1337
ص: 891
شابک: 4- 2- 91643- 964
فروست: دوره معارف و عرفان معصومین (ع)- 5
چاپ دیگر
تصحیح و تحقیق امیر توحیدی و مجید مسعودی، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1388، 312 ص، وزیری.
شابک: 5- 469- 397- 964- 978
تفسیر فقراتی از زیارت جامعه کبیره و تبیین مقام و موقعیت والای اهلبیت (ع) و به ویژه امام علی (ع) در آن است. نویسنده ابتدا متن زیارت جامعه را به پنج بخش تکبیر و صلوات، حقیقت صلات و سلام، شهادات، عرض ارادت و فدویت به ساحت معصومین (ع) و دعا و مناجات تقسیم میکند. وی سپس در هر بخش به بررسی و شرح ابعاد وجودی اهلبیت (ع) میپردازد. علم اهلبیت (ع)، قدرت تکوینی آنان در عالم هستی، عبادت آنها، ولایت تکوینی و تشریعی ایشان، تولّی به اهلبیت و تبری از دشمنانشان و شهادت به ولایت و امامت و قدر و منزلت والای آنان نزد خداوند از جمله محورهای اصلی است که به تفصیل مورد بحث نویسنده قرار گرفته است. وی در هر یک از فقرات زیارت جامعه، اوصاف ذکر شده در مورد اهلبیت را شرح و تفسیر نموده و از امام علی (ع) به عنوان شاخص‌ترین فرد معصوم یاد کرده است.
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1)
(1003- 1070 ق)
شرح زیارت جامعه کبیره، به کوشش رضا استادی (2)، قم، برگزیده، چاپ 1، 1386، 276 ص، رقعی.
شابک: 0- 9690- 06- 964
1- مجلسی اول
2- متولد 1316
ص: 892
شرح و ترجمه روان زیارت جامعه کبیره است. این زیارت در شرح فضائل و مناقب ائمه اطهار (ع) است. ابتدا، ترجمه به صورت فرازهای جدا از هم و فقره فقره نقل شده است. در بخش بعدی مجموعه شرح‌ها و توضیحاتی که علامه محمّدتقی مجلسی در کتاب لوامع صاحبقران و روضه المتقین بر این زیارت نوشته آمده و سپس شرح علامه محمّدباقر مجلسی (1) از ملاذ الاخیار استخراج شده است. بخش پایانی به بررسی سندی زیارت جامعه اختصاص دارد. محقق کتاب با ذکر ادله‌ای نتیجه گرفته سند این زیارت قابل خدشه و رد قطعی نیست و مضامین آن مشتمل بر غلو نیست بلکه مبتنی بر احادیث و توصیه‌های بسیار زیادی است که از پیامبر در شأن و منزلت اهلبیت (ع) نقل گردیده است. غلو آن است که ما امامان را در ذات یا صفات و افعال مستقل و بی نیاز از خداوند بدانیم.
شرح زیارت جامعه کبیره، مقدمه‌و شرح‌حال مهدی‌فقیه ایمانی، اصفهان، حسینیه عمادزاده، چاپ 1،، 188 ص.
محمدی ری‌شهری، محمد (2)
(متولد 1325)
تفسیر قرآن ناطق یا شرح زیارت جامعه کبیره، به کوشش احمد غلامعلی، تهران، نشرمشعر، چاپ 1،، 688 ص، وزیری.
شابک: 1- 157- 540- 964- 978
شرح زیارت جامعه کبیره با استناد گسترده به آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) و بیان آرای برخی شارحین دیگر است. در این کتاب «زیارت جامعه» به یکصد و ده بخش تقسیم شده و در آغاز هر بخش و
1- علامه مجلسی؛ مجلسی ثانی
2- آیتالله ری‌شهری؛ ری‌شهری، محمد؛ محمدی شاه عبدالعظیمی، محمد
ص: 893
پیش از شرح آن، واژه‌هایی که نیاز به توضیح دارند، با بهره‌گیری از منابع معتبر لغت، واژه‌شناسی گردیده‌اند.
مکارم شیرازی، ناصر (1)
(متولد 1305)
پرتوی از زیارت جامعه کبیره، به کوشش حسین حسینی (2)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 1، 1382، 151 ص، رقعی.
شابک: 2- 295- 440- 964
مجموعه سخنرانی‌هایی است که مؤلف در مشهد مقدس و در جمع طلاب و مدرسان حوزه علمیه این شهر ایراد کرده است. این مجموعه در پنج بخش تدوین شده است. در مقدمه، فلسفه زیارت و عبادت و آثار و فواید اخلاقی و معنوی زیارت بررسی شده است. بررسی سند زیارت جامعه کبیره در فصل اول آمده است. مؤلف در فصل سوم از ولایت تشریعی و تکوینی پیامبر و امام، توحید افعالی، مضامین عرفانی زیارت جامعه، و حقیقت زیارت سخن می‌گوید. وی در ادامه با نگاه اجمالی به محتوای این زیارت، مباحث مهمی را از آن استنباط و استخراج کرده و به شرح وتفسیر آنها پرداخته است.
نظامی همدانی، علی
سیمای ائمه (ع)، در شرح زیارت جامعه کبیره، قم، نشر مرتضی، چاپ 1، 1379، 3 جلد، وزیری.
شابک: 0- 3- 91737- 964
شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره است که نگارنده طی آن به بررسی و شرح سیره عملی ائمه معصوم پرداخته است. افزون بر آن، با مروری
1- آیتالله مکارم شیرازی
2- متولد 1317
ص: 894
بر تفاسیر مختلف این زیارات، همچنین با استناد به برخی آیات به منزلت ائمه اطهار در نزد خداوند اشاره میکند. آشنایی با فضایل، کرامات و علم و معجزه‌های ائمه معصومان (ع) از دبگر مطالب کتاب به شمار میآید.
نقوی‌قاینی، محمدتقی (1)
(متولد 1308)
شرح زیارت جامعه کبیره، تهران، مؤسسه‌نشر صادق، چاپ 1، 1378، 530 ص، وزیری.
شابک: 6- 13- 5604- 964
شرح زیارت جامعه کبیره با استفاده از آیات، روایات و اشعار فارسی و عربی است. مؤلف پس از بیان مفهوم، مشروعیت و شرایط زیارت به وجه نام‌گذاری و شروحی که بر این زیارت نوشته شده اشاره میکند. وی جامعیت و فصاحت لحن کلام زیارت جامعه کبیره را دلیل بر اعتبار سند این زیارت میداند. وی ابتدا پاره‌ای از زیارت را با اعراب‌گذاری در داخل پرانتز آورده و آنگاه به توضیح ادبی لغات و شرح آن قسمت از زیارت میپردازد.
واعظ موسوی، علی‌اکبر (2)
(متولد 1321)
اظهار ادب به آستان مقدس ائمهی معصومین علیهم السلام یا بیان فارسی ساده از زیارت جامعه‌ی کبیره، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1388، جلد اول، 482 ص، وزیری.
شابک: 6- 163- 539- 964- 978
این نوشتار در شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره است.
1- قاینی، محمدتقی؛ نقوی، محمدتقی؛ قاینی خراسانی، محمدتقی
2- موسوی، محب‌الاسلام
ص: 895
وحیدی، سیدمحمد (1295- 1379)
پرتو ولایت در شرح زیارت جامعه کبیره، تحقیق‌هاشم‌صالحی، تصحیح سیدرضی‌وحیدی، قم، وفایی، چاپ 1، 1378، 302 ص، وزیری.
شابک: 3- 02- 6013- 964
شرح محتوا و الفاظ زیارت جامعه کبیره به ترتیب عبارات خود زیارتنامه است. شارح در مقدمه به اسناد کهن آن پرداخته و توصیفی درباره این زیارتنامه از محمدتقی مجلسی آورده است. در بخش دیگری از مقدمه به ثواب و فضیلت زیارت امامان معصوم (ع) پرداخته شده است.
أنوار الولایه الساطعه فی شرح الزیاره الجامعه، ترجمهی هاشم صالحی، تصحیحِ سیدرضی وحیدی، قم، محمد وفائی، چاپ 1، 1377، 300 ص، وزیری، عربی.
شابک: 1- 03- 6013- 964
شرح مختصری از زندگانی امام علی بن محمد النقی (ع) به همراه زیارت نامه آن حضرت و نیز شرح و تفسیری بر زیارت جامعه کبیره است.
هدایی، ابوتراب
نجوم‌لامعه: شرح‌زیارت‌جامعه، بی‌جا، حسن‌وهاب‌آقائی، چاپ 1،، 324 ص، رقعی.
«زیارت آل‌یاسین»
انصاری، حسین
مکتوب سبز: گزارشی دربارهی زیارت آل‌یاسین بزرگ
ص: 896
، قم، انصاری، چاپ 1،، 56 ص، رقعی.
شابک: 7- 68- 6925- 964- 978
عنوان دیگر: گزارشی دربارهی زیارت آل‌یاسین بزرگ
شرح و ترجمهی زیارت آل‌یاسین است. همراه با متن، گزارشی درباره این زیارت و محتویات آن و همچنین آثار معنوی خواندن این زیارت آمده است. در این نوشتار، نخست به صورت مختصر در مورد دعا و زیارت و آثار روحی و معنوی آن مطالبی ارایه شده؛ آنگاه نسبت زیارت آل‌یاسین با حضرت علی (ع) و امام زمان (عج) و خواص این زیارت بررسی گردیده است. نگارنده سخنانی از برخی علما درباره زیارت آل‌یاسین و محتوای آن ارائه کرده است و ادب زیارت و مناجات با خدا را بیان می‌دارد.
بحرینی، سیدمجتبی (متولد 1328)
تو را گواه می‌گیرم: شرح یک دوره اعتقادات در زیارت آل‌یاسین، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1384، 240 ص، رقعی.
شابک: 2- 70- 7965- 964
کتاب حاضر ادامه کتاب سلام بر پرچم افراشته: شرح سلامهای زیارت آل‌یاسین است.
عنوان دیگر: شرح‌یک‌دوره اعتقادات‌در زیارت‌آل‌یاسین
شرح و تفسیر زیارت آل یاسین است. در این کتاب، یک دوره اصول اعتقادات امامیه بدون ذکر ادله و به صورت توصیفی ذیل زیارت آل یاسین بیان شده است. نویسنده از شهادت به وحدانیت حق تعالی آغاز کرده و به تمام اصول اعتقادی شیعه (نبوت، امامت، عدل الهی و معاد)
ص: 897
پرداخته است. وی در ضمن مباحث معاد به مباحث آخر الزمان و نشانه‌های آن اشاره دارد. او در شرح مطالب خود از منابع حدیثی و لغت‌نامه‌ها و برخی متون ادبی و اشعار شاعران بهره برده است.
سلام بر پرچم افراشته: شرح سلامهای زیارت آل‌یاسین، ویرایشِ سیدعلی رضوی، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ 1، 1377، 288 ص، رقعی.
شابک:
x
- 38- 5601- 964
عنوان دیگر: شرح سلامهای زیارت آل‌یاسین.
ترجمه، تفسیر و نقد زیارت آل یاسین در دو بخش اصلی است. نگارنده نخست به ذکر منابع زیارت میپردازد و بحثی را در راستای آشنایی با راوی این زیارات ارائه میکند. در ادامه، خصوصیات و ترکیب اجمالی و نمود و نمای زیارت را تشریح میکند و متن یک‌یک سلامهای موجود در این زیارت را با استناد به روایات معصومین (ع) و اشعار عربی و فارسی شرح میدهد.
حائری قزوینی، سیدمهدی
میثاق منتظران: شرحی بر زیات آلیس، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1382، 2 جلد، رقعی.
شابک: 5- 01- 8484- 964
شرحی بر زیارت آل‌یاسین است. این زیارت مجموعهی کامل اعتقاد صحیح و راه و رسم خداپرستی و دینداری است که در عصر تاریک و پر فتنه و فساد غیبت، چراغی فروزان و راهنمایی مطمئن برای جویندگان راه حقّ و پویندگان مسیر کمال و صراط مستقیم است. به اعتقاد نویسنده، علمای شیعه از دیرباز، این زیارت شریف را در آثار خود نقل و پیوسته به حفظ و خواندن آن سفارش کردهاند. نویسنده در این کتاب، سعی کرده است تمامی مطالب خود را در شرح زیارت، به دلایل عقلی و نقلی مستند
ص: 898
سازد و در عین حال، ساده و روان بنویسد و از مباحثی که مورد فهم همگان نیست و اثبات آنها دشوار است، بپرهیزد. وی نخست متن زیارت را آورده و آنگاه به شرح بخش‌بخش آن پرداخته است.
رفیعی، سیدجعفر (متولد 1349)
تفسیر و شرح زیارت آل‌یاسین، شرح و حاشیه‌ی سیدجعفر رفیعی، قم، یاران قائم (عج)، چاپ 1، 1379، 367 ص، وزیری.
شابک: x- 6- 91292- 964
معرفی و شرح و تفسیر زیارت آل یاسین است. نویسنده ضمن بیان فضایل این زیارت و فوائد قرائت آن، کلمات مشکل و عبارات پیچیده آن را شرح کرده است. کتاب با استفاده از آیات قرآنی و احادیث نگارش یافته است.
شمیم آلیس در زیارت‌آل‌یس: خلاصه شرح و تفسیر زیارت، قم، یاران قائم، چاپ 1، 1385، 96 ص، جیبی.
شابک: 8- 05- 8895- 964
شمیم هدایت در زیارت آلیس: زیارت آلیس، خلاصه شرح و تفسیر زیارت، اصفهان، بصائر، چاپ 1،، 60 ص، جیبی.
شابک: 1- 80- 5673- 964
شاعلی، عبد الصمد (متولد 1346)
بر آستان جانان، شرح زیارتنامه آل‌یاسین و نیایش پس از آن، تهران، رایحه، چاپ 1، 1381،
ص: 899
247 ص، رقعی.
شابک: 9- 89- 6615- 964
شرح و ترجمه زیارتنامه آل‌یاسین، با استفاده از آیات و روایات است. نویسنده با تقطیع زیارتنامه و انتخاب عناوینی برای هر قسمت، به شرح آن پرداخته است. وی در مقدمه کتاب نگاهی اجمالی به سند زیارت نامه دارد و آن را معتبر و تأیید شده از جانب امام زمان میداند. به عقیده نگارنده سر این که، زیارت آل‌یاسین با کلمه سلام آغاز شده، این است که، امام زمان صدای شیعیان را به هنگام خواندن این زیارت می‌شنود.
طاهرزاده، اصغر (متولد 1330)
زیارت آلیس، نظر به مقصد جان هر انسان، اصفهان، لب‌المیزان، چاپ 1،، 108 ص، رقعی.
شابک: 0- 00- 2609- 964- 978
شرحی مختصر بر زیارت آل یس است. این نوشتار حاصل سخنرانی مؤلف در شب نیمه شعبان در اصفهان است، شارح تلاش داشته با شرح این زیارت معنای حقیق رؤیت و ملاقات حضرت صاحب‌الامر (عج) را تبیین کند.
مقدس، سعید
درود و درد: شرحی بر زیارت آل‌یاسین، شرح و حاشیه‌ی سعید مقدس، تهران، مکیال، چاپ 1، 1379، 208 ص، رقعی.
شابک: 3- 3- 92530- 964
توضیح زیارت آل‌یاسین با استفاده از آیات، روایات و اشعار و به شیوه‌ی توصیف ادبی است. ابتدا توضیحاتی پیرامون هر بند از زیارتنامه آمده و سپس بند مربوط، ذکر گردیده است. در بخش پایانی کتاب، متن زیارتنامه
ص: 900
آورده شده است. زیارت آل‌یاسین در بر دارنده زیارتنامه امام زمان (ع) است که در توقیعی از آن حضرت به محمد بن عبدالله حمیری ابلاغ شده است.
موسوی، سیدفرید (متولد 1343)
جرعه‌ای از زلال سرداب مقدس: شرح زیارت آل یاسین، قم، یاقوت، چاپ 1، 1385، 315 ص، وزیری.
شابک: x- 62- 7682- 964
چاپ دیگر
قم، سبط النبی، چاپ 1، 1386.
شرح مفاهیم و موضوعات زیارتنامهی آل‌یاسین است. این زیارت از زیارتنامههای معتبر شیعی است که از ناحیه‌ی مقدس حضرت ولیعصر (عج) صادر شده و مجموعهای از فضایل و مناقب اهلبیت (ع) در آن ذکر گردیده است. این کتاب، ضمن این زیارت، شامل یک دوره معارف شیعی در زمینه‌ی اخلاق و اعتقادات و نیایش، وظایف و مسئولیت شیعیان در برابر امامان است.
شرح و تحقیق زیارت آل‌یاسین، قم، سبط النبی (ص)، چاپ 1، 1386، 116 ص، جیبی.
شابک: 6- 42- 8519- 964
«زیارت اربعین»
احمدی‌فقیه یزدی، محمدحسن
زیارت‌اربعین: آینه‌عرفان‌و آیت‌ایمان، قم، دار التفسیر، چاپ 1، ق/، 48 ص، رقعی.
شابک: 4- 94- 6398- 964
ص: 901
عنوان‌روی‌جلد: زیارت‌اربعین: آیت‌مومنین.
عنوان دیگر: آینه‌عرفان‌و آیت‌ایمان.
شرح مفاد زیارت اربعین و بررسی سند این زیارت است. در این کتاب، اسرار خواندن زیارت اربعین و وقت خواندن این زیارت و همچنین معارفی از توحید و ولایت که در این زیارت گنجانده شده است به همراه بررسی سند آن مورد تحقیق علمی قرار گرفته است. نگارنده با استفاده از روایات قرائت زیارت اربعین و بجای آوردن این زیارت را در روز اربعین از علائم ایمان دانسته و ضمن بیان شرحی کوتاه بر این زیارت مفاد عرفانی آن به ویژه مسأله توحید و ولایت را بررسی نموده است. وی همچنین به چگونگی تشخیص روز اربعین امام حسین (ع)، چگونگی تعیین سال اربعین حسینی، اسرار خواندن زیارت اربعین و مداومت بر آن، آثار خواندن زیارت اربعین و معرفی راویان این زیارت اشاره کرده و ابعادی از سیر و سلوک معنوی در این زیارت را بیان کرده است.
تاج الدین، مهدی
النور المبین فی شرح زیاره الأربعین، قم، دارالانصار، چاپ 1، 1384، 248 ص، وزیری.
شابک: 2- 16- 8956- 964
شرح و تبیین مضامین و عبارات زیارت اربعین است. زیارت اربعین از زیارات مخصوص امام حسین (ع) است که دارای محتوایی عمیق و حاوی معارفی در شناخت مناقب و فضایل امام حسین و عظمت شهادت و رشادت و حماسه آفرینی آن حضرت است. شارح با نقل عبارتی از زیارت در بالای صفحه به توضیح مفاد و الفاظ آن میپردازد. در توضیح جملات و ترکیبات از احادیث و متون کلامی و منابع شرح احوال معصومان (ع) کمک میگیرد.
ص: 902
«زیارت ناحیه مقدسه»
اشعری، عبدالحسین
امام‌مهدی (عج) در عزای‌امام‌حسین (ع)، شعر عبدالحسین‌اشعری، قم، انصار المهدی، چاپ 1،، 79 ص.
شابک: 3- 10- 5698- 964
عنوان‌روی‌جلد: امام‌مهدی (عج) در عزای‌امام‌حسین (ع) زیارت‌ناحیه‌مقدسه.
ترجمه منظوم زیارت ناحیه مقدسه است. چون بسیاری از فرازهای این دعا در سوز و گداز شهادت امام حسین (ع) و مصیبت‌های او و اسارت فرزندان و رنج و سختی‌های آنان است، اشعار شاعر نیز شکل سوگنامه و عزاداری امام زمان (عج) در ماتم جدش امام حسین را به خود گرفته است.
ده‌بزرگی، احد (متولد 1328)
خون‌گریه‌زیارت ناحیه‌مقدسه، سراینده‌احد ده‌بزرگی، محمدرضا سنگری، تهران، پیام‌آزادی، چاپ 1،، 128 ص.
شابک: 1- 460- 302- 964
بیان مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه در قالب شعر است.
حجتی، حامد (متولد 1355)
عطر سیب: رهیافتی به زیارت ناحیه مقدسه، به کوششِ مرکز مطالعات و تحقیقات صاحب‌الزمان (عج)، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ 1، 1378، 53 ص، رقعی.
ص: 903
شابک: 8- 30- 6705- 964
عنوان‌دیگر: رهیافتی به‌زیارت ناحیه‌مقدسه.
بررسی جنبههای مختلف زیارت ناحیه مقدسه است. این نوشته، دریافت عاشقانه و رهیافتی ادبی از زیارت ناحیه مقدسه است. نویسنده در قالب قطعات ادبی، ترجمانی از مفاهیم این زیارت مقدس را ارائه کرده است. زیارت ناحیه مقدسه، زیارتی است که در آن، امام زمان (ع) به شرح واقعه کربلا پرداخته و مقتل جدش امام حسین (ع) را بیان کرده است. از دیدگاه نویسنده، این مقتل حاوی مهمترین مصائب امام حسین بوده و طی آن ابعاد گوناگون فاجعه کربلا تشریح شده است. در مقدمه، فرازهایی از زندگانی ابا عبدالله الحسین (ع) آمده است.
ژولیده‌نیشابوری، حسن (1)
(متولد 1325)
زیارت‌ناحیه مقدسه‌با زبان‌شعر، ورامین، انتشارات علمی‌فرهنگی صاحب‌الزمان (عج)، چاپ 1، ق/، 55 ص.
شابک: 1- 10- 7527- 964
سنگری، محمد رضا (متولد 1333)
از غارت‌بهار: بیانی‌تحلیلی، توصیفی‌از اولین‌و دومین‌فراز از زیارت‌ناحیه‌مقدسه، شیراز، امیدواران، چاپ 1،، 73 ص.
شابک: 1- 13- 6623- 964
فروست: شب‌شعر عاشورا
شرح و توضیح بخشهایی از زیارت ناحیه مقدسه است.
1- فرحبخشیان، حسن؛ نیشابوری، ژولیده؛ فرح‌بخش نیشابوری، حسن
ص: 904
سلام موعود: بیان توصیفی از زیارت ناحیه مقدسه، قم، یاقوت، چاپ 1، 1381، 80 ص، رقعی.
شابک: 0- 05- 7672- 964
عنوان دیگر: بیان توصیفی از زیارت ناحیه مقدسه.
بیانی توصیفی از زیارت ناحیه مقدسه است. این زیارت، سوگنامه امام مهدی و مرثیه بلند آن بزرگوار بر مصایب و رنج‌های امام حسین (ع) در روز عاشورا است که در آن، به توصیف لحظه‌های شهادت امام و غربت و مظلومیت اهلبیت (ع) پرداخته شده است. نویسنده در این کتاب، تنها به بخشهای آغازین زیارت پرداخته است که در آن امام، بر انبیا و اولیا و نیز بر خود امام شهید و یاران او سلام میکند.
طالقانی، سیدهدایت‌الله (متولد 1331)
همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه، قم، سابقون، چاپ 7، 1387، 4 جلد، رقعی.
شابک: 0- 92793- 964- 978
عنوان جلد 1: همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: چهار مقدمه زیربنایی
عنوان جلد 2: همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: مدارک متن حجت با بررسی بیست نسخه و استخراج علمی آن
عنوان جلد 3: همره نور: زیارت ناحیه مقدسه، سوگواره حجة بن الحسن (عج) بر جد بزرگوارش حسین بن علی (ع) متن حجت با ترجمه آن
ص: 905
عنوان جلد 4: همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: متن حجت با شرح مختصر آن
شرح زیارت ناحیه مقدسه است. در جلد اول کلیاتی درباره زیارت بیان شده است. در این جلد نخست سخنرانی محمدهادی معرفت و علی کریمی جهرمی با عنوان «نقش زیارات» آورده شده و در ادامه جایگاه، اعتبار و سند و ویژگیهای زیارت ناحیه مقدسه بررسی شده است. در جلد دوم از این مجموعه، نویسنده به مقابله متون این زیارت در منابع گوناگون پرداخته است. سند و جایگاه زیارت، آداب و مقدمات زیارت در حرم، متن زیارت ناحیه مقدسه با بررسی بیست نسخه و استخراج علمی آن، مطالب این جلد را تشکیل داده است. پس از انتخاب متن صحیح از میان نسخ موجود و نام‌گذاری آن به نام متن حجت، در جلد سوم این متن به همراه ترجمه آن آمده است. نویسنده در جلد چهارم با انتخاب متن حجت (به عنوان متن معتبر) به شرح و تفسیرزیارت پرداخته است.
مبشر، علی محمد (متولد 1340)
آه و سوز آقا امام زمان (عج) در زیارت ناحیه مقدسه: نگاهی به گوشه‌ای از مصائب و ناله‌های حضرت ولی عصر امام زمان، قم، دارالفکر، چاپ 1، 1386، 288 ص، رقعی.
شابک: 0- 30- 2611- 964- 978
چاپ دیگر
قم، وثوق، چاپ 1، 1384، 288 ص، رقعی.
شابک: 6- 91- 7250- 964
بررسی مفاهیم و معارف اخلاقی- عقیدتی زیارت ناحیه مقدسه است. نویسنده بعد از نقل و ترجمهی این زیارت از بحارالانوار، مفاهیم و معارف آن را تشریح کرده است. بخش اول و دوم به صلوات حضرت
ص: 906
مهدی و مَحبّت آن حضرت به انبیای الهی و خمسه طیبه و حضرت اباعبدالله علیهم‌السلام اختصاص دارد. در بخشهای بعدی، از اسرار و فلسفه‌ی گریه حضرت مهدی و منشأ معرفتی عزاداری آن حضرت بر مصایب جدّش توضیح داده و اهمیت سوگواری بر سیدالشهدا علیه‌السلام- که موجب احیا و حفظ دستاوردهای شهادت میشود- بیان شده است. ویژگیهای امام حسین (ع)، مظلومیت و رنج‌ها، دعا و توسل به سالار شهیدان و اهمیت زیارت آن حضرت از دیگر عناوین کتاب است.
معرفت، محمدهادی (متولد 1309) و کریمی جهرمی، علی (متولد 1320)
همراه نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه، قم، سابقون، چاپ اول، 1380، 192 ص، رقعی.
شابک: 4- 3- 92793- 964
«زیارت امین‌الله»
تحریری، محمود (درگذشت 1368)
سیمای مخبتین: شرح زیارت امین‌الله، تهران، مشکوه، چاپ 1، 1379، 463 ص، رقعی.
شابک: 6- 26- 6156- 964
چاپ دیگر
به کوشش محمدباقر تحریری، تهران، حر، چاپ 1،، 591 ص.
شابک: 3- 37- 6885- 964
شرح و تفسیر زیارتنامه امین‌الله است که با آن هر یک از اهلبیت (ع) را می‌توان از دور یا نزدیک زیارت کرد. کتاب حاضر برای معرفی فرهنگ دعا و زیارت و آثار و ماهیت آن در فرهنگ شیعه، با استفاده از کتب تفسیری و حدیثی نوشته شده است و اخلاق روایی- عرفانی را بیان کرده
ص: 907
است. در این کتاب از مباحثی نظیر معانی سلام بر امام، جهاد و مراتب آن، قضا و قدر، مراتب و مصادیق ذکر، دعا و شرایط استجابت و آداب آن، محبت، مراتب محبت به ائمه، صبر بر بلاها، معنای شکر و مراتب آن، معنای لقای خداوند، تقوا، عظمت و درجات شناخت خداوند و مراتب توبه سخن گفته شده است.
رسولی محلاتی، سیدهاشم (متولد 1308)
شرح زیارت امین‌الله، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 2، 1379، 334 ص، وزیری.
شابک: 6- 654- 430- 964
شرحی فارسی بر قسمت‌هایی از متن زیارت امام علی (ع) با نام امین الله است. نویسنده بعد از توضیحی راجع به زیارتنامه امین‌الله و سند آن، مباحثی درباره دعا و راز و نیاز، قضا و قدر، ایمان و اطمینان به تقدیر الهی و رضا به قضای پروردگار عنوان میکند.
فتاحی، سیدحمید
روان‌درمانی در مکتب آل‌عبا همراه با شرح زیارت امین‌الله و حدیث کساء، بی‌جا، میرفتاح، چاپ 1،، 178 ص، پالتویی.
شابک: 3- 32- 8489- 964- 978
شرح مختصری بر زیارت امین‌الله و حدیث کساء است. نخست به تعریف و جایگاه روان از منظر قرآن پرداخته شده و روان‌درمانی و نیازهای مهم روان از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه را بررسی میکند.
در ادامه نقش و روش امامان در درمان بیماریهای روحی و روانی انسانها مورد بررسی قرار گرفته و عشق و محبت به اهلبیت پیامبر (ص) راهکار مهمی برای روان درمانی عنوان شده است. در ادامه به شرح مفاد زیارت امین‌الله و شخصیت والای حضرت علی (ع) در این زیارت پرداخته
ص: 908
و حدیث کساء و جایگاه ویژه اهلبیت پیامبر در نزد خداوند متعال بررسی گردیده است.
محمدی گیلانی، محمد (متولد 1307)
شرح زیارت امین‌الله (ع)، مقدمه و پاورقی زین‌العابدین قربانی لاهیجی (1)، لاهیجان، نشر سایه، چاپ 1، 1384، 248 ص، وزیری.
شابک: 7- 36- 5918- 964
چاپ دیگر
تهران، سایه، چاپ 2،، 248 ص.
شابک: 7- 36- 5918- 964
فروست: مجموعه آثار آیه‌الله گیلانی؛.
بررسی مفاهیم موجود در زیارت امین‌الله است. نویسنده در بخش نخست برخی دیدگاه فرقه‌ی وهابیت در خصوص موضوعاتی مثل شفاعت، توسل به اولیای الهی و استغاثه‌ی به آنان، سوگند دادن و یا سوگند خوردن به غیر خدا، تعمیر قبور و ساختن بنای روی آنها، دعا و نماز کنار قبور، نذر برای صاحبان قبور، تبرک به قبور و بوسیدن آنها، زیارت قبور را بررسی کرده است. در بخش دوم کتاب زیارتنامهی امین‌الله با توجه به روایات، احادیث و آیات با مباحثی همچون: ولایت‌الله تعالی، قبول و رد توبه از قرآن کریم، تعریف معصیت کبیره، روش قرآن در تبیین مسائل، رزق تکوینی و رزق تشریعی، و معنای حق در شرع و عرف شرح و تفسیر میشود.
مدرس‌فتحی، منصوره (متولد 1336)
شرح‌زیارت امین‌الله، تهران، آفاق، چاپ 1،، 197 ص، وزیری.
1- متولد 1314
ص: 909
شابک: 3- 66- 6058- 964
بررسی برخی جنبههای زیارت امین‌الله، از جمله فضیلت، اثرات و سند آن است. این زیارت، مختصری از خصوصیات امام معصوم (ع) را بیان فرموده و بیشتر توجه به دعا و خواسته‌های مشروع و راه سعادت انسانها را تعلیم داده و سپس به راز و نیاز خداوند متعال پرداخته است. امام سجاد (ع) در این‌دعا به دو نکته اشاره فرموده‌اند: 1- طرز دعا کردن در پیشگاه الهی. 2- استفاده‌ی بیشتر از اماکن متبرک ائمهی معصومین (ع).
مستفید، حمیدرضا
زیارت امین‌الله همراه با ترجمه و توضیحات لغوی، تهران، حنیف، چاپ 1،، 48 ص.
شابک: 8- 9- 92296- 964
شرح فرازهایی از زیارت امین الله است.
«زیارت وارث»
حسینی، سیدمجتبی (متولد 1340)
بازگشت: گناهی به مبحث رجعت: شرح زیارت وارث، مجموعه سخنرانی مجتبی حسینی، تهران، کتاب نیستان، چاپ 1،، 159 ص.
شابک: 9- 283- 337- 964
حسینی اصفهانی، سیدمرتضی (متولد 1334)
تفسیر زیارت‌وارث: فلسفه‌زیارت، قم، فرهنگ‌قرآن، چاپ 1،، 224 ص، رقعی.
ص: 910
شابک: 1- 19- 7557- 964
شرح و تفسیر زیارت وارث است که مؤلف با بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث اهلبیت و با استناد به مهمترین منابع حدیثی مانند بحار الانوار، علل الشرایع و کامل الزیارت به شرح و تبیین مفاهیم این زیارت پرداخته و فضیلت خواندن آن را برشمرده است.
ربانی، محسن
خلاصه خوبی‌ها: نگاهی به زیارت وارث، قم، بوستان کتاب، چاپ 1، 1380، 47 ص، رقعی.
شابک: 5- 958- 424- 964
بررسی زیارتنامه‌وارث‌و نقد و تفسیر دیدگاههای مختلف موافق و مخالف است.
کاشانی، حبیب الله بن علی مدد (1)
(1262- 1340 ق)
جنه الحوادث فی شرح زیاره وارث، به کوشش نزار حسن، قم، دار جلال الدین، چاپ 1، 1423 ق/ 1381، وزیری، عربی.
شابک: 0- 1- 94216- 964
بررسی جوانب زیارت وارث است. این نوشته با مقدمه‌ای شروع میشود که در آن، پس از معرفی احوال و آثار نویسنده، نمونه‌هایی از برکات و نتایج زیارت امام حسین (ع) ذکر گردیده است. در ادامه فرازهایی از زیارت وارث، نقل و در زیر آن به تفصیل مورد
1- حبیب کاشانی؛ سالک کاشانی، حبیب‌الله؛ ساوجی کاشانی؛ حبیب‌الله بن علی مدد؛ شریف کاشانی، حبیب‌الله بن علی مدد
ص: 911
شرح قرار گرفته است. وی در شرح عبارات زیارت وارث، عمدتاً بر روایات و گاهی نیز بر عقل و تحلیلهای فلسفی تکیه کرده است. در پاورقی‌ها، مستندات روایات و اعلام و اصطلاحات متن ذکر و توضیح داده شده است و از آیات و روایات تفسیری نیز برای بیان مقاصد زیارت وارث بهره برده است.
محمدی گیلانی، محمد (متولد 1307)
شرح‌زیارت‌وارث، به‌کوشش‌جعفر سعیدی (1)، تهران، سایه، چاپ 1،، 101 ص، رقعی.
شابک: 2- 50- 5918- 964
بررسی ابعاد زیارت وارث است. این نوشتار، حاصل پنج جلسه سخنرانی مؤلف است که در سال 1361 از رادیو سراسری صدای جمهوری اسلامی ایران پخش گردیده است. مطالب کتاب در پنج گفتار با این عناوین تنظیم شده است: امام حسین (ع) وارث همه انبیای الهی؛ امام حسین (ع) نجات‌بخش مستضعفان؛ امام حسین (ع) دمنده حیات نو به جامعه بشری؛ امام حسین (ع) دوستدار بی‌منتهای حج؛ امام حسین (ع) وارث ولایت علی (ع).
«زیارت غدیریه»
بحرینی، محمدرضا
در پیشگاه امام پارسایان: شرح‌گونه‌ای بر زیارت غدیریه حضرت امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب (ع)
1- متولد 1342
ص: 912
، تنقیح و بازنگاری عبدالله رضاداد (1)، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1378، 616 ص، وزیری.
شابک: 6- 459- 397- 964- 978
شرح و تفسیر زیارت غدیریه امام علی (ع) است.
رهبر، محمدتقی
میثاق با غدیر، شرح زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز آموزش و پژوهش، چاپ 1، 1380، 301 ص، رقعی.
بررسی جوانب زیارت غدیریه است. معرفی شخصیت ولایی و معنوی امام علی (ع) و فداکاری‌های آن حضرت در راه دین اسلام است.
نویسنده با توجه به فقراتی از زیارت امیر المؤمنین (ع) در روز غدیر، اوصاف ذکر شده برای آن حضرت در این زیارت را شرح میدهد و در ضمن به پاره‌ای از حوادث زندگانی او و صفات و فضایل ویژه‌اش اشاره دارد. زهد و ریاضت علی (ع)، امام علی به عنوان وارث علم انبیا، ولایت علی (ع) در قرآن، مجاهدت‌های آن حضرت در راه خدا، مفهوم ولایت و نقش کلیدی آن، شرح معنای صراط مستقیم بودنِ ولایت علی (ع)، استناد به روایات مشهور در اثبات ولایت علی (ع)، اخلاص و صبر امیر المؤمنین (ع) و شرح رشادتهای آن حضرت در جنگ‌ها از مهمترین بحث‌های کتاب حاضر میباشد.
1- متولد 1335
ص: 913
صفا خواه، محمد حسین و طالعی، عبدالحسین (1)
پژوهشی پیرامون آیات قرآن در زیارت غدیریه، تهران، بهاره، چاپ 1، 1380، 143 ص، رقعی.
شابک: 2- 05- 7450- 964
فروست: قرآن‌پژوهشی- 2
بررسی آیات قرآنی مندرج در زیارت غدیریه آمده است. مؤلفان با بررسی عبارات زیارت، تک تک آیاتی را که در آن آمده است ذکر کرده و با توجه به نظرات مفسران و برخی روایات شیعی، به بررسی تحلیلی آیات پرداخته‌اند. بیش از 40 آیه در این زیارت مورد استناد و استشهاد قرار گرفته است.
نگاهی بر زیارت غدیریه: زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر به بیان امام هادی (ع)، تهران، بهاره، چاپ 1، 1380، 248 ص، رقعی.
شابک: 4- 452- 92- 964
بررسی زیارت غدیریه امام علی (ع)، به انشای امام هادی (ع) است. وی معتقد است، دعاها و زیارتها، حاوی درسهای عمیق توحید، اخلاق و احکام و دارای جلوه‌های تربیتی در ابعاد مختلف هستند. مؤلف با این نگاه، ابتدا به جایگاه دعا در فرهنگ اسلام و تفاوت آن با زیارت پرداخته، آنگاه سند و اعتبار زیارت غدیریه را مطرح کرده است، وی در ادامه با بررسی آیات وارده در متن زیارت، به شرح و توضیح آنها پرداخته است. سرفصل‌ها عبارت‌اند از: نگاهی کلی بر دعاها، نگاهی کلی بر زیارات، نگاهی بر سند زیارت غدیریه و متن زیارت غدیریه.
1- متولد 1340
ص: 914
طالعی، عبدالحسین
زیارت امیرالمومنین علیه السلام (در روز عید غدیر)، مشهد، مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی‌جلیل، چاپ 1، 1381، 88 ص، جیبی.
شابک: 4- 19- 7594- 964
موسوی خرسان، سیدعبدالمطلب
شرح زیاره الغدیر، قم، باقیات، چاپ 1، 1428 ق، 464 ص، وزیری، عربی.
شابک: 5- 69- 6168- 964- 978
بررسی معارف و مفاهیم زیارت غدیریه است. این زیارت از معروفترین زیارات شیعی و حاوی مجموعهای وسیع از شناخت‌های عقیدتی، معارف اخلاقی، تربیتی و عقاید خاص شیعی است. بعد از نقل هر فقره از زیارت ابتدا ترکیبات و کلمات از لحاظ معنایی، واکاوی گردیده است. سپس شرح و توضیح معارف آن فقره به کمک آیات و روایات و آموزه‌های اسلامی آمده است. موضوع محوری زیارت غدیریه، اصل تولی و تبری است که در فرهنگ شیعی جایگاه ویژهای دارد. روز غدیر، فضایل پیامبر (ص)، فضایل حضرت علی (ع)، خلافت، ولایت اهلبیت، زهد و ایثار و احادیث مربوط به خلافت امام علی از موضوعات و مفاهیم اصلی این شرح است.
«دیگر زیارتنامهها»
آیتی قائینی، محمد باقر (1)
(1238- 1312)
شرح زیارت رجبیه، تصحیحِ محمدحسین
1- بیرجندی، محمدبافر
ص: 915
صفاخواه و عبدالحسین طالعی (1)، تهران، ابرون، چاپ 1، 1379، 262 ص، رقعی.
شابک: 6- 11- 5642- 964
عنوان روی جلد: عنوان: در فضیلت زیارت رجبیه حضرت رضا علیه السلام در ماه رجب و شرح زیارت رجبیه حضرت ولیعصر علیه السلام و ترجمه زیارت جامعه صغیره امام رضا علیه السلام
با ضمیمه‌ای با عنوان: شرح حال محدث خبیر و فقیه شهیر علامه آیه الله شیخ محمد باقر بیرجندی
معرفی برخی از اعمال ماه رجب به ویژه زیارت رجبیه امام عصر (عج) و بررسی سندی و شرح آن است. در این اثر پس از بیان فضیلت زیارت ائمه اطهار (ع)، به شرح زیارت رجبیه و ترجمه و شرح زیارت جامعه صغیره امام رضا (ع) پرداخته شده است. نویسنده در ضمن بیان اعمال ماه رجب اموری را که خرج مال در آنها ثواب دارد، ذکر کرده و آنگاه به موضوعات زیر در این دو زیارت پرداخته است: نفی جبر و تفویض، شفاعت، رجعت و کرامات امام رضا (ع). در مقدمه، زندگینامه علامه محمدباقر بیرجندی، سیره علمی و عملی و نمونه اشعار فارسی و عربی او آمده است.
ابطحی، سعیده (متولد)
همای رحمت: شرحی بر زیارت هفتم امیرالمؤمنین علی (ع)، اصفهان، بینش آزادگان، چاپ 1،، 128 ص، رقعی.
1- متولد 1340
ص: 916
شابک: 5- 57- 7722- 964- 978
باقری‌زاده راوری، حسین (متولد 1340)
مفتاحی از مفاتیح: شرحی بر زیارت امیرالمؤمنین علی (ع) در روزهای یکشنبه، کرمان، ودیعت، چاپ 1، 1380، 24 ص، رقعی.
شابک: 1- 6- 93346- 964
حسینی، سیدعلی
رواق عصمت: شرحی بر زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه (ع)، قم، زائر، چاپ 1، 1385، 302 ص، رقعی.
شابک: 9- 71- 8567- 964
بررسی جوانب زیارت فاطمیه است. در این کتاب، ضمن بیان زندگی حضرت معصومه (ع) و فضایل آن حضرت، شرح زیارتنامهی ایشان با استناد به آیات، روایات و با بهره‌گیری از کتب تفسیری فراهم آمده است.
دارابی، صادق (متولد 1298 ق)
شور عندلیب: شرح زیارت حضرت سیدالشهداء ابیعبدالله الحسین علیه السلام، اثر صادق دارابی متخلص به عندلیب، به کوشش میرزا عبدالمهدی عندلیب، قم، انصاریان،، 584 ص، وزیری.
شابک: 3- 831- 438- 964
ص: 917
شرحی بر زیارت مفجعه، زیارت حضرت ابیعبدالله الحسین (ع) است. مطالب نویسنده به صورت خطابه‌های منبری همراه با ذکر فضایل و مصائب امام حسین (ع) به رشته‌ی تحریر درآمده است. گفتنی است، زیارت مفجعه نوشته‌ی مولی محمد رسول فرزند عبدالعزیز کاشانی و شاگرد ملا احمد نراقی است. وی مضامین این زیارت را از فرازهای زیارت‌های ماثور امام حسین (ع) اقتباس کرده است. نیز از زیارتی که سیدبن‌طاووس در مصباح الزائر از سیدمرتضی نقل کرده است.
رفیعی، سیدجعفر
تفسیر و شرح زیارت استغاثه به امام زمان (عج)، قم، یاران قائم، چاپ 1، 1382، 218 ص، وزیری.
شابک: 5- 4- 91292- 964
بررسی جوانب زیارت استغاثه است. کتاب در دو بخش تنظیم شده، بخش اول حاوی دیدگاه برخی علما درباره زیارت استغاثه به امام زمان (عج) است که در بخش دوم، شرح و تفسیر این زیارت به تفصیل آمده است.
شریف طباطبایی، محمدباقر
شرح الزیاره المطلقه الامام الحسین علیه السلام، قم، باقیات، چاپ 1، 1387، 446 ص، وزیری.
شابک: 7- 03- 5126- 600- 978
شرح زیارت امام حسین (ع) معروف به زیارت مطلقه است. در این کتاب ابتدا فقرات زیارت مطلقه امام حسین (ع) به صورت جداگانه ذکر شده و هر یک از این فقرات با استفاده از آیات و روایات شرح داده میشود. نگارنده به توصیف مقام معنوی و والای امام حسین (ع) در قالب این زیارت پرداخته و خصوصیات منحصر به فرد آن حضرت و جایگاه ویژه ایشان نزد خداوند را شرح می‌نماید. وی همچنین به تحقیق در مورد سند روایی زیارت مذکور پرداخته و سند آن را توثیق می‌نماید. نگارنده برخی از اسرار مربوط به شهادت امام حسین (ع)
ص: 918
و فوائد و برکاتی که از شهادت آن حضرت نصیب شیعیان شده است را بیان میکند.
شفیعی، سیدمحمد
زیارت نور: شرحی بر زیارت شهیده مظلومه فاطمه زهرا (س) با نگاه به منابع اهل سنت، قم، آیات بینات، چاپ 1، 1388، 156 ص، وزیری.
شابک: 2- 6- 90647- 600- 978
عنوان دیگر: شرحی بر زیارت شهیده مظلومه فاطمه زهرا (س) با نگاه به منابع اهل سنت.
بررسی یکی از زیارت‌های حضرت فاطمه زهرا (س) با توجه به منابع اهل سنت و شرح و تفسیر آن است. نویسنده پس از مقدمه‌ای درباره فلسفه زیارت، این زیارت را تفسیر کرده است.
العقیلی، عبدالکریم
قبسات‌ملکوتیه فی‌شرح‌الزیاره الجوادیه، قم، دارالغدیر، چاپ 1، ق/ م، 112 ص، جیبی.
شابک: 1- 81- 7165- 964
شرحی‌بر زیاره الجوادیه درباره امام‌هشتم، از امام‌نهم‌است.
غریفی بحرانی، سیدمحمود (1)
الزیاره الجامعه لأئمه المؤمنین (ع)، قم، مؤسسه السیده المعصومه، چاپ 1، 1427 ق، 20 ص، پالتویی.
1- محمود الغریفی؛ الغریفی، محمود
ص: 919
شابک: 0- 45- 8975- 964
بررسی زیارت جامعه ائمه المؤمنین از جنبه سندی و روایی و نیز فضیلت آن است.
کریمی، محمدرضا
زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز شهادت، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1385، 72 ص، جیبی.
شابک: 6- 218- 397- 964
عنوان دیگر: زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمومنین علیه السلام در روز شهادت آن حضرت با ترجمه و شرح مختصر به ضمیمه گزارشی کوتاه از واقعه ضربت خوردن و شهادت آن سرور
بررسی جوانب زیارت امام علی (ع) است. این اثر، که عنوان فرعی آن «کیفیت زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز شهادت است»، ترجمه زیارتنامه غدیریه میباشد. حقیقت زیارت، اسرار زیارت، فضایل زیارت امیرالمؤمنین از جمله موضوعاتی است که در مقدمه کتاب بررسی شده است.
مدرسی، سیدمحمدتقی (1) (متولد 1945)
تأملات فی زیاره العباس بن امیرالمومنین (ع)، قم، دار محبی الحسین (ع)، چاپ 1، 1382، 48 ص، جیبی.
شابک: 0- 60- 7373- 964
شرحی بر زیات حضرت ابوالفضل العباس (ع) است.
1- محمدتقی المدرسی
ص: 920
فصل ششم: دعای عرفه؛ متن و بررسی‌ها
اسلامی‌کاشانی، سیدعباس (متولد 1335)
تجلی حکمت نظری عاشورا در نیایش عرفه، قم، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ 1، 1388، 500 ص، وزیری.
شابک: 4- 1097- 04- 9647- 978
بررسی ابعاد فلسفی و عرفانی در دعای عرفه امام حسین (ع) با توجه به حادثه عاشورا است. در این تحقیق سعی شده است آراء و نظریات عرفا و فلاسفه پیرامون نفس ناطقه انسانی، عشق و ریشه‌های عشق الهی در وجود انسان مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سپس آداب، فضایل و شرایط دعا در روایات معصومین (ع) بیان شود. نگارنده سپس به راز ماندگاری فرهنگ عاشورا و بسترهای عرفانی و معنوی این حادثه پرداخته و جلوه‌هایی از این فرهنگ را در دعای عرفه امام حسین ردیابی میکند. وی همچنین به ضرورت جامع‌نگری جریان عاشورا و تحلیل آن اشاره کرده و عرفات را مخزن اسرار عرفانی دانسته و حضور امام حسین در عرفات و کربلا را مقایسه می‌نماید.
امیری‌اراکی، جواد
توحید در مکتب‌امام‌حسین (ع)، قم، دارالنشر، چاپ 1، 1363، 103 ص، رقعی.
ص: 921
بهشتی، محمود (متولد 1325)
دعای عرفه: ترجمه و خلاصه تفسیر، اصفهان، شوناز، چاپ 1، 1388، 108 ص، وزیری.
شابک: 6- 4- 90366- 964- 978
جعفری تبریزی، محمدتقی (1)
(1302- 1377)
تجلیات روحانیه: دعاء الامام الحسین علیه السلام فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، ترجمه به عربی عبدالرحمن علوی، تهران، مؤسسه الهدی للنشر والتوزیع، چاپ 1، 1428 ق/ 1386، 156 ص، رقعی.
شابک: 3- 273- 439- 964- 978
عنوان اصلی: نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفات: شرح دعای عرفه.
این کتاب قبلًا با عنوان علی اجنحه الروح: دعاء الامام الحسین (ع) فی صحرا عرفات تفسیر و معایشه با مشخصات زیر به چاپ رسیده است:
علی اجنحه الروح: دعاء الامام الحسین (ع) فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، چاپ 1، 1379، 160 ص، رقعی.
شابک: 1- 05- 6608- 964
بررسی جونب دعای عرفه است. در این نوشتار که به زبان عربی تدوین
1- علامه جعفری؛ جعفری، محمدتقی
ص: 922
شده، علامه محمد تقی جعفری با استناد به آیات، روایات و ذکر اشعاری از مولوی و حافظ شرح و تفسیری از دعای عرفه فراهم آورده است.
نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفات، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، چاپ 6، 1385، 176 ص، وزیری.
ششابک: 2- 2- 90642- 964
جعفری‌نیا، محمدرضا (متولد 1352)
زمزمه عارفانه: دعای عرفه به همراه: شرح مفاهیم، فضیلت، وجه تسمیه و زمان دعا پیرامون روز عرفه و بعضی از اعمال آن، قم، نسیم کوثر، چاپ 2، 1383، جیبی.
شابک: 0- 20- 8487- 964
رحیمی‌نیا، امیرحسین (متولد 1335)
پرتوی‌از عرفه، تهران، مهرآوران، چاپ 1،، 198 ص، رقعی.
شابک: 8- 16- 7079- 964
روحانی، مصطفی
شرح‌دعای‌عرفه، به‌ضمیمه سفیری که‌مسلمش نامیدند و بانوانی‌که همسفری‌حسین‌را برگزیدند و نام منازلی که‌به خاک‌قدومش فتادند، قم، اصباح، چاپ 1،، 231 ص، رقعی.
شابک:
x
- 1- 95351- 964
ص: 923
بالای‌عنوان: نغمه‌هدهد به‌خون‌سپیده‌طف.
در این نوشتار ضمن شرح دعای عرفه، مطالبی درباره زندگی امام حسین (ع) و همسرانش آمده است.
رودگری، محسن (متولد 1350)
عرفان عرفه: دعای عرفه با ترجمه منظوم، مشهد، نشر خیزران، چاپ 1، 1384، 88 ص، رقعی.
شابک: 9- 7- 94578- 964
متن دعای عرفه و شرح آداب و اعمال مخصوص روز عرفه است. همچنین در این نوشتار ترجمه دعای مذکور در قالب شعر بیان شده که بخشی از آن اینگونه است: حمد و ثنا باد خدا را بسی نیست جلودار قضایش کسی باز که از بذل و عطا داردش یا به از این صنع نکو آردش فرش بگسترده خداوند جود او که زده نقش از این تار و پود گشته حصین از ید علمش جهان از نظرش هیچ نمانده نهان ...
زمردیان، احمد
وصال‌العارفین: شرحی‌بر دعای‌عرفه امام‌حسین علیه السلام: خداشناسی‌از دیدگاه‌قرآن‌و عترت، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی، چاپ 1،، 907 ص، وزیری.
شابک: 9- 725- 430- 964
شرحی است بر دعای عرفه که ضمن آن اصول عقاید، مراتب توحید، توحید ذات، توحید صفات، توحید افعال، نبوت و معاد از دیدگاه امام حسین (ع) تبیین میگردد. در متن کتاب آیات و روایات متعددی با فقرات
ص: 924
دعا تطبیق، و شرح و تفسیر شده است. همچنین بعد از شرح هر بند از دعا اشعاری به طبع رسیده است.
سیدکباری، سیدعلیرضا (1)
(متولد 1344)
سیری در دعای عرفه امام حسین (ع)، قم، زائر، چاپ 2، 1378، 56 ص، رقعی.
شابک: 7- 14- 6401- 964
شجاعی، سیدمهدی (متولد 1339)
شکوای‌سبز (1): دریافتهایی‌از سه‌مناجات ندبه، شعبانیه، عرفه، تهران، کتاب نیستان، چاپ 1،، 128 ص، رقعی.
شابک: 1- 435- 337- 964
چاپ دیگر
تهران، کانون پرورش‌فکری کودکان‌و نوجوانان، چاپ 1،، 88 ص، رقعی.
شابک: 7- 041- 432- 964
فروست: گروه‌سنی‌ه.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (2)
(متولد 1297)
نیایش‌در عرفات، قم، جامعه مدرسین حوزه‌علمیه قم، دفتر انتشارات‌اسلامی، چاپ 1،، 266 ص، رقعی.
1- کباری، سیدعلیرضا
2- آیتالله صافی گلپایگانی؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله
ص: 925
طایران، امن‌اله (متولد 1345)
وحدت، انسان کامل و حلقه وصل، تهران، مدحت، چاپ 1، 1387، 223 ص، رقعی.
شابک: 2- 57- 9230- 964
بررسی جوانب دعای عرفه است. کتاب حاضر از سه بخش کلی وحدت وجود؛ انسان کامل؛ و دعا تشکیل شده است. نگارنده نخست دو مفهوم اصلی عرفان اسلامی یعنی «توحید و موحد» را به شیوه رایج در علوم اسلامی بررسی و آنگاه مقوله دعا را هم از نقطه‌نظر قرآن و هم از دیدگاه معصومین (ع) ارزیابی میکند. آنچه در کتاب حائز اهمیت است، بررسی دعای عرفه حضرت امام حسین (ع) و دعاهای نهج‌البلاغه، شرح و معنی آنها همراه با اشعار مناسب با محتوای دعاهای مذکور، از عرفای بزرگ اسلامی، و بیان ویژگی خاص مفاهیم عرفانی وحدت وجود و انسان کامل در این دو مقوله است. در این نوشتار، بیش از شصت بخش از دعاهای نهج‌البلاغه حضرت علی (ع) و دعای عرفه حضرت امام حسین (ع) که ویژگی خاص مفاهیم عرفانی وحدت وجود و انسان کامل را شامل می‌شده، انتخاب و مورد بررسی و شرح قرار گرفته است.
فاضل، محمدعلی (1)
(1260- 1342 ق)
شرح دعاء عرفه، مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ 2، 1381، 296 ص، وزیری.
شابک: 1- 484- 444- 964
چاپ دیگر
تهران، دارکتب الاسلامیه، چاپ 1، 1379، 548 ص، وزیری.
شابک: 1- 161- 440- 964
1- مشهور به حاجی‌فاضل‌خراسانی.
ص: 926
بررسی جوانب دعای عرفه است. در نوشتار حاضر که به زبان عربی نوشته شده، نخست از موضوعاتی چون: ماهیت و حقیقت دعا، انواع و اقسام دعا، و اجابت دعا سخن به میان آمده، سپس شرحی از دعای عرفه آمده است. از جمله نکاتی که در این شرح به آنها اشاره شده عبارت‌اند از: اصول عقاید اسلامی، معنی حمد، جبر و تفویض، مشیت و اراده خداوند، رضا به قضاء حق، عصیان در برابر کفر، توحید و مراحل کمال. مؤلف در این شرح از آیات قرآن، احادیث و سخنان اندیشمندانی چون غزالی و فخر رازی استفاده کرده است.
فاضلی، قادر (متولد 1341)
عرفان عرفه: ترجمه و شرح و تفسیر موضوعی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد (ع)، تهران، فضیلت علم، چاپ 1، 1386، 328 ص، رقعی.
شابک: 9- 19- 7393- 964- 978
بررسی یکی از اعمال حج، وقوف در عرفات از ظهر تا غروب روز نهم ذی‌الحجة است. در صحرای عرفات دعاها و نیایش‌های خاصی خوانده میشود و در این میان دعای حضرت امام حسین (ع) بسیار معروف است. پس از دعای ایشان نیز دعای عرفه‌ی امام سجاد (ع)، دعایی پربار به شمار میآید. نگارنده در کتاب حاضر ضمن بیان دعای عرفه‌ی این دو بزرگوار با استناد به آیات، احادیث و برخی اشعار به ترجمه و شرح آنها میپردازد. وی در شرح دعاها به موضوع توحید، اسما و صفات الهی، تجلی و ظهور الهی، برهان وجوبی، نعمت واسع الهی، قضا و قدر و نیز نظام احسن و اجمل و اتقن خلقت اشاره میکند.
لسانی، حمید
سلام بر سبزینه با نگاهی به دعای عرفه امام حسین علیه السلام
ص: 927
، قم، مؤسسه انتشاراتی امام عصر، چاپ 1،، 136 ص.
مدرس بستان‌آبادی، محمدباقر (1)
(متولد 1307)
شرح دعای عرفه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 2، 1385، 544 ص، وزیری.
شابک: 1- 161- 440- 964
مطهری‌خواه، ذبیح (متولد 1340)
عرفان‌حسینی‌علیه السلام، همدان، عرفان‌مولا، چاپ 1، 1382، 160 ص، رقعی.
شابک:
x
- 52- 9456- 964
نقوی‌قائنی، محمدتقی (2)
(متولد 1308)
شرح‌دعای‌عرفه امام‌حسین (ع)، تهران، بدر، چاپ 1، 1371، 550 ص، وزیری.
چاپ دیگر
تهران، قاین، چاپ 2، 1382، 560 ص، وزیری.
شابک: 6- 0- 94687- 964
1- مدرس، محمدباقر
2- قاینی، محمدتقی؛ قاینی خراسانی؛ محمدتقی؛ نقوی، محمدتقی
ص: 928
بخش یازدهم کلیات: مرجع‌شناسی
فصل اول: مأخذشناسی
اداره کل ارشاد اسلامی خراسان
کتابشناسی و ادبیات حج: مختصری از اشعار و فهرستی از کتب منتشره درباره حج، مشهد، بی نا، چاپ 1، 1363.
عنوان دیگر: مختصری از اشعار و فهرستی از کتب منتشره درباره حج.
باقریان‌موحد، رضا (متولد 1353)
کتابشناسی زیارت: کتابشناسی زیارت، مزار ...، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 400 ص، رقعی.
شابک: 111- 540- 964- 978
گزارشی توصیفی از مهمترین کتابهایی که در موضوع زیارت به زبان فارسی یا عربی نوشته یا ترجمه شده و در ایران چاپ یا پخش شده است. گردآورنده در بخش اول یکصد کتاب مهم درباره زیارت و مزار و زیارتگاه و موضوعات مرتبط را برگزیده و به صورت توصیفی معرفی کرده است. در بخش دوم با عنوان «کتابشناسی غیر توصیفی زیارت» اطلاعات مأخذشناسی 562 اثر را آورده است. همچنین در بخش سوم با
ص: 929
عنوان «نسخه‌شناسی زیارت» برخی از نسخه‌های خطی درباره زیارت معرفی شده است. آثاری که در این کتابشناسی آمدهاند، حداکثر تا سال 1386 شمسی چاپ شدهاند.
بکائی، محمد حسن
کتابنامه حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1374، 392 ص، وزیری.
فهرست و مشخصات کتابها و نشریاتی که درموضوع حج به زبانهای عربی، فارسی و اردو نگاشته شده، را به ترتیب الفبایی عناوین عرضه کرده است. این آثار حداکثر تا سال 1373 شمسی به چاپ رسیده‌اند. فهرست موضوعی این آثار نیز در پایان کتاب آمده است. عناوین موضوعاتی که در طبقه‌بندی موضوعی آمده عبارت‌اند از: احرامنامه، احکام حج، احکام میقات، بهداشت حاجیان، پیامهای امام خمینی، حجاز مقدس، حج خونین، حجنامه، حرمین شریفین، دعاها و زیارات حج، سفرنامه، طوافنامه، عمره مفرده، قربانی، مدینه‌شناسی، مکه‌شناسی، مناسک حج.
رفاعی، عبدالجبار (1) (متولد 1333)
معجم ماکتب فی الحج والزیاره والمعالم‌المشرفه فی الحجاز، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 376 ص، وزیری.
شابک: 6- 023- 540- 964
فهرستی از آثار فارسی و عربی درباره حج، مکه مکرمه و مدینه منوره و اماکن متبرکه و زیارتی حجاز میباشد. گردآورند اطلاعات بیش از 2200
1- عبدالجبار الرفاعی
ص: 930
کتاب را که شامل اسم کتاب و نام نویسنده و سال و محل نشر میشود را ذکر کرده است.
مرکز تحقیقات حج
آینه آثار: فهرست آثار و معرفی کتابهای منتشر شده حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 223 ص، رقعی.
شابک: 7- 171- 540- 964- 978
عنوان دیگر: فهرست آثار و معرفی کتابهای منتشر شده حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
معرفی آثار منتشر شده توسط مرکز تحقیقات حج و به کمک نشر مشعر است. این تولیدات درباره حج و ابعاد گوناگون فقهی، تاریخی، عرفانی، سیاسی و اجتماعی آن و نیز درباره عتبات عالیات است. به همراه اطلاعات مأخذشناسی کتاب، معرفی کوتاهی از آن کتاب نیز آمده است. کتاب در یازده فصل تدوین شده است که عبارت‌اند از: قرآن و تفسیر؛ آداب، اخلاق، اسرار و معارف حج؛ احکام و مناسک؛ اعتقادات؛ آثار تاریخی؛ ادعیه و زیارات؛ سفرنامه‌ها و خاطرات؛ حج در آینه شعر و ادب؛ نشریات امور اجرایی حج؛ آثار تفرقه؛ کتب و نشریات به زبانهای خارجی.
ص: 931
فصل دوم: دانشنامه و فرهنگنامه
آخوندی، محمد (1)
(متولد 1323) (به کوشش)
سالنامه حج، تهران، جوان امروز، چاپ 1،، 150 ص.
شابک: 8- 20- 7258- 964
معرفی مکه و اماکن زیارتی و تاریخی آن، مدینه و اماکن آن، مناطق مختلف و تقسیمات کشوری و جغرافیایی کشور عربستان، نیز معرفی هر یک از اعمال و مناسک حج و رخدادهای مهم در سال 1385 است.
اسلامی، محسن (به کوشش)
هزار واژه پرکاربرد زبان انگلیسی در کنگره عظیم حج، قم، فقاهت، چاپ 3، 1387، 48 ص، پالتویی.
شابک: 6- 41- 7911- 964
واژه‌نامه‌ای از لغات متداول در حج و ترجمه فارسی آنها است. این کتاب برای دانشجویان اعزامی به سفر حج تهیه شده است. گردآورنده به توضیح هزار واژه پرکاربرد زبان انگلیسی در صحنه حج اقدام نموده است. مؤلف این کتاب با پرداختن به واژگان و کلمات مهم و پرکاربرد فرهنگی،
1- منتظر، محمد
ص: 932
اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و عمومی سعی نموده است یک بانک مختصر کلمات و واژگان را در اختیار دانشجویان قرار دهد که در اثنای گفتگوی خویش از آن استفاده کنند این کلمات به صورت الفبایی تنظیم شده است و خوانند میتواند به آسانی کلمه مورد نظر خویش را جستجو کند.
افتخاری، محمد (به کوشش)
گزیده‌ای‌از مسائل‌و فرهنگنامه‌حج‌شامل: لغات‌و اصطلاحات‌حج، بی‌جا، محمد افتخاری، چاپ 1،، 88 ص، رقعی.
شابک: 964
حریری، محمد یوسف (متولد 1325) (به کوشش)
فرهنگ اصطلاحات حج، قم، دارالحدیث، جاپ 1، 1384، 218 ص، وزیری.
شابک: 3- 036- 493- 964
این کتاب به منظور ارائه اطّلاعات عمومی مختصری درباره حج و واژه‌ها، آداب، امکنه و گاهی احکام مربوط به این فریضه مدوّن شده است.
حسینی‌نیشابوری، مصطفی (متولد 1354)
شوق حرم: مجموعهای از پرسش و پاسخ‌های تاریخی، کلامی، فقهی و ... سفر به مکه و مدینه، تهران، دانش هوشیار، چاپ 1،، 267 ص.
شابک:
x
- 14- 8272- 964- 978
ص: 933
مجموعه پرسشها و پاسخ‌ها درباره ابعاد تاریخی، کلامی، فقهی و دیگر زمینه‌های حج است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات
اطلس اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 42 ص، خشتی.
معرفی اماکن مکه و مدینه با تصاویر، نمودار و نقشه‌های قدیمی و جدید است. مؤلف تصاویر و نقشه‌های شهر مکه و مدینه، مسجد الحرام و مسجد النبی، کعبه معظمه و دیگر اماکن و مناطق را همراه با توضیحات در چند فصل تنظیم کرده است. حتی نقشه‌های مراحل توسعه را آورده تا مراحل تحولات مشخص باشد.
رضایی‌ها، یوسف
از میقات‌تا میعاد: دائره‌المعارف حج، قم، مؤسسه انتشارات امید، چاپ 1،، 965 ص، وزیری.
عنوان دیگر: دائره المعارف‌حج.
معرفی هر یک از موضوعات وایسته به حج است. این کتاب، دائره‌المعارفی درباره موضوعات مرتبط با حج است.
سرو دلیر، عظیم (متولد 1334) (به کوشش)
واژه‌نامه زیارت و حرم مطهر امام رضا (ع) (فارسی- انگلیسی)، مشهد، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، چاپ 1، 1383، 48 ص، رقعی.
شابک: 1- 761- 444- 964
مجموع واژگان در حوزهی حج و زیارت است. از آنجا که عده زیادی از زائران غیر ایرانی بارگاه امام هشتم (ع) به زبان انگلیسی صحبت میکنند،
ص: 934
با استفاده از این واژه‌نامه، خادمان حرم شریف، می‌توانند با سهولت بیشتری زائران غیر ایرانی را راهنمایی کنند. همچنین زائران غیر ایرانی به آسانی می‌توانند به اماکن مورد نظر خود دست یابند.
مکی، محمد ابراهیم بن شوقی
اطلس مدینه منوّره، ترجمه پرویز اذکایی، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 46 ص، رحلی.
معرفی اماکن و مناطق جغرافیایی شهر مدینه است. مؤلّف در این اطلس، عناوین زیر را با شرحی کوتاه، همراه با نقشه‌هایش آورده است: مکان‌شناسی، آب و هوا، خاک‌شناسی، زمین شهری، وضع طبیعی، زمین‌شناسی، املاک وقفی، کوی‌های مدینه، مدینه و مناطق آن، رشد جمعیت، نمودار جمعیت، تراکم جمعیت، رشد عمرانی مدینه منوّره، توسعه مدنی مدینه منوره، بازارها، مکانهای بارز اسلامی در مدینه، صنعت‌ها و پیشه‌ها و رشد منطقه مرکزی.
ملتجی، مهدی
فرهنگ دانستنیهای پیش‌از سفر به‌خانه‌خدا، تهران، اشرفی، چاپ 1،، 327 ص.
مجموعه اطلاعاتی درباره برخی مسائل مورد نیاز پیش از سفر به خانه خدا است. نیز توضیحاتی درباره برخی از اماکن و مشاهد مشرفه مکه و مدینه، نیز مشاعر و آداب آنها میدهد.
ملکوتی‌فر، ولی‌الله (متولد 1341)
قاموس‌حج: فرهنگ لغات‌و اصطلاحات‌و اماکن‌حج، با همکاری حسن طیبی، سبزوار، ابن‌یمین، چاپ 1،، 135 ص.
عنوان دیگر: فرهنگ‌لغات‌و اصطلاحات‌و اماکن‌حج.
ص: 935
مهریزی، م. (1)
فرهنگنامه‌ی حج و عمره و اماکن مربوطه، قم، در راه حق، مؤسسه خیریه تعلیقاتی و تحقیقاتی علمی و دینی اصول دین، چاپ 1،، 464 ص، رقعی.
فروست: در راه حق؛ کتاب شماره.
مجموعهای از مباحث و موضوعات مرتبط به حج و مناسک حج و مناطق زیارتی است. از جمله مباحث مورد بررسی عبارت‌اند از: کلیاتی درباره حج و عمره، تصاویری از اماکن و مشاهد مقدس مکه و مدینه، فضیلت حج و عمره، فلسفه و چرائی حج، مقدمات سفر حج و مناسک حج.
میقانی‌شاهرودی، رضا (متولد 1335)
دیار یار، یا، پژوهشی فراگرد فرهنگ حج، قم، دفتر انتشارات انصاری، چاپ 1، 1387، 404 ص، وزیری.
شابک: 0- 38- 6925- 964- 978
عنوان دیگر: پژوهشی‌فراگرد فرهنگ‌حج.
فرهنگ اصطلاحات مربوط به مناسک حج و مسائل مربوط به آن است. در این نوشتار اسرار و معارف والای حج، اماکن تاریخی، شناخت مواقف و مشاعر حج، مناسک و تعالیم حج، زیارت و آداب آن، شناخت مشاهد شریفه مکه و مدینه، به صورت فرهنگنامه الفبایی ارایه گردیده و برای هر موضوع مدخلی در نظر گرفته شده تا دستیابی به مطالب موردنیاز روحانیون کاروانها و زائران و مشتاقان این سفر معنوی و عبادی آسان باشد. نویسنده برای توضیح الفاظ، اصطلاحات و مداخل مختلف مربوط به حج از آیات و روایات کمک گرفته و شواهد تاریخی و جغرافیایی مربوط به آنها را نیز بررسی نموده است.
1- صدر طباطبایی، م.
ص: 936
نعمتی، محمدرضا
قاموس الحرمین الشریفین، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1418 ق، 291 ص، رقعی.
شابک: 4- 17- 6293- 964
شرح و توضیح اعمال و مناسک و اماکن واقع در مدینه و مکه است. هدف نویسنده عرضه‌ی برخی اطلاعات درباره سفر حج است. اصطلاحات و اسامی به ترتیب الفبا نوشته شده و درباره هر یک توضیح مختصری داده شده است. در پایان کتاب فهرست آیات، روایات، منابع و موضوعات کتاب نیز آمده است.
ص: 937
فصل سوم: مجموعه‌ها
آخوندی، محمد (1)
(متولد 1323)
خاطرات‌حج‌از زبان پابرهنگان میقات، تهران، جوان‌امروز، چاپ 1،، 256 ص، وزیری.
شابک: 7- 12- 7257- 964
مجموعهای از خاطرات تنی چند از زائران خانه خدا است. این افراد دیدگاهها و دیدنی‌ها و شنیدنی‌های خود را گزارش کردهاند. آنها علاوه بر خانه خدا اماکن مهم دینی و تاریخی را هم زیارت و گزارش کردهاند. در لابه‌لای مطالب کتاب، تصاویری از مساجد و زیارتگاههای عربستان آمده است.
خانه دوست، تهران، جوانان امروز، چاپ 2، 1379، 127 ص، جیبی
فروست: از خانه تا صاحبخانه، 9
مجموعهای منتخب از اشعار فارسی درباره فضیلت و اسرار و رموز حج و زیارت است.
1- منتظر، محمد
ص: 938
جشنواره فرهنگی هنری امام رضا (ع) (به کوشش)
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، تهران، شهرداری تهران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، چاپ 1، 1387، 336 ص، وزیری.
شابک: 7- 61- 8551- 964- 978
عنوان دیگر: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه‌نویسی رضوی.
مجموعهای از نجواها و خاطرات زیارتی دختران و پسران و جوانان و عاشقان حرم حضرت رضا (ع) است. نویسندگان در قالب عباراتی توصیفی به شرح زیارت خویش و نجوا و مناجات در حرم رضوی پرداخته و نحوه دستیابی به حاجت‌ها و توضیح کرامات رضوی را با قلمی روان و عاشقانه روایت کردهاند. این نوشته‌ها به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه‌نویسی رضوی تدوین شده است.
جعفریان، رسول (متولد 1343)
به سوی ام القری: سفرنامه حج سال 1373 ش، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1373، 343 ص، وزیری.
خاطرات و بعضی از مطالب تاریخی، جغرافیایی و سیاسی مؤلّف از حج سال 1373 شمسی است. مؤلف قبل از بیان خاطرات خود، در مقدمه‌ای، گزارشی از سفرنامه‌های فارسی حج داده و اطلاعات مأخذشناسی شماری از آنها را داده است. کتاب دارای سه ضمیمه هست. سفرنامه حج میرزا علی اصفهانی (1331 ق.) و سفرنامه حج محمد ولی میرزای قاجار (1260 ق.) و «الوجیزه فی تعریف المدینه» از میرزا محمد مهندس (1294 ق.) توسط مؤلف تصحیح و ضمیمه کتاب شده است.
مقالات تاریخی: 1- تیر اجل در صدمات راه جبل 2- سفرنامه مکه، شام، مصر و
ص: 939
عراق 3- شناخت‌نامه ...، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1381، جلد نهم، 376 ص، وزیری.
شابک: 0- 31- 7528- 964
مجموعه چند مقاله و سفرنامه درباره حج است. در نهمین جلد از مجموعهی دوازده جلدی مقالات تاریخی، هفت مقاله تحقیقی و تصحیح چند رساله به چاپ رسیده که عبارت‌اند از: 1- تیراجل در صدمات راه جیل (گزارش دشواریهای سفر حج از راه جیل)، تالیف سال 1299 ه. ق؛ 2- سفرنامه مکه، شام، مصر و عراق (سال 1340 ه. ق)، تالیف سیدفخرالدین جزائری؛ 3- شناخت نامه آثار فارسی درباره حرمین شریفین؛ 4- بدعت کشف حجاب در ایران؛ 5- حجاب و ضد حجاب در شعر فارسی معاصر؛ 6- کتابشناسی حجاب؛ 7- مشهد در یک نگاه.
جمعی‌از دانشجویان
سرزمین‌نور: خاطرات دانشجویان‌از سفر حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت‌و وزارت علوم، تحقیقات‌و فناوری، ستاد دانشجویی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 204 ص، رقعی.
شابک: 7- 08- 7635- 964
مجموعهی خاطرات و توصیف جمعی از دانشجویان دانشگاه کاشان است که در قالب طرح عمره دانشجویی به سرزمین حجاز اعزام شدهاند. اکثر نوشته‌ها جنبه ادبی دارد و به صورت سفرنامه یا مقاله یا شعر نگاشته شده است. برخی از گفتارهای این کتاب عبارت‌اند از: از دانشگاه تا کعبه، نوشته بهزاد قربانی؛ بودها و نبودها، نوشته فریدون یگانه؛ هجرت از خود به خدا، نوشته مرجان صمیمت؛ می محبت از باده ساقی، نوشته مقداد نمکی؛ در اسرار حج، نوشته مگان سککی.
ص: 940
جمعی از نویسندگان
ره‌توشه حج، ویرایشِ علی ورسه‌ای، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1378، 3 جلد، وزیری.
شابک:
x
- 59- 6293- 964
مجموعهای سه جلدی از مقالات محققین و پژوهشگران عرصه حج و زیارت است. در این مجموعه مقاله، ابعاد گوناگون فردی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حج و زیارت تبیین شده است. عناوین برخی از مقالات این مجموعه عبارت‌اند از: اهمیت سفر حج، فلسفه و اهداف حج، آداب حج، حج ابراهیمی، آثار و فواید سفر، توبه، آثار توبه، احکام فقهی- اجرایی حج، فلسفه و نقش زیارت، آشنایی با مذاهب عمده جهان، جغرافیای جزیره العرب، رفتار صحیح اسلامی در حج، آشنایی با بقیع، تاریخ حرم ائمه (ع)، احد و اماکن و آثار تاریخی آن، فلسفه‌ی اشک، حج و رهبری (غدیر)، ویژگیهای حرم، ویژگیهای کنگره‌ی حج، حج و برائت از مشرکان، جدال در حج، قبرستان ابوطالب، طواف و اهمیت آن در اسلام، حجر اسماعیل، حج و فرصت‌های معنوی آن.
سفر عشق: خاطرات دانشجویی از سفر عمره، قم، با همکاری ستاد عمره دانشجویی، نشر مشعر، چاپ 1، 1380، 115 ص، پالتویی.
شابک: 8- 94- 6293- 964
مجموعه خاطرات تنی چند از دانشجویان از سفر عمره است. ستاد حج دانشجویی در صدد است دانشجویان بیشترین بهره و استفاده را از سفر معنوی حج ببرند. در این راستا یکی از اقدامات این ستاد، خاطره‌نگاری و سفرنامه‌نویسی توسط خود دانشجویان است. با این شیوه، تأثیرات حج در آنها ماندگارتر و سازنده‌تر میشود.
ره‌توشه عتبات عالیات، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1385، 503 ص، وزیری.
شابک: 8- 50- 7635- 964
ص: 941
این کتاب، مجموعه مقالاتی با موضوع زیارت و احکام و آداب آن و آشنایی با زیارتگاههای اسلامی است. این اثر با همکاری پانزده تن از فضلای حوزه علمیه قم تدوین شده تا روحانیون کاروانهای زیارتی و عموم زائران را در شناخت سرزمین عراق، کربلای معلی، نجف اشرف، کاظمین، سامرا، مراقد و آستان‌های مقدس امامزادگان و عارفان و عالمان بزرگ و مجاهدان تاریخ اسلام یاری دهد. پس از صفحات آغازین کتاب که به عناوین «زیارت، تجدید عهد با خط امامت»، «احکام فقهی سفر زیارتی عتبات» و «سیری در تاریخ و جغرافیای عراق» پرداخته شده، ادامه کتاب در شش فصل سامان یافته است: 1- نجف اشرف 2- کوفه 3- کربلا 4- کاظمین 5- سامراء 6- مدائن.
در زیرفصل‌های کتاب به شرح حال شش تن از ائمه معصومین به خاک سپرده شده در آن اماکن متبرکه پرداخته شده و درباره دیگر خفتگان در آن دیار مقدس از امامزادگان و عالمان بزرگ نیز این شیوه اعمال شده و به مختصری از شرح احوال آنان اشاره شده است.
مجموعه مقالات هم‌اندیشی زیارت، به کوشش عباسعلی زارعی سبزواری، به سفارش معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 2 جلد، 1160 ص، وزیری.
شابک: 2- 121- 540- 964- 978
مجموعه مقالات در دو جلد که در همایش «هم‌اندیشی زیارت» (تهران، 1386) عرضه شده است. این مجموعه به همت معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری و با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه و دفتر امور حج و زیارت سازمان صدا و سیما با انگیزه اشاعه فرهنگ زیارت برگزار شد. در این مجموعه 49 مقاله برگزیده که در شش عنوان کلی سامان یافته آمده است: این عناوین عبارت‌اند از: کلیات، مبانی فکری و اعتقادی زیارت، نقد و بررسی شبهات زیارت، آداب زیارت، آثار و فواید زیارت، زیارت در فرهنگ و ادب فارسی.
ص: 942
حسینی‌نژاد، سیدحسین (متولد 1337) (به کوشش)
خانه‌ی دوست‌به روایت حج‌گزاران، تهران، لوح‌زرین، چاپ 1،، 344 ص، رقعی.
شابک: 7- 33- 205- 964
مجموعه مقالات گزیده از برخی نویسندگان درباره حج و موضوعات مرتبط با آن است. گردآورنده تلاش کرده که درباره هریک از ارکان و اماکن مطلبی را انتخاب و در مجموعه بیاورد. وی مطالب را در ده بخش تقسیم کرده است. بخش اول که عمده مطالب را به خود اختصاص داده درباره فلسفه و روح حج است. عناوین بخشهای دیگر عیارت‌اند از: مدینه، بقیع، مکه، کعبه، سعی، عرفات، مشعر، منی، ره‌آورد. در این مجموعه، توصیفات حدود 50 نفر از حج‌گزاران آمده است.
دانشجویان کاروان کوثر
روایت دعوت: واگویه‌های نخبگان و دانشجویان کاروان کوثر (عمره دانشجویی)، تهران، مهر و ماه نو، چاپ 1،، 44 ص، پالتویی.
شابک: 7- 95- 2532- 964- 978
خاطرات دانشجویان یکی از کاروانهای عمره دانشجویی است، که در سال 1388 به سفر عمره مشرف شدهاند. این کاروان، جمعی از دانشجویان خواهر دانشگاه‌های تهران و شهرستانها و همچنین تعدادی از نخبگان و برگزیدگان المپیادهای کشوری و بین‌المللی بودند.
ص: 943
دانشگاه‌آزاد اسلامی، واحد جنوب تهران
شمیم‌حج، به کوشش جامعه اسلامی دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه آزاد اسلامی‌تهران واحد جنوب، تهران، زعیم، چاپ 1، 1421 ق/ 1379، 144 ص، پالتویی.
شابک: 5- 6- 9106- 964
مجموعه خاطرات برخی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی است که به سفر عمره مشرف شدهاند.
رحمانی تیرکلائی، حسین (متولد 1355)
راهنمای‌کامل حج‌زیارت، کاشمر، عالم‌افروز، چاپ 1،، 366 ص.
شابک: 0- 48- 7758- 964
اصطلاح‌نامه‌ای از واژگان مهم و تعابیر فقهی، تاریخی و اجتماعی است که در حج استفاده میشود. نویسنده به منظور تهیه و تدوین راهنمایی برای حجاج این اثر را ساخته است.
رضوی، هاشم (متولد 1338)
طواف‌در باران: مجموعهی خاطرات سفرهای متعدد حج‌بعد از پیروزی انقلاب‌اسلامی ایران، مشهد، کاتبان، چاپ 1،، 309 ص.
شابک: 8- 8- 91828- 964
عنوان دیگر: مجموعهی خاطرات سفرهای متعدد حج‌بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران.
ص: 944
مجموعه خاطرات افراد مختلف است که از سال 1358 تا 1375 به حج مشرف شدهاند. این افراد، هر کدام از منظر و دیدگاهی به حج و مسائل مکه و مدینه پرداخته‌اند. از اینرو مجموعهای کامل از بررسی‌های متنوع پدید آمده است.
رزمجو، حسین (متولد 1311)
حج: آئینه‌ای‌از رستاخیز: شامل‌مجموعه مقالات‌و اشعاری درباره‌حج‌و ...، نوشته‌و سروده‌حسین رزمجو، مشهد، سخن‌توس، چاپ 1،، 214 ص، رقعی.
شابک: 8- 5- 95720- 964
بررسی مسائل و ابعاد حج در قالب شعر است. به ویژه آیات قرآنی و احادیث مرتبط را به شعر درآورده است.
سازمان دانش‌آموزی استان گیلان
طواف عشق: مجموعه خاطرات دانش‌آموزان از سفر مکه معظمه و مدینه منوره تابستان 1385، گیلان، سازمان دانش‌آموزی، بی‌تا، 48 ص، وزیری.
مجموعهای از خاطرات دانش‌آموزان گیلانی است، که در سال 1385 در قالب عمره دانش‌آموزی به سفر عمره مشرف شدهاند. البته کل متن هر دانش‌آموز نیامده بلکه مطالب تکراری حذف و متون تهذیب و ویرایش شدهاند. این مجموعه گویای گرایش‌ها و افکار دانش‌آموزانی است که در اوائل سالهای جوانی حج مشرف شدهاند و احساسات خود را در این نوشته‌ها بیان کردهاند.
ص: 945
سمنانیان، سعید و منفرد، الهه (به کوشش)
گلچین‌شعر حج، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 337 ص، وزیری.
شابک: 0- 06- 7635- 964
مجموعه منتخب اشعاری از شاعران قدیم و جدید درباره کعبه و مراسم حج است. هر قطعه، همراه با مختصری از شرح حال شاعر آمده است. ناصرخسرو، الهی قمشه‌ای، مولوی، جامی، حلاج، سعدی، سنایی غزنوی، فرخی سیستانی، خوشدل تهرانی، فیاض لاهیجی، پروین اعتصامی، امام خمینی، از جمله شاعرانی هستند که گلچینی از اشعار آنها در این کتاب آمده است.
شاهرخی، محمود (1) (متولد 1306)
جمعه‌خونین‌مکه‌به روایت شاعران‌امروز، به کوشش محمود شاهرخی (جذبه) و عباس مشفق کاشانی، تهران، سروش، چاپ 1،، 425 ص.
شجاعی، محمد (متولد 1343) (به کوشش)
حج در آیینه شعر فارسی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، قم، نشر مشعر، بی‌تا، چاپ 1، 384 ص، وزیری.
شابک: 7- 10- 6293- 964
مجموعه اشعار پارسی از قرن سوم تا قرن دهم درباره ابعاد حج است. به صورت موضوعی تنظیم شده و عناوین برخی موضوعات اینچنین است:
1- متخلص به جذبه
ص: 946
حج و نخستین شاعران، کعبه و وابسته‌های آن، حج و رویدادهای تاریخی، حج و سیاست، حج در آینه عرفان، اعمال و مناسک حج. گردآورنده، از زوایای گوناگون و تازه، به منظره زیبا و تماشایی حج نگریسته و از مناظر دلشگا و دل‌انگیز آن بهره‌مند گشته است. در متن و پاورقی‌ها به عنوان مثال، به بُعد تاریخی حج نظر افکنده و هم به جغرافیای آن نگاه انداخته و نیز یک دوره آداب و اسرار حج را بررسی و تحقیق کرده و به نکات نگفته و نهفته بسیاری رسیده است.
شبنم احساس، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 448 ص، وزیری.
شابک: 8- 95- 7635- 964
مجموعهای از اشعار شعرای گذشته و معاصر با سبک و قالب وزین و روان درباره موضوعات حج است. شعرها درباره موضوع‌هایی مثل مدینه منوره، گوهرهای ششگانه آن، اماکن مذهبی مهم مدینه است و به ترتیب قرنهایی که شاعران در آن زندگی می‌کرده‌اند، است. در مجموع اثری خواندنی و قابل استفاده در دسترس عموم قرار داده است.
شکوئی، عبد الجبار بن زین العابدین (1)
مصباح الحرمین، تصحیح سیدجواد طباطبایی، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 495 ص، وزیری.
شابک: 6- 82- 7635- 964
مجموعهای فقهی و اخلاقی در باب زیارتگاههای مکه و مدینه و آداب و اعمال حج است. کتاب بر مبنای روایات و متون فقهی در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول درباره مکه و زیارتگاهها و عبادت‌های مخصوص
1- پیشنماززاده شکوئی، عبد الجبار بن زین العابدین
ص: 947
به آن شهر است. بخش دوم درباره مدینه و زیارتگاههای آن و مختصری از اماکن زیارتی شام و فلسطین و بخش سوم تطبیقی است بین مکه و اعمال حج با امام حسین و وقایع عاشورا که نویسنده با استناد به احادیث به تشریح خصوصیات قیام امام حسین و صفات یارانش پرداخته است. این کتاب در نیمه اول قرن چهاردهم هجری تألیف شده است.
صادقی، میترا (متولد 1352)
روایت مشرقی: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی، زیرنظرِ: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، قم، معارف، چاپ 1، 1386، 152 ص، رقعی.
شابک: 9- 072- 531- 964- 978
عنوان دیگر: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی.
چاپ دیگر
تهران، فراندیش، چاپ 1،، 182 ص.
شابک: 0- 388398- 964
مجموعه خاطرات تربیتی و معنوی مدیران، معاونان و روحانیان کاروانهای عمره دانشجویی است که در آن تأثیر و نقش معنوی حج در تحول روحی دانشجویان منعکس شده است. از روحیه دانشجویان، نمازها و عبادت‌های آنها و از نگرش‌های متفاوتی که درباره مسائل مذهبی داشته‌اند گزارش‌های کوتاهی صورت گرفته است. سفر حج و عمره به دلیل عظمت آن در دیدگاه مسلمانان معمولا موجب تحول روحی و تغییرات درونی افراد میشود.
ص: 948
صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ایران. دفتر ارتباط با شنوندگان
بازتاب جمعه خونین‌مکه‌در نامه‌های شیفتگان انقلاب‌اسلامی، به‌کوشش‌دفتر ارتباط با شنوندگان‌واحد برون‌مرزی‌صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران، سروش (انتشارات‌صدا و سیما)، چاپ 1،، 72 ص، رقعی.
مجموعه‌سازی از نامه‌های رسیده به صدا و سیما درباره حج خونین سال 1366 است. این مجموعه در واقع انعکاس دهنده نظریات و دیدگاههای مردم جهان در این موضوع است. البته معلوم نیست آیا تمامی نامه‌ها و همه متن نامه‌ها را آورده‌اند یا تقطیع کردهاند.
ضرابی، محمد حسن (متولد 1340)
دیدار با امام زمان (عج) در مکه و مدینه، مشهد، هاتف، چاپ 1، 1375، 224 ص، رقعی.
چاپ دیگر
مشهد، ارش، چاپ 1، 1382، 223 ص، رقعی.
شابک: 2- 06- 5922- 964
گزارش از حالات معنوی و شرح حال کسانی است که در ایام حج به ملاقات با امام زمان موفق شدهاند. نویسنده، با هدف امیدوار نمودن زائران خانه خدا به امکان دیدار با امام زمان و با بهره‌گیری از کتابهای روایی معتبر، به شرح حال اشخاصی میپردازد که در سفر مکه به دیدار امام زمان نائل شدند؛ از قبیل: سیدرشتی، امیر اسحاق استرآبادی، شیخ علی محمد کرکی، میرزا محمد استرآبادی، آیتالله لنگرودی، علی بن مهزیار، حاج محمد علی فشندی تهرانی، حاج عباس کاریزنوئی، محمد باقر ملبوبی، عیسی بن مهدی جوهری و یوسف بن احمد جعفری.
طباطبایی، سیدجواد (متولد 1349) (به کوشش)
معرفی کتاب ارزشمند مصباح الحرمین اثر مولی عبد الجبار بن زین العابدین
ص: 949
الشکوئی از علمای نیمه اول قرن چهاردهم هجری، مشهد، سیدجواد طباطبایی، چاپ 1، 1426 ق، 26 ص.
توصیف و معرفی کتاب مصباح المؤمنین نوشته عبدالجبار شکوئی است. این کتاب مجموعهای فقهی و اخلاقی درباره زیارتگاههای مکه و مدینه و آداب و اعمال حج است. کتاب بر مبنای روایات و متون فقهی در سه بخش تنظیم شده است.
عابدی، عین‌الله (1) (متولد 1348)
زمزمه‌های عارفانه: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، تدوین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت فرهنگی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1، 1383، 170 ص.
عنوان دیگر: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382.
مجموعهای از نوشته‌های کوتاه و متوسطی است که توسط دانشجویان نوشته شده و بیانگر احساسات و خاطرات آنها در جریان سفر حج است. البته همه متن نوشته‌های آنها نیامده بلکه گزیده‌ای از سفرنامه‌های دانشجویان در سفر به مکه و مدینه است.
عطار، قیس
ارب المقابر قرآناً و نثراً و شعراً، قم، لسان الصدیق، چاپ 1، 1427 ق، 461 ص، وزیری.
شابک: 9- 74- 8166- 964
مجموعه متون ادبی، نثر، شعر و قطعات ادبی در فرهنگ و میراث
1- عبادی، عین‌الله
ص: 950
گذشته اسلامی درباره زیارت و قبور و عظمت مقابر است.
نویسنده نخست ادبیات مقابر را به صورت تاریخی از نخستین روزگار تا عصر عباسیان مطالعه و با نقل قطعاتی از آنها مشخصات فکری و ادبی اینگونه متون را ذکر کرده است. قبر پیامبر (ص)، قبر حضرت زهرا (س)، امام علی (ع)، امام حسین (ع) و حضرت زینب (ع) از جمله قبور متبرکه‌ای هستند که همواره مورد اعتنای عالمان و شاعران اسلامی بوده‌اند. در بخش نهایی گزیده‌ای از احکام قبور از دیدگاه شیعه و اهل‌سنّت نقل شده است.
علیپور، منوچهر (متولد 1343)
حج‌خونین: عروج ملکوتی، شیراز، انتشارات تخت‌جمشید، چاپ 1،، 52 ص.
شابک: 6- 38- 6794- 964
مجموعه‌سازی از داستانهای کوتاه فارسی است که درباره حج سال 1366 نوشته‌اند. این داستان‌ها هرچند از تخیل نویسندگان بهره گرفته و خیال در آنها وجود دارد ولی گویای بسیاری از واقعیتها و انعکاس‌دهنده نظریات مردم درباره این حادثه مهم تاریخی است.
کارگر، رحیم (متولد 1349) (به کوشش)
فرصت پرواز: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو، گردآوری رحیم کارگر، تدوین ستاد عمره دانشجویی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 72 ص، پالتویی.
شابک: 4- 259- 531- 964- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو
مجموعه خاطرات دانشجویان عمره‌گزار از این سفر معنوی است.
ص: 951
شوق دیدار: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو، تدوین ستاد عمره دانشجویی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 96 ص، پالتویی.
شابک: 0- 260- 531- 964- 978
عنوان دیگر: دلنوشتهها و شوق‌نامه‌های عمره‌گزاران دانشجو
مجموعه خاطرات دانشجویان عمره‌گزار از این سفر معنوی است.
کاشفی‌خوانساری، سیدعلی (متولد 1350)
حج‌نامه‌ها: مجموعه زبان‌مادری، سرپرست طرح‌علی کاشفی خوانساری، قم، کتاب‌طه، چاپ 1،، 180 ص. خشتی.
شابک: 9- 59- 7019- 964
فروست: هنر و ادبیات؛
مجموعه متون منظوم و اشعار درباره حج و زیارت است. شمارگان سیزدهم از مجموعه کتابهای زبان مادری، شامل گزیده‌های کوتاهی است از 30 حجنامه (12 حجنامه از ایران قدیم، 2 نمونه از دوره‌ی قاجار، 7 نمونه از دوره‌ی پهلوی و 9 نمونه از دوره‌ی معاصر) که در قالب نظم و نثر نگاشته شدهاند. در آغاز کتاب نیز از آداب حج و پیشینه‌ی آن، همچنین ماجرای حج‌نامه‌های فارسی سخن رفته است.
کنگره جهانی بررسی قداست‌و امنیت‌حرم. دبیرخانه
قداسه‌الحرم وامنه: مقالات حول‌الحج‌و الحرمین الشریفین، الامانه الدائمه‌للمؤتمر
ص: 952
العالمی لبحث‌قداسه‌الحرم‌و امنه، تهران، منشورات‌الحج، ق/.
عنوان دیگر: مقالات‌حول‌الحج‌و الحرمین‌الشریفین.
مجموعه مقاله‌ها و خطابه‌ها درباره حرم الهی در مکه، قداست حرم نبوی و بیت‌الله الحرام و موضوعات مشابه است که به کنگره جهانی قداست حرم و امنیت آن عرضه شده است.
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج
زمزم‌یاد: مجموعه‌اشعار مسابقه‌بزرگ‌شعر حج، تهیه‌و تنظیم‌مرکز تحقیقات‌حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1384، 204 ص، وزیری.
شابک: 4- 83- 7635- 964
مجموعه اشعار واصله به دبیرخانه «مسابقه بزرگ و سراسری شعر حج» است که در سال 1382 از سوی معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظّم رهبری در تهران برگزار شد. این اشعار در موضوعات مرتبط با مدینه منوره و مکه معظمه و سفر حج است
میردامادی، حسن (به کوشش)
جنایت‌وهابیت، تهران، حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، چاپ 1، 1369، 691 ص، وزیری.
مجموعهای از خاطرات شاهدان عینی واقعه کشتار حجاج و زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است. از نگاه این کتاب، تفکرات وهابی و انحرافات موجود در عقاید طرفداران وهابیت، علت اصلی این حادثه است.
ص: 953
نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاهها
نسیم‌حرم، تالیف گروه‌مؤلفان، تهیه‌و تنظیم‌نهاد نمایندگی‌مقام معظم‌رهبری‌در دانشگاهها؛ ستاد عمره دانشجویی، تهران، فقه، 1382، 128 ص.
شابک: 2- 04- 8220- 964
این مجموعه، خاطرات سفر عمره تنی چند از دانشجویان است.
وزارت ارشاد اسلامی، اداره‌کل انتشارات‌و تبلیغات
کتاب حج: مجموعه مقالات، به کوشش جمعی از صاحبنظران، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ 1،، 294 ص، وزیری.
مجموعه مقالات ارائه شده به سمیناری درباره حج است. این همایش توسط المعهد الاسلامی از پایگاه‌های مطبوعاتی فرهنگی در انگلستان برگزار شد. این سمینار در فاصله 13- 17 مرداد ماه 1361 شمسی برگزار شد. نویسندگانی که مقالات آنها در این مجموعه آمده عبارت‌اند از: عبدالله جوادی آملی، سیدجمال‌الدین دین‌پرور، سیدمحمد ضیاءآبادی، محمدعلی مقدم، محمد واعظزاده خراسانی، کاظم مدیر شانه‌چی، رضا داوری و غلامعلی حداد عادل.
وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری. ستاد عمره دانشجویی
سفر عشق: خاطرات دانشجویان‌از عمره‌مفرده، تهران، نشر مشعر؛ ستاد عمره دانشجویی، چاپ 1،، 115 ص، پالتویی.
شابک: 8- 94- 6293- 964
ص: 954
مجموعه خاطراتی از سفر حج عمره دانشجویان است. عناوین برخی خاطرات بدین قرار است: «لحظه‌های بارانی» نوشته معصومه حکمت؛ «قبله در مسجد الحرام» نوشته سمیه رضایی؛ «شیعه‌ای از مدینه» نوشته یاسر جمالی؛ «توفیق الهی» نوشته محمد تولایی؛ «تولدی دوباره» نوشته سعیده دهقان؛ «محضر دوست» نوشته سمیه رضایی و «آخرین نگاه» نوشته ابوالفضل شمس‌الدینی.
این خاطرات گویای احساسات جوانان شیعه در سفر معنوی حج و تأثیرپذیری آنان از این فرصت است.
وهومن، هارون (متولد 1345)
کربلا رفته‌ها: کربلا از دید سیاحان و جهانگردان، تهران، گوهر منظوم، چاپ 1،، 670 ص، وزیری.
شابک: 6- 60- 5595- 964
این کتاب مشتمل بر خاطرات اشخاصی است که به کربلا سفر کرده و اوضاع تاریخی، جغرافیایی، سیاسی این شهر را به تصویر کشیده‌اند. راویان خاطرات دارای ملیت‌های گوناگون هستند.
هاشمی نوربخش، حسن (متولد 1349)
راهنمای حج و عتبات: ده کتاب در یک کتاب، قم، حسنین (ع)، چاپ 1، 1385، 448 ص، وزیری.
شابک: 4- 59- 8262- 964
مجموعهای از ده عنوان کتاب است که به منظور راهنمایی زائران تألیف شدهاند. این مجموعه به آداب و اعمال زیارت میپردازد؛ اما عمده مطالب آن به شرح و نقل احکام و مناسک حج و عمره اختصاص دارد. نویسنده می‌کوشد با معرفی مساجد و اماکن مذهبی و مقابر مکه و مدینه و عراق و سوریه، آداب زیارت این مشاهد مشرفه را تشریح کند. در بخشی از
ص: 955
کتاب، خلاصه‌ای از عقاید شیعه و آداب زیارت پیامبر (ص) نیز آمده است. کتاب مشتمل است بر خلاصه و گزیده‌ی ده کتاب با این عناوین: مناسک حج/ مرکز تحقیقات حج؛ صهبای حج/ عبدالله جوادی آملی؛ آثار اسلامی مکه و مدینه/ رسول جعفریان؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (ص)/ جعفر سبحانی؛ تاریخ و اماکن سیاحتی و زیارتی سوریه/ اصغر قائدان؛ مع الشیعه الامامیه فی عقائدهم (ترجمه)/ جعفر سبحانی؛ سنن النبی (آداب زندگی پیامبر (ص)/ سیدمحمدحسین طباطبایی، راهنمای عتبات عالیات عراق/ حسن هاشمی نوربخش؛ شناخت عربستان/ علی محمدی آشنایی؛ سخن و سخنوری/ محمدتقی فلسفی.
هرندی‌زاده، مرجان (متولد 1334)
سفر به اولین خانه: مجموعه خاطرات سفر حج،، به کوشش مرجان هرندی‌زاده، نفیسه نفیسی (1)، نسرین نفیسی (2)، اصفهان، نشر نهفت، چاپ 1، 1388.
شابک: 9- 3- 90563- 600- 978
1- متولد 1321
2- متولد 1326
ص: 956
فصل چهارم: خطابه‌ها و پیام‌ها
اسحاقی، سیدحسین (1)
(متولد 1341)
سلوک سبز: نوگرایی در حج از منظر امام و رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 132 ص.
شابک: 6- 149- 540- 964- 978
عنوان دیگر: نوگرایی درحج از منظر امام و رهبری.
عنوان دیگر: نوگرایی در ابعاد حج
بررسی دیدگاههای نوین امام خمینی و مقام معظم رهبری به مقوله حج است. نویسنده در کنار این موضوع، موضوع خلاقیت و نوآوری در سازمان‌ها و نیز نوآوری در پرتو مدیریت حجاج را نیز مورد بررسی قرار داده است.
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت
راهنمای‌حجاج بیت‌الحرام، تهران، حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، چاپ 1، 1371، 75 ص، رقعی.
1- اسحاقی، ابوسجاد
ص: 957
مجموعهای از گزیده‌ی رهنمودهای امام خمینی و مقام معظم رهبری خطاب به زائران بیت‌الله الحرام و نیز تذکرات و توصیه‌های بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت به همراه برخی توصیه‌های بهداشتی است.
ص: 958
[پیام مقام معظم رهبری به حج در سال 1996 م]، تهران، مجمع جهانی اهلبیت علیهم السلام، چاپ 1، 1996 م، 20 ص، جیبی. ترکی استانبولی.
حدیث العزه: نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ولی امر المسلمین و قائد الثوره الاسلامیه الی حجاج بیت‌الله الحرام، ترجمه محمدعلی آذرشب، تهران، رابطه الثقافه و الطلاقات الاسلامیه، 1417 ق، 234 ص.
شابک: 0- 018- 472- 964
عنوان دیگر: نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ولی امر المسلمین و قائد الثوره الاسلامیه الی حجاج بیت‌الله الحرام.
سخن یار (34): بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج، به کوشش هادی قبادی، تهیه و تنظیم معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران، اسوه، چاپ 1، 1387، 30 ص، رقعی.
ص: 959
عنوان دیگر: بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج.
صحیفه‌حج: مجموعه‌سخنان‌و پیامهای مقام‌معظم‌رهبری، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 360 ص، وزیری.
شابک: 7- 39- 7635- 964
عنوان دیگر: مجموعه‌سخنان‌و پیامهای‌مقام معظم‌رهبری.
مجموعه سخنان و پیامهای مقام معظم رهبری، حضرت آیتالله خامنه‌ای درباره مراسم حج و ابعاد مختلف آن است. اولین پیامی که از مقام معظم رهبری در این مجموعه آمده مربوط به پیام ایشان در تیرماه 1368 به حجاج بیت‌الله الحرام و آخرین پیام چاپ شده در این جلد، مربوط به پیام ایشان در 18 بهمن 1381 خطاب به زائران خانه خدا است. نمایه‌ای موضوعی نیز در آخر کتاب آمده که در سهولت استفاده از کتاب مؤثر است.
منشور تداوم انقلاب: پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای به مناسبت ایام حج ذیحجة 1409، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ 1، 1368، 32 ص.
عنوان دیگر: پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای به مناسبت ایام حج ذیحجة 1409.
ص: 960
خمینی، سیدروح الله (1)
(1281- 1368)
الامام الخمینی‌و مؤتمر الحج‌العالمی، تهران، وزارت‌الارشاد الاسلامی، چاپ 1، ق/، 77 ص، رقعی. عربی.
این مجموعه، ترجمه عربی بخشی از پیامهای امام خمینی خطاب به زائران بیت‌الله الحرام در کنگره عظیم حج است. این پیام‌ها طی سالهای 1400 تا 1403 قمری صادر شده است.
البیان‌التاریخ للامام‌الخمینی الموجه‌الی حجاج‌بیت‌الله الحرام‌عام هجری، ترجمه القسم الخارجی لاذاعه الجمهوریه الاسلامیه فی‌ایران؛ المصحح مجله‌صوت الوحده الاسلامیه، تهران، مؤسسه‌الفکر الاسلامی، ق./، 23 ص.
عنوان‌اصلی: پیام تاریخی‌حضرت امام‌خمینی‌به حجاج‌بیت‌الله الحرام‌در سال هجری.
توشه حج: رهنمودهای امام خمینی (س) به روحانیون کاروانهای حج و عمره، به کوشش محمدرضا حشمتی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره)، چاپ 1، 1388، 58 ص، پالتویی.
شابک: 0- 055- 212- 964- 978
عنوان دیگر: رهنمودهای امام خمینی (س) به روحانیون کاروانهای حج و
1- امام خمینی، آیتالله خمینی
ص: 961
عمره.
این نوشتار، گزیده‌ای از سخنان امام خمینی خطاب به روحانیون کاروانهای حج است. عناوین برخی از موضوعات بدین قرار است: اخلاق در حج، حقیقت لبیک، توجه به شئونات قرآن، آموزش صحیح احکام، وحدت در حج، توجه به فلسفه حج، جهات معنوی و عرفانی حج، روشنگری در حج، رسالت روحانیت.
الحج فی احادیث‌و بیانات الامام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم‌و نشر تراث‌الامام الخمینی (س)، الشوون الدولیه، چاپ 1،، 218 ص.
شابک: 1- 216- 335- 964
عنوان‌اصلی: حج‌در کلام‌و پیام‌امام‌خمینی.
گزیده‌ای از کلمات و پیامهای امام خمینی در رابطه با حج است و شامل این عناوین است: جایگاه و ابعاد معنوی حج؛ ابعاد اجتماعی حج؛ وصیت امام خمینی در زمینه حج؛ حج و کشتار خونین حجاج در سال 1366 و سخنان امام خمینی در رابطه با حج ابراهیمی.
الحج: مؤتمر عبادی- سیاسی: مجموعه خطابات‌و نداآات‌الامام الخمینی، ترجمه‌مرکز الحج‌للدراسات‌و النشر، تهران، مرکز الحج‌للدراسات‌و النشر، چاپ 1، ق/ 1366، 300 ص، رقعی.
عنوان دیگر: مجموعه خطابات‌و نداآات‌الامام الخمینی.
مجموعه سخنان و پیامهای حضرت امام خمینی درباره مسائل حج میباشد. این کتاب دربرگیرنده سخنرانی‌ها و پیامهای امام خمینی از سال 1349 هجری شمسی تا سال 1364 میباشد که معظم له درباره حج بیان
ص: 962
و صادر فرموده‌اند.
[امام خمینی و کنگره عظیم حج. انگلیسی]، به کوشش ا. تیموری، ترجمه به انگلیسی ا. عطری، تهران، وزارت‌ارشاد اسلامی، 1361، 39 ص.
این کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
Imam Khomeini's massege to the pilgrimers,
Compiled by A. Teimori, trasnlated by A. Atri, Tehran, Ministry of Islamic Guidance, 1982, 39 p.
امام خمینی طی سالیانی دراز با سخنرانی‌ها و پیامهای بسیار مهم، رهنمودهای ارزشمند خود را درباره ابعاد مختلف مراسم حج بیان نمودند که در این مجموعه گردآوری شده است. پیامهای امام به حجاج ایرانی، دیدار با روحانیون کاروانها، سخنرانیهای امام در عید قربان از جمله مواردی است که در این مجموعه آمده است.
پیام امام خمینی خطاب به زائرین بیت‌الحرام، بی‌جا، بی‌نا، 1358، 37+ 42 ص.
حج ابراهیمی در پیامهای امام خمینی (ره)، به کوشش رسول سعادتمند (1)، قم، تسنیم، چاپ 1، 1385، 264 ص، رقعی.
شابک: 5- 13- 5864- 964
مجموعه پیامهای امام خمینی که در سالهای مختلف به مناسبت مراسم حج صادر شده، است. چهارده پیام در این مجموعه موجود است که اولین آنها مربوط به سال 1349 و موضوع آن هشدار به مسلمین جهان درباره فلسطین و افشای جنایتهای رژیم پهلوی است و آخرین پیام مربوط به
1- متولد 1336
ص: 963
29 تیر 1367 و موضوع آن سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامه 598 است.
حج: اجتماعی، سیاسی و عبادی امام خمینی، به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، بی تا، 171 ص، وزیری.
شابک: 7- 227- 335- 964
حج اجتماعی اور سیاسی عبادت، به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1414 ق، 200 ص، وزیری، زبان اردو.
شابک: 7- 227- 335- 964
عنوان‌اصلی: حجاز دیدگاه‌امام‌خمینی.
حجاج کرام اور دیگر وفودسی اهم پیغامات و خطابات، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، چاپ 1، 1359، 31 ص، رقعی. اردو.
این نوشتار ترجمه اردو پیام امام خمینی به زائران بیت‌الله الحرام در سال 1359 شمسی است.
حجاج کرام کیلئی امام خمینی کاپیغام، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، بنیاد بعثت،، 31 ص.
حج در کلام و پیام امام خمینی، تهران، مؤسسه‌تنظیم‌و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ 1، 1371، 179 ص، وزیری.
عنوان‌روی‌جلد: حج‌در کلام‌و پیام‌امام‌خمینی.
چاپ دیگر
تهران، کوثر، چاپ 2، بی‌تا، 179 ص، وزیری.
ص: 964
مجموعه موضوع بندی شده رهنمودهای امام خمینی در زمینه حج است. این رهنمودها در سخنرانی‌ها و پیامهای ایشان در مناسبت‌های گوناگون پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی آمده است. در بخشها و فصلهای جداگانه موضوعات جایگاه حج، ابعاد معنوی اجتماعی و سیاسی حج، و فلسفه اعمال حج مورد بررسی قرار گرفته است.
[حج‌در کلام‌و پیام‌امام‌خمینی (س). انگلیسی]، تهران، مؤسسه‌تنظیم‌و نشر آثار امام‌خمینی (ره)، چاپ 1، 1380، 203 ص.
این کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
Hajj in the words and messages of Imam Khomeini, Tehran:
nemtrapeD sriaffA lanoitanretnI iniemohK mamI fo skrow eht fo noitacilbup dna noitalipmoc rof etutitsnIt, 2001.
[حج‌در کلام‌و پیام‌امام. فرانسه]، تهران، سازمان تبلیغات‌اسلامی، چاپ 1، 1363/ 1984 م، 78 ص.
این کتاب به زبان فرانسه است و اطلاعات مأخذشناسی به صورت زیر است:
Imam Khomeiny: la revolution Islamique et le Hadj:( Choix de messages et de discours de L'imam, Teheran, L'organisation Pour la Propagande Islamique,
1948, 78 p.
دورالحج فی المسیره التاریخیه دراسه لآراء الامام الخمینی فی قضایا الحج، به کوشش محمد علی حسین، تهران، بنیاد بعثت، چاپ 1، 1402 ق، 49 ص، رقعی.
فروست: قضایا الجمهوریه الاسلامیه؛ 8
مجموعهای از دیدگاههای امام خمینی درباره ابعاد مختلف حج است.
[رهنمودهای حضرت امام‌خمینی به زائران بیت‌الله‌الحرام. فرانسه.]
ص: 965
، به کوشش بنیاد اندیشه اسلامی، تهران، بنیاد اندیشه اسلامی، 1988 م/ 1367، 42 ص.
این کتاب به زبان فرانسه است و اطلاعات مأخذشناسی آن به صورت زیر است:
Message de L'Imam Khomeiny a L'occasion du Hadj( 1408
-
/1988 ) Auteur Imam Khomeiny, Tehran, La Fondation de la pensee Islamique, 1988, 42 p.
رهنمودهای حضرت امام‌خمینی به‌زائران بیت‌الله الحرام، به کوشش محمود کارآموزیان (1)، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 107 ص، پالتویی.
شابک: 2- 22- 7635- 964
گزیده‌ای از پیامهای امام خمینی به میهمانان خانه خدا است. این پیام‌ها ذیل 52 عنوان طبقه‌بندی شده است. برخی از این عناوین عبارت‌اند از: توصیه‌ها و راهکارها، لزوم فراگیری مسائل حج، انجام شایسته‌ی حج، بایدها و نبایدها، توجه به موقعیت کشور، بهره‌برداری از حج، اهداف سفر، انواع حج، بعد سیاسی و وظیفه‌ی حجاج، آداب حضور، دستورالعمل اجتماعی حج، شیوه‌ی برخورد با دیگران، جماعات اهل سنت، وظایف نمایندگی ولی‌فقیه، آمریکا و اسرائیل، فلسفه زیارت.
رهنمودهای حضرت امام خمینی به روحانیون محترم کاروانها، به کوشش محمود کارآموزیان، تهران، نشر مشعر، بی‌تا، 48 ص، پالتویی.
در این نوشتار بخشهایی از پیام‌ها و بیانات امام خمینی درباره وظایف
1- متولد 1335
ص: 966
روحانیون در سفر حج بیان شده است.
صحیفه‌حج، به کوشش معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، تهران، نشر مشعر، جلد اول، چاپ 1، 1382، 360 ص، وزیری.
شابک: 0- 40- 7635- 964
مجموعه سخنان و پیامهای رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) است. اولین پیام این مجموعه مربوط به پیام امام خمینی در بهمن 1349 به زائران بیت‌الله الحرام به مناسبت برگزاری مراسم حج است که موضوع آن هشدار به مسلمانان جهان در مورد فلسطین و افشای جنایتهای رژیم شاه است. همچنین آخرین پیام مربوط به پیام امام خطاب به ملت ایران در 29 تیر 1367 است که به مناسبت سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامه 598 صادر شده است. در آخر کتاب نمایه‌ای موضوعی نیز آمده که بر کارآمدی و سهولت استفاده از آن افزوده است.
فریاد برائت، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ 1، 1366، 32 ص، وزیری.
این نوشتار، متن پیام امام خمینی به حجاج بیت‌الله الحرام در مرداد ماه 1366 (ذیحج 1407 ق) است. تصویر دستخط حضرت امام نیز آمده است.
[کنگره‌عبادی‌سیاسی حج]، گردآوری‌مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، 1988 م/ 1367، 229 ص، انگلیسی.
عنوان اصلی:
Politico
-religious cong regation of Hajj کنگره عبادی سیاسی‌حج: مجموعه‌سخنان‌و پیامهای امام‌خمینی، گردآوری‌مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج،
ص: 967
تهران، مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، چاپ 1، ق/؛ جلد دوم، 1409 ق/ 1367.
امام خمینی طی سالیانی دراز با سخنرانی‌ها و پیامهای بسیار مهم، رهنمودهای ارزشمند خود را درباره ابعاد مختلف مراسم حج بیان نمودند که در این مجموعه گردآوری شده است. پیامهای امام به حجاج ایرانی، دیدار با روحانیون کاروانها، سخنرانیهای امام در عید قربان از جمله مواردی است که در این مجموعه آمده است. اولین پیام این مجموعه مربوط به پیام امام به زائران بیت‌الله الحرام در بهمن 1349 و آخرین پیام آن، پیام امام به حجاج در تیر 1367 است.
لوح زرین‌انقلاب: پیام‌حضرت‌امام خمینی‌به‌مناسبت سالگرد فاجعه‌خونین مکه‌و حجاج بیت‌الحرام، به کوشش واحد روابط عمومی‌ستاد مرکزی جهاد سازندگی، تهران، جهاد سازندگی، چاپ 1، 1367.
منشور انقلاب: پیام امام به حجاج بیت الله الحرام، بی‌جا، بی‌نا، چاپ 1، 1366، 36 ص، وزیری.
پیام امام خمینی به زائران خانه خدا، مسلمانان و مستضعفان جهان در ذیحجة 1407 قمری است. این پیام مقولاتی چون عشق و عرفان الهی تا مقام شامخ نبوت و ولایت و قرآن و عترت، وحدت اسلامی، جهاد و شهادت و هجرت به وحدت اسلامی، قیام بر ضد مستکبران، رسالت و روح حج، برائت از مشرکان، عظمت و ابعاد انقلاب اسلامی، حمایت از مستضعفان و مسلمانان مظلوم فلسطین و ... را در بردارد.
نداءات الامام الخمینی الی حجاج بیت‌الله الحرام، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ 1، بی‌تا، 73 ص، رقعی.
ص: 968
در این نوشتار، ترجمه عربی پیامهای امام خمینی طی سالهای 1390 تا 1401 قمری خطاب به زائران بیت‌الله الحرام آمده است.
دبیرخانه دائمی کنگره‌بررسی قداست‌و امنیت‌حرم
المضیف‌الخصم: رساله المثقفین الایرانیین الی‌جمیع المفکرین‌و اساتذه الجامعات فی‌العالم، الاماله الدائمه للمؤتمر العالمی لبحث‌قداسه‌الحرم‌و امنه، قم، الحج، چاپ 1، 1363، 35 ص.
متن نامه‌ی بیانیه‌گونه‌ی اندیشمندان فرهنگی ایران خطاب به متفکرین و استادان دانشگاه‌های جهان به مناسبت حادثه حج خونین سال 1366 شمسی است. این بیانیه با عنوان «دشمنی میزبان با حجاج میهمان» به کنگره جهانی امنیت و قداست حرم عرضه شده است. محتوای آن گزارشی از تجاوز دولت سعودی به حقوق حجاج و کشتن آنها است.
سازمان حج و زیارت
[مجموعه حج. انگلیسی]، تهران، سازمان حج و زیارات، 1364/ 1985 م، 118 ص.
این کتاب به زبان انگلیسی است و اطلاعات مأخذشناسی آن به به صورت زیر است:
A Collection of Hajj essays: the first book, Tehran,
Foundation of Hajj, 1985, 118 p.
ص: 969
فصل پنجم: شخصیت‌شناسی
جانقلی، منیژه (متولد 1351)
میهمان خدا: گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان‌شاهی (1)، تهران،: سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی، نشر شاهد، چاپ 1،، 53 ص، پالتویی.
شابک: 4- 313- 394- 964- 978
عنوان دیگر: گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان‌شاهی.
بررسی واقعه سال 1366 به نام حج خونین و ضمناً درباره یک شهید این حادثه است. این نوشتار درباره شخصیت و زندگی خانم حافظه سلیمان‌شاهی یکی از شهدای واقعه خونین کشتار زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است.
خسروی، شمسی (متولد 1350)
تعبیر یک خواب: زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک (2)، تهران، نشر شاهد، چاپ
1- سلیمان‌شاهی، حافظه 1312- 1366
2- نیک، فاطمه 1300- 1366
ص: 970
1، 1387، 112 ص، پالتویی.
شابک: 4- 313- 394- 964- 978
فروست: زنان آسمانی- 10
عنوان دیگر: زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک.
مجموعه مطالبی درباره شخصیت و زندگی خانم حافظه سلیمان‌شاهی یکی از شهدای واقعه خونین کشتار زائران بیت‌الله الحرام در سال 1366 است. «حافظه سلیمان شاهی» در سال 1313، در شهر اردبیل، به دنیا آمد و در کودکی، همراه خانواده، به شهر مقدس مشهد کوچ کرد. این خانواده به عنوان سرایدار یک میهمان‌سرا، در همان شهر ساکن شدند. وی در سال 1352، همسر خود را از دست داد و مسئولیت نگهداری فرزندان را پذیرفت. حافظه، در جریان انقلاب برادر کوچک خویش را از دست داد و در سال 1361، نوه دختری و در سال 1363 و 1365، دو پسر خویش خود را تقدیم انقلاب و اسلام کرد. او سرانجام در سال 1366، در سفر حج و در جریان راهپیمایی برائت از مشرکین، به دست نیروهای سعودی به شهادت رسید. دهمین شماره از مجموعه «زنان آسمانی» به معرفی «حافظه سلیمان‌شاهی» اختصاص دارد.
قاضی عسکر، سیدعلی (متولد 1325)
ابوطالب‌یزدی (1): شهید مروه، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 143 ص، پالتویی.
شابک: 3- 75- 7635- 964
عنوان دیگر: شهید مروه.
گزارشی از شهادت میرزا ابوطالب یزدی است. او در مکه توسط حکومت سعودی در سال 1322 شمسی به اتهام آلوده کردن حرم و کعبه به اعدام محکوم و در محل صفا و مروه گردن زده شد. مؤلف اسناد تاریخی این ماجرا را نیز منعکس کرده است.
1- یزدی، ابوطالب 1300- 1322
ص: 971
مدیریت حج و زیارت استان فارس
زندگینامه جمعی از شهدای والامقام حرم امن الهی استان فارس، شیراز، مدیریت حج و زیارت استان فارس، چاپ 1، 1385، 64 ص، رقعی.
شناسنامه و زندگینامه تعدادی از شهدای جمعه خونین مکه در مرداد ماه 1366 است.
ص: 972
فصل ششم: سندشناسی مدارک و منابع
تبریزی، جواد (1)
(متولد 1305)
زیاره عاشورا فوق الشبهات، قم، دارالصدیقه الشهیده، چاپ 2، ق/، 68 ص، رقعی.
شابک: 9- 26- 8438- 964
بررسی جنبههای سندی، متنی و روایی زیارت عاشورا؛ به ویژه درباره مشروعیت، اصالت و انتساب آن به ائمه تحقیق شده است.
حیدری ابهری، غلامرضا (متولد 1348)
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر با تأملی در مستندات تاریخی و حدیثی زیارت
1- آیتالله تبریزی؛ میرزا جواد آقاتبریزی
ص: 973
عاشورا، قم، جمال، چاپ 1،، 103 ص، رقعی.
شابک: 3- 81- 8654- 964- 978
عنوان دیگر: زیارت عاشورا در نگاهی دیگر: با نگاهی به مستندات تاریخی و حدیثی زیارت عاشورا و بررسی آموزه‌های تربیتی و اعتقادی آن.
کریمی قمی، حسین (متولد 1322)
اعتبار زیارت عاشورا و رفع برخی شبهات، با مقدمه محمدجواد فاضل لنکرانی، تنظیم و ویراستاری محمدمهدی مقدادی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، چاپ 1، 1387، 132 ص، رقعی.
شابک: 6- 73- 7709- 964- 978
بررسی جنبههای شبهات مربوط به زیارت عاشورا، است. به نظر نویسنده زیارت مزبور حتی با صد سلام و صد لعن، معتبر و دارای سندی صحیح و قابل اعتماد میباشد.
مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی جلی
زیارت آل‌یاسین، تهران، حلی، چاپ 1، 1375، 40 ص، جیبی.
شابک: 8- 10- 5972- 964
بررسی جنبههای مختلف زیارت آل یاسین است. در این نوشتار نخست زیارات آل‌یاسین از جنبه محتوایی و سندی مورد بررسی قرار گرفته و سپس متن آن آمده است.
ص: 974
مؤسسه فرهنگی شمس الضحی
سر در دامان و ضمان در زمین: بازسازی و تحقیق روایت صفوان بن مهران جمال در زیارت امیرالمؤمنین و زیارت سیدالشهداء و دعای علقمه، قم، شمس‌الضحی، چاپ 1، 1386، 72 ص، رقعی.
شابک: 5- 28- 8767- 964- 978
متن و ترجمه زیارت امیرالمؤمنین به روایت صفوان بن مهران جمال به همراه زیارت عاشورا و دعای علقمه است. صفوان از اصحاب بزرگ و برجسته امام صادق (ع) و مورد اعتماد آن حضرت بوده و زیارت امیرالمؤمنین را به همراه زیارت عاشورا نقل کرده و در کتب علمای متقدم منعکس شده است. در این اثر متن زیارت براساس نسخه‌های مختلف تصحیح شده است. یکی از نسخه‌های زیارت عاشورا مربوط به 502 هجری قمری است. علمای مختلف مانند شیخ عباس قمی بر اهمیت زیارت ششم امیرالمؤمنین و پیوند آن با زیارت عاشورا و دعای علقمه تأکید کردهاند. بنابراین درک فضیلت‌های مختلف منوط بر انجام این ادعیه است. متن زیارتها با روایت بحارالانوار و مصباح الزائر و المزار و دیگر کتب کهن مقایسه و تطبیق شده است.
مؤمنی تنکابنی، سیدمحمد حسن
از این صبح روشن: اثبات سند زیارت عاشورا، قم، دلیل ما، چاپ 1، 1384، 375 ص، رقعی.
شابک: 6- 137- 397- 964
عنوان دیگر: اثبات‌سند زیارت‌عاشورا و پژوهشی پیرامون تبری‌و تقیه.
بررسی سند روایی زیارت عاشورا یکی از مشهورترین زیارتنامههای امام حسین (ع) است. به اعتقاد نویسنده، در سند این زیارت، خدشه‌ای
ص: 975
نمی‌توان وارد کرد مگر از سوی بی‌معرفتی به ائمّه اطهار و عالمان شیعه سند این زیارت را به اقسام مختلف تصحیح کردهاند. وی در دو فصل مباحث خویش را سامان داده است. در فصل اوّل، به بررسی سند زیارت عاشورا پرداخته و با بهره‌گیری از منابع روایی و حدیثی، سلسله راویان حدیث را شناسایی و به جرح و تعدیل آنان پرداخته است. در فصل سوّم، برخی شبهات درباره محتوای زیارت عاشورا را ارائه کرده و به آنها پاسخ گفته است. اختلافات در نسخ، سازگاری با لعن، معنای برائت و تبری، از جمله این شبهات است.
یدالله‌پور، بهروز (متولد 1349)
مثنوی بلند عشق: پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشورا، تنظیم و نظارت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها معاونت آموزش و تبلیغ- اداره مشاوره و پاسخ، قم، دفتر نشر معارف، چاپ 1،، 120 ص، رقعی.
شابک: 0- 228- 531- 964- 978
عنوان دیگر: پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشورا.
بررسی زیارت عاشورا از ابعاد و زوایای گوناگون از جمله اصالت و و وثاقت آن است. نویسنده در فصل اول درباره سند زیارت عاشورا با استناد به کتاب ارزشمند کامل الزیارات و دیگر منابع رجالی، از زبان فقیهان و مدرسان، نظیر: ابن قولویه قمی، شیخ طوسی و آیتالله خویی بحث کرده است و ضمن آن به آرا و اقوال برخی محدثان موافق و مخالف اشاره می‌نماید. دیگر مباحث این کتاب عبارت‌اند از: اسناد زیارت عاشورا در کتاب مصباح المجتهد و فضیلت قرائت زیارت عاشورا، محتوای زیارت، صحت سندی آن و وثاقت راویان، تولی و تبری، حماسه عاشورا و عشق به ولایت، عزت و کرامت و اخلاق حسینی، برائت در
ص: 976
زیارت عاشورا، لعن و نفرین اولیاء خدا بر قاتلان امام حسین (ع).
ص: 977
فصل هفتم: درسنامه‌ها: متون آموزشی
عناوین و سرفصلهای آموزشی حج تمتع، تهران، نشر مشعر، چاپ 2، 1386، 248 ص، وزیری.
این کتاب به منظور آموزش حجاج بیت الله الحرام، برای روحانیون کاروانهای حج تهیه است. عناوین فصلها عبارت‌اند از: مسائل اجرایی؛ بهداشت و درمان؛ احکام؛ مناسک؛ اسرار و معارف؛ عقاید؛ شناخت عربستان؛ مباحث سخنرانی‌ها.
حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون
فرهنگنامه اسرار و معارف حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1387، 263 ص، وزیری.
عنوان دیگر: پیش‌درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج.
فروست: درسنامه.
متن آموزشی برای روحانیون کاروانهای حج است و هدف آن بیان اسرار
ص: 978
و معارف حج است. به این موضوعات میپردازد: تعریف واژه‌ها و اصطلاحات؛ ضرورت طرح مباحث اسرار و فلسفه مناسک حج؛ منطق و روش پرداختن به بحث «فلسفه اسرار حج»؛ منابع و روش قرآن در بیان احکام و فلسفه و اسرار آن؛ روش اهلبیت در بیان احکام و فلسفه و اسرار آنها؛ سیره و روش بزرگان مذهب در موضوع اسرار و حکمت‌ها؛ نمای کلی حج در قرآن.
دهقان، اکبر
با قرآن در مکه و مدینه، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، چاپ 1، 1388، 480 ص، وزیری.
فروست: درسنامه.
بررسی آیات قرآنی مربوط به مکه و مدینه است. در فصل اول، آیات مربوط به حج و مکه و در فصل دوم، آیات مربوط به مدینه منوره و مسائل تاریخی آن مانند برخی جنگ‌ها و آیاتی که مربوط به پیامبر اکرم است، آمده است. در آغاز متن آیه شریفه و ترجمه آن بیان شده و بعد ازآن واژه‌های مشکل آن معنا گردیده و سپس تفسیر آیه شریفه بیان شده و در پایان نکته‌های مختلف ادبی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی و عرفانی با بهره‌گیری از منابع مختلف شیعه و اهل سنت، آورده شده است.
سازمان حج و زیارت
پرسش و پاسخ ویژه آزمون‌های حج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 388 ص، وزیری.
متن آموزشی برای مدیران و عوامل خدماتی کاروانهای حج است. شامل سؤالاتی است که در آزمون‌های ویژه حج طرح میشود و به صورت پرسش و پاسخ آمده است.
فاکر میبدی، محمد (متولد 1338)
درسنامه
ص: 979
، به کوشش حوزه
ص: 980
نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1387، 303 ص، وزیری.
عنوان دیگر: تفسیر آیات حج.
فلاح زاده، محمدحسین (متولد 1339)
دروس احکام و مناسک حج، قم، نشر مشعر، 1386، 216 ص، رقعی.
یکی از متون آموزشی حج تمتع است که به احکام عمومی و مناسک حج پرداخته و در دو بخش تدوین یافته است. بخش اول، حاوی احکام عمومی مورد نیاز زائران و بخش دوم به احکام اختصاصی و مناسک حج پرداخته است.
محمدی اشنانی، علی (متولد 1342)
شناخت عربستان، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1382، 151 ص، رقعی.
شابک: 4- 21- 7635- 964
چاپ دیگر
درسنامه شناخت عربستان و وهابیت، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، معاونت امور روحانیون، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 192 ص، وزیری.
از جمله متون آموزشی برای شرکت‌کنندگان دوره‌های آموزشی روحانیون اعزامی به حج است. نویسنده جنبههای مختلف کشور عربستان سعودی را بررسی کرده است. شناخت عربستان در این کتاب طی سه فصل با عناوین جغرافیای عربستان، عربستان در گذر تاریخ، تشکیلات مذهبی عربستان محقق شده است. در فصل اول جغرافیای عربستان از جنبههای طبیعی،
ص: 981
انسانی، سیاسی، آموزشی و فرهنگی و نیز اوضاع اقتصادی بررسی شده است. تاریخ فراز و فرود حاکمان عربستان از سال 1140 قمری تا عصر حاضر در فصل دوم مورد تحقیق قرار گرفته است. و در فصل سوم مذهب اهل حدیث (مذهب حاکم) و پیشینه وهابیت بررسی شده است.
مقدس، احسان (متولد 1341)
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، چاپ 1،، 361 ص.
شابک: 8- 161- 540- 964- 978
عنوان دیگر: راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق ویژه کارگزاران حج: زیارت.
راهنمای مدیران و زائران در شناخت اماکن و زیارتگاههای عراق است. نویسنده به منظور تهیه متن درسی برای دوره آموزش مدیران و پرسنل گروههای زیارتی این کتاب را نوشته است. و همه اطلاعات مورد نیاز را دقیق و جامع آورده است.
واسطی، عبدالحمید
کارگاه آموزشی نگرشی دیگر به حج و عمره، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 91 ص، رقعی.
شابک: 5- 089- 540- 964- 978
معرفی عملکرد کارگاه‌های آموزشی مناسک حج است. این کارگاه‌ها به منظور آگاهی دادن به حجاج میباشد؛ به طوری که اطلاعات غلط آنها تصحیح شده و شناخت عمیق‌تر پیدا کنند. مؤسّسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام عهده‌دار برگزاری این کارگاه‌ها بوده است. این مؤسسه چند کارگاه نمونه در مشهد مقدس برگزار کرد که دستاوردهای آنها به عنوان تجربه‌ی جدید در کشور اجرا شود. هدف این کارگاه‌ها،
ص: 982
القای نگرش و بینش جامع به زائران است، به گونه‌ای که در زندگی آنها تأثیر مثبت داشته باشد. نیز این کارگاه‌ها روند منطقی‌برخورد با مسائل را به حجاج یاری میدهند. این روند شامل شش مرحله اساسی است: تعیین هدف:، نقطه شروع، نقطه مرکزی، برنامه حرکت، نقاط بحران و خطر، نقطه مقصد. این کتاب اولین قسمت از نتایج حاصل از این کارگاه‌ها با عنوان «کارگاه‌های آموزشی زیارت فعال» است.
ص: 983
فهرست عناوین
110 سوال و طرح بیش از سی موضوع اعتقادی شیعه و پاسخ ...، 750
135 حدیث در فضیلت زیارت امام حسین (ع)، منتخب تحفه الزائر، 649
35 حکمه من حکم الحج، 323
365 نکته درباره اسرار و حکمتهای حج، 286
کیلومتر طواف، 166
نکته دربارهی حج، 286
460 نکته نورانی درباره حج، 33، 379، 560
53 داستان از کرامات حضرت رضا (ع): به انضمام زندگانی آن حضرت ...، 693
77 توصیه لازم و ضروری به زائران خانه خدا: چندین بارقبل ازحج بخوانید، 375
آئین زیارت عارفان، 655
آئین نامه حج، 356، 522
آب حج کیی کرین، 555
آتش نشانی: ویژه کاروانهای حج، 600
آثار اسلامی مکه و مدینه با تجدید نظر و اضافات، 55
آثار اسلامی مکه و مدینه، 55، 85
آثار معنوی و تربیتی حج، 296
آثار مکه و المدینه و دلیل المرشد الی الحج و العمره، 60
آثار و برکات حج و عمره در پرتو قرآن و سنت معصومین ویژه حجاج بیت الله الحرام، 386
آثار و برکات زیارت سیدالشهداء، 651
آثار و برکات زیارت عاشور، 773
آثار و برکات حضرت امام حسین (ع)، عزاداری، زیارت، توسل، حاجات، شفا، غفران، 636
آداب الحرمین، 339
آداب الحرمین بانضمام: اعمال حج تمتع و عمره مفرده، 339
آداب الحرمین: راهنمای حجاج در مکه و مدینه، 334
آداب الزیاره، 664، 669
آداب السفر للحرمین الشریفین، 360
آداب تشرف به حرمین شریفین، 371
ص: 984
آداب حج و زیارات حرمین شریفین، 343، 345
آداب زیارت، 663
آداب زیاره امام (ع)، 690
آداب زیارت با معرفت کربلا و حرم‌های مقدس اهل بیت علیهم السلام، 668
آداب زیارت عتبات عالیات، 686
آداب زیارت مکه مکرمه و مدینه منوره، 355
آداب زیارت و سفر، 663
آداب زیارت: چهل و سه نکته در آداب زیارت مشاهد مشرفه معصومان (ع)، 667
آداب سفر حج و غیر آن: برگزیده از وسائل الشیعه، 343
آداب سفر حج، 362
آداب سفر زیارت حضرت زینب (س) و رقیه (س)، 688
آداب سفر کربلا بانضمام زیارات و ادعیه عتبات مقدسه و معرفی اماکن ...، 676
آداب سفر و زیارت عتبات عالیات، 683
آداب سفر و زیارت معصومین علیهم السلام شامل: آثار و فوائد سفر، پاداش سفر زیارتی، آداب سفر ...، 660
آداب سفر و زیارت معصومین (ع): شامل: آثار و فوائد سفر، 681
آداب سفر: دانستنی‌هایی از کشورهای سوریه و لبنان: زیارتنامه حضرت ...، 688
آداب عمره و زیارت مدینه، 362
آداب کوی جانان: آداب زیارت حسینی، 673
آداب و احکام حج، مطابق با فتوای امام خمینی، 509
آداب و ادعیه حج، 341
آداب و اعمال زیارتگاهها در سوریه، 688
آداب و پاداش و زیارت امام رضا علیه السلام از دیدگاه معصومین علیهم السلام، 676
آداب و فضائل زیارت در پرتو چهل حدیث به ضمیمه چهار زیارتنامه، 661
آداب، اسرار، پاداش ها، شبهات و داستانهای زیارت، 662
آدرس خدا: نگاهی به سفر معنوی حج عمره، 355
آراء المراجع فی الحج، 490
آراء المراجع فی الحج علی ضوء فتاوی الامام الخمینی قدس سره فی تحریر الوسیله، 490
آراء فقهیه فی المواضیع التالیه:- مسائله رویه الهلال بالاجهزه المتطوره، ...، 463
آراء مرجع عظام در مناسک حج، 492
آزموده‌ها (1): نگاهی به تجارب و توصیه‌های روحانیون (ویژه عتبات و سوریه)، 113، 131، 600
ص: 985
آزموده‌ها (1): ویژه بانوان معینه؛ پیش درآمدی بر شرح وظایف و مأموریت معینه‌های کاروان حج، 600
آزموده‌ها (10): نگاهی به تجربیات ونیازهای روحانیون در حج و عمره، 604
آزموده‌ها (11): نگاهی به تجربیات و توصیه‌های روحانیون حج، 604
آزموده‌ها (2): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج، 601، 706
آزموده‌ها (3): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در عمره، 601
آزموده‌ها (4): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 601
آزموده‌ها (5): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 602
آزموده‌ها (6): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 602
آزموده‌ها (7): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 602
آزموده‌ها (8): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 603
آزموده‌ها (9): نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، 603
آزموده‌های عتبات عالیات: مروری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون ...، 113، 131، 600
آستان دوست: نگرشی بر آثار و آداب زیارت، 695
آسیب شناسی کتب اهدایی وهابیان در ایام حج، 707
آشنایی اجمالی با عتبات عالیات (اماکن مقدس عراق)، 109
آشنایی با آداب زیارت، 662
آشنایی با احکام، اسرار و معارف عمره: ویژه دانش آموزان، 282، 494
آشنایی با اسرار عمره: ویژه دانشجویان، 328
آشنایی با برنامه‌های امور حج و زیارت و سخنی با روحانیون، ناظرین و سرپرستان کاروانهای حج، 614
آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاههای جریان وهابیت، 703، 735
آشنایی با حرمین شریفین و اعمال و مناسک حج و عمره، 91، 555
آشنایی با حقایقی از زیارت عاشورا در سیره خوبان، 766
آشنایی با زندگی امام رضا (ع) و آداب زیارت، 695
آشنایی با عتبات مقدسه و زندگانی چهارده معصوم، 43
آشنایی با عربستان، 91
آشنایی باکشور عراق وعتبات عالیات، 116
آشنایی با مراسم عبادی مذاهب خمسه: رویکرد استدلالی به فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه جعفری ...، 745
ص: 986
آشنایی با مقررات عربستان، 617
آشنایی با مکه مکرمه و مدینه منوره، 355
آشنایی با مکه و مدینه برای زائران خد، 88
آشنایی با مکه و مدینه، 88
آفتاب عشق: خاطرات سفر حجاز، 192
آلبوم عکسهای مکه و مدینه، 455
آلبوم مصور حج 1385/ 1427 ق، 454
آموزش بهداشت و درمان در حج، 595
آموزش ساده و کاربردی مکالمه عربی (ویژه مأموران پذیرایی، مدیران و معاونان)، 458
آموزش مناسک حج، 534، 553
آنچه درباره حج باید بدانیم، 327، 374
آنچه زائران خانه خدا باید بدانند، 350
آنچه یک زائر باید بداند: احکام و مناسک حج و عمره، آشنایی با اماکن و آثار تاریخی، 91، 555
آنچه یک زائر باید بداند، 667
آنسوی حج خونین، یا، تبلیغات آل سعود، 103
آنگاه که اهل بیت علیهم السلام را شناختم، 201
آواز پر ملائک، 245
آوای حق خانه کعبه: مجموعه شعر، 225، 432
آوای ملکوتی: چهل پیام از تفسیر زیارت آسمانی عاشورا، 773
آه و سوز آقا امام زمان (عج) در زیارت ناحیه مقدسه: نگاهی به ...، 823
آیا شما سرگذشت سفر مرا میدانید؟، 158
آیات قرآن مجید درباره حج و ابراهیم (ع) به ترتیب نزول، 388
آینه آثار: فهرست آثار و معرفی کتابهای منتشر شده حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، 848
آینه عرفان و آیت ایمان، 819
آینه کمال، سیری گذرا در سیره امامان معصوم (ع) در عراق، 115
آیین بندگی در آینه اندیشه واحساس، 307
آیین سفر به سرزمین وحی، 373
آیین وهابیت، 715
الابعاد الاجتماعیه لفریضه الحج، 573
ابعاد حج در قرآن، 397
ابعاد سیاسی و اجتماعی حج، 571
ابعاد گوناگون حج، 571
ابن تیمیه مؤسس افکار وهابیت، 709
ابوطالب یزدی: شهید مروه، 102، 884
اتحاد روحانی با امام حسین علیه السلام، 770
الإتحاف بحب الأشراف و بهاشمه کتاب حسن التوسل فی آداب زیاره أفضل الرسل، 644
الاثار النبویه بالمدینه المنوره، 737
ص: 987
اثبات سند زیارت عاشورا و پژوهشی پیرامون تبری و تقیه، 887
الاثنا عشریات الخمس فی الطهاره والصلاه و الزکاه و الصوم و الحج، 520
الاثنا عشریات الخمس: الطهارتیه، الصلاتیه، الزکاتیه، الصومیه، الحجیه، اعجاز، 520
اجوبه الاستفتائات فی الحج، 507
الاجوبه النجفیه عن الفتاوی الوهابیه، 740
الاجوبه النجفیه فی الرد علی الفتاوی الوهابیه. شرح، 750
اجوبه مسائل الحج، 552
احادیث و نکاتی چند ویژه عتبات، 671
احاطه‌ی علم ولایت، بر احکام و اسرار شریعت، 798
الاحتجاجات العشره فی العلما فی مکه المکرمه و المدینه المنوره، 723
الاحتفال بذکری الانبیاء و عبادالله الصالحین، 310
احد، 85، 91
احکام الحج من تحریر الوسیله مع تعلیقات محمد الفاضل اللنکرانی، 509
احکام الحج و آدابه، 507
احکام الشریعه، 487
احکام بانوان در حج مطابق با فتاوای میرزا جواد تبریزی، 497
احکام حج (ویژه بانوان) مطابق با فتاوای یوسف صانعی، 524
احکام حج: به صورت سئوال و جواب به ضمیمه مناسک حج، 539
احکام حج براساس فتاوی امام با حواشی آیات عظام، 488
احکام حج برای بانوان، 529
احکام حج برای کودکان، 449
احکام حج در مذهب حنفی و معارف الحرمین، 555
احکام حج و اسرار آن، 53، 283
احکام حج و عمره بر پایهی مذهب امام شافعی، 515
احکام دین: مطابق با فتاوای مراجع بزرگ تقلید، 534
احکام سرزمین آرزوها، 350
احکام عمره براساس فتاوی امام با حواشی آیات عظام، 488
احکام عمره مفرده، مطابق با فتاوای محمد فاضل لنکرانی، 532
احکام عمره مفرده به انضمام استفتائات جدید، 557
احکام عمره مفرده مطابق با فتاوی حضرت آیت الله العظمی منتظری، 551
احکام عمره مفرده مطابق فتاوی سیدعلی حسینی سیستانی، 501
احکام عمره و حج، مطابق با فتاوای موسی شبیری زنجانی، 519
ص: 988
احکام فقهی- اجرایی حج، 534، 608
احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، 534
احکام و آداب حج مطابق با فتاوی محمدرضا گلپیایگانی، 540
احکام و مسائل فقه حنفی به زبان ساده همراه با ضمیمه‌ی حج و عمره‌ی آسان، 497
احکام و مناسک حج، 507
احکام و مناسک حج، جمع و نقل محمد عقیل سلطان العلما، 518
احکام و مناسک حج مطابق با فتاوای فقیه مجاهد حضرت مستطاب ...، 509
احکام و مناسک حج مطابق با فتاوی فقیه عالیقدر و مرجع عظیم الشان حضرت آیت الله العظمی منتظری و ...، 551
احکام و مناسک حج و بعضی آداب مکه معظمه و مدینه منوره و زیارت و ادعیه ماثوره، 551
احکام و مناسک حج و عمره، 537
احکام و مناسک حج و عمره، آشنایی با اماکن و آثار تاریخی، 91، 555
احکام و مناسک و بعضی آداب مکه معظمه ومدینه منوره و زیارات و ادعیه ...، 551
أحکام السعی فی التوسعه الجدیده، 545
احکام العتبات المقدسه، 504
أحکام النساء فی الحجّ، 505
احکام حج: به رأی 15 مرجع براساس فتاوی حضرت امام با حواشی مقام معظم رهبری و آیات عظام، 488
احکام حج، 544
احکام عمره مفرده به انضمام: اسرار عمره مفرده، آداب و مستحبات زیارت مکه معظمه و مدینه منوره، 547
احکام عمره مفرده، 525
احکام عمره: به رای 15 مرجع بر اساس فتاوی حضرت امام با حواشی ...، 488
احکام و مناسک حج و عمره، 540
احکام ویژه بانوان در حج: مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، با حواشی حضرات آیات، 509
اخبار المدینه المنوره، 47
اخبار مدینه: ترجمه خلاصه الوفاء بأخبار دار المصطفی، 66
اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، 48
اخبار مکه، 48
اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی، 364، 661
اخلاق و آداب در حج و زیارت، 351، 658
الاداب المعنویه للحج و آثار التربویه، 334
أدب الزائر لمن یؤم الحائر، 673
ادب الزائر لمن یمم الحائر مع ملحق ادب الزائر فی آداب الزیاره للمشاهد المشرفه بنجف و الکاظمیه، 672
ادب الزائر لمن یمم الحائر، 673
ادب الزائر، 654
ص: 989
ادب زائر: آداب زیارت کربلای معلی همراه با آداب زیارت مشاهد مشرفه نجف، کاظمین، سامرا، 672
ادب زیارت، معرفت زائر، 668
ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره، 790
ادب و آداب زائر، 336
ادعیه و آداب اماکن مقدسه عراق، 675
ادعیه و آداب حرمین، 346
ادعیه و آداب مکه مکرمه (با ترجمه فارسی)، 370
ادیب الملک، عبد العلی، 247
ارب المقابر قرآناً و نثراً و شعراً، 428، 867
اربعین حج، همراه با احکامی از حج، 406
اربعین حج به همراه احکام حج، 406
ارشاد الزائر راهنمای زائران عتبات عالیات معرفی اماکن، ادعیه، زیارات، 683
ارشادات روحیه للحجاج و الزائرین، 360
ارکان توحید، 798
ارمغان سفر حج، 93
ارمغان کعبه، 306
از این خانه به آن خانه: سفرنامه حج، 243
از این راه به خواسته‌های خود رسیدیم، 656
از این صبح روشن: اثبات سند زیارت عاشور، 887
از بروکسل تا مکه، 161
از بین النهرین تا ماوراء النهر: پژوهشی در سفرنامه ابن بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمی و مذهبی)، 146
از تبریز تا کربلا، 256
از حج آدم علیه السلام تا حج خاتم صلی الله علیه و آله و سلم: مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش، 31، 37
از حج تا عید غدیر، 417
از حج تا کربلا، 417
از حریم تا حرم: سفرنامه ابوالحسن خان فخرالملک (اردلان) به عتبات، 255
از خاک به افلاک: راهنمای گام به گام و کاربردی مربیان و دانش آموزان و دانشجویان اعزامی به عمره مفرده، 366
از خانه تا صاحبخانه: خانه دوست، 417
از خانه تا صاحبخانه: زبان عشق سخن می‌گوید، 417
از خانه خود تا خانه خدا: یادداشتهای سفر حج، 187
از دانشگاه تا کعبه، 218
از دانشگاه تا کعبه، سفرنامه عمره مفرده، 218
از دنا تا حرا، 216
از زینبیه تا کربلا، 150
از ژرفای حج: پیام امام سجاد (ع) به «شبلی» در باب فلسفه حج، 326، 410
ص: 990
از شهادت تا شفاعت، 799
از شهر محمد تا سرزمین مولانا، 147
از صفا تا فدک: گزارش سفر به عربستان به همراه آیت الله‌هاشمی رفسنجانی خرداد، 235
از صفا تا مروه: گزارش سفر به مدینه منوره و مکه معظمه، سفرنامه عمره مفرده، 241
از غارت بهار: بیانی تحلیلی، توصیفی از اولین و دومین فراز از زیارت ناحیه مقدسه، 822
از فرود تا فراز، 185
از کربلای ایران تا کربلای عراق، 258
از کعبه عالم تا کعبه آدم: سفر به حج، 240
از کعبه عالم تا کعبه‌ی آدم: سفرنامه، 240
از مدینه تا کربلا: عاشقانه‌هایی در حج و زیارت از 5/ 6/ 1377 تا ...، 244
از مشهدالرضا تا مدینه النبی و از خرابه‌های شام تا گودال قتلگاه، 148
از میقات تا عرفات: سفرنامه حج، 215
از میقات تا عرفات: سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج، 294، 437
از میقات تا میعاد: دائره المعارف حج، 853
از میقات تا میعاد: سفرنامه حج، 233
از نجف اشرف تا سامرا: منتخب زیارات و اعمال عتبات مقدس عالیات با شرحی بر سرزمین عراق، 674
استفتائات حج اوران کی جوابات، 507
استفتائات حج و عمره به انضمام: رساله حج، سلوک خداجویان، 548
استفتائات حج و عمره، 525، 532
استفتائات حج، 497
استفتائات حج، هزار مسأله، 524
استفتائات حول الحج، 532
استفتائات ویژه حج، 505
استفتائات ویژه حج، از محضر مراجع عظام تقلید: همراه با استفتاء ....، 506
استفتائات ویژه حج از محضر مراجع عظام تقلید همراه با 122 استفتاء از محضر مقام معظم رهبری، 507
استوانه نور: نگاهی به مسجد قبا، نخستین بنیان تقوا، 53
أسرار الحج فی حوار بین الإمام زین العابدین (ع) والشّبلی، 285، 403
اسرار الحج فی کلمات العلماء، 280
اسرار الحج، 286
اسرار الحرمین راهنمای زائران مکه و مدینه همراه با ادعیه، زیارات و نقشه، 377
اسرار الزیاره و برهان الانابه، 788
اسرار العبادات: الطهاره- الزکاه- الحج- الصوم- الصلاه، 315
اسرار حج از امام سجاد (ع)، 276
اسرار حج به ضمیمه مناظرات، 311
ص: 991
اسرار حجّ عاشقان، 277
اسرار حج، 325
اسرار حج، آداب و مستحبات زیارت، مکه مکرمه و مدینه منوره، 548
اسرار دلبران: تأملی در زیارت جامعه کبیره، 795
اسرار عرفانی حج، 314
اسرار عرفانی عمره، 315
اسرار عمره مفرده، آداب و مستحبات زیارت مکه معظمه و مدینه منوره، 547
اسرار مناسک حج، 276
اسرار مناسک، 297
اسرار نهفته در دیدار و زیارت خداوند و انبیا با اباعبدالله الحسین (ع)، 625
اسرار و عرفان حج، 313
اسرار و فلسفه حج، 293
اسرار و معارف حج با الهام از درسهای حکیم متاله آیت الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، 284
اسرار و معارف حج، 296
اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه، 47، 275، 487
اسرار، مناسک، ادله حج، 304، 522
اسفار اربعه: سفرنامه حج، چین، آلمان، و واتیکان، 144
اسفار اربعه: گزارش سفر به چین، آلمان، واتیکان و حج، 144
الاسفار عن‌آیات الحج والاسرار، 280، 393
الإسلام السعودی الممسوخ، 706
اسمع یا اخی او فی الطریق الی المیثاق، 198
اشعار اماکن متبرکه و عتبات عالیات عراق، 430
اشک حماسه: زیارت ناحیه مقدسه و زیارت عاشورا به همراه توضیح اعلام و معرفی اصحاب حسین (ع)، 756
اضواء علی زیاره عاشوراء، 781
اضواء علی طریق الوحده الاسلامیه، 285، 562
اطلس اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره، 60، 852
اطلس مدینه منوّر، 853
اظهار ادب به آستان مقدس ائمهی معصومین علیهم السلام یا بیان فارسی ساده از زیارت جامعه‌ی کبیره، 814
اعتبار زیارت عاشورا و رفع برخی شبهات، 885
اعمال حج عمره و تمتع، 526
اعمال عمره مفرده، 517
اعمال عمره مفرده شامل: کلیه مسائل واجب و مستحب و تمامی دعاها و زیارات مقامات متبرکه مکه معظمه و مدینه طیبه، 372
ص: 992
اعمال و آداب حج، 350
اعمال و آداب مکه و المدینه برعایه مکتب سماحی آیه‌الله العظمی المرجع الدینی الاعلی السیدعلی الحسینی السیستانی، 345، 502
اقتصاد حج، بهره‌وری در آموزشهای حج، 586
اکثر من اربعین حدیثا حول زیاره الامام ابی عبدالله الحسین علیه السلام، 641
اماکن زیارتی سوریه به روایت تصویر، 134
اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، 124
اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق، 136
اماکن مقدس در سفرنامه‌ها، 44، 147
اماکن مقدس مکه و مدینه: معرفی اماکن مذهبی و زیارتی مکه و مدینه با تصویر، 76
اماکن و تصاویر مقدس سوریه به انضمام توضیحات، 138
الامام الحسین علیه السلام و الوهابیه، 743
الامام الخمینی و مؤتمر الحج العالمی، 577، 875
امام خمینی و کنگره عظیم حج. انگلیسی، 876
امام رضا (ع) به روایت اهل سنت: زندگی، شخصیت، روایت، امامت، ولایت عهدی، کرامت، زیارت، 647
امام زمان (عج) روشنی بخش جهان، 799
امام شناسی، راهنمای زائرین و نقشه‌های اماکن متبرکه، 678
امام مبین، احیاگر دل و دین، 800
امام مهدی (عج) در عزای امام حسین (ع) زیارت ناحیه مقدسه، 821
امام مهدی (عج) در عزای امام حسین (ع)، 820
امامان مبین، کامل و کمال آخرین، 799
امامان معصوم (ع) هم رهبر و هم هدایتگر، 799
امامت شیعه، افضل از نبوت انبیای سلف، 799
انبیاء اور اولیائی الهی کی قبرول کی تعمیر نو اور وهال عبادت خدا کاشرعی حکم، 731
انبیاء اور صالحین کی یاد، 310
الانفاس القدسیه فی اسرار الزیاره الرضویه، 629
الانوار الساطعه فی شرح زیاره الجامعه، 810
الأنوار اللامعه فی شرح الجامعه، 796
الأنوار اللامعه فی شرح الزیاره الجامعه، 797
أنوار الولایه الساطعه فی شرح الزیاره الجامعه، 815
انواری از سعادت: خاطرات سفر پیاده از مشهد الرضا تا کربلای معلی، 250
ص: 993
او و دیگر هیچ، 207
اول معرفت بعد زیارت: نجف، کربلا- کاظمین- سامرا، 683
اولین سفرنامه‌ی حج ویژه کودکان و نوجوانان، 444
اولین کاروان عمره دانش آموزی استان کهگیلویه و بویراحمد، 168
اهل بیت اطهار (ع) آینه‌ی صفات پروردگار، 800
اهل بیت عصمت حجت در دنیا و آخرت، 800
اهل بیت نبوت (ع) مظهر کامل امانت و امنیت، 800
اهلبیت (ع) از نگاه زیارت جامعه کبیره، 810
اهمیت حفظ وحدت در کنگره اسلامی حج، 576
ای صاحب ولایت عنایت شفاعت، 800
ای قوم به حج رفته ...؟، 437
ای قوم به حج رفته، 433
ای کاش با تو بودم ای برادر به همراه: ادعیه و معرفی اماکن متبرکه مکه و مدینه، 346
ایده‌ها، عقیده‌ها گفتگوهایی پیرامون برخی آرا و عقائد اسلامی شامل یکصد و ده پرسش و پاسخ، 723
ایضاح المسالک
ایمان به رجعت اهل بیت (ع)، 801
این است آئین وهابیت، 744
این است بهشت: سفرنامه کربلا، 246
این جا مدینه است، 167
این جا مشاعر است، 167
این جا مکه است، 167
أین زوار الحسین علیه السلام؟: شامل چهل داستان در اهمیت زیارت امام حسین (ع) و عنایات ایشان ...، 641
اینانند اولی الامر حقیقی، 801
با اختران تابناک ولایت: شرح زیارت جامعه کبیره، 796
با پیامبر صلی‌الله علیه واله‌وسلم در حج، 40
با پیشوایان هدایت گر: نگرشی نو به شرح زیارت جامعه کبیره، 792
با حسین (ع) تا عرش شرح رابطه سلوکی با اباعبدالله الحسین (ع) بیان ...، 681
با دانشجویان در خانه دوست، 198
با راهیان دیار عشق، 259
با راهیان قبله: آشنایی با اماکن تاریخی، احکام، آداب حج، آداب سفر، ادعیه، زیارتنامهها، 368
با راهیان قبله، 368
با راهیان نور: راهنمای زائرین سوریه، 132
با زائر جوان، 442
با سالکان وادی نور، 434
با قرآن در مکه و مدینه، 890
ص: 994
با کاروان حج: تذکراتی لازم برای زائران و روحانیان حج، 274، 332
با کاروان صفا: گزارش حج سال، 613
با کاروان عمره: سفرنامه حج، 211
با کاروان ابراهیم در سال 71، 613
با کاروان ابراهیم (ع): گزارشی مکتوب از عملیات اجرایی حج تمتع یکهزار و سیصد و هشتاد و شش، 615
با کاروان عشق، 619
با ما به مکه بیایید، 460
با ما به مکه مکرمه بیائید، 338
با من به سوی شام: شرح مزارهای زیارتی سوریه، 130
با من به عتبات عالیات بیایید: سفرنامه، 259
با من به کربلا، 673
با هاشمی رفسنجانی تا خانه خدا: به بهانه همراهی با آیت الله‌هاشمی ...، 235
با هم به حج و عمره، 279، 337
باران عشق، 419
بازتاب جمعه خونین مکه در نامه‌های شیفتگان انقلاب اسلامی، 866
بازگشت: گناهی به مبحث رجعت: شرح زیارت وارث، مجموعه سخنرانی مجتبی حسینی، 827
باغ سبز عشق: خاطره حج، 196
بام پرواز: سفرنامه حج عمره، 204
بایدها و نبایدها در سفر حج تمتّع، 376
بحث تازه‌ای درباره جمرات در گذشته و حال، 478
بحث فی اختلافات الادعیه، 751
بحث‌هایی از فقه تطبیقی، 561
بحثی در فلسفه عبادی سیاسی حج به ضمیمه فرهنگ لغات حج، 584
بحرانی، عبدالرضا عبدالعزیز، 337
بحوث فی فقه الحج: تقریرا لبحث العلامه الحجة السید منیر الخباز، 475
بخت خاک، 147
بذل جان به پیشگاه جانان، 801
بر آستان جانان: سیری در حکمت و مناسک حج، 322
بر آستان جانان، شرح زیارت نامه آل یاسین و نیایش پس از آن، 818
بر بال ملائک: زیارات و اعمال عتبات عالیات (نجف، کربلا، کاظمین ...، 678
بر لب دریا: حسب حال حج، 210
البراهین الجلیه فی رفع تشکیکات الوهابیه، 739
براهین الحج للفقهاء و الحجج، 476
برداشت‌هایی ازمناسک حج ابراهیمی، 431
برداشتی از زیارت عاشورا، 757
بررسی کوتاهی پیرامون زیارت، 626
ص: 995
بررسی منابع و شرح فرازهای زیارت عاشورا، 752
بررسی و تحقیق گونه‌ای درباره عقاید و تاریخ فرقه وهابی، 736
بررسی و تحلیلی پیرامون زیارت عاشورا، 753
برکات ارض الوحی، 228
برکات سرزمین وحی. انگلیسی، 228
برکات سرزمین وحی، 228
برکات وآداب زیارت حضرت معصومین (ع) به همراه زیارت جامعه صغیره ....، 661
برکات صلوات و مباهله، 801
برگزیده احکام و اعمال حج و عمره، 492
برگزیده‌ای از ویژگیهای حج، 585
برگزیده‌هایی از سفر حج، 172
بزرگداشت اولیای خدا، 704
بسوی خانه خدا، 361
بسوی عطش: برداشتی از کتاب دکتر علی شریعتی، 305
بطواف کعبه رفتم، 206
بقیع الغرقد فی دراسه شامله، 54
بقیع قطعه‌ای از بهشت، 75
بقیع: سرگذشت اسفبار ویرانی آثار اسلامی حجاز به دست آل سعود، 93
بقیع، 59، 60
البقیع، 61
البکاء علی النبی و آله علی ضوء السنه و السیره، 728
البلد الحرام: فضائل و احکام، 498
البناء علی القبور شرع ام خرافه؟: بحث علمی یثبت جواز تشیید القباب ...، 725
البناء علی قبور الانبیاء الاولیاء و اتخاذها مساجد و اماکن للعباده، 730
بنای بر قبور در مذاهب مختلف اسلامی به استناد قرآن و کتب معتبر اهل سنت: بحث اعتقادی ...، 735
بنای بر قبور: در قرآن و کتب معتبره فقهی و حدیثی اهل سنت: طرح مبانی مذاهب مختلف اسلامی ...، 735
بوی خوش کربلا: راهنمای سفر به عتبات عالیات، 678
بوی سیب: برداشتی از زیارت عاشورا، 757
به بهانه همراهی با آیت الله‌هاشمی رفسنجانی در سفر عمره شهریور- شعبان، 235
به سوی ام القری: سفرنامه حج سال 1373 ش، 178، 858
به سوی بارگاه نور: همگام با زائران هشتمین امام، 139
به سوی حق: مناسک عمره و حج شیعه دوازده امامی، 521
به سوی خدا می‌رویم، 148
ص: 996
به سوی سرزمین نور: راهنمای زائرین عمره مفرده، 353
به سوی سرزمین نور، 354
به سوی قیامت صغری، یا، مقدمات حج ابراهیمی، 336
به سوی کعبه، 237
به سوی مدینه، 435
به سوی نور با زائران، 625
به سوی نور، 293
به قصد زیارت، 254
به مهمانی دوست، 162
به یاد بازگشت کمال از سفر حج، 425
بهترین یادگار عزت ماندگار، 801
بهجه المؤمنین فی زیاره الطیبات و الطیبین، 688
بهجه المؤمنین فی زیاره الطیبات و الطیبین، مجموعه زیارات الاماکن المقدسه فی دمشق، 689
بهداشت حجاج وخلاصه مناسک حج، 593
بهداشت در حج ویژه ایثارگران، 591
بهداشت در حج، 594
بهداشت سفر حج، 592، 593
بهداشت و ایمنی در حج، 592
بهره‌وری در آموزشهای حج، 587
بهشت زائران: نگاهی روایی به فضایل زائران بارگاه ملکوتی امام حسین (ع)، 649
بهشت منع، زمین تمتع: سفرنامه حج، 232
بهشت‌های زمین، 659
البیان التاریخ للامام الخمینی الموجه الی حجاج بیت الله الحرام عام هجری، 578، 875
بیان القرآن و العتره فی أسرار الحج و العمره، 313، 387
بیان تحریر الوسیله للامام الخمینی: کتاب الحج، 464
بیان توصیفی از زیارت ناحیه مقدسه، 822
بیان چهل حدیث از فضایل زیارت قبر امام حسین (ع)، 645
بیان حقیقت در سه رساله وحدت و شفقت- توسل و معنای آن، زیارت قبر النبی (ص)، 733
بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج، 577، 874
بیت الحرم عشق: نکات خواندنی برای زائران حج عمره، 356
بیداری زائر، 697
بیش از چهل حدیث درباره زیارت امام ابی عبدالله الحسین علیه السلام، 641
بیماریهای ناشی از گرما، در مراسم حج، 592
بینایی و دیدار سرشار با زیارت عاشورا، 752
پابه‌پای ابراهیم: یادداشتهای سفرحج، 175
ص: 997
پابرهنه در بقیع: یادداشتهای سفر حج، 213
پاسخ به چند پرسش فقهی و اعتقادی، 733
پاسخ به شبهات وهابیت، 725
پاسخ به شبهاتی پیرامون زیارت پیامبر اسلام ...، 747
پاسخ‌های ما: پاسخ به چند پرسش فقهی و اعتقادی، 733
پاسداری از مرقد پیامبران و امامان: نقدی بر کتاب زیارت از دیدگاه امامان، 718
پاکی جان، شرط پیوند با اهل بیت (ع)، 801
پرتو ولایت در شرح زیارت جامعه کبیره، 814
پرتوی از اسرار حج، 297
پرتوی از جلوه‌های عرفانی حج، 329
پرتوی از زیارت جامعه کبیره، 813
پرتوی از عرفه، 839
پرتویی از زیارت عاشور، 766
پرچم پیروز حق، 328، 554
پرچمداران هدایت: تدبری بر زیارت جامعه کبیره، 795
پرستو در قاف: سفرنامه حج، 218
پرسش و پاسخ ویژه آزمون‌های حج، 890
پرسمان قرآنی حج، 321
پرسه: چهل یادداشت فرهنگی در مکه و مدینه، 221
پرشکوه ترین مراسم عبادت و قربانی: مطابق با فتاوای فقیه اهل بیت آیت العظمی ناصر مکارم شیرازی، 496
پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی: مطابق با فتاوای فقیه اهل بیت (ع) آیتالله ناصر مکارم شیرازی، 477
پرواز به خانه‌ی مردم، 30، 71
پرواز به سوی سرزمین نور: راهنمای زائرین خانه خدا (عمره 86)، 353
پرواز تا بی نهایت: تأملی نو در باطن حج، 281
پرواز در بهشت: سفرنامه مدینه منوره و مکه مکرمه، 213
پرواز ملائک بر فراز کربلا: مشتمل بر سفرنامه عتبات عالیات، 256
پروازگه جبرئیل، 175
پروازی به دیار عشق، 208
پژوهشی پیرامون آیات قرآن در زیارت غدیریه، 830
پژوهشی پیرامون اسرار حج، 286
پژوهشی پیرامون بارگاه حضرت زینب (س)، 132
پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات، 326، 386، 410
پژوهشی در سفرنامه ابن بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمی و مذهبی)، 146
ص: 998
پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشورا، 787، 887
پژوهشی درباره زیارت اهلبیت (ع)، 637
پژوهشی فراگرد فرهنگ حج، 855
پلی به سوی ملکوت: راهنمای معنوی زائران، 365
پنج رساله دربارهی امام علی (ع): «انسان کامل قرون و اعصار» ...، 492
پنج رساله‌ی امام علی علیه‌السلام به ضمیمه رساله‌ی حج عمره‌ی مفرده، 492
پیام آوران بهشت: راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، 112
پیام امام خمینی خطاب به زائرین بیت الحرام، 877
پیام امام سجاد (ع) به «شبلی» در باب فلسفه حج، 326
پیام تاریخی حضرت امام خمینی به حجاج بیت الله الحرام در سال هجری، 578، 875
پیام حضرت امام خمینی به مناسبت سالگرد فاجعه خونین مکه و حجاج بیت الحرام، 582
پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیه الله خامنه‌ای به مناسبت ایام حج ذیحجة 1409، 577، 875
پیام عاشورا: شرح زیارت عاشورا، 768
پیام مقام معظم رهبری به حج در سال 1996 م، 576، 874
پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و حج، 35
پیامهای ماندگار: بر اساس تجربه‌ها و توصیه‌های روحانیون و معین‌های حج در طرح ره آورد سفر حج- 1384، 603
پیامهای ماندگار: بر اساس تجربه‌ها و توصیه‌های روحانیون و معین‌های کاروان حج ...، 602
پیامهای ماندگار: پیش درآمدی بر شرح وظایف و مأموریت معینه‌های کاروان حج، 600
پیرامون اسرار حج و تجلی اعظم در مدینه منوره و مکه مکرمه، 308
پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، 889
پیک روزشمار حج، 366
پیمان پارسایی، 393
تئوری تطبیق مواقف حیات حضرت ابراهیم علیه السلام با مناسک حج، 29، 521
تا صور اسرافیل، 196
تا عشق با عشق: سفرنامه دمشق، کربلا، مکه، 145
تا قاف با عشق، 213
تا قاف عشق، 262
تاریخ المدینه المنوره، 46
ص: 999
تاریخ المرقد الحیدری الشریف، 112
التاریخ المفصل الکعبه المشرفه قبل الاسلام، 26
تاریخ الوهابیین، 723
تاریخ حرم ائمه البقیع و آثار اخری فی المدینه المنوره، 90
تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام و آثار دیگر در مدینه منوره، 90
تاریخ حرم کاظمین، 106
تاریخ قربانی و حقیقت و اهمیت آن، 30، 357
تاریخ مدینه منوره، 46
تاریخ مکه: ازآغاز تا پایان دولت شرفای مکه (ق)، 65
تاریخ مکه، 50، 96
تاریخ مکه معظمه و مدینه منوره، 89
تاریخ مکه و مدینه، 79، 89
تاریخ مکه مکرمه در گذشته و حال حاضر، 72
تاریخ و آثار اسلامی عتبات عالیات عراق همراه با فضایل ائمه (ع)، 108
تاریخ و آثار اسلامی: مکه مکرمه و مدینه منوره با تجدید نظر و اضافات، 78
تاریخ و اماکن زیارتی سوریه به ضمیمه ادعیه و زیارات، 134
تاریخ و اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه، 136
تاریخ و اماکن سیاحتی و زیارتی سوریه، 136
تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج، 298
تاریخ، احکام و ارزشهای معنوی حج: به زبان روسی، 33، 559
تاریخچه آثار اسلامی مکه و مدینه به همراه ادعیه و آداب حرمین و راهنمای حج، 73، 357
تاریخچه شام، یا، دیداری از سوریه، 134
تاریخچه و آداب زیارت اماکن مقدسه عراق، 682
تاریخچه، نقد و بررسی عقائد و اعمال وهابی ها، 701
تأملات فی زیاره العباس بن امیرالمومنین (ع)، 835
تأملات و ررؤی فی مناسک الحج و العمره، 273
تأملی در معنای مناسک حج، 329
تأملی فلسفی و زیباشناسانه در سیر و سلوک حج، 320
تأملی نو در باطن حج، 281
تأویل معماری مسجد با تأملی در مناسک حج، 283
ص: 1000
التبرک: تبرک الصحابه و التابعین بآثار النبی ...، 653
تبرک و توسل، 702
تبرک و قبور، 725، 726
التبرک، 699
تبیین حکم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین، 480
تجارت معنوی: سیری در ارزش‌ها و پاداش‌های فراوان اعمال حج، 295
تجاوز آل سعود به حرم امن الهی، 98
تجلی حکمت نظری عاشورا در نیایش عرفه، 837
تجلّی سیر و سلوک عرفانی در حج، 316
تجلی وحدت؛ تبیین حکم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین، 480
تجلیات روحانیه: دعاء الامام الحسین علیه السلام فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، 838
تحریر الوسیله اور مناسک حج سی متعلق بعض متفرقه مسائل کی ضمیمه کی ساته، 513
تحریر شرح اللمعه: کتاب الحج و العمره، 471
تحفه الحجاج آداب اعمال حج و دعالاری عربی و ترکمنی دلنده، 366
تحفه الزائر، 650، 662
تحفه الکرام فی تاریخ مکه وبیت الله الحرام، 52
تحفه‌الحرمین: سفرنامه نایب الصدر شیرازی در زیارت مکه و سیاست ایران و هند، 231
تحفه الحرمین و سعاده الدارین، 231
تحفه زائرین اماکن متبرکه عراق و سوریه، 122
تحفه‌ای به راهیان کربلا و عتبات، 677
التحقیق العمیق فی الجمرات و الرمی الیها، 473
تحقیق دقیق حول الجمرات، 472
تحقیق دقیق دربارهً جمرات و رمی بر آنها، 473
تحقیقی جدید درباره رمی جمرات، 478
تحقیقی دقیق دربارهً جمرات و رمی بر آنها، 473
تحلیل زیارت عاشورا، 784
تحلیل لمفهوم الزیاره و آثارها و احکامها، 716
تحلیل مردم‌شناختی حج براساس مناسک گذر، 574
تحلیلی از حماسه سیاسی- تاریخی زیارت عاشورا، 761
تحلیلی از مناسک حج، 300
تحلیلی بر جنایت وهابیت در کشتار زائر بیگناه کویتی، 105
تحلیلی بر مناسک حج، 279، 493
ص: 1001
تحلیلی درباره زیارت عاشورا، 778
تحلیلی نو بر عقاید وهابیان، 698
تحیه الزائر و بلغه المجاور، 667
تخریب و بازسازی بقیع به روایت اسناد، 78، 102
تدبری بر زیارت جامعه کبیره، 795
تذکرات و توصیه‌های ضروری به زائران بیت الله الحرام، 350، 353
تذکراتی برای رهیافت به معرفت و معنای حج، 294
تذکره الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق، 222
تذکره کربلا، 685
ترجمه کتاب اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، 48
ترجمه کامل الزیارات، 634
ترجمه منتحب کامل الزیارات، 634
ترجمه و تفسیر عرفانی زیارت جامعه کبیره، 788
ترجمه و توضیح مختصری از زیارت جامعه کبیره، 789
ترجمه و شرح رساله زیاره القبور فخر رازی، 628
ترجمه و شرح زیارت عاشورا: تلخیص و نظری تازه بر کتاب شفاء ...، 756
ترجمه و شرح و تفسیر موضوعی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد (ع)، 842
ترجمهی منهج الرشاد لمن اراد السداد پاسخ به شبهات وهابیان، 739
تطبیق حالات مکه با احوال سیدالشهداء علیه السلام، 303
تعالیق مبسوطه علی مناسک الحج، لسیدنا و استاذنا ... ابوالقاسم الخوئی، 474
تعبیر یک خواب: زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک، 99، 883
تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، 51
تعیین سمت قبله و تشخیص ظهر حقیقی مدینه منوره، 56
تغذیه و بهداشت زائران در حج و عمره، 591
تفسیر زیارت عاشورا، 758
تفسیر زیارت وارث: فلسفه زیارت، 827
تفسیر سلام، 764
تفسیر عرفانی زیارت عاشورا، 786
تفسیر قرآن ناطق یا شرح زیارت جامعه کبیره، 812
تفسیر کامل زیارت عاشورا، 752
تفسیر و شرح زیارت آل یاسین، 817
تفسیر و شرح زیارت استغاثه به امام زمان (عج)، 833
تفضح اعلام آل سعود، 104، 455
تقدیس الحرمین، 369
تقوا صفا بخش دنیا و عقبا، 802
ص: 1002
تلخیص و نظری تازه بر کتاب شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور، 756
تماشاگه آفاق، 426
التنافس السلجوقی- الفاطمی علی بلاد الحجاز و امره الحج، 28، 62
تنقیح مبانی العروه: کتاب الحج، 467
تنها راه: شرح زیارت امام زمان (عج)، 796
تو را گواه می‌گیرم: شرح یک دوره اعتقادات در زیارت آل یاسین، 816
توحید در مکتب امام حسین (ع)، 837
التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، 716، 721
توحید و زیارت، 726، 727
توسل، 709
التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره، 731
توسل به پیامبر خدا (ص) و تبرک به آثار ایشان، 731
توسل در پرتو قرآن و حدیث و نقدی بر کتاب باور راستین، 707
التوسل عباده توحیدیه مع محاضرات الاستاذ الشیخ محمد سند، 698
توسل و تبرک برگرفته از آثار آیت الله جعفر سبحانی، 718
توسل و شفاعت از دیدگاه قرآن و روایات، 704
توسل، وسیله‌جویی برای کسب فیض از مبدأ هستی از دیدگاه عقل ...، 724
توشه حج: رهنمودهای امام خمینی به روحانیون کاروانهای حج و عمره، 578، 875
توشه زائرین عتبات عالیات، 125
توصیف آثار تاریخی مکه و مدینه و فلسفه مناسک حج در فتوح الحرمین، 84، 321، 433
توصیه‌ها- تذکرات، 370
توصیه‌های بهداشتی برای زائرین حج تمتع، 595
توصیه‌های بهداشتی سفر حج: توصیه‌های بهداشتی‌ونکات ضروری درسفر ...، 594
توصیه‌هایی در رابطه با سفر حج، 366
توضیح المناسک و هدایه الناسک شریفی، 519
توضیح مناسک الحج و یلحقه اعمال المدینه المنوره، مطابقه لفتاوی محمد الحسینی الشاهرودی، 503
تولد دوباره: سفرنامه حج، 244
تولد سوی: سفرنامه حج، 174
تولی و تبری در زیارت عاشورا، 754
التهذیب فی مناسک العمره و الحج، 466
ثقافه اسلامیه، 266
ثقافه الزیاره عند اتباع اهل البیت (ع)، 627
ثلاث رسائل فی الحج و العمره، 520
جامع الفتاوی عمره مفرده مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید، 553
ص: 1003
جامع الفتاوی: طرحی نو در زمینه مناسک حج مطابق با فتاوای ده تن از مراجع، 552
جامعه در حرم اهل بیت علیهم السلام: گذری بر زیارت جامعه کبیره ...، 797
جامعه در حرم: نگرش به زیارت جامعه کبیره، 789
جای پای ابراهیم: سفرنامه حج، 237
جای همه شما خالی: سفرنامه اساتید و طلاب مدرسه علمیه سلیمانیه، 264
جبل الرحمه و مسجدالنمره، 73
جرعه‌ای از بی کرانه‌های حج: مجموعه سخنرانیهای استاد ارجمند سرکار خانم بروجردی، 282
جرعه‌ای از بیکران زمزم: پژوهشی پیرامون اسرار حج، 286
جرعه‌ای از زلال سرداب مقدس: شرح زیارت آل یاسین، 819
جرعه‌ای از صهبای حج، 287
جزم اندیشی و خشونت مذهبی: ترجمه کتاب البراهین الجلیله فی رفع تشکیکات الوهابیه، 739
جستاری بر تاریخ مکه، 77
جغرافیای تاریخی اماکن مقدسه، 43
جغرافیای عربستان سعودی و اماکن حرمین شریفین، 48
جلوه ذات، 338
جلوه‌های حج در قرآن، تفسیر و پیام آیات حج، 395
جلوه‌های حج عرفانی، 359
جلوه‌هایی از زیبایی و هنر در سرزمین وحی، 92
جمرات بین الماضی و الحاضر، 479
الجمرات فی الماضی و الحاضر، 479
جمعه خونین مکه به روایت شاعران امروز، 101، 425، 864
جمعه خونین مکه، 100
جمکران، آستان وصال حضرت دوست، 659
جنات الثمانیه: سیری در تاریخ و جغرافیای هشت زیارتگاه مقدس جهان اسلام، 42
جنایت وهابیت، 104، 236، 870
جنه البقیع، 74
جنه الحوادث فی شرح زیاره وارث، 828
الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه: الحج، 481
چاووشی خوانی: اشعار زائرین عتبات عالیات، 418
چاووشی خوانی: اشعار حج، مشاهد مشرفه (مدینه، نجف، کربلا ...)، 418
چرا؟ چر؟: بیان حقیقت در سه رساله وحدت و شفقت- توسل و معنای آن، زیارت قبر النبی (ص)، 733
ص: 1004
چراغ صاعقه: مرثیه از مدینه تا مدینه، 420
چراغ کربلا: راهنمای عتبات عالیات عراق و دعاها و ذکرهای مجرب، 679
چراغ هدایت، 685
چراغستان خاموش و مسجد بی محراب: خاطره‌ها و برداشت‌هایی از سفر حجاز، 194
چگونه به حج برویم؟ راهنمای حج ایرانیان، 572
چگونه نعمت‌ها نقمت می‌شوند؟، 802
چندین بار قبل از حج بخوانید، 375
چهار رساله راهنمای زائرین مدینه منوره به انضمام رساله راهنمای مناسک ....، 495
چهره حقیقی ابن تیمیه: پایه گذار افکار وهابیت، 700
چهره واقعی وهابیت، 743
چهل پیام از تفسیر زیارت آسمانی عاشورا، 773
چهل حدیث پیرامون زیارت، 635
چهل حدیث حج، 409، 410
چهل حدیث در فضیل زیارت سیدالشهدا به انضمام آداب زیارت مشاهد متبرکه برگرفته از کتاب کامل الزیارات، 652
چهل حدیث در فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، 652
چهل حدیث زیارت، 650
چهل گام تا عتبات: احادیث و نکاتی چند ویژه عتبات، 635، 671
چهل و سه نکته در آداب زیارت مشاهد مشرفه معصومان (ع)، 667
چهل یادداشت فرهنگی در مکه و مدینه، 221
الحاج فی مکه و المدینه، مطابقه لفتاوی محمد الحسینی الشیرازی، 504
حاجی بعد از این، 185
حاجی کوچولو: احکام حج برای کودکان، 449
حاجیون کی لی مصور رهنما، 535
حاشیه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی بر مناسک حج ...، 510
حاملان قرآن، حافظان اسرار، 802
حبل متین، شناخت ارکان دین: شرح زیارت جامعه کبیره، 802
حج، 193، 296، 299، 324، 325، 326، 327، 339، 341، 363، 409، 446، 447، 451، 538، 574
الحج، 476
حج: آئینه‌ای از رستاخیز: شامل مجموعه مقالات و اشعاری درباره حج و ...، 423، 863
الحج: عباده و تربیه، 326
الحج: فضائله، آدابه، احکامه، 327، 374، 388
ص: 1005
الحج: مؤتمر عبادی- سیاسی: مجموعه خطابات و نداآات الامام الخمینی، 876
الحج: مناسک و واجباته و فقا لاراء الامام روح الله الموسوی الخمینی، 486
الحج: موتمر عبادی- سیاسی: مجموعه خطابات و نداآات الامام الخمینی، 578
حج: وظایف اخلاقی عبادی و سیاسی زائر بیت الله الحرام، 353
حج، یا، کنگره جهانی مسلمین: برگزیده‌ای از ویژگیهای حج، 585
حج 25: گزارشی از حج گزاری سال 1425 قمری برابر با سال 1383 شمسی، 617
حج 29: گزارش حج سال ه. ق، 612
حج: گزارش حج سال ه. ق برابر سال ه. ش، 614
حج: گزارش حج گزاری ایرانیان در موسم حج سال هجری قمری آذر و دی، 618
حج آئین حیات بخش اسلام و کعبه مدار توحید و عبادت، 405
حج آگاهان: چرایی‌ها و چگونگی ها، 319
حج ابراهیمی در پیامهای امام خمینی (ره)، 579، 877
حج ابراهیمی، الحج الابراهیمی، 418
حج ابراهیمی، حج مهدوی، 284
حج اجتماعی اور سیاسی عبادت، 579، 877
حج از دیدگان قرآن و حدیث، 385
حج از دیدگاه امام خمینی، 579، 878
حج از دیدگاه روایات در قالب چهل حدیث، 406
حج از دیدگاه مذاهب اسلامی، 563
حج از میقات تا میعاد، 304
حج از نگاه حقوق بین الملل، 564، 582
حج اسلامی: یا، سیر و سلوک انسانی، 293
حج اکبر برائت از مشرکین، 584
حج الأنبیاء و الأئمه (ع)، 405
حج الانبیاء و الائمه علیهم السلام، 36
حج البیت در مکتب اهل البیت (علیهم السلام): شامل داستانهایی از حج معصومین (علیهم السلام)، 37، 439
الحج المبرور شروطه و آدابه، 302
الحج المبرور، 347
حج الملائکه والانبیاء والائمه علیهم السلام، 35
حج با امیر الحاج، 335
حج باشکوهترین تجلی وحدت، 584
حج بانوان مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی همراه با دویست سؤال اختصاصی بانوان، 550
حج بانوان، مطابق با فتاوای امام خمینی با حواشی مراجع عظام تقلید، 510
حج برای همه، 339
ص: 1006
حج برنامه تکامل. انگلیسی، 309
حج برنامه تکامل، 308
حج برنامه و روشی موثر در هدایت، تربیت، مدیریت و نیایش با خداوند، 203، 306
حج بزرگ ابراهیمی و محمدی راهکار دستیابی به ...، 573
حج به نیابت، 169
الحج بین السائل و المجیب، 306
الحج تاریخاً و آداباً و فریضه، 29، 354
حج تجلی گاه توحید: بحثی در فلسفه عبادی سیاسی حج به ضمیمه فرهنگ لغات حج، 584
حج تجلی گاه عشق و ایثار، 239
حج تمتع: گزیده مناسک، راهنمای اماکن. ادعیه و زیارت: مناسک حج ....، 489
حج چیست؟ حاجی کیست؟: مبانی روان شناختی و تربیتی، 587
حج چیست؟، 309
حج حجتی، 343
حج خانه خدا و مسأله وهابیت، 295، 708
حج خوبان حکایت آنان که به دیدار دوست بار یافتند، 38
حج خونین: عروج ملکوتی، 102، 439، 868
حج خونین: گزیده اشعار سروده شده به مناسبت فاجعه خونین مکه مکرمه و در رثای شهدای گرانقدر حج 1366، 97، 420
حج خونین، فاجعه قرن: شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه، 103، 431
حج در آینه تصویر، 455
حج در آینه‌ی تاریخ، 31، 321
حج در آیینه شعر فارسی، 426، 864
حج در آیینه عرفان، 278
حج در آیینه ولایت، 273
حج در ادب فارسی، 435
حج در اندیشه اسلامی، 316
حج در قرآن: تفسیر آیات 196- 203 سوره بقره، 394
حج در قرآن، 399
حج در کلام قرآن و عترت، 314، 387
حج در کلام و پیام امام خمینی. انگلیسی، 878
حج در کلام و پیام امام خمینی، 578، 580، 876، 878
حج در کلام و پیام امام. فرانسه، 878
حج در مذاهب اسلامی، 565
حج در منظر شهادت، 421
حج دیداری با حبیب، 298
حج را چگونه انجام داده ای، از امام زین العابدین علیه السلام، 290، 404
حج رساله سی یازانی، 540
حج رساله سی، 489
ص: 1007
حج زیباترین روح همبستگی، 574
حج صالحان، 321، 543
الحج ضیافه الله، 323
حج عارفان، 365
الحج عَبْر الحضارات والأمم: دراسه مقارنه بین الحج فی الإسلام وطقوس الدیانات الأخری، 25
الحج علی مختلف المذاهب، 566
الحج علی مختلف المذهب: منتخب منقح من کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه، 563
حج عمره: راز و نیاز در خانه خدا، 378
حج فرزانگان، تعبد آگاهانه، 319
الحج فی احادیث و بیانات الامام الخمینی، 578، 876
الحج فی الأحادیث المشترکه بین السنه و الشیعه، 565
الحج فی السنه، 404، 567
الحج فی الشریعه الإسلامیه الغراء، 469
الحج فی الکتاب والسنه، 324، 391
الحج فی مدرسه اهل البیت علیهم السلام: معالمه آفاقه، 36
حج کنگره عظیم اسلامی، 571
حج گزاری ایرانیان در دوره قاجار (1210- 1344)، 178
حج مقبول، 343
حج مقبول در آیینه اسلام، 341
حج میعادگاه عاشقان، 356
حج نامه: سفرنامه حج از سال- هجری قمری، 198
حج نامه‌ها: مجموعه زبان مادری، 430، 869
حج نماز بزرگ، 290
الحج و آثاره علی الحیاه الاجتماعیه، 285
الحج و الزیاره و آداب الحرمین الشریفین، 344
الحج والعمره فی الکتاب والسنه، 388، 389
الحج و العمره و الزیاره، 349
الحج و العمره و معرفه الحرمین الشریفین، 276
حج و انقلاب اسلامی، 586
حج و انقلاب، 575
حج و حرمین شریفین در تفسیر نمونه، 399
الحج و دوره الهام فی حیاه الانسان، 297
حج و رویدادهای تاریخی حرمین، 32، 93
حج و عروج: سیری در آداب و مناسک حج، 526
حج و عمره از منظر قرآن و روایات، 385
حج و عمره در آینه فقه مقارن، 567
حج و عمره در قرآن و حدیث، 389
حج و عمره: قرآن اور حدیث کی روشنی مین، 389
ص: 1008
حج و فلسفه آن، 314
حج و کعبه در ادب فارسی، 427
الحج و مایدرو فی فلکه، 299
حج و نماز از دیدگاه فقه: ویژه حجاج، 494
حج و نماز از دیدگاه فقه، 494
حج و نیایش الهی: حج برنامه و روشی موثر در هدایت، تربیت، مدیریت و نیایش ...، 203، 305
الحج وحده ... و انتضار، 584
حج وداع: رفت و آمد مهمانان خارجی و هیئتهای اعزامی تکمیل دین و انتقال عهد و ولایت، 171
حج یا پرچم پیروز حق، 328، 554
حج یوسف، 193، 296
حج. آلمانی، 363، 539
حج. انگلیسی، 300
حج: آنچه باید بدانیم، 372
حج: اجتماعی، سیاسی و عبادی امام خمینی، 579، 877
حج: امت وسط: مروری بر فلسفه حج در قرآن، 299، 397
حج: حج چیست؟ چرا تا این اندازه اهمیت دارد؟، و چه چیزهایی به ما می‌آموزد؟، 444
حج: دیدار با خدا، همگام با مردم، 346
حج: عکسهای جمشید بایرامی، 453
الحج: فلسفته وافراغ محتواه، 312
حج: کنگره عظیم عبادی، سیاسی، اجتماعی. انگلیسی، 572
حج: مدیریت در بحران، 606
حج: مظهر وحدت، 313، 585
الحج: معطیاته، احکامه، والروایات المشترکه فیه، 562
الحج: موسم عبادی و ملتقی سیاسی، 572
حج: میثاق بندگی، 309
حج، سفر الی الله، 353، 593
الحج، ضیافه الله، 391
حج، نمایش ناب الهی، 440
حج؛ راهنمای راهیان خانه خدا، 302
حجاج در حرمین، 374
حجاج کرام اور دیگر وفودسی اهم پیغامات و خطابات، 878
حجاج کرام کیلئی امام خمینی کاپیغام، 878
حجة الوداع کما رواها اهل البیت علیهم‌السلام ...، 38، 557
حجت‌های خدا بر بندگان، 802
حجر اسماعیل در نگاه قرآن، روایات، فقه و تاریخ، 387
حجر الأسود، 80
حدیث آرزومندی، 784
ص: 1009
حدیث العزه: نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ...، 576، 874
حدیث جلوه حضور: سفر به قبله، 224
حدیث دیدارها: دیدار در مکه، 168
حدیث راه عشق: آداب زیارت عتبات عالیات، 686
حدیث عشق: مجموعه عکس، 454
حدیث قافله‌ها، 216
حدیث کعبه و کربلا: تطبیق حالات مکه با احوال سیدالشهداء علیه السلام، 303
حدیث میقات عشق، 224
حدیث نامکرر عشق: سفرنامه تازه مسلمانی اروپایی به مکه، 160
حدیث واقعه، 251
حدیث یکتایی و یکرنگی: نگاهی قرآنی به حج، 398
الحرم المکی الشریف، 73
حرمین شریفین: تاریخ مکه و مدینه، 79
حریم حریت، 119
حریم عشق: روایتی ازسفر حج 1384، 176
حریم عشق: سفرنامه مکه و مدینه، 157
حریم عشق، 332
حریم یار، 175
حسب حال حج، 210
حسن بصری نماد نفاق در هر عصری، 803
حسن خاتمه با توسل به حضرت فاطمه علیها السلام، 803
حسین (ع) خون خدا: شرح زیارت عاشورا، به همراه سوگنامه کربلا، 786
حضرت زهرا (ع) و خطبه‌ای غر، 803
حفظ ارادت بر خوردار از شفاعت، 803
حفظ وحدت قبولی طاعت با اعتصام به حبل ولایت، 803
حقیقه الحج: حدیث الامام زین العابدین (ع) للشبلی، 312، 406
حقیقت حج، به ضمیمه ذبح، عامل حیات برتر، 307
حکایات قبرستان بقیع: کرامات ولی خدا، خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی بلندپایه ....، 226
حکایت آنان که به دیدار دوست بار یافتند، 439
حکم بازسازی قبور انبیاء و اولیاء علیهم السلام و عبادت در آنها، 730
حکمت مناسک عمره مفرده، 278
حکمت مناسک عمره مفرده ویژه دانشجویان، 278
حکم الاضحیه فی عصرنا، 478
حکم البناء علی القبور فی الشریعه الاسلامیه، 703
حواراتٌ حول شؤون الحج خاصّ لمسؤولی قوافل الحج والعمره ومساعدیهم، 458
ص: 1010
الحوارات (2): ویژه کارگزاران حج و زیارت، 457
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، 289، 365، 440، 576
حول فاجعه مکه، 423
حول فاجعه مکه، 101
حول مسائل الحج، مطابق لفتاوی محمدرضا الگلپایگانی، 540
خاطرات حج از زبان پابرهنگان میقات، 155، 857
خاطرات حج عمره، 191
خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی، 201، 421
خاطرات حج، 212
خاطرات خانه خدا و عتبات عالیات در خدمت راهنما، 146
خاطرات دانشجویان از سفر حج، 180، 859
خاطرات دانشجویان از عمره مفرده، 239، 871
خاطرات دانشجویی از سفر عمره، 181، 860
خاطرات زیارت: مجموعه آثار کودکان و نوجوانان، 447
خاطرات زیارت خانه خدا و عتبات عالیات در خدمت راهنما، 191
خاطرات سفر آیت الله ری شهری به کشورهای عربستان، کنیا، سودان، 149
خاطرات سفر به حج، 209
خاطرات سفر به خانه دوست: یادادشت‌های سفر حج عمره، 163
خاطرات سفر پیاده از مشهد الرضا تا کربلای معلی، 250
خاطرات سفر حج حسین مظفری مجد، 231
خاطرات سفر حج، 173
خاطرات سفرهای نورانی همراه با راهیان نور: خاطرات سفر به سرزمین وحی مکه مکرمه و ...، 145
خاطرات سفری ناشناخته، 224
خاطرات عمره مفرده از دو نگاه، 225
خاطرات و نکته‌هایی از عمره‌ی دانشجویی، 223
خاطراتی از دوران جوانی، سفر حج، دادگاهها و زندان سیاسی، 165
خاطراتی از مدینه منوره و مکه مکرمه، 228
خاطره‌ها و برداشت‌هایی از سفر حجاز، 194
خاطره‌ها و نکته‌ها از سفر سوم عتبات مقدسه، 248
خاک آسمانی (تحفه الطالبین): پژوهشی درباره تبرک و شفابخشی تربت امام حسین (ع)، 635
خاک آسمانی: در فضیلت و چگونگی استشفاء به ترتیب عبیر آسای حسینی علیه السلام: تحفه الطالبین، 635
ص: 1011
خاک پاکان: تاریخ آرامگاههای خاندان پیامبر (ع) و صحابه خاص آنان، 41
خاک سپاسگزار، 68
خانه: در توصیف کعبه و شرح مناسک حج مرکب از غزل مرتبط با حواشی و توضیحات، 422، 505
خانه پاک برای پاکان، 58، 344
خانه دوست اینجاست، 189
خانه دوست: ویژهی عمره‌ی مفرده، 443
خانه دوست، 200، 417، 857
خانه عشق، 245
خانه‌های ربانی، 804
خانه‌های نور: بارگاه چهارده معصوم، 455
خانه‌ی دوست به روایت حج گزاران، 185، 291، 861
خس چل ساله: سفرنامه حج، 171
خسی در کربلا، 258
خسی در میقات، 156، 207
خط سیر ما یا صراط مستقیم، 277، 336
خلاصه خاطرات دانش آموزی سفر عمره، 174
خلاصه خوبی‌ها: نگاهی به زیارت وارث، 827
خلاصه فرهنگ اعتقادی حج، 326
خلاصه کتاب در ضیافت ضریح، 655
خلاصه مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 510
خلاصه مناسک حج و عمره مفرده و مناجات‌های مناسب طواف و سعی، 485
خلوتسرای جانان: برداشت‌هایی از مناسک حج ابراهیمی، 431
خورشید ایران: آثار تاریخی، آرامگاهها و زیارتگاههای اسلامی (مشهد مقدس)، 140
خورشید ایران، 140
خورشید شب پوش: مکه مکرمه و مدینه منوره، 94، 379
خون گریه زیارت ناحیه مقدسه، 423، 821
دائره المعارف حج، 853
داستان باریافتگان: سفرنامه حج، 154
داستان‌ها و حکایت‌های حج، 220، 440
داستانهای حج، 211، 438
داستانهای شگفت‌انگیز از زیارت عاشورا و تربت سیدالشهداء (ع)، 776
داستانهایی از زیارت عاشورا و تربت سیدالشهداء، 774
داستانهایی از فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام، 651
دانستنیهای بهداشتی حج، 594
دانستنیهای حج، 357، 444
دانسته‌ها و بایسته‌ها درسرزمین وحی، 361
ص: 1012
دانشگاه حسینی: شرح زیارت عاشورا، 785
دانشگاه کربلا دانشجو میپذیرد، 774
در آستان جانان: راهنمای عتبات عالیات نجف، کربلا، کاظمین، سامراء، کوفه همراه با زیارات، 112
درآستان جانان، آداب زیارت‌وخدمت، 691
در آن سوی آسمان، 421
در بارگاه نور: در فضیلت زیارت امام حسین (ع)، 650
در بارگاه نور، 279
در بزم وصال، 187
در پرتو شریعت- پاسخ به شبهات وهابیت، 714
در پرتو شریعت: زیارت در نگاه شریعت، 714
در پیشگاه امام پارسایان: شرح گونه‌ای بر زیارت غدیریه ...، 829
در تاریخ عتبات عالیات عراق، 120
در توصیف کعبه و شرح مناسک حج مرکب از غزل مرتبط با حواشی و توضیحات، 422، 505
در حریم آفتاب: چهل حدیث در فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، 652
در حریم حرم دوست، 196
در حریم حرم: ویژه نامه دانشجویی عمره مفرده، 377
در حریم حرم، سفرنامه حج سال 1374 شمسی، 226
در حریم دل: الهی نامه، مصیب نامه، انشاء حدیث شوق به عتبات عالیات، 432
در حریم دوست، 192
در حریم رضوی، 694
در حریم سالار عشق: عتبات عالیات عراق در یک نگاه، 671
در حریم عشق: آداب، اسرار، پاداش ها، شبهات و داستانهای زیارت، 662
در حریم کعبه، 182، 289
در حریم ولایت: ترجمه و تفسیر عرفانی زیارت جامعه کبیره، 788
در حریم یار: ره توشه زائر مشهد مقدس، 694
در حریم یار: یادنامه سفر به عتبات عالیات، 122
در حریم یار، 184، 235
در دیار دوست: سفرنامه‌ی حج، 206
در راه برپائی حج ابراهیمی، 584
در راه خانه خدا، 219
در رواق نور: آشنایی با زندگی امام رضا (ع) و آداب زیارت، 695
در ساحل تقریب، 719
در شرح زیارت جامعه کبیره، 794
در شعاع انس: سفرنامه حج، 190
ص: 1013
در ضیافت ضریح: پژوهشی درباره زیارت اهلبیت (ع)، 637
در ضیافت ضریح: پژوهشی دربارهی زیارت اهل بیت علیهم السلام، 664
در طواف بیت العتیق، 432
در طواف دل، 346
در عظمت زیارت عاشورا، 765
در فضیلت زیارت رجبیه حضرت رضا علیه السلام در ماه رجب و ...، 832
در فضیلت و چگونگی استشفاء به ترتیب عبیر آسای حسینی علیه السلام: تحفه الطالبین، 636
در کوچه‌های مکه و مدینه: سفرنامه حج، 221
در محضر دریای عشق: سفرنامه کربلای معلا، 257
در محضر دوست: به ضمیمه سیری به کوی عاشقان در عتبات عالیات، 246
در مسائل اخلاقی و اجتماعی و اماکن مقدسه مکه و مدینه، 333
در معرفت: تأملی در زیارت جامعه کبیره، 795
در مقام محو، 65، 67
در ملکوت حج، 410
در ملکوت زمین: سفرنامه حج، 227
در ملکوت زمین: گزارش دو سفر حج، 227
در وادی نور، 373
در هوای خورشید: سفر به سوریه، 267
در هوای یار، ره توشه راهیان بیت الله الحرام، 335
درازنای شبی در مزدلفه: سفرنامه حج، 236
دراسه مقارنه بین الحج فی الإسلام وطقوس الدیانات الأخری، 25
دراسه موضوعیه لعقائد الوهابیین علی ضوء الکتاب والسنه، 717
دراسه و تحلیل لاختلافات الادعیه و الزیارات، 751
الدره البهیه فی فضل کربلاء و تربتها الزکیه، 637
الدره البیضاء فی شرح زیاره العاشورا، 753
درسنامه تفسیر آیات حج، 890
درسنامه شناخت عربستان و وهابیت، 891
درس‌هایی از زیارت عاشور، 778
درس‌هایی از فقه سیاسی اسلام، اسرار مناسک ادله حج، 305، 523
درس‌هایی در نقد وهابیت، 728
درمان درد بی درمان، با توسل به ائمه معصومین، 639
درود و درد: شرحی بر زیارت آل یاسین، 818
دروس احکام و مناسک حج، 890
الدروس الفقهیه: الحج، 479
ص: 1014
دروس عقیدیه مستفاده من الحج، 281
دروس فی الفقه المقارن، 563
دریافتهایی ازسه‌مناجات ندبه، شعبانیه، 840
دست مایه‌ی حاجیان بیت الله الحرام برای پاسخ گویی به شبهات و هابیت، 700
دست نوشته‌هایی از سفر خبرنگاران امور حج و زیارت سازمان ...، 256
دعاء الامام الحسین (ع) فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، 838
الدعاء عند أهل البیت (ع)، 653
دعای عرفه با ترجمه منظوم، 839
دعای عرفه: ترجمه و خلاصه تفسیر، 837
دل باختگان دیار نور: خلاصه خاطرات دانش آموزی سفر عمره، 174
دل در کنار دلدار، 445
دل نوشته‌ها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره، 214، 430
دل نوشته‌ها و شوق نامه‌های عمره گزاران دانشجو، 220، 868، 869
دلارام عرصه طوس: پیرامون احادیث فضائل زیارت حضرت رضا (ع)، 645
دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه نویسی رضوی، 858
دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، 268
دلیل الحاج إلی مکه و المدینه، 59
دلیل الحاج و المعتمر، 342
دلیل الحاج والمعتمر و زائر مسجدالرسول صلی الله علیه و سلم، 334
دلیل الحاح فی اعمال الحج، 376
دلیل الحجاج المصور، 535
دلیل المرشدین إلی الحقّ الیقین، 719
دلیل المعتمرین: احکام و آداب العمره المفرده، 516
دلیل الناسک، مع تعالیق یوسف الصانعی، 505
الدمی والعرائس المجسمه، 473، 530
دو بهشت: یادداشتهای سفر حج بیت الله الحرام، 176
دو سفرنامه حج، 178
دو سنت فراموش شده، 392
دو شهر عشق: سفرنامه حج، 217
دو فرجام، 254
دوباره شیعه شدم: سفرنامه فرات، 260
دور دراسه ظاهره الحج فی تدعیم الفکر الاسلامی فی مواجهه المناهج الغربیه المعاصره، 584
دورالحج فی المسیره التاریخیه دراسه لآراء الامام الخمینی فی قضایا الحج، 580، 879
دولت وصال: سیری در حکمت حج و آداب زیارت، 322، 370
ده کتاب در یک کتاب، 871
ص: 1015
ده مجلس پیرامون شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره استاد فاطمی نیا، 794
دیار زمزم و زمزمه، 241
دیار عاشقان: از نجف اشرف تا سامرا: منتخب زیارات و اعمال ...، 674
دیار نور، 345
دیار یار: سفرنامه‌ی حج بهار، 213
دیار یار، یا، پژوهشی فراگرد فرهنگ حج، 854
دیدار با امام زمان (عج) در مکه و مدینه، 206، 866
دیدار جانان، 244
دیداری مشتاقانه، حرکتی شورانگیز و انقلاب آفرین، 657
ذات بهجه فی ظلال زیاره الجامعه، 809
ذکر خاطرات حج عمره مفرده دانشجویی، 199
ذکریات الحج: عن لسان حفاه المیقات، 155
ذکریات علی تلال مکه، 205
رابطه خاص با خدا، 291
راحله الحجاز، 166
راز زیارت امامان معصوم صلوات الله علیهم و حضرت ابا الفضل علیه اسلام، 630
راز زیارت عاشورا: آشنایی با حقایقی از زیارت عاشورا در سیره خوبان، 766
راز زیارت کربلا: نگاهی روایی به زیارت امام حسین علیه السلام، 627
راز شهر تشنه‌ها: سفرنامه کربلا، 253
راز مسجد شجره، 177
رازها و رمزها: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات، 292، 405
رازهای عارفانه‌ی حج، 309
راه خدا: در مسائل اخلاقی و اجتماعی و اماکن مقدسه مکه و مدینه، 333
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح اثر دکتر محمد بنی هاشمی، 664
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح، 655
راهنما و زیارت نامه زائرین عتبات عالیات، 678
راهنما وزیارتنامه کامل‌عتبات عالیات، 677
راهنمای آسان برای سفر به مکه مکرمه، مدینه منوره ...، 458
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق ویژه کارگزاران حج و زیارت، 126، 891
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، 126، 891
راهنمای برنامه‌های آموزشی حج تمتع، 608
راهنمای پزشکی حج، 591
راهنمای حاجیان و زائران، 358
راهنمای حاجیان، 333
راهنمای حج ایرانیان، 572
ص: 1016
راهنمای حج تمتع ویژه اهل سنت، 555
راهنمای حج تمتع، 555
راهنمای حج عمره و دیدار از مسجدالنبی، 334
راهنمای حج و زیارتگاهها در جهان اسلام، 45
راهنمای حج و عتبات: ده کتاب در یک کتاب، 94، 378، 871
راهنمای حج و عمره مفرده (از دیدگاه اهل سنت) همراه با دیداری از اماکن متبرک و تاریخی سرزمین وحی، 518
راهنمای حج و عمره و بیان چند درس عقیدتی برگرفته از حج، 281
راهنمای حج و عمره: مکه مکرمه، 348
راهنمای حج و مناسک آن، 556
راهنمای حج، 348، 371
راهنمای حجاج بیت الحرام، 873
راهنمای حجاج در مذهب امام شافعی با تعیین فاصله مکانها، 538
راهنمای حجاج وعوامل خدماتی‌حج، 605
راهنمای حجاج، 371
راهنمای حرم مطهر امیر مومنان حضرت علی بن ابیطالب (ع)، 117
راهنمای حرمین شریفین، 74، 312، 360، 531
راهنمای خانه خدا، مناسک مصور حج همراه با نقشه‌های جغرافیائی، 495
راهنمای راهیان خانه‌ی خدا، 302
راهنمای راهیان شام، 138
راهنمای زائر کربلا، 679
راهنمای زائر و معرفی حرم مطهر رضوی، 139
راهنمای زائران به عتبات عالیات، 459
راهنمای زائران بیت‌الله الحرام: عمره مفرده- حج تمتّع، 352
راهنمای زائران حج تمتع، 347
راهنمای زائران خانه خدا: معرفی اماکن، بیان مناسک ادعیه و زیارات مکه و مدینه، 364
راهنمای زائران سوریه: اماکن و آثار تاریخی شام، همراه با خطبه‌ها و زیارتنامه، 129
راهنمای زائران سوریه تاریخ و آثار اسلامی شام همراه با خطبه‌ها و زیارتنامهها، 129
راهنمای زائران عمره مفرده، 347
راهنمای زائران کاروان مقام محمود: آداب و اعمال زیارت کربلای معلا ...، 686
راهنمای زائران کربلا و عتبات عالیات عراق، 680
راهنمای زائران مکه و مدینه، 353
راهنمای زائرین بیت الله الحرام، 376
راهنمای زائرین حرمین شریفین در شناخت اماکن مکه و مدینه، 92
راهنمای زائرین در آداب زیارت عتبات عالیات عراق، 679
ص: 1017
راهنمای زائرین عتبات مقدسه در سوریه، 134
راهنمای زائرین کربلا و عتبات عالیات عراق، 684
راهنمای زائرین کربلا: تاریخ و آثار اسلامی عتبات عالیات عراق همراه با فضایل ائمه (ع)، 108
راهنمای زیارت اماکن متبرکه عراق، 681
راهنمای زیارت عتبات عالیات، 686
راهنمای زیارت عتبات عالیات از کربلا تا کربلای معلا، 678
راهنمای سفر به سوریه: مکالمه به لهجه مردم سوریه، 460
راهنمای سفر به عتبات (نجف اشرف، کربلا، کاظمین، 122
راهنمای سفر به عتبات عالیات، به همراه ادعیه و زیارات، 684
راهنمای سفر حج از ابتدا تا انتها، 342
راهنمای سفر زائرین سوریه: همراه با قافله سالار عشق، 137، 689
راهنمای سفر و زیارت، 139
راهنمای سلامت در حج برای زائرین حج تمتع، 595
راهنمای عتبات عالیات به همراه ادعیه و زیارات، 672
راهنمای عتبات عالیات عراق و دعاها و ذکرهای مجرب، 679
راهنمای عتبات عالیات عراق، 117، 127
راهنمای عتبات مقدسه و اماکن باستانی عراق، 680
راهنمای عمره: ره توشه‌ی راهیان بیت الله الحرام، 349
راهنمای عمره، 337
راهنمای فتاوای مراجع معظم تقلید در حج، 485
راهنمای قدم به قدم حجاج: همه با هم بسوی خدا، 358
راهنمای کامل حج زیارت، 862
راهنمای کامل عراق: نجف، کربلا، کاظمین (بغداد)، سامرا، کوفه و دیگر مکانهای زیارتی، 111
راهنمای کربلا و دیگر عتبات عالیات در عراق، 685
راهنمای کربلا، 685
راهنمای گام به گام و کاربردی مربیان و دانش آموزان و دانشجویان اعزامی به عمره مفرده، 366
راهنمای مسجد مقدس کوفه و اماکن اطراف آن، 120
راهنمای مصور حجاج، 535
راهنمای مصور حجاج. اردو، 535
راهنمای مصور سفر زیارتی سوریه، 135
راهنمای مکه معظمه و مدینه منوره، 77، 85
ص: 1018
راهنمایان معصوم و اندیشه‌های مسموم، 804
راههای توسل و اظهار محبت به امام علی علیه‌السلام، 679
راهی بسوی خانه خدا، 361
راهی به سوی خدا: یادداشتهایی درباره حج و مشاهداتی از آن سفر، 176
راهیان حج: دیدار با معبود، 160
راهیان حج: دیدار با معبود؛ مدینه منوره و مکه مکرمه، 160
راهیان خانه خدا، 85
راهیان عشق، 342
راهیان کربلا: سفرنامه‌ی اولین کاروان خانواده معظم شاهد استان خراسان به عتبات عالیات، 252
راهیان کربلا: عتبات عالیات کربلا- نجف- سامرا- کاظمین، 687
راهیان کعبه: سفیران انقلاب، 371
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت ...، 268
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، 268، 857
راهیان معرفت، 340
راهیان نور: تاریخچه مکه مکرمه، مدینه منوره، کربلا وسوریه" راهنمای زائران"، 88
رایحه‌ی ذکر: ره آورد سفر عمره‌ی دانش آموزی، 158
الرد علی الفتاوی المتطرفه فی خطبه الجمعه للشیخ صلاح البدیر فی المسجد ...، 741
الرد علی فتاوی الوهابیه، 724
ردی بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت اهل قبور، 738
رساله الاخلاص فی الحج، 359
رساله الانفاس القدسیه فی اسرار الزیاره الرضویه، 629
رساله من لطائف الحج و الزیاره، 398
رساله وجیزه فی حدود المطاف فی الواجب من الطواف، 464
رسالتان بین الشیخ محمد واعظ زاده الخراسانی الامین العام للمجمع العالمی للتقریب ...، 749
رساله احکام الشریف، 487
رساله بهجه المؤمنین فی زیاره الطیبات و الطیبین، 688
رساله تشخیص نفوس دارالخلافه، 238
رساله تطبیقیه، 238
رساله توضیح المسائل مناسک حج مطابق با فتاوی مرجع عالیقدر ...، 498
رساله توضیح مناسک حج و عمره به همراه اعمال و مستحبات مکه مکرمه و مدینه منوره، 503
رساله حج، سلوک خداجویان، 325
رساله خاطرات سفر حج، 173
ص: 1019
رساله شریفه توضیح المناسک، یا، دستور حج، مطابق فتاوی محمد حسینی شاهرودی، 503
رساله شریفه مناسک حج: برگزیده‌ای از اعمال حج و عمره، مطابق ...، 510
رساله مصباح صراط العباد: مناسک حج، 496
رساله مصور حج و منظومه آن مناسک حج، 419، 491
رساله مناسک حج دعاهای مخصوصه و وارده از لحظه حرکت از منزل ...، 556
رساله مناسک حج مطابق با فتوای صادق حسینی شیرازی، 504
رساله مناسک حج مطابق با فتوای محمد حسینی شیرازی، 504
رساله مناسک حج: برگزیده احکام و اعمال حج و عمره، 492
رساله مناسک حج، 556
رساله‌ی مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیت الله العظمی آقای حاج شیخ مجتبی تهرانی، 498
رسول خدا صلی الله علیه و سلم سی توسل اور آپ (ص) که آثار سی تبرک، 731
رفت و آمد مهمانان خارجی و هیئتهای اعزامی تکمیل دین و ...، 171
رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین (قرن پنجم و ششم هجری)، 27، 62
رمی جمرات در گذشته و حال، 478
روائع مختاره من الحج، 585
روافد الایمان الی عقائد الاسلام، 729
روافد الشعور عند المسلم الحاج، 285
رواق عصمت: شرحی بر زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه (ع)، 832
روان درمانی در مکتب آل عبا همراه با شرح زیارت امین الله و حدیث کساء، 825
روایت حج خونین، 105
روایت دعوت: واگویه‌های نخبگان و دانشجویان کاروان کوثر (عمره دانشجویی)، 188، 861
روایت رویت: یادنگار سفر عمره، 163
روایت مشرقی: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی، 202، 865
روایتی از سفر حج 1384، 176
روایتی از سفر حج تمتع: میخانه و پیمانه، 180
روایتی عارفانه از منازل و مناسک حاجیان، 274
روح حج، 320، 367
رودی تا بهشت، سعی و صفا: توصیه‌هایی درباره سفر حج، 427
روزنامه سفر حج عتبات عالیات و دربار ناصری- 1312 ق- 1273 ش)، 149
ص: 1020
روزنامه سفر عتبات و مکه ق/ ش، 153
روزه و حج پایهی چهارم ابتدایی، 446
روزه‌دار واقعی کیست؟، 804
روشی نوین در بیان مناسک حج مطابق تحریر الوسیله و مناسک حج آیت الله العظمی امام خمینی ...، 510
روشی نوین در بیان مناسک حج، 489
رویکرد استدلالی به فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه جعفری حنبلی، حنفی، شافعی و مالکی، 746
رویکرد عقلانی بر باورهای وهابیت، 729
ره آورد حجاز: سفرنامه حج، 202
ره آورد سرزمین وحی، 161
ره آورد سفر حج: سفرنامه، 245
ره آورد سفر عمره‌ی دانش آموزی، 159
ره آورد سوریه، 265
ره آورد، 222
ره توشه حج به ضمیمه مناسک حج مطابق با فتوای امام خمینی: فرهنگنامه اصطلاحات و ....، 489
ره توشه حج، 324، 547
ره توشه دیدار، در آداب و اسرار زیارت اهل بیت علیهم السلام، 660
ره توشه زائر مشهد مقدس، 694
ره توشه زائر ویژه حجاج بیت الله الحرام: نکات علمی، تاریخی، اخلاقی و بهداشتی، 364
ره توشه زائران حج، 337
ره توشه زائرین عمرده مفرده، 83، 369
ره توشه زیارت در زمینه دانستنی ها، آداب و احکام زیارت، 655، 691
ره توشه مبلغ، 606
ره توشه مبلغ: ویژه حج، 606
ره توشه مدینه، 47
ره توشه وصال عشق، 424
ره توشه‌ای از زیارت عاشورا: به ضمیمه دو زیارت ناحیه مقدسه خطاب به امام حسین (ع) و خطاب به شهدای کربلا، 779
ره‌آوردی از حج برای راهیان حج: تذکراتی برای رهیافت به معرفت و معنای حج، 294
رهبران من محبوب تر از جان من، 804
رهپویان عشق: راهنمای اماکن و زیارتنامههای عتبات عراق، 126
ره‌توشه ساکنان حرم یار: کتاب دوم ویژه عمره مفرده، 83، 369
ره‌توشه عتبات عالیات، 676، 860
رهنمای حج، 486
رهنمودهای امام خمینی (س) به روحانیون کاروانهای حج و عمره، 578، 876
رهنمودهای حضرت امام خمینی به روحانیون محترم کاروانها، 581، 880
ص: 1021
رهنمودهای حضرت امام خمینی به زائران بیت الله الحرام، 580، 879
رهنمودهای حضرت امام خمینی به زائران بیت الله الحرام. فرانسه.، 879
رهیافتی به زیارت ناحیه مقدسه، 821
زائر (): آشنایی اجمالی با عتبات عالیات (اماکن مقدس عراق)، 109
زائر پیر: گذری بر نیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی، 65، 191
زائر حریم یار: نقد ادبی وهابیان، 702
زائر کربلا، 124
زائر، 370
زائران آفتاب: آثار و برکات زیارت سیدالشهداء، 651
زائری در وادی ایمن: سفرنامه، 229
زبان محل سود و زیان، 804
زبده المناسک، 493، 541، 550
زلال هدایت: دست مایه‌ی حاجیان بیت الله الحرام برای پاسخگویی ...، 700
زمزم عشق: ره توشه راهیان عمره مفرده، 359
زمزم یاد: مجموعه اشعار مسابقه بزرگ شعر حج، 433، 869
زمزم، 28
زمزمه عارفانه: دعای عرفه به همراه: شرح مفاهیم، فضیلت، وجه تسمیه و ...، 838
زمزمه قدسیان: شرحی بر زیارت عاشورا، 780
زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز شهادت، 835
زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمومنین علیه السلام در روز شهادت آن حضرت با ...، 835
زمزمه‌ها ومناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، 209، 867
زمزمه‌های عارفانه: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، 209، 867
زمستان در بغداد: دست نوشته‌هایی از سفر خبرنگاران امور حج و زیارت سازمان ...، 256
زمین آسمانی (1): مکه و مدینه، 92
زمین آسمانی (2): سرزمین مقدس عراق، 128
زمینی از جنس بهشت: شرح و فضلیت و اعمال اماکن مقدسه عراق، 675
زنان و حج: عصر هاجر و مقطع اسلامی، 32
زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک، 99، 884
زندگینامه جمعی از شهدای والامقام حرم امن الهی استان فارس، 884
زیارات ائمه و اولیا در مکتب اهل بیت علیهم السلام، 699
ص: 1022
زیارات امام حسین علیه السلام: دروس تعلیمی و تربیتی زیارت، 677
زیارات ذبیح آل محمد (ص) العاشورائیه، 639
زیارت: داستان زندگی جابربن عبدالله انصاری، 446
زیارت: دیداری مشتاقانه، حرکتی شورانگیز و انقلاب آفرین، 657
زیارت آفتاب: روایات در باب فضیلت و کیفیت زیارت امام رضا (علیه السلام)، 696
زیارت آل یاسین، 886
زیارت آل یس، نظر به مقصد جان هر انسان، 818
زیارت اربعین: آیت مومنین، 819
زیارت اربعین: آینه عرفان و آیت ایمان، 819
زیارت از حرم تا حریم: مجموعه سخنرانیهای سرکار خانم فاطمه لطفی آذر، 687
زیارت از حرم تا حریم، 686
الزیاره الجامعه لأئمه المؤمنین (ع)، 835
زیاره الرسول المصطفی وآله بدعه او شرع؟، 748
زیاره القبور سنه ام بدعه؟: بحث علمی یثبت جواز و استحباب زیاره القبور ...، 727
زیاره القبور: شبهات و ردود، 706
زیاره القبور، 746
زیاره المرقد الشریفه فی سوریا و فلسطین، 645
زیارت اماکن متبرکه عراق، 125
زیارت امام حسین علیه السلام بر اساس 1000 سند از قرآن و حدیث، 643
زیارت امیرالمومنین علیه السلام (در روز عید غدیر)، 831
زیارت امین الله همراه با ترجمه و توضیحات لغوی، 827
زیارت جامعه کبیره با زبان شعر، 424، 794
زیارت چراغی در مسیر هدایت، 629، 735
زیارت چیست؟ زائر کیست؟، 627، 656، 666
زیارت حضرت رضا علیه السلام از دیدگاه اهل سنت، 647
زیارت خانه خدا همراه با امام صادق (ع): از کتاب فروع کافی باب حج، 408
زیارت خانه خدا، 447
زیارت خوبان: شرحی بر زیارت عاشورا، 757
زیارت در اسلام و ادیان دیگر، 626
زیارت در پرتو چهل حدیث، 661
زیارت در پرتو ولایت؛ شرحی بر زیارت عاشورا، 768
زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه، 626
زیارت در مکتب اهل بیت علیهم السلام، 638
ص: 1023
زیارت در نگاه شریعت: پاسخ به شبهات وهابیت، 714
زیارت عارفانه: زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه، 26، 58، 626
زیارت عاشورا (منظوم): با اشاراتی منظوم به برخی مضامین عالیه این متن مقدس، 429، 774
زیارت عاشورا با بیان آداب، برکات، شرایط و توضیح فرازهایی از زیارت شریفه عاشورا، 757
زیارت عاشورا با ترجمه منظوم، 423، 763
زیارت عاشورا با ترجمه و توضیحات لغوی، ادبی و تاریخی، 779
زیارت عاشورا به انضمام مروری کوتاه بر مفاهیم و زندگی اشخاص، 756
زیارت عاشورا به ضمیمه چهل نکته از زیارت عاشورا و دوازده بند محتشم کاشانی، 775
زیارت عاشورا به همراه داستان پیرامون زیارت عاشور، 784
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر با تأملی در مستندات تاریخی و حدیثی زیارت عاشور، 885
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر: با نگاهی به مستندات تاریخی و حدیثی ...، 885
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر، 759
زیاره عاشورا فوق الشبهات، 885
زیارت عاشورا کی تعلیمات، 778
زیارت عاشورا منظومه، 428، 771
زیارت عاشورا و آثار شگفت آن، 781
زیارت عاشورا و آثار معجزه آسای آن، 762، 782
زیاره عاشورا و آثارها العجیبه، 781
زیارت عاشورا و داستانهای شگفت آن، 764
زیارت عاشورا و دعای توسل با ترجمه منظوم، 435، 783
زیارت عاشورا: به انضمام توضیحاتی درباره مفاهیم و اشخاص، 756
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی- کردی- ترکی، 769
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی، 427
زیارت عاشورا، 783
زیارت عاشوراء منظوم، 770
زیارت عتبات عالیات از کربلا تا کربلای معلا، 678
زیارت عتبات عالیات عراق: آداب سفر و زیارت معصومین (ع): شامل: آثار و فوائد سفر ...، 681
الزیاره فی الکتاب و السنه: تحلیل لمفهوم الزیاره و آثارها و احکامها، 716
ص: 1024
زیارت قبور، 710
زیارت کعبه: آمال مسلمین، 357
زیارت ناحیه مقدسه با زبان شعر، 424، 822
زیارت نامه منظوم جامعه کبیره، 420، 789
زیارت نور: شرحی بر زیارت شهیده مظلومه فاطمه زهرا (س) با نگاه به منابع اهل سنت، 834
زیارت و توسل از منظر اسلام (نقد فرقه وهابیت)، 748
الزیاره والتوسل، 730
زیارت، 448، 450، 630
الزیاره، 702
زیارتگاهها و زیارتنامههای سوریه، 130
زیارتگاههای دمشق: راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، 129
زیباتر از بهشت: خاطراتی از حسین و کربلا، 251
زیباتر از بهشت: سفرنامه کربلای معلی و عتبات عالیات، 251
زیر ناودان طلا: سفرنامه زیارت یک کودک، 449
ژرفای حج: آنچه درباره حج باید بدانیم، 87، 327، 374
سؤال و جواب پیرامون مسائل حج، مطابق با فتوای محمدرضا گلپایگانی، 540
السائرون نحو الکعبه رسل الثوره الاسلامیه، 371
ساختمان حرم نبوی، مدینه منوره، 64
ساختمان مسجدالحرام مکه مکرمه، 64
سارا به زیارت می‌رود، 446
سالنامه حج، 851
سامراء البقیع الثانی، 111
سایه هیچ: یادداشت‌ها و خاطرات سفر حج، 243
حریم عشق: روایتی ازسفر حج 1384، 176
حریم عشق: سفرنامه مکه و مدینه، 157
حریم عشق، 332
حریم یار، 175
حسب حال حج، 210
حسن بصری نماد نفاق در هر عصری، 803
حسن خاتمه با توسل به حضرت فاطمه علیها السلام، 803
حسین (ع) خون خدا: شرح زیارت عاشورا، به همراه سوگنامه کربلا، 786
حضرت زهرا (ع) و خطبه‌ای غر، 803
حفظ ارادت بر خوردار از شفاعت، 803
حفظ وحدت قبولی طاعت با اعتصام به حبل ولایت، 803
حقیقه الحج: حدیث الامام زین العابدین (ع) للشبلی، 312، 406
حقیقت حج، به ضمیمه ذبح، عامل حیات برتر، 307
حکایات قبرستان بقیع: کرامات ولی خدا، خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی بلندپایه ....، 226
حکایت آنان که به دیدار دوست بار یافتند، 439
حکم بازسازی قبور انبیاء و اولیاء علیهم السلام و عبادت در آنها، 730
حکمت مناسک عمره مفرده، 278
حکمت مناسک عمره مفرده ویژه دانشجویان، 278
حکم الاضحیه فی عصرنا، 478
حکم البناء علی القبور فی الشریعه الاسلامیه، 703
حواراتٌ حول شؤون الحج خاصّ لمسؤولی قوافل الحج والعمره ومساعدیهم، 458
ص: 1010
الحوارات (2): ویژه کارگزاران حج و زیارت، 457
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، 289، 365، 440، 576
حول فاجعه مکه، 423
حول فاجعه مکه، 101
حول مسائل الحج، مطابق لفتاوی محمدرضا الگلپایگانی، 540
خاطرات حج از زبان پابرهنگان میقات، 155، 857
خاطرات حج عمره، 191
خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی، 201، 421
خاطرات حج، 212
خاطرات خانه خدا و عتبات عالیات در خدمت راهنما، 146
خاطرات دانشجویان از سفر حج، 180، 859
خاطرات دانشجویان از عمره مفرده، 239، 871
خاطرات دانشجویی از سفر عمره، 181، 860
خاطرات زیارت: مجموعه آثار کودکان و نوجوانان، 447
خاطرات زیارت خانه خدا و عتبات عالیات در خدمت راهنما، 191
خاطرات سفر آیت الله ری شهری به کشورهای عربستان، کنیا، سودان، 149
خاطرات سفر به حج، 209
خاطرات سفر به خانه دوست: یادادشت‌های سفر حج عمره، 163
خاطرات سفر پیاده از مشهد الرضا تا کربلای معلی، 250
خاطرات سفر حج حسین مظفری مجد، 231
خاطرات سفر حج، 173
خاطرات سفرهای نورانی همراه با راهیان نور: خاطرات سفر به سرزمین وحی مکه مکرمه و ...، 145
خاطرات سفری ناشناخته، 224
خاطرات عمره مفرده از دو نگاه، 225
خاطرات و نکته‌هایی از عمره‌ی دانشجویی، 223
خاطراتی از دوران جوانی، سفر حج، دادگاهها و زندان سیاسی، 165
خاطراتی از مدینه منوره و مکه مکرمه، 228
خاطره‌ها و برداشت‌هایی از سفر حجاز، 194
خاطره‌ها و نکته‌ها از سفر سوم عتبات مقدسه، 248
خاک آسمانی (تحفه الطالبین): پژوهشی درباره تبرک و شفابخشی تربت امام حسین (ع)، 635
خاک آسمانی: در فضیلت و چگونگی استشفاء به ترتیب عبیر آسای حسینی علیه السلام: تحفه الطالبین، 635
ص: 1011
خاک پاکان: تاریخ آرامگاههای خاندان پیامبر (ع) و صحابه خاص آنان، 41
خاک سپاسگزار، 68
خانه: در توصیف کعبه و شرح مناسک حج مرکب از غزل مرتبط با حواشی و توضیحات، 422، 505
خانه پاک برای پاکان، 58، 344
خانه دوست اینجاست، 189
خانه دوست: ویژهی عمره‌ی مفرده، 443
خانه دوست، 200، 417، 857
خانه عشق، 245
خانه‌های ربانی، 804
خانه‌های نور: بارگاه چهارده معصوم، 455
خانه‌ی دوست به روایت حج گزاران، 185، 291، 861
خس چل ساله: سفرنامه حج، 171
خسی در کربلا، 258
خسی در میقات، 156، 207
خط سیر ما یا صراط مستقیم، 277، 336
خلاصه خاطرات دانش آموزی سفر عمره، 174
خلاصه خوبی‌ها: نگاهی به زیارت وارث، 827
خلاصه فرهنگ اعتقادی حج، 326
خلاصه کتاب در ضیافت ضریح، 655
خلاصه مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 510
خلاصه مناسک حج و عمره مفرده و مناجات‌های مناسب طواف و سعی، 485
خلوتسرای جانان: برداشت‌هایی از مناسک حج ابراهیمی، 431
خورشید ایران: آثار تاریخی، آرامگاهها و زیارتگاههای اسلامی (مشهد مقدس)، 140
خورشید ایران، 140
خورشید شب پوش: مکه مکرمه و مدینه منوره، 94، 379
خون گریه زیارت ناحیه مقدسه، 423، 821
دائره المعارف حج، 853
داستان باریافتگان: سفرنامه حج، 154
داستان‌ها و حکایت‌های حج، 220، 440
داستانهای حج، 211، 438
داستانهای شگفت‌انگیز از زیارت عاشورا و تربت سیدالشهداء (ع)، 776
داستانهایی از زیارت عاشورا و تربت سیدالشهداء، 774
داستانهایی از فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام، 651
دانستنیهای بهداشتی حج، 594
دانستنیهای حج، 357، 444
دانسته‌ها و بایسته‌ها درسرزمین وحی، 361
ص: 1012
دانشگاه حسینی: شرح زیارت عاشورا، 785
دانشگاه کربلا دانشجو میپذیرد، 774
در آستان جانان: راهنمای عتبات عالیات نجف، کربلا، کاظمین، سامراء، کوفه همراه با زیارات، 112
درآستان جانان، آداب زیارت‌وخدمت، 691
در آن سوی آسمان، 421
در بارگاه نور: در فضیلت زیارت امام حسین (ع)، 650
در بارگاه نور، 279
در بزم وصال، 187
در پرتو شریعت- پاسخ به شبهات وهابیت، 714
در پرتو شریعت: زیارت در نگاه شریعت، 714
در پیشگاه امام پارسایان: شرح گونه‌ای بر زیارت غدیریه ...، 829
در تاریخ عتبات عالیات عراق، 120
در توصیف کعبه و شرح مناسک حج مرکب از غزل مرتبط با حواشی و توضیحات، 422، 505
در حریم آفتاب: چهل حدیث در فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، 652
در حریم حرم دوست، 196
در حریم حرم: ویژه نامه دانشجویی عمره مفرده، 377
در حریم حرم، سفرنامه حج سال 1374 شمسی، 226
در حریم دل: الهی نامه، مصیب نامه، انشاء حدیث شوق به عتبات عالیات، 432
در حریم دوست، 192
در حریم رضوی، 694
در حریم سالار عشق: عتبات عالیات عراق در یک نگاه، 671
در حریم عشق: آداب، اسرار، پاداش ها، شبهات و داستانهای زیارت، 662
در حریم کعبه، 182، 289
در حریم ولایت: ترجمه و تفسیر عرفانی زیارت جامعه کبیره، 788
در حریم یار: ره توشه زائر مشهد مقدس، 694
در حریم یار: یادنامه سفر به عتبات عالیات، 122
در حریم یار، 184، 235
در دیار دوست: سفرنامه‌ی حج، 206
در راه برپائی حج ابراهیمی، 584
در راه خانه خدا، 219
در رواق نور: آشنایی با زندگی امام رضا (ع) و آداب زیارت، 695
در ساحل تقریب، 719
در شرح زیارت جامعه کبیره، 794
در شعاع انس: سفرنامه حج، 190
ص: 1013
در ضیافت ضریح: پژوهشی درباره زیارت اهلبیت (ع)، 637
در ضیافت ضریح: پژوهشی دربارهی زیارت اهل بیت علیهم السلام، 664
در طواف بیت العتیق، 432
در طواف دل، 346
در عظمت زیارت عاشورا، 765
در فضیلت زیارت رجبیه حضرت رضا علیه السلام در ماه رجب و ...، 832
در فضیلت و چگونگی استشفاء به ترتیب عبیر آسای حسینی علیه السلام: تحفه الطالبین، 636
در کوچه‌های مکه و مدینه: سفرنامه حج، 221
در محضر دریای عشق: سفرنامه کربلای معلا، 257
در محضر دوست: به ضمیمه سیری به کوی عاشقان در عتبات عالیات، 246
در مسائل اخلاقی و اجتماعی و اماکن مقدسه مکه و مدینه، 333
در معرفت: تأملی در زیارت جامعه کبیره، 795
در مقام محو، 65، 67
در ملکوت حج، 410
در ملکوت زمین: سفرنامه حج، 227
در ملکوت زمین: گزارش دو سفر حج، 227
در وادی نور، 373
در هوای خورشید: سفر به سوریه، 267
در هوای یار، ره توشه راهیان بیت الله الحرام، 335
درازنای شبی در مزدلفه: سفرنامه حج، 236
دراسه مقارنه بین الحج فی الإسلام وطقوس الدیانات الأخری، 25
دراسه موضوعیه لعقائد الوهابیین علی ضوء الکتاب والسنه، 717
دراسه و تحلیل لاختلافات الادعیه و الزیارات، 751
الدره البهیه فی فضل کربلاء و تربتها الزکیه، 637
الدره البیضاء فی شرح زیاره العاشورا، 753
درسنامه تفسیر آیات حج، 890
درسنامه شناخت عربستان و وهابیت، 891
درس‌هایی از زیارت عاشور، 778
درس‌هایی از فقه سیاسی اسلام، اسرار مناسک ادله حج، 305، 523
درس‌هایی در نقد وهابیت، 728
درمان درد بی درمان، با توسل به ائمه معصومین، 639
درود و درد: شرحی بر زیارت آل یاسین، 818
دروس احکام و مناسک حج، 890
الدروس الفقهیه: الحج، 479
ص: 1014
دروس عقیدیه مستفاده من الحج، 281
دروس فی الفقه المقارن، 563
دریافتهایی ازسه‌مناجات ندبه، شعبانیه، 840
دست مایه‌ی حاجیان بیت الله الحرام برای پاسخ گویی به شبهات و هابیت، 700
دست نوشته‌هایی از سفر خبرنگاران امور حج و زیارت سازمان ...، 256
دعاء الامام الحسین (ع) فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، 838
الدعاء عند أهل البیت (ع)، 653
دعای عرفه با ترجمه منظوم، 839
دعای عرفه: ترجمه و خلاصه تفسیر، 837
دل باختگان دیار نور: خلاصه خاطرات دانش آموزی سفر عمره، 174
دل در کنار دلدار، 445
دل نوشته‌ها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره، 214، 430
دل نوشته‌ها و شوق نامه‌های عمره گزاران دانشجو، 220، 868، 869
دلارام عرصه طوس: پیرامون احادیث فضائل زیارت حضرت رضا (ع)، 645
دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری سفرنامه نویسی رضوی، 858
دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، 268
دلیل الحاج إلی مکه و المدینه، 59
دلیل الحاج و المعتمر، 342
دلیل الحاج والمعتمر و زائر مسجدالرسول صلی الله علیه و سلم، 334
دلیل الحاح فی اعمال الحج، 376
دلیل الحجاج المصور، 535
دلیل المرشدین إلی الحقّ الیقین، 719
دلیل المعتمرین: احکام و آداب العمره المفرده، 516
دلیل الناسک، مع تعالیق یوسف الصانعی، 505
الدمی والعرائس المجسمه، 473، 530
دو بهشت: یادداشتهای سفر حج بیت الله الحرام، 176
دو سفرنامه حج، 178
دو سنت فراموش شده، 392
دو شهر عشق: سفرنامه حج، 217
دو فرجام، 254
دوباره شیعه شدم: سفرنامه فرات، 260
دور دراسه ظاهره الحج فی تدعیم الفکر الاسلامی فی مواجهه المناهج الغربیه المعاصره، 584
دورالحج فی المسیره التاریخیه دراسه لآراء الامام الخمینی فی قضایا الحج، 580، 879
دولت وصال: سیری در حکمت حج و آداب زیارت، 322، 370
ده کتاب در یک کتاب، 871
ص: 1015
ده مجلس پیرامون شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره استاد فاطمی نیا، 794
دیار زمزم و زمزمه، 241
دیار عاشقان: از نجف اشرف تا سامرا: منتخب زیارات و اعمال ...، 674
دیار نور، 345
دیار یار: سفرنامه‌ی حج بهار، 213
دیار یار، یا، پژوهشی فراگرد فرهنگ حج، 854
دیدار با امام زمان (عج) در مکه و مدینه، 206، 866
دیدار جانان، 244
دیداری مشتاقانه، حرکتی شورانگیز و انقلاب آفرین، 657
ذات بهجه فی ظلال زیاره الجامعه، 809
ذکر خاطرات حج عمره مفرده دانشجویی، 199
ذکریات الحج: عن لسان حفاه المیقات، 155
ذکریات علی تلال مکه، 205
رابطه خاص با خدا، 291
راحله الحجاز، 166
راز زیارت امامان معصوم صلوات الله علیهم و حضرت ابا الفضل علیه اسلام، 630
راز زیارت عاشورا: آشنایی با حقایقی از زیارت عاشورا در سیره خوبان، 766
راز زیارت کربلا: نگاهی روایی به زیارت امام حسین علیه السلام، 627
راز شهر تشنه‌ها: سفرنامه کربلا، 253
راز مسجد شجره، 177
رازها و رمزها: مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات، 292، 405
رازهای عارفانه‌ی حج، 309
راه خدا: در مسائل اخلاقی و اجتماعی و اماکن مقدسه مکه و مدینه، 333
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح اثر دکتر محمد بنی هاشمی، 664
راه و رسم پابوسی: خلاصه کتاب در ضیافت ضریح، 655
راهنما و زیارت نامه زائرین عتبات عالیات، 678
راهنما وزیارتنامه کامل‌عتبات عالیات، 677
راهنمای آسان برای سفر به مکه مکرمه، مدینه منوره ...، 458
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق ویژه کارگزاران حج و زیارت، 126، 891
راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، 126، 891
راهنمای برنامه‌های آموزشی حج تمتع، 608
راهنمای پزشکی حج، 591
راهنمای حاجیان و زائران، 358
راهنمای حاجیان، 333
راهنمای حج ایرانیان، 572
ص: 1016
راهنمای حج تمتع ویژه اهل سنت، 555
راهنمای حج تمتع، 555
راهنمای حج عمره و دیدار از مسجدالنبی، 334
راهنمای حج و زیارتگاهها در جهان اسلام، 45
راهنمای حج و عتبات: ده کتاب در یک کتاب، 94، 378، 871
راهنمای حج و عمره مفرده (از دیدگاه اهل سنت) همراه با دیداری از اماکن متبرک و تاریخی سرزمین وحی، 518
راهنمای حج و عمره و بیان چند درس عقیدتی برگرفته از حج، 281
راهنمای حج و عمره: مکه مکرمه، 348
راهنمای حج و مناسک آن، 556
راهنمای حج، 348، 371
راهنمای حجاج بیت الحرام، 873
راهنمای حجاج در مذهب امام شافعی با تعیین فاصله مکانها، 538
راهنمای حجاج وعوامل خدماتی‌حج، 605
راهنمای حجاج، 371
راهنمای حرم مطهر امیر مومنان حضرت علی بن ابیطالب (ع)، 117
راهنمای حرمین شریفین، 74، 312، 360، 531
راهنمای خانه خدا، مناسک مصور حج همراه با نقشه‌های جغرافیائی، 495
راهنمای راهیان خانه‌ی خدا، 302
راهنمای راهیان شام، 138
راهنمای زائر کربلا، 679
راهنمای زائر و معرفی حرم مطهر رضوی، 139
راهنمای زائران به عتبات عالیات، 459
راهنمای زائران بیت‌الله الحرام: عمره مفرده- حج تمتّع، 352
راهنمای زائران حج تمتع، 347
راهنمای زائران خانه خدا: معرفی اماکن، بیان مناسک ادعیه و زیارات مکه و مدینه، 364
راهنمای زائران سوریه: اماکن و آثار تاریخی شام، همراه با خطبه‌ها و زیارتنامه، 129
راهنمای زائران سوریه تاریخ و آثار اسلامی شام همراه با خطبه‌ها و زیارتنامهها، 129
راهنمای زائران عمره مفرده، 347
راهنمای زائران کاروان مقام محمود: آداب و اعمال زیارت کربلای معلا ...، 686
راهنمای زائران کربلا و عتبات عالیات عراق، 680
راهنمای زائران مکه و مدینه، 353
راهنمای زائرین بیت الله الحرام، 376
راهنمای زائرین حرمین شریفین در شناخت اماکن مکه و مدینه، 92
راهنمای زائرین در آداب زیارت عتبات عالیات عراق، 679
ص: 1017
راهنمای زائرین عتبات مقدسه در سوریه، 134
راهنمای زائرین کربلا و عتبات عالیات عراق، 684
راهنمای زائرین کربلا: تاریخ و آثار اسلامی عتبات عالیات عراق همراه با فضایل ائمه (ع)، 108
راهنمای زیارت اماکن متبرکه عراق، 681
راهنمای زیارت عتبات عالیات، 686
راهنمای زیارت عتبات عالیات از کربلا تا کربلای معلا، 678
راهنمای سفر به سوریه: مکالمه به لهجه مردم سوریه، 460
راهنمای سفر به عتبات (نجف اشرف، کربلا، کاظمین، 122
راهنمای سفر به عتبات عالیات، به همراه ادعیه و زیارات، 684
راهنمای سفر حج از ابتدا تا انتها، 342
راهنمای سفر زائرین سوریه: همراه با قافله سالار عشق، 137، 689
راهنمای سفر و زیارت، 139
راهنمای سلامت در حج برای زائرین حج تمتع، 595
راهنمای عتبات عالیات به همراه ادعیه و زیارات، 672
راهنمای عتبات عالیات عراق و دعاها و ذکرهای مجرب، 679
راهنمای عتبات عالیات عراق، 117، 127
راهنمای عتبات مقدسه و اماکن باستانی عراق، 680
راهنمای عمره: ره توشه‌ی راهیان بیت الله الحرام، 349
راهنمای عمره، 337
راهنمای فتاوای مراجع معظم تقلید در حج، 485
راهنمای قدم به قدم حجاج: همه با هم بسوی خدا، 358
راهنمای کامل حج زیارت، 862
راهنمای کامل عراق: نجف، کربلا، کاظمین (بغداد)، سامرا، کوفه و دیگر مکانهای زیارتی، 111
راهنمای کربلا و دیگر عتبات عالیات در عراق، 685
راهنمای کربلا، 685
راهنمای گام به گام و کاربردی مربیان و دانش آموزان و دانشجویان اعزامی به عمره مفرده، 366
راهنمای مسجد مقدس کوفه و اماکن اطراف آن، 120
راهنمای مصور حجاج، 535
راهنمای مصور حجاج. اردو، 535
راهنمای مصور سفر زیارتی سوریه، 135
راهنمای مکه معظمه و مدینه منوره، 77، 85
ص: 1018
راهنمایان معصوم و اندیشه‌های مسموم، 804
راههای توسل و اظهار محبت به امام علی علیه‌السلام، 679
راهی بسوی خانه خدا، 361
راهی به سوی خدا: یادداشتهایی درباره حج و مشاهداتی از آن سفر، 176
راهیان حج: دیدار با معبود، 160
راهیان حج: دیدار با معبود؛ مدینه منوره و مکه مکرمه، 160
راهیان خانه خدا، 85
راهیان عشق، 342
راهیان کربلا: سفرنامه‌ی اولین کاروان خانواده معظم شاهد استان خراسان به عتبات عالیات، 252
راهیان کربلا: عتبات عالیات کربلا- نجف- سامرا- کاظمین، 687
راهیان کعبه: سفیران انقلاب، 371
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی به مناسبت ...، 268
راهیان کوی عشق: دل‌نوشته‌های زائران حرم رضوی، 268، 857
راهیان معرفت، 340
راهیان نور: تاریخچه مکه مکرمه، مدینه منوره، کربلا وسوریه" راهنمای زائران"، 88
رایحه‌ی ذکر: ره آورد سفر عمره‌ی دانش آموزی، 158
الرد علی الفتاوی المتطرفه فی خطبه الجمعه للشیخ صلاح البدیر فی المسجد ...، 741
الرد علی فتاوی الوهابیه، 724
ردی بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت اهل قبور، 738
رساله الاخلاص فی الحج، 359
رساله الانفاس القدسیه فی اسرار الزیاره الرضویه، 629
رساله من لطائف الحج و الزیاره، 398
رساله وجیزه فی حدود المطاف فی الواجب من الطواف، 464
رسالتان بین الشیخ محمد واعظ زاده الخراسانی الامین العام للمجمع العالمی للتقریب ...، 749
رساله احکام الشریف، 487
رساله بهجه المؤمنین فی زیاره الطیبات و الطیبین، 688
رساله تشخیص نفوس دارالخلافه، 238
رساله تطبیقیه، 238
رساله توضیح المسائل مناسک حج مطابق با فتاوی مرجع عالیقدر ...، 498
رساله توضیح مناسک حج و عمره به همراه اعمال و مستحبات مکه مکرمه و مدینه منوره، 503
رساله حج، سلوک خداجویان، 325
رساله خاطرات سفر حج، 173
ص: 1019
رساله شریفه توضیح المناسک، یا، دستور حج، مطابق فتاوی محمد حسینی شاهرودی، 503
رساله شریفه مناسک حج: برگزیده‌ای از اعمال حج و عمره، مطابق ...، 510
رساله مصباح صراط العباد: مناسک حج، 496
رساله مصور حج و منظومه آن مناسک حج، 419، 491
رساله مناسک حج دعاهای مخصوصه و وارده از لحظه حرکت از منزل ...، 556
رساله مناسک حج مطابق با فتوای صادق حسینی شیرازی، 504
رساله مناسک حج مطابق با فتوای محمد حسینی شیرازی، 504
رساله مناسک حج: برگزیده احکام و اعمال حج و عمره، 492
رساله مناسک حج، 556
رساله‌ی مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیت الله العظمی آقای حاج شیخ مجتبی تهرانی، 498
رسول خدا صلی الله علیه و سلم سی توسل اور آپ (ص) که آثار سی تبرک، 731
رفت و آمد مهمانان خارجی و هیئتهای اعزامی تکمیل دین و ...، 171
رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین (قرن پنجم و ششم هجری)، 27، 62
رمی جمرات در گذشته و حال، 478
روائع مختاره من الحج، 585
روافد الایمان الی عقائد الاسلام، 729
روافد الشعور عند المسلم الحاج، 285
رواق عصمت: شرحی بر زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه (ع)، 832
روان درمانی در مکتب آل عبا همراه با شرح زیارت امین الله و حدیث کساء، 825
روایت حج خونین، 105
روایت دعوت: واگویه‌های نخبگان و دانشجویان کاروان کوثر (عمره دانشجویی)، 188، 861
روایت رویت: یادنگار سفر عمره، 163
روایت مشرقی: گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای عمره دانشجویی، 202، 865
روایتی از سفر حج 1384، 176
روایتی از سفر حج تمتع: میخانه و پیمانه، 180
روایتی عارفانه از منازل و مناسک حاجیان، 274
روح حج، 320، 367
رودی تا بهشت، سعی و صفا: توصیه‌هایی درباره سفر حج، 427
روزنامه سفر حج عتبات عالیات و دربار ناصری- 1312 ق- 1273 ش)، 149
ص: 1020
روزنامه سفر عتبات و مکه ق/ ش، 153
روزه و حج پایهی چهارم ابتدایی، 446
روزه‌دار واقعی کیست؟، 804
روشی نوین در بیان مناسک حج مطابق تحریر الوسیله و مناسک حج آیت الله العظمی امام خمینی ...، 510
روشی نوین در بیان مناسک حج، 489
رویکرد استدلالی به فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه جعفری حنبلی، حنفی، شافعی و مالکی، 746
رویکرد عقلانی بر باورهای وهابیت، 729
ره آورد حجاز: سفرنامه حج، 202
ره آورد سرزمین وحی، 161
ره آورد سفر حج: سفرنامه، 245
ره آورد سفر عمره‌ی دانش آموزی، 159
ره آورد سوریه، 265
ره آورد، 222
ره توشه حج به ضمیمه مناسک حج مطابق با فتوای امام خمینی: فرهنگنامه اصطلاحات و ....، 489
ره توشه حج، 324، 547
ره توشه دیدار، در آداب و اسرار زیارت اهل بیت علیهم السلام، 660
ره توشه زائر مشهد مقدس، 694
ره توشه زائر ویژه حجاج بیت الله الحرام: نکات علمی، تاریخی، اخلاقی و بهداشتی، 364
ره توشه زائران حج، 337
ره توشه زائرین عمرده مفرده، 83، 369
ره توشه زیارت در زمینه دانستنی ها، آداب و احکام زیارت، 655، 691
ره توشه مبلغ، 606
ره توشه مبلغ: ویژه حج، 606
ره توشه مدینه، 47
ره توشه وصال عشق، 424
ره توشه‌ای از زیارت عاشورا: به ضمیمه دو زیارت ناحیه مقدسه خطاب به امام حسین (ع) و خطاب به شهدای کربلا، 779
ره‌آوردی از حج برای راهیان حج: تذکراتی برای رهیافت به معرفت و معنای حج، 294
رهبران من محبوب تر از جان من، 804
رهپویان عشق: راهنمای اماکن و زیارتنامههای عتبات عراق، 126
ره‌توشه ساکنان حرم یار: کتاب دوم ویژه عمره مفرده، 83، 369
ره‌توشه عتبات عالیات، 676، 860
رهنمای حج، 486
رهنمودهای امام خمینی (س) به روحانیون کاروانهای حج و عمره، 578، 876
رهنمودهای حضرت امام خمینی به روحانیون محترم کاروانها، 581، 880
ص: 1021
رهنمودهای حضرت امام خمینی به زائران بیت الله الحرام، 580، 879
رهنمودهای حضرت امام خمینی به زائران بیت الله الحرام. فرانسه.، 879
رهیافتی به زیارت ناحیه مقدسه، 821
زائر (): آشنایی اجمالی با عتبات عالیات (اماکن مقدس عراق)، 109
زائر پیر: گذری بر نیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی، 65، 191
زائر حریم یار: نقد ادبی وهابیان، 702
زائر کربلا، 124
زائر، 370
زائران آفتاب: آثار و برکات زیارت سیدالشهداء، 651
زائری در وادی ایمن: سفرنامه، 229
زبان محل سود و زیان، 804
زبده المناسک، 493، 541، 550
زلال هدایت: دست مایه‌ی حاجیان بیت الله الحرام برای پاسخگویی ...، 700
زمزم عشق: ره توشه راهیان عمره مفرده، 359
زمزم یاد: مجموعه اشعار مسابقه بزرگ شعر حج، 433، 869
زمزم، 28
زمزمه عارفانه: دعای عرفه به همراه: شرح مفاهیم، فضیلت، وجه تسمیه و ...، 838
زمزمه قدسیان: شرحی بر زیارت عاشورا، 780
زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز شهادت، 835
زمزمه محبت: کیفیت زیارت امیرالمومنین علیه السلام در روز شهادت آن حضرت با ...، 835
زمزمه‌ها ومناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، 209، 867
زمزمه‌های عارفانه: زمزمه‌ها و مناجات‌های دانشجویان در سرزمین وحی، تابستان 1382، 209، 867
زمستان در بغداد: دست نوشته‌هایی از سفر خبرنگاران امور حج و زیارت سازمان ...، 256
زمین آسمانی (1): مکه و مدینه، 92
زمین آسمانی (2): سرزمین مقدس عراق، 128
زمینی از جنس بهشت: شرح و فضلیت و اعمال اماکن مقدسه عراق، 675
زنان و حج: عصر هاجر و مقطع اسلامی، 32
زندگی و خاطرات شهیده فاطمه نیک، 99، 884
زندگینامه جمعی از شهدای والامقام حرم امن الهی استان فارس، 884
زیارات ائمه و اولیا در مکتب اهل بیت علیهم السلام، 699
ص: 1022
زیارات امام حسین علیه السلام: دروس تعلیمی و تربیتی زیارت، 677
زیارات ذبیح آل محمد (ص) العاشورائیه، 639
زیارت: داستان زندگی جابربن عبدالله انصاری، 446
زیارت: دیداری مشتاقانه، حرکتی شورانگیز و انقلاب آفرین، 657
زیارت آفتاب: روایات در باب فضیلت و کیفیت زیارت امام رضا (علیه السلام)، 696
زیارت آل یاسین، 886
زیارت آل یس، نظر به مقصد جان هر انسان، 818
زیارت اربعین: آیت مومنین، 819
زیارت اربعین: آینه عرفان و آیت ایمان، 819
زیارت از حرم تا حریم: مجموعه سخنرانیهای سرکار خانم فاطمه لطفی آذر، 687
زیارت از حرم تا حریم، 686
الزیاره الجامعه لأئمه المؤمنین (ع)، 835
زیاره الرسول المصطفی وآله بدعه او شرع؟، 748
زیاره القبور سنه ام بدعه؟: بحث علمی یثبت جواز و استحباب زیاره القبور ...، 727
زیاره القبور: شبهات و ردود، 706
زیاره القبور، 746
زیاره المرقد الشریفه فی سوریا و فلسطین، 645
زیارت اماکن متبرکه عراق، 125
زیارت امام حسین علیه السلام بر اساس 1000 سند از قرآن و حدیث، 643
زیارت امیرالمومنین علیه السلام (در روز عید غدیر)، 831
زیارت امین الله همراه با ترجمه و توضیحات لغوی، 827
زیارت جامعه کبیره با زبان شعر، 424، 794
زیارت چراغی در مسیر هدایت، 629، 735
زیارت چیست؟ زائر کیست؟، 627، 656، 666
زیارت حضرت رضا علیه السلام از دیدگاه اهل سنت، 647
زیارت خانه خدا همراه با امام صادق (ع): از کتاب فروع کافی باب حج، 408
زیارت خانه خدا، 447
زیارت خوبان: شرحی بر زیارت عاشورا، 757
زیارت در اسلام و ادیان دیگر، 626
زیارت در پرتو چهل حدیث، 661
زیارت در پرتو ولایت؛ شرحی بر زیارت عاشورا، 768
زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه، 626
زیارت در مکتب اهل بیت علیهم السلام، 638
ص: 1023
زیارت در نگاه شریعت: پاسخ به شبهات وهابیت، 714
زیارت عارفانه: زیارت در گذر زمان، زیارت از دیدگاه اسلام، فلسفه زیارت، اماکن زیارتی مدینه، 26، 58، 626
زیارت عاشورا (منظوم): با اشاراتی منظوم به برخی مضامین عالیه این متن مقدس، 429، 774
زیارت عاشورا با بیان آداب، برکات، شرایط و توضیح فرازهایی از زیارت شریفه عاشورا، 757
زیارت عاشورا با ترجمه منظوم، 423، 763
زیارت عاشورا با ترجمه و توضیحات لغوی، ادبی و تاریخی، 779
زیارت عاشورا به انضمام مروری کوتاه بر مفاهیم و زندگی اشخاص، 756
زیارت عاشورا به ضمیمه چهل نکته از زیارت عاشورا و دوازده بند محتشم کاشانی، 775
زیارت عاشورا به همراه داستان پیرامون زیارت عاشور، 784
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر با تأملی در مستندات تاریخی و حدیثی زیارت عاشور، 885
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر: با نگاهی به مستندات تاریخی و حدیثی ...، 885
زیارت عاشورا در نگاهی دیگر، 759
زیاره عاشورا فوق الشبهات، 885
زیارت عاشورا کی تعلیمات، 778
زیارت عاشورا منظومه، 428، 771
زیارت عاشورا و آثار شگفت آن، 781
زیارت عاشورا و آثار معجزه آسای آن، 762، 782
زیاره عاشورا و آثارها العجیبه، 781
زیارت عاشورا و داستانهای شگفت آن، 764
زیارت عاشورا و دعای توسل با ترجمه منظوم، 435، 783
زیارت عاشورا: به انضمام توضیحاتی درباره مفاهیم و اشخاص، 756
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی- کردی- ترکی، 769
زیارت عاشورا: منظوم و ترجمه به زبانهای انگلیسی- عربی- فارسی، 427
زیارت عاشورا، 783
زیارت عاشوراء منظوم، 770
زیارت عتبات عالیات از کربلا تا کربلای معلا، 678
زیارت عتبات عالیات عراق: آداب سفر و زیارت معصومین (ع): شامل: آثار و فوائد سفر ...، 681
الزیاره فی الکتاب و السنه: تحلیل لمفهوم الزیاره و آثارها و احکامها، 716
ص: 1024
زیارت قبور، 710
زیارت کعبه: آمال مسلمین، 357
زیارت ناحیه مقدسه با زبان شعر، 424، 822
زیارت نامه منظوم جامعه کبیره، 420، 789
زیارت نور: شرحی بر زیارت شهیده مظلومه فاطمه زهرا (س) با نگاه به منابع اهل سنت، 834
زیارت و توسل از منظر اسلام (نقد فرقه وهابیت)، 748
الزیاره والتوسل، 730
زیارت، 448، 450، 630
الزیاره، 702
زیارتگاهها و زیارتنامههای سوریه، 130
زیارتگاههای دمشق: راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، 129
زیباتر از بهشت: خاطراتی از حسین و کربلا، 251
زیباتر از بهشت: سفرنامه کربلای معلی و عتبات عالیات، 251
زیر ناودان طلا: سفرنامه زیارت یک کودک، 449
ژرفای حج: آنچه درباره حج باید بدانیم، 87، 327، 374
سؤال و جواب پیرامون مسائل حج، مطابق با فتوای محمدرضا گلپایگانی، 540
السائرون نحو الکعبه رسل الثوره الاسلامیه، 371
ساختمان حرم نبوی، مدینه منوره، 64
ساختمان مسجدالحرام مکه مکرمه، 64
سارا به زیارت می‌رود، 446
سالنامه حج، 851
سامراء البقیع الثانی، 111
سایه هیچ: یادداشت‌ها و خاطرات سفر حج، 243
سپهر صبر: سفرنامه سوریه، 267
ستاره‌های دنباله دار، 263
ستون توبه، 206
سجاده عشق، 670
السجود علی التربه الحسینیه عند الشیعه، 738
سخن یار (34): بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران حج، 576، 874
سخنی با روحانیون محترم کاروانهای حج: تندرستی در پناه اسلام، 595
سخنی چند با حجاج محترم، 360
سر در دامان و ضمان در زمین: بازسازی و تحقیق روایت صفوان بن مهران ...، 886
سرّ دیدار: اسرار نهفته در دیدار و زیارت خداوند و انبیا با اباعبدالله الحسین (ع)، 625
سرای عشق: خاطرات سفر به حج، 209
سرچشمه فرات: راهنمای عتبات عالیات به همراه ادعیه و زیارات، 672، 687
ص: 1025
سرزمین آرزوها: راهنمای زائرین اماکن زیارتی عراق به انضمام ...، 127
سرزمین آسمانی: یادنگار سفر عمره دانشجویی، 165
سرزمین پیامبران، 133
سرزمین خورشید، 123
سرزمین عشق: گزارشی از سفر به سوریه و عتبات عالیات در عراق، 144
سرزمین ماندگار: عتبات عالیات در آیینه روایات، 683
سرزمین مقدس عراق، 128
سرزمین نور: خاطرات دانشجویان از سفر حج، 180، 859
سرزمین وحی: راهنمای مکه معظمه و مدینه منوره به ضمیمه ادعیه و زیارت، 77
سرزمین وحی، 77
سرزمین یادها و نشانه‌ها، 76، 361، 532
سرشک بی‌پایان: فضیلت زیارت امام حسین (ع): نمایی کلی از احادیث مربوط به حضرت سیدالشهداء در کتاب «کامل الزیارات»، 644
سرگذشت اسفبار ویرانی آثار اسلامی حجاز به دست آل سعود، 93، 105
سرود عرش: گزیده بیانات حجة الاسلام والمسلمین صدیقی درباره ...، 768
سرور دو جهان: درک مهدی صاحب الزمان (عج)، 805
سعادت ابدی از تولی و تبری، 805
سعی با صفا: گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتّع 85، 615
سفر به اولین خانه: مجموعه خاطرات سفر حج، 242، 872
سفر به بیت عتیق: اسرار و معارف حج، مناسک و اعمال حج، معرفی آثار مکه و مدینه، 47، 275، 487
سفر به حرم ائمه علیهم السلام در عراق، 261
سفر به خانه آزاد شده: طواف کنند گرد آن خانه که از دعوی جباران آزاد است، 237
سفر به دیار دوست: حج و عمره، 317
سفر به دیار عاشقان، 652
سفر به دیار عشق: عتبات عالیات، کاظمین، سامراء، نجف، کوفه و کربلا همراه با ادعیه، 247
سفر به دیار معرفت (مکه و مدینه): سفرنامه عمره مفرده با رویکرد آموزشی، 188
سفر به دیارجانان: شهر پیامبر، 244
سفر به سرزمین عشق، 254
سفر به سرزمین عشق: یادداشتهای سفر حج، 209
سفر به سرزمین نور، 157، 418
سفر به سرزمین وحی، 164، 275
سفر به شهر آرزوها: سفرنامه دریایی به شهرهای مکه و مدینه، 237
ص: 1026
سفر به عتبات: نجف اشرف، کربلا، کاظمین، سامرا، 121
سفر به قبله عشاق: سفرنامه حج تمتع سال 1377، 243
سفر به قبله عشق: از تبریز تا کربلا، 256
سفر به قبله: یادداشتهای سفر حج 1370، 170
سفر به قبله، 224
سفر به قطعه‌ای از بهشت، 694
سفر به قلب اسلام: گزارش یک زن آلمانی از سفر مکه، 160
سفر به وادی عشق: سفرنامه کربلا، 256
سفر به وادی وحی، 241
سفر به هفت وادی عشق، 303
سفر جاودانه: سفر نامه حج، 230
سفر حج و عید قربان، 284
سفر در تحیر: گزارشی کوتاه از رویت یک رویا، 236
سفر در تحیر: یادداشتهای سفر به حج، 236
سفر سبز: خاطرات حج یک زن، سراینده یک بانوی اصفهانی، 201، 421
سفر سبز: وظایف عبادی و اخلاقی زائران بیت الله الحرام، 372
سفر سوریه و یادداشتهایی در خاک ایران، ترکیه و سوریه، 266
سفر عشق: حج در آیینه ولایت، 273
سفر عشق: خاطرات دانشجویان از عمره مفرده، 239، 871
سفر عشق: راهنمای حجاج و عوامل خدماتی حج، 605
سفر عشق: همراه با زائران کوی دوست در سرزمین عراق، 261
سفر عشق بوی دیگری دارد: گزارشی عاشقانه از یک سفر، 258
سفر عشق: خاطرات دانشجویی از سفر عمره، 181، 860
سفر عشق: زیارت عتبات عالیات همراه با گزیده تاریخ عراق و شهرهای مقدس آن، 114
سفر عشق، 129، 302
سفر غریب: سفرنامه حج، 190
سفرسبز: قصه واره‌ای از سفر به حج، 183
سفرنامه آخرین حج پیامبر (ص)، 196
سفرنامه ابن جبیر، 143
سفرنامه ابوالحسن خان فخرالملک (اردلان) به عتبات، 255
سفرنامه از قمشه (شهرضا) تا مکه، 180
سفرنامه اساتید و طلاب مدرسه علمیه سلیمانیه، 264
سفرنامه بهاءالتولیه، 170
سفرنامه بیاد آنروزها، 170
ص: 1027
سفرنامه تازه مسلمانی اروپایی به مکه، 160
سفرنامه تحقیقی- توصیفی حج (عمره مفرده): در بزم وصال، 187
سفرنامه حاج علی خان اعتماد السلطنه، 182، 250
سفرنامه حج: اشعار مذهبی، 214، 429
سفرنامه حج: پرستو در قاف، 218
سفرنامه حج: شنیدنی‌های سفر حج، 189
سفرنامه حج: لحظه‌های غنیمت، 169
سفرنامه حج: مهمان کعبه، 232
سفرنامه حج از سال- هجری قمری، 198
سفرنامه حج برای جوانان، 189
سفرنامه حج تمتع سال 1377، 243
سفرنامه حج رسول الله همراه با مباحثی درباره تفاوت‌های حج، 39
سفرنامه حج سال 1373 ش، 178، 226
سفرنامه حج عمره تابستان 81، 189
سفرنامه حج منصور 1286- 1285 ق، 232
سفرنامه حج ... از خانه خود تا خانه خدا، 187
سفرنامه حج، 202، 203، 204، 212، 219، 223، 238
سفرنامه حجاز یا الرحله الحجازیه، 166
سفرنامه حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی با حواشی و تعلیقات و فهارس اعلام تاریخی و جغرافیایی و لغات، 150
سفرنامه دریایی به شهرهای مکه و مدینه، 238
سفرنامه زائران کوی دوست: سفر به عتبات عالیات، 246
سفرنامه زیارت یک کودک، 449
سفرنامه سردار شهید اسلام سیدمحمد نژاد غفاری، 187
سفرنامه سوریه، 264، 265
سفرنامه سیف الدوله معروف به سفرنامه مکه، 197
سفرنامه عبدالمجید ملک الکلام مجدی شاعر و ادیب نامدار کرد، 225
سفرنامه عتبات، 249
سفرنامه عتبات سال قمری، 260
سفرنامه عشق: به همراه جمعیت زائر و تقریرات جناب آقا ابوترابی در بحث تقلید، 181
سفرنامه عشق: دانشگاهیان در زادگاه و زیستگاه ابوتراب در التزام ابوترابی ...، 181
سفرنامه عشق، 205، 259
سفرنامه عشق یا حج منظوم، 232، 434
سفرنامه عضدالملک به عتبات، 255
ص: 1028
سفرنامه علویه همایونی، 212
سفرنامه عمره مفرده با رویکرد آموزشی، 188
سفرنامه فرات، 260
سفرنامه فرهاد میرزا، 215
سفرنامه کربلا: حدیث واقعه، 251
سفرنامه کربلا، 246
سفرنامه کوی عشق: راهنمای زائرین کربلای معلی و عتبات عالیات، 128
سفرنامه کربلا دیار عاشقان، 253
سفرنامه مدینه منوره و مکه مکرمه، 213
سفرنامه مشهد الرضا (ع)، 696
سفرنامه مصور حج، 186
سفرنامه مکه: گزارش وقایع سفر به: استانبول، مکه، مدینه، دمشق، بیت المقدس و ...، 145
سفرنامه مکه محمد معصوم علی نایب الصدر شیرازی، 231
سفرنامه مکه نایب الصدر شیرازی، 231
سفرنامه مکه، 208، 231
سفرنامه مکه (سال 1299 ق) به ضمیمه سفرنامه منظوم مکه (حوالی 1260 ق)، 179
سفرنامه مکه از راه سیبری، چین، ژاپن، آمریکا، اروپا، مصر، شام، بیروت، یونان و ترکیه، 153
سفرنامه مکه معظمه (1299- 1300 ق) (1261- 1262 ش)، 162
سفرنامه مکه، دلیل الأنام فی سبیل زیاره بیت الله الحرام و القدس الشریف و مدینه السلام، 145
سفرنامه منظوم حج (همراه با نقشه‌ها و تصاویر)، سراینده بانوی اصفهانی، 200، 421
سفرنامه منظوم حج، 210، 428
سفرنامه منظوم حج: هزار و دویست بیت، 179، 421
سفرنامه میرزا داوود ملقب به بهاء التولیه از مشهد به مکه معظم و عتبات عالیه (آغاز قرن بیستم)، 170
سفرنامه میرزامحمدحسین حسینی فراهانی:- ه. ق، 214
سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، 260
سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی به انضمام روشنایی نامه و سعادت نامه، 151
سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی، 152
سفرنامه ناصرخسرو: با مقدمه‌ای در شرح شاعر به قلم آلیس سی. هاسنبرگر، 151
سفرنامه نایب الصدر شیرازی، 231
سفرنامه نور: همراه با مناسک حج و راهنمای اماکن متبرکه مکه معظمه و مدینه منوره، 372
ص: 1029
سفرنامه نور، 183
سفرنامه وصال: سی سال آرزوی کربلا، 260
سفرنامه: ارمغان حج، 190
سفرنامه‌ای عرفانی؛ سیری کوتاه در آداب معنوی حج، 294، 437
سفرنامه‌های دیار عقیق، 215
سفرنامه‌ی اولین کاروان خانواده معظم شاهد استان خراسان به عتبات عالیات، 252
سفرنامه‌ی حج: درازنای شبی در مزدلفه، 236
سفرنامه‌ی حج بهار، 213
سفرهای زیارتی در فرهنگ مردم، 669
سفری بر پایگاه حضرت زینب کبری (س)، 265
سفری به خاکساری: پژوهشی پیرامون حج و عمره بر اساس آیات و روایات، 386
سفری به خانه خدا باضافه مستحبات حج و زیارات و ادعیه، 491
سفری به ژرفای دریا: پرسشها و پاسخ‌های عاشورائی، عرفات معرفت، قرآن و عاشور، 764
سفری به ژرفای دریا، 763
سفری به سایه عرش، 159
سفری به سوی سرزمین شام، 133
سفری به سوی عشق، 261
سفری به قیامت، 161
سفری به کوی جانان: سفرنامه ترکیه، سوریه، اردن، 267
سفری به هوای خورشید: سفرنامه سوریه، 267
سفیدپوش سیاه روی: ذکر خاطرات حج عمره مفرده دانشجویی، 199
سفیر حق، پاکی مطلق، 805
سفینه نجات حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام: نگاهی بر گوشه‌ای از چگونگی ولادت، فضیلت، شهادت، 649
سفینه نور، 217
سقای معرفت: راز زیارت امامان معصوم صلوات الله علیهم و حضرت ابا الفضل علیه السلام، 630
سکوت بقیع: سفرنامه حج، 229
سلام بر پرچم افراشته: شرح سلامهای زیارت آل‌یاسین، 816
سلام بر سبزینه با نگاهی به دعای عرفه امام حسین علیه السلام، 842
سلام موعود: بیان توصیفی از زیارت ناحیه مقدسه، 822
سلام و صلوات بر امام حسین (ع)، 684
سلام: شرح عرفانی و موضوعی زیارت عاشورا، 754
سلفی گری (وهابیت) و پاسخ به شبهات، 710
ص: 1030
سلفی گری وهابی: چالشی در اندیشه‌های بنیادین و ریشه‌های تاریخی، 713
سلوک سبز: نوگرایی در حج از منظر امام و رهبری، 873
سلوک سرخ، شرح عرفانی زیارت عاشورا، 785
سنگ در سرزمین آینه‌ها: یادداشتهای سفر حج، 200
سنگ در سرزمین آینه‌ها، 200
سوته دلان: در هوای یار، ره توشه راهیان بیت الله الحرام، 335
سوریه وادی سیاحت و زیارت، 135
سوز عشق در سفر کربلا: نگاهی نو از زائری دلسوخته به سوخته دلان کربلا، 687
سوژه‌های سخن (در مکه و مدینه)، 604
سوغات حج، 161
سوغات کربلا «عشق»، 252
سه اثر از نجم الدوله: رساله تطبیقیه، رساله تشخیص نفوس دارالخلافه و سفرنامه حج، 238
سه رساله نور: ام ابیها، رجعت، حج، 299
سه سال در حریم حرم امن الهی: قابل استفاده زائران بیت الله الحرام، 56
سه سفر، سه نگاه (مکه، قونیه، صوفیه)، 148
سه فریضه: نماز، روزه، حج، 450
سی سال آرزوی کربلا، 260
سیر آفاق: سفرنامه عراق و زیارت عتبات عالیات، 254
سیری در ارزش‌ها و پاداش‌های فراوان اعمال حج، 295
سیری در اماکن سرزمین وحی، 57
سیری در تاریخ و جغرافیای هشت زیارتگاه مقدس جهان اسلام، 42
سیری در حکمت حج، 322، 370
سیری در حکمت و مناسک حج، 322
سیری در دعای عرفه امام حسین (ع)، 840
سیری در دیار عشق، 54
سیری در زیارت عاشورا، 770
سیری در سرزمین خاطره‌ها: سفرنامه کربلا، 252
سیری در وادی عشق: آشنایی با مکه مکرمه و مدینه منوره، 67، 355
سیری کامل در خارج فقه معاصر: کتاب الحج: با استفاده از ...، 474
سیمای ائمه (ع)، در شرح زیارت جامعه کبیره، 813
سیمای حج در سال 70، 616
سیمای حج و عمره در قرآن و حدیث، 390
سیمای دمشق آستان زینب (س)، 134
سیمای سامرا: سینای سه موسی، 118
ص: 1031
سیمای عرشیان در کلام ابن الرضا علیه السلام: شرح زیارت جامعه کبیره، 798
سیمای عقاید شیعه: ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین، 719
سیمای کاظمین: آرام دجله، 109
سیمای کربلا: حریم حریت، 119
سیمای مخبتین: شرح زیارت امین الل، 824
سیمای مدینه: شهر پیامبر صلی الله علیه وآله، 69
سیمای مکه: معبد عشق، 66
سیمای مکه، 448، 450
سیمای نجف اشرف، 110
سینای سه موسی، 118
شاخص‌های فرهنگی: وضعیت حج و زیارت در کشور در سالهای تا، 612
الشام ارض الذکریات، 134
شام سرزمین خاطره‌ها و خطابه‌ها، 135
شام سرزمین خاطره‌ها، 131
شام سرزمین خاطره‌ها، الشام ارض الذکریات: اماکن زیارتی سوریه به روایت تصویر، 134
شبستان دل: سفرنامه حج تمتع، سال 1372، 195
شبنم احساس، 426، 864
شبهای حجاز، 207
شبهای مکه، 158
شرایط صحت نماز و حج در رابطه با کسب و کار ما، 293
شرح اذن دخول، 654
شرح الزیاره المطلقه الامام الحسین علیه السلام، 833
شرح بندگی: تفسیر زیارت عاشورا، 751
شرح بندگی، 751
شرح جامع زیارت عاشورا، 786
شرح جامعه کبیره، 788
شرح دعاء عرفه، 841
شرح دعای عرفه، به ضمیمه سفیری که مسلمش نامیدند و بانوانی که ...، 839
شرح دعای عرفه امام حسین (ع)، 843
شرح دعای عرفه، 842
شرح رابطه سلوکی با اباعبدالله الحسین (ع) بیان اسرار گریه، زیارت، تربت و لعنت بر قاتلان آن حضرت، 681
شرح رساله آیت الله سید محمد حسین بروجردی، 466
شرح رساله حقوق از سرچشمه نور ولایت و حکمت مولانا علی بن ...، 409
شرح زیاره العاشورا المرویه عن مولانا الباهر: محمد بن علی الباقر و جنه الوارث فی شرح زیاره الوارث، 776
شرح زیاره الغدیر، 831
ص: 1032
شرح زیارت امام زمان (عج)، 796
شرح زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر، 829
شرح زیارت امین الله، 825، 826
شرح زیارت جامعه کبیره: روزه دار واقعی کیست؟، 804
شرح زیارت جامعه کبیره، 788، 797، 811، 812
شرح زیارت جامعه کبیره (به زبان روسی)، 797
شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه الشموس الطالعه، 793
شرح زیارت جامعه کبیره، 791، 814
شرح زیارت حضرت سیدالشهداء ابی عبدالله الحسین علیه السلام، 833
شرح زیارت رجبیه، 831
شرح زیارت عاشورا با ترجمه و توضیح، 771
شرح زیارت عاشورا و آثار معجزه آسای آن، 762
شرح زیارت عاشورا و داستانهای شگفت آن، 760
شرح زیارت عاشورا: اتحاد روحانی با امام حسین علیه السلام، 770
شرح زیارت عاشورا: نگرشی عرفانی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی، 773
شرح زیارت عاشورا، 752، 758، 762، 783، 786
شرح زیارت عاشورا، به همراه سوگنامه کربلا، 786
شرح زیارت عاشورا، همراه با نکته‌ها و کرامت‌ها، 772
شرح زیاره عاشوراء، 776، 777
شرح زیارت نامه آل یاسین و نیایش پس از آن، 818
شرح زیارت وارث، 828
شرح زیارت وارث، مجموعه سخنرانی مجتبی حسینی، 827
شرح سلامهای زیارت آل‌یاسین، 816
شرح عرفانی زیارت عاشورا، 785
شرح عرفانی و موضوعی زیارت عاشورا، 754
شرح گونه‌ای بر زیارت غدیریه حضرت امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب (ع)، 829
شرح مبسوط زیارت عاشورا، 758
شرح مزارهای زیارتی سوریه، 130
شرح نوین زیارت عاشورا همراه با پیام‌ها و رازها: دانشگاه کربلا دانشجو میپذیرد، 774
شرح نوین زیارت عاشورا همراه با پیام‌ها و رازها، 774
ص: 1033
شرح و تحقیق زیارت آل یاسین، 819
شرح و تحلیل زیارت عاشورا، 775
شرح و ترجمه زیارت عاشورا، 768
شرح و تفسیری بر زیارت عاشورا، ره‌آوردی از امام باقر العلوم (ع)، 760
شرح و تفسیری مختصر از زیارت عاشورا، 780
شرح و فضلیت و اعمال اماکن مقدسه عراق، 675
شرح و کرامات زیارت عاشورا و دعا از دیدگاه روانشناسی و روایات، 761
شرح وظایف گروههای ارشاد کاروانهای حج، 609
شرح وظایف و دستور العمل‌های مدیران و عوامل خدماتی (حج تمتع)، 605
شرح یک دوره اعتقادات در زیارت آل یاسین، 816
شرح یک حماسه: نگاهی کوتاه به زیارت عاشورا، 757
شرحی بر دعای عرفه امام حسین علیه السلام: خداشناسی از دیدگاه قرآن و عترت، 839
شرحی بر زیارت آل یاسین، 818
شرحی بر زیارت امیرالمؤمنین علی (ع) در روزهای یکشنبه، 832
شرحی بر زیارت شهیده مظلومه فاطمه زهرا (س) با نگاه به منابع اهل سنت، 834
شرحی بر زیارت عاشور، 761
شرحی بر زیارت عاشورا با نگاه به منابع اهل سنت، 767
شرحی بر زیارت عاشورا، 757، 768، 780
شرحی بر زیارت هفتم امیرالمؤمنین علی (ع)، 832
شرحی بر زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه (ع)، 832
شرحی بر فرازهایی از زیارت عاشورا، 779
شرحی به زیارت عاشورا (تحلیلی تاریخی)، 780
شرحی منظوم بر زیارت عاشورا، 434، 782
شریعت، طریقت و حقیقت حج، 318
شش گوشه بهشت، 638
شعر سفر: به یاد بازگشت کمال از سفر حج، 425
شفاء السِّقام فی زیاره خیر الأنام، 721
شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور، 771
شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، 75
شفاعت و توسل، 714
شفاعت و زیارت برگرفته از آثار آیت الله جعفر سبحانی، 719
شفاعت: بررسی و تحلیل توسل، شفاعت و زیارت ...، 734
شفاعت، 734
ص: 1034
شکوای سبز (1): دریافتهایی از سه مناجات ندبه، شعبانیه، 840
شگفتی‌های زیارت عاشورای امام حسین علیه السلام از منظر داستانهای شنیدنی و روایات ائمه اطهار، 781
الشموس الطالعه: شرح زیاره‌جامعه کبیره، 793
الشموس الطالعه من مشارق زیاره الجامعه، 792
شمیم آل یس در زیارت آل یس: خلاصه شرح و تفسیر زیارت، 817
شمیم حج، 188، 862
شمیم دیدار، 340، 354
شمیم هدایت در زیارت آل یس: زیارت آل یس، 817
شناخت عراق و عتبات عالیات، 116
شناخت عراق و عتبات عالیات: هدیه‌ای به راهیان وادی عشق و ایثار، 116
شناخت عربستان، 61، 891
شنیدنی‌های سفرحج (سفرنامه)، 189
شور حسینی، یا، زیارت عاشورا، 784
شور عاشوائیان: ترجمه منظوم زیارت عاشورا، 419، 753
شور عشق (1): عتبات، راهنمای زائران کربلا، 670
شور عندلیب: شرح زیارت حضرت سیدالشهداء ابی عبدالله الحسین علیه السلام، 833
شوق حرم: مجموعهای از پرسش و پاسخ‌های تاریخی، کلامی، فقهی و ... سفر به مکه و مدینه، 852
شوق دیدار: دل نوشته‌ها و شوق نامه‌های عمره گزاران دانشجو، 220، 868
شوق دیدار: مباحثی پیرامون زیارت، 657، 658
شوق دیدار، 241
شوق کعبه، 303
شوق کعبه: تأملی فلسفی و زیباشناسانه در سیر و سلوک حج، 320
شهدای 1366 هجری شمسی در مکه مکرمه، 103، 431
شهر پیامبر صلی الله علیه و آله، 70
شهر پیامبر، 436
شهر سپید خدا: مدیریت معنوی حج و عمره، 330، 377
شهریار جاده‌ها: سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، 260
شهید مروه، 102، 884
شهید و شهادت در ادعیه و زیارات، 629
شیعه پاسخ میدهد، 575
شیعه سنی مشترک روایات نماز جمعه و حج، 562
شیعه میپرسد: 110 سوال و طرح بیش از سی موضوع اعتقادی شیعه و پاسخ مسائلی: چون ...، 750
ص: 1035
شیوه‌ای نو در بیان احکام حج و عمره مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید، 533
صبح اندیشه، 194
صبح وصال، 230
الصحیح فی فضل الزیاره الرضویه، 643، 693
صحیفه حج: مجموعه سخنان و پیامهای مقام معظم رهبری، 577، 874
صحیفه حج، 581، 880
صحیفه کربلا، 652
صدایی به بلندای هفت آسمان: سفرنامه سردار شهید اسلام سیدمحمد نژاد غفاری، 187
صدف المرضیه: ردی بر عقاید وهابیت پیرامون زیارت اهل قبور، 737
صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران، 83، 367، 609
صراط النجاه فی أجوبه استفتاءات الحج و العمره، 497
صراط النجاه: پیاده تا کربلا، 249
صراط النجاه: سفرنامه‌ی پیاده تا کربلا، 249
صراط الهدایه: راهنمای زائران عتبات عالیات، 674
صراط حج: آداب الحرمین مکه مکرمه- مدینه منوره، حج تمتع و عمره، 358
صراط عتبات عالیات: زیارتنامه کامل عتبات عالیات، آداب زیارت کربلا، کاظمین، نجف، سامراء، 682
صفا در صفا: یادداشتهای سفر حج با هیات پزشکی، 223
صفای مدینه، 420
صلاح دنیا فلاح عقبا، 805
صمیمانه با زائر خانه خدا، 379
الصور: تفضح اعلام آل سعود، 104، 455
صهبای حج، 287
صهبای صفا، 288
صیانه الآثار الإسلامیه، 720
ضیاء العین به انضمام رساله فضائل ثواب زیارت سیدالشهداء، 636
ضیافت رحمت، 352
طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین (ع)، 79
طرحی نو در زمینه مناسک حج مطابق با فتاوای ده تن از مراجع، 552
الطریق الی المدینه، 435
طلوع شمس، 236
الطواف بالکعبه المشرفته من المطایق الاول، 474
طواف در باران: مجموعهی خاطرات سفرهای متعدد حج بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، 193، 862
طواف عشق، 168
طواف عشق: مجموعه خاطرات دانش آموزان از سفر مکه معظمه و مدینه منوره تابستان 1385، 195، 863
ص: 1036
طواف کنند گرد آن خانه که از دعوی جباران آزاد است، 237
طواف معشوق، 159
طوافنامه: کیلومتر طواف، 166
طهارت شرط لازم برای زیارت، 805
ظهر عطش: ترجمه منظوم زیارت عاشورا، 783
عاشقان: خاطرات اولین عمره مفرده دانش آموزی استان بوشهر سال، 208
عاشقان کربلا، 677
عاشقانه‌ها، 250
عاشقانه‌هایی در حج و زیارت از 5/ 6/ 1377 تا 14/ 11/ 1381، 245
عاشورا درخششی دیگر: شرحی بر زیارت عاشورا با نگاه به منابع اهل سنت، 767
عاشوراییان، فرهنگ و بزم و چکامه، 785
العباده حدّها و مفهومها، 716
عبرتهای عاشورا در زیارت عاشورا، 758
عبودیت در پرتو حج: سفرنامه، 233
عبودیت در پرتو حج، 233
عبودیت و معرفت در پرتو زیارت عاشورا، 759
عبور از متن برهوت، 195
عتبات عالیات: آشنایی با اماکن مقدسه، نجف اشرف، کربلای معلی ...، 116
عتبات عالیات: برنامه سفر، راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، 670
عتبات عالیات در آیینه روایات، 683
عتبات عالیات سفره معنوی اولیاء الله، 114
عتبات عالیات عراق، 123
عتبات عالیات عراق در یک نگاه، 671
عتبات: تاریخچه و آداب زیارت اماکن مقدسه عراق، 682
عجائب زیاره الامام الرضا (علیه السلام)، 692
عجائب زیاره سیدالشهدا امام الحسین (ع)، 677
عجز بشر، از درک اهل بیت و پیغمبر علیها السلام، 805
عراق: وادی زیارت و سیاحت، 120
عراق، صدف شش گوهر: راهنمای زائران، نقشه و تصویر؛ یادمان سفر گروهی از جانبازان به عتبات عالیات، 115
عراق، صدف شش گوهر، 645
عربستان در یک نگاه: سه سال در حریم حرم امن الهی: قابل استفاده زائران بیت الله الحرام، 55
عربستان سعودی در یک نگاه، 49
عربی آسان در سفر: راهنمای آسان برای سفر به مکه مکرمه، مدینه منوره عتبات عالیات، سوریه و کشورهای عربی، 458
ص: 1037
عربی محلی در سفر: راهنمای زائران به عتبات عالیات، 459
عرشیان بانگ و لله علی الناس زنند، 68
عرشیان، 68
عرفات، 530
عرفان حج، 289، 297
عرفان حسینی علیه السلام، 843
عرفان عرفه: ترجمه و شرح و تفسیر موضوعی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد (ع)، 842
عرفان عرفه: دعای عرفه با ترجمه منظوم، 839
عرفان عمره، 289
عریضه نویسی به اهل بیت (ع)، 659
عزادار حقیقی، 767
عشق دمشق: به ضمیمه تحقیقی درباره اسرار شگفت انگیز اصحاب کهف، 266
عشق کربلا و کراماتی از ائمه، 127
عصر هاجر و مقطع اسلامی، 32
عطر سیب: رهیافتی به زیارت ناحیه مقدسه، 821
عطر شام: معرفی اماکن و مزارات سوریه، 132
عظمت جلال خدا در نگاه اولیا، 806
عظمت حج، 319، 367
عظمت مکه، غربت مدینه: چگونه بروم، 368
عکسها: افشاگر تبلیغات آل سعود. انگلیسی، 104، 455
علل و معانی الحج، 317، 407
علی اجنحه الروح: دعاء الامام الحسین (ع) فی صحراء عرفات تفسیر و معایشه، 838
علی اعتاب بیت الحبیب، 68
علی (ع) در آئینه حج، 283
علی (ع) و پیامبران، پیشگوئی پیامبران گذشته درباره خاتم انبیاء ...، 644
علی (ع) و زیارت جامعه کبیره، 811
عمده الزائر و عده المسافر فی الادعیه و الزیارات، 656
عمره را آن گونه که دیدم به انضمام ادعیه و مناسک عمره و حج، 197
عمره مفرد (مناسک، اسرار، اماکن) ویژه دانشجویان، 329
عمره مفرده: اماکن، مشاهد و احکام مطابق فتاوای پانزده تن از مراجع تقلید، 485
عمره مفرده کی تصویری مناسک، 536، 537
عمره مفرده: گزیده مناسک، راهنمای اماکن، ادعیه و زیارات، 489
عمره، 363، 539
عمل باین رساله شریفه (مناسک حج) صحیح و مجاز است، 499
عناوین و سرفصلهای آموزشی حج تمتع، 889
ص: 1038
الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب، 464
غوغای غبار: یادداشتهای سفر حج، 165
غیر از خدا هیچکس نبود، 378
فاطمه‌ی زهرا (ع)، جلوه‌ای از جمال خد، 806
فانوس در حج، 333
فانوس زائر در زیارت ائمه هداه و شناخت عتبات عالیات نجف، کربلا ...، 686
فتنه وهابیت، 708
فتوح الحرمین، 322، 543
فجر الاسلام فی تاریخ مکه والمشاعر الحرام، 84
الفجر الصادق فی الرد علی الفرقه الوهابیه المارقه، 715
فرازهایی از حج، 67، 299
فرحه الغری فی تعیین قبرامیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) فی النجف، 107
فرصت پرواز: دل نوشته‌ها و شوق نامه‌های عمره گزاران دانشجو، 220، 868
فرقه وهابی و پاسخ به شبهات آنها، 708
فرقه وهابی و پاسخ شبهات آنها، 739
فرهنگ اصطلاحات حج، 852
فرهنگ تشرف به اماکن مذهبی، 654
فرهنگ دانستنیهای پیش از سفر به خانه خدا، 854
فرهنگ زیارت: اهداف، آثار، تاریخچه، مشروعیت، سازندگی وآداب زیارت، 663
فرهنگ لغات و اصطلاحات و اماکن حج، 854
فرهنگ مصرف در سفر حج، 350
فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، 889
فرهنگ و آداب زیارت، 654
فرهنگنامه‌ی حج و عمره و اماکن مربوطه، 854
فریاد برائت، 581، 880
فریضه حج، نسخه الهی، 292
فریضه حج، 538
فصل الخطاب، 806
فضائل زیاره الامام الحسین (ع)، 642
فضائل زیاره الامام الشهید بکربلا، 633
فضائل و اعمال حج، 372
فضای مَبکی: طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین (ع)، 79
فضایل زیارت امام حسین علیه السلام، 640
فضایل و آداب زیارت امام رضا (ع)، 693
فضایل و احکام مکه مکرمه، 498، 499
فضل زیاره الحسین علیه السلام، 648
فضیلت زیارت امام حسین (ع) در احادیث و روایات، همراه با زبده‌ترین زیارت‌های وارده، 642
فضیلت زیارت امام حسین (ع): نمایی کلی از احادیث مربوط به حضرت سیدالشهداء در کتاب «کامل الزیارات»، 644
ص: 1039
فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، 642
فضیلت زیارت سیدالشهدا علیه السلام: گزیده کامل الزیارات، 633
الفقه الاسلامی: احکام حج، 544
فقه الجمرات، 463
فقه الحج، 533
فقه العتبات المقدسه، 470
الفقه المذاهب الخمسه: الحج. انگلیسی، 566
الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی، 515
فقه سیاسی اسلام: مناسک حج، 304، 522
فکر انبیاء پاینده و تابنده، 806
فلسفه کربلاء، و علی الحسین (ع) هل یکفی البکاء، 640
فلسفه احکام حج از منظر قرآن کریم به ضمیمه چهل حدیث حج، 329، 392
فلسفه حج، 310
فلسفه حج و اثرات تربیتی آن از دیدگاه معصومین (ع)، 328، 375
فلسفه حج و اسرار مناسک آن، 312
فلسفه حج، بخش چهارم خورشید معرفت در گناه و طاعت پیرامون حج و عمره مأخوذ از قرآن مجید، 327
فلسفه راز و نیاز، 317
فلسفه زیارت: ترجمه و شرح رساله زیاره القبور فخر رازی، 628
فلسفه زیارت اهل قبور: پاسخ به شبهاتی پیرامون زیارت پیامبر اسلام ...، 631، 747
فلسفه زیارت اهل قبور، 631، 747
فلسفه زیارت و آیین آن، 632، 668
فلسفه مناسک الحج و دلیل الحاج فی الفرائض و السنن، 274
فلسفه و احکام حج و عمره، 282، 561
فلسفه و اسرار حج، 277
فلسفه و اسرار حج به ضمیمه مختصری از مناسک حج، 292، 505
فلسفه و اسرار حج همراه با مناسک حج علامه حلی، 298
فلسفه و اسرار حج: تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج، 298
فلسفه‌ی حج، 315
فوریت‌های پزشکی حج، 595
فهرست آثار و معرفی کتابهای منتشر شده حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، 849
فی رحاب الامام الرضا (ع) نبذه عن حیاته، و کیفیه زیارته، 696
فی رحاب الامام الروؤف علی بن موسی الرضا (ع)، 690
فی رحاب الزیاره الجامعه الکبیره، 795، 809
فی رحاب الزیاره الجامعه، 791
ص: 1040
فی رحاب اهل البیت (علیهم السلام): زیاره القبور، 746
فی رحاب بیت الله، 323
فی رحاب عاشوراء: محاضرات فی شرح زیاره عاشورا، 775
فی ضیافه الرحمن: تأملات و رؤی فی مناسک الحج و العمره، 273
فی ظل اصول الاسلام: دراسه شامله لمسأله التوحید و الشرک و البدعه و قضیه الاستشفاع و التوسل الزیاره و ...، 720
فی ظل اصول الإسلام: محاضرات الشیخ جعفر السبحانی، 720
القافله التی تریر الحج، 441
قاموس الحرمین الشریفین، 855
قاموس حج: فرهنگ لغات و اصطلاحات و اماکن حج، 854
قاموس حج و عمره، 507
قانون توسل جاری در طبیعت و شریعت، 806
قبسات ملکوتیه فی شرح الزیاره الجوادیه، 834
قبل از حج بخوانید: آداب حج، اعمال حج، اسرارحج، 335
قبله دلها، 634
قبله گاه عاشقان: راهنمای زائر و معرفی حرم مطهر رضوی، 139
قداسه الحرم و امنه، 103
قداسه الحرم وامنه: مقالات حول الحج و الحرمین الشریفین، 869
قداست و امنیت حرم، 98
قدم به قدم با مدیران ثابت و راهنمای سفر زیارتی عمره، 607
قدم به قدم با مدیران حج تمتع، 607
قدم به قدم با مدیران حج تمتع، 607
قرآن و احکام، حج کانون همبستگی، 394
قرآن و عترت در اسلام، 748
قرا ءه فی کتاب الاجوبه النجفیه فی الرد علی الفتاوی الوهابیه لایه الله الشیخ هادی آل کاشف الغطاء، 750
قرار بی قراران، 210
قرب حق جویی؟ اخلاص پیشه کن، 806
قربانی در حج، 493
قربانی در کشتارگاههای فعلی منی، 473
قربانی در منی در حج تمتع، 477
قربانی در منی، 480
قصه واره‌ای از سفر به حج، 183
قصه‌های اماکن مقدس- 1 کعبه، 448
قصّه‌های کعبه، 448
قطره‌ای از دریای فضائل امام حسین (ع)، 650
ص: 1041
قطره‌ای از زلال معرفت یا دعا و زیارت در عمره مفرده، 340
قطره‌ای از زمزم معرفت، 284
قله‌های حلم و کرم، 807
قله‌های محبت، 807
کارگاه آموزشی نگرشی دیگر به حج و عمره، 892
کاروان اشک، 262
کامل الزیارات، 634
کامل الزیارات. برگزیده. فارسی، 634
کامل مزارات اهل البیت (علیهم السلام) فی الطریق، 664
کبوتران خونین بال حرم: تحلیلی بر جنایت وهابیت در کشتار زائر بیگناه کویتی، 104
کبوترانه: مدیریت زیارت امام رضا علیه السلام، 631
کتاب الحج، تقریر ابحاث سیدمحمدرضا موسوی کلپایگانی، 475
کتاب الحج: تقریر ابحاث سماحه الاستاذ الشیخ محسن الوحید الخراسانی، 475
کتاب الحج، 471، 472، 499، 540
کتاب حج: گزارش حج سال ه. ق، 611
کتاب حج: مجموعه مقالات، 870
کتاب راهنما، مرورری بر شرح وظایف و مأموریت‌های روحانیون و مدیران کاروانهای عمره، 605
کتاب زرد: توصیه‌های بهداشتی سفر حج، 594
کتاب سفرنامه، 215
کتابشناسی زیارت: کتابشناسی زیارت، مزار ...، 847
کتابشناسی و ادبیات حج: مختصری از اشعار و فهرستی از کتب منتشره درباره حج، 847
کرامات ولی خدا، خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی ...، 226
کربلا از دید سیاحان و جهانگردان، 871
کربلا رفته‌ها: کربلا از دید سیاحان و جهانگردان، 262، 871
کربلا رفته‌ها، 262
کربلا کعبه دلها، 124، 251
کربلا ما می‌آئیم، 124
کربلا، 651
کربلا، نجف، کاظمین، کوفه، 128
کربلا، یا، گلزار حسینی از نظر تاریخی، جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی و ...، 118
کربلای عشق: راهنمای سفر زائران به عتبات عالیات، 121
ص: 1042
کرنش کائنات، در برابر فضل و شرف و عزت شما، 807
کشتار مکه و آینده حرمین، 97
کشف الارتیاب فی تباع محمد بن عبدالوهاب، 701
کعبه امن دل، 48
کعبه تجلی گاه توحید، روح حج، 278
کعبه در خون، 97
کعبه در قلب کوچکم: اولین سفرنامه‌ی حج ویژه کودکان و نوجوانان، 443
کعبه در کعبه: مقاله‌ای دربارهی حضور امام زمان (ع) در مراسم حج، 291
کعبه عشق، 107
کعبه میعاد وحدت مسلیمن: نگاهی به کتاب اخبار مکه (ابوالولید ازرقی، قرن سوم هجری)، 87
کعبه و حج، 334
کعبه، 80
کلاس دوم حج، 447
کلام الزائر و الحاج و من فی خدمتهم: با ما به مکه مکرمه بیائید، 338
کلوخ‌های بلور، 184
کلیات جامع عتبات عالیات و اماکن مقدسه عراق، 680
کلید بهشت: راهنمای اماکن، عتبات عالیات، 111
کنگره عبادی سیاسی حج: مجموعه سخنان و پیامهای امام خمینی، 581، 880
کنگره عبادی سیاسی حج، 581، 880
کیفیت زیارت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، 694
کیمیای حج، 342
کتاب الحج، 465، 476
کتاب اول ترجمه و تفسیر زیارت عاشورا (تصحیح شده)، 784
کتابنامه حج، 848
کرامات رضویه: معجزات امام هشتم (ع)، 651
کربلا سرزمین لاله‌ها، 247
کربلا عرش خدا: در بیان چهل حدیث از فضایل زیارت قبر امام حسین (ع)، 645
کربلا و حرم‌های مطهّر، 106
کربلا وعده‌گاه عاشقان: در فضایل و ثواب زیارت امام حسین (ع) و عتبات عالیات، 639
کربلا: شمه‌ای از مقام این زمین مقدس به نقل از کتاب شریف کامل الزیارات، 643
کربلایی که من دیده‌ام: سفرنامه عتبات عالیات، 248
کعبه از عرش تا فرش، 411
کعبه در زنجیر، 182، 422
کعبه و جامه آن از آغاز تا کنون، 28، 63
کعبه و مسجدالحرام در گذر تاریخ، 81
ص: 1043
کعبه: مصباح الطاهرین، 277
کمک‌های اوّلیه ویژه حجّ کاروانهای خدماتی، 591
الکنز المخفی، دراسه فی زیاره عاشورا، 772
کنکاش اندیشه دینی در پاسخ به پرسشها: وهابیت، شبهات و پاسخ‌ها، 732
کیست رهبر؟! بعد از وجود مقدس پیغمبر (ص)، 807
گام به گام با سرزمین عشق، 144
گام به گام به سوی سرزمین نور، 369
گذری بر زیارت جامعه کبیره به همراه آثار و فواید زیارت عاشورا و نافله شب، 797
گذری بر زیارت کریمه عاشورا: به همراه متن مقابله شده با تمام نسخ زیارت عاشور، 766
گذری بر نیم قرن تغییر و تحول مکه و مدینه از زبان حاج مصطفی رشیدی، 65، 191
گزارش حج الوداع: گزارش لحظه به لحظه سفر حج پیامبر (ص) از مدینه تا مدینه، 164
گزارش حج سال، 614
گزارش حج سال ه. ق برابر سال ه. ش، 614
گزارش حج سال ه. ق، 611
گزارش حج سال ه. ق، 612
گزارش حج گزاری ایرانیان در موسم حج سال هجری قمری آذر و دی، 618
گزارش سفر به عربستان به همراه آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی خرداد، 235
گزارش سفر به مدینه منوره و مکه معظمه، سفرنامه عمره مفرده، 241
گزارش سفر حج مرحوم آیت الله کاشانی در سال 1331، 217
گزارش عملیات اجرایی حج/ ق، 615
گزارش لحظه به لحظه سفر حج پیامبر (ص) از مدینه تا مدینه، 164
گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتع 87 (1429 قمری)، 615
گزارش مکتوب عملیات اجرایی حج تمتّع 85، 615
گزارش یک زن آلمانی از سفر به مکه، 160
گزارشی از حجگزاری سال 1425 قمری برابربا سال 1383 شمسی، 617
گزارشی از سفر به سوریه، 130، 264
گزارشی از سفر به سوریه توسط زوار ایرانی حضرت زینب کبری (سلام الله علیها)، 130، 264
ص: 1044
گزارشی دربارهی زیارت آل یاسین بزرگ، 815
گزارشی عاشقانه از یک سفر، 258
گزارشی مکتوب از عملیات اجرایی حج تمتع یکهزار و سیصد و هشتاد و شش، 615
گزیده اشعار سروده شده به مناسبت فاجعه خونین مکه مکرمه و در رثای شهدای گرانقدر حج 1366، 420
گزیده التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم، 81
گزیده بیانات حجة الاسلام والمسلمین صدیقی درباره زیارت عاشورا، 768
گزیده سفرنامه ناصر خسرو به زبان امروز، 152
گزیده سفرنامه ناصرخسرو، 152
گزیده سیمای سامراء: سینای سه موسی، 118
گزیده سیمای نجف اشرف، 110
گزیده شوق دیدار: زیارت و درونمایه آن، 658
گزیده کافی: زکات- حج، 408
گزیده مناسک حج براساس فتاوی حضرت امام با حواشی مراجع عظام، 511
گزیده مناسک حج، 499، 542
گزیده‌ای از احکام حیات بخش حج، 516
گزیده‌ای از احکام عمره مفرده، 488
گزیده‌ای از خاطرات مدیران، معاونین و روحانیون کاروانهای ...، 202، 865
گزیده‌ای از روایات درباره وجوب و فضیلت بی انتهای زیارت ....، 635
گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان شاهی، 98، 883
گزیده‌ای از مسائل و فرهنگنامه حج شامل: لغات و اصطلاحات حج، 852
گفتگوهای روزمره در موسم حج، 458
گل بی خار: آسیب شناسی کتب اهدایی وهابیان در ایام حج، 707
گل قصد: حاوی چهل حدیث پیرامون سفر حج و زیارت مدینه، 410
گلچین شعر حج، 425، 863
گل‌ریزان معشوق و اشک ریزان عاشق، 211
گلزار حسینی از نظر تاریخی، جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی، 118
گلواژه‌های حج و عمره، 339
گم گشته‌ای در دیار عشق: خاطراتی از مدینه منوره و مکه مکرمه، 228
گنجینه‌های ویران: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، 72
اللؤلؤ النضید فی شرح زیارت مولینا ابیعبدالله، 755
لبیک دوست: خاطرات عمره مفرده از دو نگاه، 225
ص: 1045
لحظه‌های غنیمت، 169
لذت دیدار آفتاب: فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، 642
لذت دیدار آفتاب: فضیلت زیارت امام رضا (ع)، 693
لغات و اصطلاحات حج، 852
لوح زرین انقلاب: پیام حضرت امام خمینی به مناسبت سالگرد فاجعه خونین مکه و حجاج بیت الحرام، 99، 582، 881
لیلی میره زیارت، 443
مؤمن، شاداب و مطمئن، 808
ما لابد منه: احکام و مسائل فقه حنفی به زبان ساده همراه با ضمیمه‌ی حج و عمره‌ی آسان، 497
مائه و عشر مسائل فی الحج، 525
مارقین، دینداران دین ناشناس، 807
مایه‌ی امن وامان برکت زمین وآسمان، 808
مباحثی پیرامون زیارت، 657
مبانی اعتقادی وهابیت، 711
مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان، 586
مبانی نقشه خوانی: ویژه کارگزاران حج و زیارت، 608
متعه الحج علی ضوء الکتاب والسنه، 387، 565
المتعتان بین النص و الاجتهاد من کتاب «الغدیر»، 464
المتعتان بین النص و الاجتهاد، من کتاب الغدیر للشیخ الامینی، 392
مثنوی بلند عشق: پژوهشی در سند و محتوای زیارت عاشور، 787، 887
مثنوی حج در منظر شهادت، 421
مجموعه خطابات و نداآات الامام الخمینی، 876
مجموعه آثار 6: تحلیلی از مناسک حج، 300
مجموعه اشعار حسینی همراه با معنی منظوم زیارت عاشورا، 777
مجموعه اشعار مسابقه بزرگ شعر حج، 433، 869
مجموعه حج. انگلیسی، 882
مجموعه خاطرات دانش آموزان از سفر مکه معظمه و مدینه منوره تابستان 1385، 195، 863
مجموعه خاطرات سفر حج، 242، 872
مجموعه خطابات و نداآت الامام الخمینی، 579
مجموعه زبان مادری، 869
مجموعه سخنان و پیامهای مقام معظم رهبری، 577، 874
مجموعه سخنرانیهای استاد ارجمند سرکار خانم بروجردی، 283
ص: 1046
مجموعه سخنرانیهای سرکار خانم فاطمه لطفی آذر، 687
مجموعه شرح زیارت عاشورا: اسرار نهفته در کلمه مقدسه اباعبدالله و ابن رسول الل، 765
مجموعه شرح زیارت عاشورا: تفسیر سلام، 764
مجموعه شرح زیارت عاشورا: در عظمت زیارت عاشورا، 764
مجموعه شرح زیارت عاشورا: کشتی نجات، 765
مجموعه عکسهای مصور حج، 456
مجموعه فضائل صدقات و حج، 352
مجموعه فضایل حج، 352
مجموعه مقالات هم اندیشی زیارت، 861
مجموعهای از گوهرهای معرفت برای زائران نجف، کربلا، کاظمین و سامرا، 255
مجموعهی خاطرات سفرهای متعدد حج بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، 193، 862
محاضرات فی الفقه الاسلامی: کتاب الحج، 471
المحاورات الیومیه فی موسم الحج فی اللغتین الفصحی و الدراجه، 459
المحاورات الیومیه فی موسم الحج، 458
محاوره الیومیه الجدیده حاوی نیازمندیهای روزمره مکالمه عربی مدیران کاروانها و جهانگران و زائران، 460
محبوب تویی کعبه‌ی مقصود تویی، 808
محجة الحاج، 388
محرم اسرار خد، 808
محرم راز: آلبوم عکسهای مکه و مدینه، 455
محرم راز، 454
مختصر احکام و مناسک حج و بعضی آداب مکه معظمه و مدینه منوره و زیارت و ادعیه ماثوره، 551
مختصر اعمال حج التمتع، مع شرح الاماکن و المساجد المقسه فی مکه المکرمه، طبق فتاوی الامام الخمینی، 511
مختصر تبصره الناسکین بسنن الحجاج و المعتمرین، 332
المختصر فی اعمال الحج والعمره وفقا للمذاهب الاسلامیه، الامامیه، المالکیه، الحنفیه ....، 567
مختصر کتاب قاموس حج و عمره: چگونه حج و عمره را بجا می‌آوریم، 348
مختصر مناسک حج، مطابق فتاوی حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 511
مختصر مناسک حج، 507
مختصر واجبات الحج و ما ینبغی فعله، 492
مختصری از اشعار و فهرستی از کتب منتشره درباره حج، 847
المدارج الفقهیه الحج، 481
ص: 1047
مدخل الی موسوعه العتبات المقدسه، 43
مدرسه عشق: عبودیت و معرفت در پرتو زیارت عاشورا، همراه با سیری در زیارت ناحیه‌ی مقدسه، 759
مدیریت اقتضایی ویژه کارگزاران حج و زیارت، 606
مدیریت در کاروانهای حج، 605
مدیریت زیارت امام رضا علیه السلام، 631
مدیریت زیارت امیرالمومنین علیه السلام، 631
مدیریت عمومی زیارت اهلبیت (علیهم السلام)، 632
مدیریت معنوی حج و عمره، 330، 377
مدیریت معنوی زیارت امام حسین علیه السلام، 632
مدیریت معنوی زیارت امام علی علیه السلام، 631
مدیریت معنوی زیارت، 632
المدینه المنوره، تطورها العمرانی و تراثها المعماری، 86
مدینه آشنای غریب، 95
مدینه شهر پیامبر (ص)، 54
مدینه منوره: راهنمای اماکن، زیارات و اعمال، گزیده اشعار، 49
مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث و معماری، 85
مدینه: وادی زیارت، 75، 361
مدینه‌شناسی، 89
مرآه الحرمین: سفرنامه مکه، 69، 204
مرآه الحرمین شامل سفرنامه حجاز و تاریخ و جغرافیای راه‌ها و بقاع متبرکه آن، 172
مرآه الحرمین، 172
مرأه الحج، 374
مراسم حج پاک اندیش و همسرش، 438
مراقد اهل بیت (علیهم السلام) در شام، 136
المرتقی الی الفقه الارقی، کتاب الحج، 469
مرثیه از مدینه تا مدینه، 420
مرجعیت دینی اهلبیت (ع) و پاسخ به شبهات، 711
مرزهای توحید و شرک در قرآن، 721
المرشد السیاحی الدینی حول المراقد الشریفه و الاماکن المقدسه ...، 41
مرغ عشق، 445
مرقد الامام الحسین (ع) عبر التاریخ، 633
مرقد العقیله زینب فی میزان الدراسه و التحقیق و التحلیل، 132
مروری بر فلسفه حج در قرآن، 299، 397
مروری به داستان مکه و حج از ابتداء آفرینش.، 31، 37
مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات، 292، 405
ص: 1048
مزار پیامبران، 44
المزار، 660
مزار، 691
مزارات اهل البیت (ع) و تاریخها، 42
المزدلفه، 530
المسائل الأتفاقیه بین اربعه من علماء الأمامیه: قسم الحج، 500
مسائل فی الحج و العمره، 500
مسائل متفرقه در رابطه با اعمال حج و عمره، 545
مسائل و رهنمای حج، 528
المساجد السبعه و بیت الاحزان، 73
مساجد و آثار باستانی مکه و مدینه، 95
المساجد و الاماکن الاثریه المجهوله لزائر المدینه المنوره المیمونه، 63
المساجد والاماکن الاثریه فی مکه و المدینه، 95
مسافر کربلا، 113
مسالک الحج، 486
مستحبات الحرمین در آداب حج، 349
مستحبات الحرمین در آداب حج به ضمیمه خلاصه المناسک مطابق ...، 349
مسجد شریف نبوی، 52
مسجد مکان معراج مومنین: تأویل معماری مسجد با تأملی در مناسک حج، 283
مسجد میقات عشاق، 71
مسجدالنبی (ص) زیارتگاهی برای تمام نسل‌ها، 70
مسجدالنبی (ص)، 61
مسلک الوهابیه فی موازین العقل و الکتاب و السنه و تشتمل علی تحقیق فی عقائد الصوفیه و الغلاه و المفوضه، 722
مسلمان و کفر پنهان؟!، 309
مسیر عشق: اخلاق الهی از حرم نبوی تا حرم رضوی، 364، 661
المسیر فی الحج و العمره وفق فتاوی سماحه آیه‌الله العظمی السیدعلی الحسینی السیستانی، 502
مشاعر حج: عرفات، مشعر الحرام، منا، 46
مشاهد و مشاعر حج، 51
مشعل زائر: اعمال و اسرار حج زیارات و ادعیه به ضمیمه گفتگوهای نویسنده با اهل تسنن در مکه و مدینه، 311
مشق عشق: مجموعه عکسهای مصور حج، 456
مشکوه المسافرین: سفرنامه تبریز- عتبات، 258
مشکین مهر، 242
المشی الی الامام الحسین علیه السلام، 648
مصادره قبر پیامبر، 742
مصباح الحرمین، 865
ص: 1049
مصباح الزائر مربوط به عتبات عالیات عراق، 686
مصباح الزائر، 685
مصباح الزائرین در آداب زیارت حضرت امام رضا (ع)، 694
مصباح الطاهرین، 277
مصباح المتهجد ادعیه الحج و مناسکه، 527
مصباح الناسکین، 546
مصباح الناسک فی شرح المناسک، 472
مصیبه الدهور: شرح زیارت عاشور، 763
مصیبه الدهور: شرح زیارت عاشورا: تلخیص کتاب شفاء الصدور، 772
مصیبت عظما: شرح و تفسیری مختصر از زیارت عاشورا، 780
المضیف الخصم: رساله المثقفین الایرانیین الی جمیع المفکرین و اساتذه الجامعات فی العالم ...، 100، 583، 881
معارج: تئوری تطبیق مواقف حیات حضرت ابراهیم علیه السلام با مناسک حج، 29، 521
معارف الحج، 292
معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، 581
معبد ایمان: مناسک حج در قالب داستان، 438، 527
معبد عشق و مرقد معشوق: نوشته‌ها و تصویرهایی از مکه و مدینه، 82
المعتمد فی شرح المناسک: کتاب الحج، 468
معجزه کعبه: پله‌های کمال، از شک تا دلدادگی، 441
معجم ماکتب فی الحج و الزیاره و المعالم المشرفه فی الحجاز، 848
معراج الزائرین: راهنمای زائران کربلا و عتبات عالیات عراق، 680
معراج الناسکین، یا، حج امامت، 35
معراج حج: روایتی عارفانه از منازل و مناسک حاجیان، 273
معرفی اماکن مذهبی و زیارتی مکه و مدینه با تصویر، 76
معرفی اماکن و مزارات سوریه، 132
معرفی کتاب ارزشمند مصباح الحرمین اثر مولی عبد الجبار بن ...، 867
معیار شرک در قرآن، 704
مغیثی پور سبزواری، علی اکبر، 696
مفتاحی از مفاتیح: شرحی بر زیارت امیرالمؤمنین علی (ع) در روزهای یکشنبه، 832
مفرحه الانام فی تأسیس بیت الله الحرام، 59
المفصل فی تاریخ النجف الاشرف: تاریخ المرقد الحیدری الشریف، 112
مقالات تاریخی: 1- تیر اجل در صدمات راه جبل 2- سفرنامه مکه، شام، مصر و عراق 3- شناخت نامه ...، 179، 858
ص: 1050
مقالات حول الحج و الحرمین الشریفین، 869
مقاله‌ای دربارهی حضور امام زمان (ع) در مراسم حج، 291
مقام زیارت: نکته پیرامون مقام و منزلت زیارت امام حسین (ع)، 646
مقام زیارت، 646
مقام ولایت: در شرح زیارت جامعه کبیره، 794
مقامات اولیاء: شرحی بر زیارت جامعه کبیره، 791
المقتل الحسینی المأثور: عرض روائی لأحداث کربلا علی لسان المعصومین (ع)، 646
مقدمات حج ابراهیمی، 336
مقدمه شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره، 790
مکاتبات عرفانی حاج سیدمحمود شرفی به ضمیمه خاطرات حج، 199
مکانهای مقدس و زیارتی از مکه معظمه تا مدینه منوره از مدینه تا جده، 87
مکانهای مقدس و زیارتی، 87
مکه المکرمه، 74
مکه والمدینه، 62
مکتوب سبز: گزارشی دربارهی زیارت آل یاسین بزرگ، 815
مکه اور مدینه کی مقدس مقامات، 55
مکه سرزمین امن الهی، 490
مکه شهر مقدس، 57
مکه مکرمه مدینه منوره در مقام محو، 66، 67
مکه مکرمه، مدینه منوره، 50
مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، 186
مکه و مدینه: تصویری از توسعه و نوسازی، 80
مکه و مدینه، 62، 82
مکالمه عربی: ویژه سفرهای زیارتی، 459
مکه در بستر تاریخ، 70
مکه، کوه‌ها، رویدادها، 93
ملازم الحجاج، یا، خلاصه اعمال و احکام حج، 494
ملازم الحجاج، 493
ملاقات در شب آفتابی: سفرنامه حج، 177
ملاقات محبوب، 391
ملحق مناسک ا لحج: فتاوی علی الحسینی السیستانی، 502
ملحقات آراء المراجع فی الحج، 490
من اسرار الحج: وصیه الامام السجاد علیه السلام الی" الشبلی" فی ...، 326، 410
من فوائد الحج، 292
ص: 1051
المنار لاعمال مکه والمدینه، 332
مناسک آموزش عمره مفرده، 547
مناسک آموزشی حج: مطابق با فتاوی حضرت آیت الله ...، 546
مناسک ابتکاری، 542
مناسک حج، 486، 497، 500، 503، 506، 507، 511، 515، 519، 522، 524، 528، 530، 544، 545، 546، 551، 556، 559
مناسک الحج، 500، 501، 521، 532، 550
مناسک الحج، فتاوی محمدصادق الحسینی الروحانی، 517
مناسک الحج، مطابق لفتاوی لطف الله الصافی الگلپایگانی، 524
مناسک الحج، مطابق لفتوی محمد آل شبیر الخاقانی، 519
مناسک الحج، مطابقه لفتاوی حسین النوری الهمدانی، 557
مناسک الحج، مطابقه لفتاوی محمدرضا الموسوی الگلپایگانی، 540
مناسک الحج المطابق لفتاوی جواد التبریزی، 498
مناسک الحج فتاوی ابوالقاسم الخوئی، مع حواشی حسین النوری الهمدانی، 515
مناسک الحج فتاوی علی الحسینی سیستانی، 502
مناسک الحج فتاوی ... ابوالقاسم الموسوی الخوئی، 515
مناسک الحج مطابق لفتاوی الامام الخمینی بهامشها تعلیقات الشیخ الاراکی، 511
مناسک الحج من فتاوی میرزا علی الغروی، 529
مناسک الحج و العمره علی مذهب اهل البیت علیهم السلام و اعمال المدینه المنوره و زیاراتها، 551
مناسک الحج: مطابقه لفتاوی صادق الحسینی الشیرازی، 504
مناسک الحج، فتاوی حسین الوحیدالخراسانی، 558
مناسک الحج، فتاوی کاظم الحسینی الحائری، 501
مناسک حج (اردو): بمطابق فتاوی محمدعلی علوی گرگانی، 529
مناسک حج: احکام عمره مطابق با فتاوی محمدرضا گلپایگانی، 541
مناسک حج: به ضمیمه آداب الحرمین، 511
مناسک حج: گزیده‌ای از ادعیه، مناسک، زیارات، 529
مناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی به ضمیمه ترجمه ...، 511
مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، با حواشی یوسف صانعی، 513
ص: 1052
مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی محمدکاظم بیگدلی نجفی، 496
مناسک حج: مطابق با فتاوی حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 513
مناسک حج: مطابق با فتاوی حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، باحواشی عبدالکریم موسوی اردبیلی، 512
مناسک حج، فتاوای آیت الله علی علوی گرگانی، 529
مناسک حج، فتاوای آیت الله محمد موسوی، 549
مناسک حج، فتاوای محمدصاق روحانی، 517
مناسک حج، فتاوای مکارم شیرازی، 550
مناسک حج، که مطابق است با فتوای عبدالاعلی موسوی سبزواری، 518
مناسک حج، مطابق با فتاوای آیت الله العظمی غروی تبریزی، 529
مناسک حج، مطابق با فتاوای امام خمینی، با حواشی اراکی و نوری همدانی، 511
مناسک حج، مطابق با فتاوای امام خمینی با حواشی محمدعلی اراکی و دیگران، 512
مناسک حج، مطابق با فتاوای حسین نوری همدانی، 557
مناسک حج، مطابق با فتاوای لطف الله صافی گلپایگانی، 524
مناسک حج، مطابق با فتاوی قربانعلی محقق کابلی، 542
مناسک حج، مطابق با فتاوی محمد فاطمی، 532
مناسک حج، مطابق با فتاوی محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای، 489
مناسک حج، مطابق فتاوای عباس مدرسی یزدی، 544
مناسک حج، یا، سفری به خانه خدا به اضافه مستحبات حج و زیارات و ادعیه، 491
مناسک حج آسان با ساده ترین روش یادگیری، 554
مناسک حج با اضافات و مسائل جدید مطابق با فتاوی ابوالقاسم موسوی خوئی، 516
مناسک حج با تنظیم روش ابتکاری، 541
مناسک حج بضمیمه استفتائات جدید، 498
مناسک حج حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای کی، 508
مناسک حج عمره، 516
مناسک حج که مطابق است با فتاوی ابوالقاسم موسوی خوئی، 516
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی آقای حاج شیخ علی الهامی تبریزی، 491
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی با حواشی مراجع تقلید، 511
ص: 1053
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی سیدابوالقاسم کوکبی تبریزی، 539
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله صادق خلخالی، 509
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی با حواشی مقام معظم رهبری، 512
مناسک حج مطابق با فتاوای فقیه بزرگوار حضرت آیت الله العظمی محمدابراهیم جناتی، 499
مناسک حج مطابق با فتاوی حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا یدالله دوزدوزانی، 517
مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، 507
مناسک حج مطابق با فتوای فقیه اهل بیت عصمت و طهارت (ع) کاظم نجفی تبریزی، 554
مناسک حج مطابق بافتوای احمد شیرازی، 503
مناسک حج مطابق فتاوای محمد فاضل لنکرانی، 532
مناسک حج مطابق فتاوی محمدتقی مجلسی اصفهانی، 541
مناسک حج مطابق مذهب حنفی، 528
مناسک حج مطابق مذهب شافعی، 506
مناسک حج و احکام عمره، 541، 545
مناسک حج و احکام عمره مطابق با فتوای علی صافی گلپایگانی، 523
مناسک حج و عمره مطابق با فتاوای حضرت آیت الله بهجت، 495
مناسک حج و عمره مطابق با فتاوای عبدالکریم موسوی اردبیلی، 552
مناسک حج و عمره مطابق با فتاوی مراجع معظم تقلید، 552
مناسک حج و عمره مطابق با نظرات حضرت آیت الله حاج سید علی محمد دستغیب، 516
مناسک حج و عمره مفرده با اصلاحات و استفتائات جدید، 501
مناسک حج و عمره، 527
مناسک حج همراه با استفتائات (با اصلاحات و اضافات) مطابق با فتاوی مرجع عالیقدر جهان شیعه ...، 501
مناسک حج. انگلیسی، 536
مناسک حج: برگزیده‌ای از اعمال حج و عمره، 510
مناسک حج، مطابق با فتوای حسین الطباطبائی البروجردی، 495
مناسک حج، مطابق با فتوای محمدعلی اراکی، 488
مناسک حج، مطابق فتاوی علی حسینی سیستانی، 503
ص: 1054
مناسک زائر (ویژه برادران) مطابق با فتاوای امام خمینی، 513
مناسک زائر، 519
مناسک عمره مفرده: اقسام عمره، افعال عمره، احکام عمره، مطابق با فتوای یوسف مدنی تبریزی، 545
مناسک عمره مفرده: مطابق بافتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 514
مناسک عمره مفرده، 533
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی با حواشی مراجع معظم تقلید، 514
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی و مراجع معظم تقلید، 543
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید، 543
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوای مراجع معظم، 553
مناسک عمره مفرده مطابق با فتاوی لطف الله صافی گلپایگانی، 524
مناسک عمره مفرده ویژه بانوان مطابق با فتاوای حضرت ...، 514
مناسک عمره و حج شیعه دوازده امامی، 521
مناسک فکری: حج حرکتی از خود به سوی خدا، همگام با خلق، 306
مناسک فکری حج، 298
مناسک فکری حج، 306
مناسک مختصر عمره مفرده، 536
مناسک مصور حج اهل سنت (شافعی- حنفی)، 545
مناسک مصور عمره مفرده اهل سنت (حنفی- شافعی)، 506، 541
مناسک و آداب حج، 348، 515
مناسک و معارف حج و عمره در فقه شافعی، 293، 508
مناسک الحج (لسماحه ولی امر المسلمین آیه الله العظمی السید علی الحسینی الخامنئی)، 508
مناسک الحج و احکام العمره، 517
مناسک الحج و العمره من فتاوی آیه الله العظمی السید محمد مفتی الشیعه الموسوی، 549
مناسک الحج و ملحقاته، 502
مناسک الحج، 494، 499، 537، 544
مناسک جامع حج، 550
مناسک حج به انضمام: اسرار حج، آداب و مستحبات زیارت، مکه مکرمه و مدینه منوره، 548
مناسک حج در قالب داستان، 438
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی با حواشی مراجع معظم تقلید، 506
ص: 1055
مناسک حج مطابق با فتاوای و احکام ولی فقیه حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 512
مناسک حج و احکام عمره، 517
مناسک حج و عمره، 540
مناسک حج ویژه بانوان مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی و حواشی مراجع معظم تقلید، 513
مناسک حج: با اصلاحات و اضافات، 550
مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید، 543
مناسک حج: مطابق با فتاوای و احکام ولی فقیه حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، 496
مناسک حج، مطابق با فتاوای مرجع عالیقدر آیت الله العظمی یوسف صانعی، 525
مناسک حج، مطابق با فتاوی حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ ...، 559
مناسک زائر (ویژه برادران) مطابق با فتاوای حضرت امام خمینی، 535
مناسک عمره مفرده، 549
مناسک کربلا: آداب زیارت حضرت سیدالشهداء (ع)، 673
مناسک مختصر حج، 535
مناسک مصور حج، 536
مناسک مصور عمره مفرده، 537
مناسک نوین: راهنمای فتاوای مراجع معظم تقلید در حج، 485
مناسک و آداب حج، 541
منتخب احادیث حج، 407
منتخب احادیث عمره، 407
منتخب اعمال و مناسک حج، 525
منتخب مناسک حج، 514، 525
منتخب منقح من کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه، 563
منتخبات عرشی، شامل اصول و فروع دین اسلام و مناسک حج، 425، 518
منشور انقلاب: پیام امام به حجاج بیت الله الحرام، 582، 881
منشور تداوم انقلاب: پیام رهبر انقلاب اسلامی حضرت ...، 577، 875
منشور نینوا: شرح و تفسیری بر زیارت عاشورا، ره‌آوردی از امام باقر العلوم (ع)، 760
منظومه زیارت عاشورا و دعای توسل، 435، 783
منهاج الناسک الی ادله المناسک تقریرا لابحاث آیه الله الشیخ علی المروجی القزوینی، 467
المنهج الجدید و الصحیح فی الحوار مع الوهابین، 732
ص: 1056
منهج الناسکین، مطابق لفتاوی محمدعلی العلوی الگرگانی، 529
منی، 530
موارد شرک نزد وهابیان، 711
موجز احکام الحج محمدباقر الصدر و فی هامشه تعلیقات کاظم الحسینی الحائری، 525
موزه و پرده بافی مکّه مکرّمه، 453
موسوعه زیارات المعصومین علیهم السلام، 664
المهدم من آثار المدینه المنوره، 86
مهر محبوب و اشک‌های سبز، 429
مهمات مسائل الحج، 508
مهمان خانه خدا، 174، 218
مهمان کعبه: سفرنامه حج، 232
میثاق با غدیر، شرح زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر، 829
میثاق منتظران: شرحی بر زیات آل یس، 816
میخانه و پیمانه، 180
میعاد با ابراهیم، 300
میعاد با کعبه: خاطرات سفر حج حسین مظفری مجد، 230
میعاد نور راهنمای عمره مفرده درس در روز: عرفان، آداب- مناسک و احکام- اماکن و آثار، 355
میعادگاه عاشقان، 163، 367
میقات حج، 197
میقات عشق: سفرنامه منظوم حج، 210، 428
میقات قرن المنازل، السیل الکبیر، 56، 500
میقات مسجد الشجره، 531
میهمان خدا: گزیده‌ای از زندگی شهیده حافظه سلیمان شاهی، 97، 883
نافذه علی زیاره القبور، 746
نافع الحاج، 274
نامحرمی در حرم: سفرنامه بیت الله الحرام، 230
نامهای به زائرین خانه خدا، همراه با توشه معرفت، 311، 359
ناودان طلا: خاطرات و نکته‌هایی از عمره‌ی دانشجویی، 223
ناودان طلا: خاطرات و نکاتی از عمره‌ی دانشجویی، 234
نایب- سفرنامه حج، 227
نبراس الزائر فی زیاره الحائر، 666
نجاح المومنین فی ثواب زیاره قبور المعصومین محمد وآله الطاهرین ...، 641
نجف اشرف در ادوار زمان، 125
النجف و عماره المرقد الطاهره، 126
نجوای سرخ: شرحی بر فرازهایی از زیارت عاشورا: مجموعه سخنرانیهای مرحوم ...، 755
ص: 1057
نجوای سرخ: شرحی بر فرازهایی از زیارت عاشورا، 779
نجوم لامعه: شرح زیارت جامعه، 815
نداءات الامام الخمینی الی حجاج بیت الله الحرام، 881
نداءات الامام السید علی الحسینی الخامنئی ولی امر المسلمین و قائد الثوره الاسلامیه الی حجاج بیت الله الحرام، 576، 874
نسیم بیداری، 700
نسیم تفاهم: راهبردها و روشها، 575
نسیم حرم، 239، 870
نسیم محرم: عاشوراییان، فرهنگ و بزم و چکامه، 785
نسیم معرفت: اهلبیت (ع) از نگاه زیارت جامعه کبیره، 810
نشان کعبه ره آورد حج، 219
نشید الطریق الدامی: حول فاجعه مکه. انگلیسی، 101، 424
نشید الطریق الدامی: حول فاجعه مکه، 100، 423
النصائح الوافیه لاتباع الوهابیه و السلفیه، 738
نصیحتی الی شیخ الوهابیه: رد علی کتاب ابی بکر جابر الجزایری، 701
نظام العبادات فی الإسلام، 307
نظام مشارکت و پیشنهادگیری فراگیر احیاگر: حج بزرگ ابراهیمی و محمدی راهکار دستیابی به ...، 573
نظری بر تاریخ وهابیت، 743
نغمه عاشقی: ده مجلس پیرامون شرح زیارت جامعه کبیره استاد فاطمی نیا بررسی فرازهایی از زیارت ....، 794
نغمه هدهد به خون سپیده طف، 839
نغمه‌های شیدایی: شرحی منظوم بر زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، دعای عهد، 434، 782
النفحات المشهدیه فی الزیاره الرضویه، 692
نقد ادبی وهابیان، 702
نقدی بر اندیشه وهابیان، 739
نقدی بر کتاب زیارت از دیدگاه امامان، 718
نقدی بر وهابیت بر اساس قرآن و سنت، 730
نقش زیارت در فرهنگ و نظام اندیشه اسلامی، 629
نکات خواندنی برای زائران حج عمره، 356
نکاتی در رابطه با حج و زیارت، 376
نکته‌ها و گفته‌های حج و عمره: صدها نکته ضروری و کاربردی برای زائران، روحانیان و مدیران، 82، 366، 608
نگاه دوم، 173
نگاهی بر زیارت غدیریه: زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر به بیان امام هادی (ع)، 830
نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، 72
ص: 1058
نگاهی به پندارهای وهابیت، 697
نگاهی به تاریخ عتبات: نجف، کربلا، کاظمین، سامراء، 108
نگاهی به تجربیات و توصیه‌های روحانیون حج، 604
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج، 601، 706
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 10، 604
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 4، 601
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 5، 602
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 6، 602
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 7، 602
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 8، 603
نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره- 9، 603
نگاهی به حج، 318
نگاهی به زیارت عاشورا، 769، 779
نگاهی به زیارت وارث، 827
نگاهی به سفر معنوی حج عمره، 355
نگاهی به عتبات عالیات: نجف، کربلا، کاظمین، سامر، 670
نگاهی به کتاب اخبار مکه (ابوالولید ازرقی، قرن سوم هجری)، 87
نگاهی به مسجد قبا، نخستین بنیان تقوا، 53
نگاهی روایی به زیارت امام حسین علیه السلام، 627
نگاهی روایی به فضایل زائران بارگاه ملکوتی امام حسین (ع)، 649
نگاهی عرفانی- اخلاقی به مناسک حج، 310، 527
نگاهی قرآنی به حج، 398
نگاهی کوتاه به زیارت عاشورا، 757
نگاهی نو از زائری دلسوخته به سوخته دلان کربلا، 687
نگرش به زیارت جامعه کبیره، 789
نگرشی بر آثار و آداب زیارت، 695
نگرشی به زیارت عاشور، 763
نگرشی نو به شرح زیارت جامعه کبیره، 792
نمادها و رمزواره‌های حج: نشانه‌های الهی درسرزمین وحی، 301
نمایشنامه آن قوم به حج رفته، 437
نمی از یم: سفرنامه حج، 215
نمی از یم، 234
نوای اشتیاق: اشعار اماکن متبرکه و عتبات عالیات عراق، 430
نور العین فی المشی الی زیاره قبر الحسین (ع)، 671
ص: 1059
النور المبین فی شرح زیاره الأربعین، 820
نور ولایت، روح تقوا و سعادت، 808
نوشته‌ها و تصویرهایی از مکه و مدینه، 82
نوشته‌های خیس: یادداشتهای سفر به قبله-، 159
نوگرایی در ابعاد حج، 873
نوگرایی در حج از منظر امام و رهبری، 873
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، 309
نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفات: شرح دعای عرفه، 838
نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفات، 838
نیایش در عرفات، 840
نیکوترین دعوت کنندگان، 809
نینوای عشق: راهنمای سفر زائرین عتبات عالیات، 121
وادمکوم داروهای حج، 593
وادی عشق: در تاریخ عتبات عالیات عراق، 119
واژه‌نامه زیارت و حرم مطهر امام رضا (ع) (فارسی- انگلیسی)، 853
واگویه‌های نخبگان و دانشجویان کاروان کوثر (عمره دانشجویی)، 188، 861
وجوب حفظ آثار نبوی در مدینه منوره و مشروعیت تبرک به آن (از نگاه اهل سنت)، 737
الوجه الاخر لاحداث مکه الدامیه، 101
الوجیز فی الفقه الإسلامی: مناسک الحج، 544
الوجیز فی مناسک الحج، 544
وجیزه المناسک، 542
وجیزه حول اسرار الحج، 286
وحدت اسلامی به ضمیمه کتاب الحج، 295، 708
وحدت، انسان کامل و حلقه وصل، 841
وخدایی که در این نزدیکیست: سفرنامه حج برای جوانان، 189
وخدایی که در این نزدیکیست: سفرنامه حج عمره تابستان 81، 189
وصال العارفین: شرحی بر دعای عرفه امام حسین علیه السلام: خداشناسی از دیدگاه قرآن و عترت، 839
وصال یار: راهنمای زیارت اماکن متبرکه عراق، 681
وصالی دوباره، 211
وضعیت حج و زیارت در کشور در سالهای تا، 613
وظایف اخلاقی عبادی و سیاسی زائر بیت الله الحرام، 353
وظایف حاجیان و زائران، 348
وظایف عبادی و اخلاقی زائران بیت الله الحرام، 373
ص: 1060
ومضات حسینیه، 647
وهابی کیست و چه می‌گوید؟، 736
وهابیان چه می‌گویند؟، 747
وهابیان را بهتر بشناسیم، 712
وهابیان: بررسی و تحقیق گونه‌ای درباره عقاید و تاریخ فرقه وهابی، 736
وهابیت از دیدگاه اهل سنت، 713
وهابیت از منظر عقل و شرع، 705
وهابیت بر سر دو راهی، 744
الوهابیه بین المبانی الفکریه و النتائج العملیه: دراسه تحلیلیه للاسس الفکریه و العقائدیه التی ...، 717
الوهابیه جذورها التاریخیه ... مواقفها من المسلمین، 698
وهابیت در بوته نقد، 740
الوهابیه دعاوی و ردود: دراسه فی أفکارهم و مناقشه لآرائهم، 729
الوهابیه فی المیزان، دراسه موضوعیه لعقائد الوهابیین علی ضوء الکتاب والسنه، 717
الوهابیه فی صورتها الحقیقیه، 743
الوهابیه وأصول الاعتقاد، 703
وهابیت!؟ از ظهور تا ...، 741
وهابیت: مبانی فکری و کارنامه عملی، 717
وهابیت، شبهات و پاسخ‌ها، 732
الوهابیون والبیوت المرفوعه، 722
وهابیها افکار کارد، 728
وهابیها را این گونه دیدم، 742
ویژه نامه دانشجویی عمره مفرده، 377
الهادی المبین لاحکام و آداب الحرمین، 354
الهادی الی طریقه الوسطی فی شرح العروه الوثقی، 468
الهادی الی مناسک الحج: الجزء الثالث من کتاب الحج، 468
هتل داری در امور زیارتی، 599
هدایه الحجاج: سفرنامه مکه (1296- 1297 ق/ 1258- 1259 ش)، 207
هدایه السالکین من الحجاج و المعتمرین من رساله نجاه العباد، 521
هدایه الناسک الی احکام المناسک: مطابق با فتاوی محمد وحیدی، 559
هدف چیست؟ الگوی ما کیست؟، 809
هدیه الحجاج، 486
هذی هی الوهابیه، 744
هزار پرسش و پاسخ حج، 553
هزار و یک نکته درباره حرمین شریفین، 83
هزار واژه پرکاربرد زبان انگلیسی در کنگره عظیم حج، 457، 851
هشت بهشت روی زمین: مجموعهای از گوهرهای معرفت برای زائران نجف، کربلا، کاظمین و سامرا، 255
هفت شهر عشق، 45
ص: 1061
هفت شهر عشق، اثری معرفت آفرین برای زائران نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، کوفه، مشهد و دمشق، 45
هفت شهر عشق: سیمای مکه، معبد عشق، 67
هفت شهر عشق: سیمای نجف اشرف: بارگاه نور، 110
هفت شهر عشق: مدینه منوره، 87
هفت شهر عشق: مکه مکرمه، 86
هفت شهر عشق، شهر اول مکه، 86
هکذا رایت الوهابین، 742
همای رحمت: شرحی بر زیارت هفتم امیرالمؤمنین علی (ع)، 832
همای سعادت بر بام و لایت، 809
همخانه! عاشقان: خاطرات اولین عمره مفرده دانش آموزی استان بوشهر سال 1382، 208
همراه با حج 81، 373، 616
همراه با خلیل: گزارش سفر حج مرحوم آیت الله کاشانی در سال 1331، 217
همراه با روحانی حج، 599
همراه با زائران خانه خدا، 351
همراه با زائران کوی دوست در سرزمین عراق، 261
همراه با زائرین سرزمین وحی: مکه و مدینه، 349
همراه با زائرین کربلا (عتبات عالیات)، 675
همراه با قافله سالار عشق: راهنمای سفر زائرین سوریه، 137، 689
همراه با کارگزاران حج، 607
همراه با کاروان عمره از دیدگاه اهل سنت، 340
همراه با کاروان عمره، 340
همراه خویشتن، چهل منزل تا خویشتن: دل نوشته‌ها و خاطرات سفر به مکه مکرمه و مدینه منوره، با نامهای از جلال رفیع، 214، 430
همراه زائر، 359
همراه زائران حج تمتع، 347
همراه ملائک: راهنمای سفر به عتبات عالیات، به همراه ادعیه و زیارات، 684
همراه نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه، 824
همره نور: زیارت ناحیه مقدسه، سوگواره حجة بن الحسن (عج) بر جد بزرگوارش حسین بن علی (ع) متن حجت با ترجمه آن، 823
همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: چهار مقدمه زیربنایی، 823
همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: متن حجت با شرح مختصر آن، 823
همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه: مدارک متن حجت با بررسی بیست نسخه و استخراج علمی آن، 823
ص: 1062
همره نور: شرح زیارت ناحیه مقدسه، 822
همسفر عشق: سفرنامه‌ی کربلا، 257
همسفر کربلا، 682
همگام با پیامبر در حجة الوداع: سفرنامه حج رسول الله همراه با مباحثی درباره تفاوت‌های حج جاهلی با حج اسلامی، 39
همگام با پیامبر در حجة الوداع، 557
همگام با حجاج، 608
همگام با زائران هشتمین امام، 139
همگام با فرشتگان، 39، 558
همیشه حاجی بمانیم، 320، 368
هوای امشب چشمم: مجموعه اشعار حسینی همراه با معنی منظوم زیارت عاشورا، 431، 777
یادداشت‌ها و خاطرات سفر حج، 243
یادداشتهای روزانه: خاطراتی از دوران جوانی، سفر حج، دادگاهها و زندان سیاسی، 165
یادداشتهای زائر، 192
یادداشتهای سفر به قبله، 159
یادداشتهای سفر حج، 165، 170، 171، 184، 175، 209، 213
یادداشتهای سفر حج 1370، 171
یادداشتهای سفر حج با هیات پزشکی، 223
یادداشتهای سفر حج بیت الله الحرام، 176
یادداشتهایی درباره حج و مشاهداتی از آن سفر، 177
یادگارهای جاودان: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، 72
یادمان سفر گروهی از جانبازان به عتبات عالیات، 115
یادنامه سفر به عتبات عالیات، 122
یادنگار سفر عمره، 163
یادنگار سفر عمره دانشجویی، 165
یار کجاست؟: سفرنامه حج، 229
یافته‌هایی از حج، 244
یاقوت سرخی از بهشت، 25
یک جرعه تا زیارت، 439
یکصد و ده مسئله از مسائل حج، 525
فهرست پدیدآورندگان
آبسالیکووا، لیلا، 732
آخوند، محمد، 633
آخوندی، محسن، 50، 96
آخوندی، محمد، 155، 246، 417، 851، 857
آخوندی، مرتضی، 485
آخوندی، مصطفی، 46، 51، 485
آدینه، احمد، 697
آذرشب، محمدعلی، 486
آذرشب، محمدعلی، 567، 576، 874
آراسته‌مهر، انسیه، 751
آرام‌دل، انتشارات، 418
آرام، احمد، 50
آزاد قزوینی، علی، 463
آزادی، حسین، 246، 476، 499
آژیر، حمیدرضا، 544، 713
آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای‌اسلامی، 690
آسیایی (امامی)، پری‌سادات، 752
آشتیانی، سیدجلال الدین، 841
آصفی، محمد مهدی، 273، 653
آصفی، محمد، 486
آصفی، محمدمهدی، 273
آقابیگی، علیرضا، 246
آقاتهرانی، مرتضی، 246، 273
آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین، 691
آقادادی، احمدرضا، 752
آقازاده، نجف، 670
آقاسامان، حمید، 599
آقامیری، زهرا، 273
آقامیری، کریم، 443
آقانجفی، محمد تقی بن محمد باقر، 788
آکوچکیان، احمد، 752
آل احمد، جلال، 156
آل عصفور، حسن، 41، 274، 332
آل عصفور، محسن، 332
آل عنوز، عبدالرسول، 274
آل‌شبیب موسوی، تحسین، 107، 633
آل‌طعمه، سلمان هادی، 106
آل‌کاشف الغطاء، محمدحسین، 697
آل‌مرتضی مؤمن، ماجده، 25
آل‌مکباس، محمدعیسی، 698
آل‌یاسین، محمدحسین، 106
آموزگار، حسین، 152
آوردی، حسین، 497
آوینی، سیدمرتضی، 157، 418
آیتی‌بروجردی، ابومحمد، 486
آیتی قائینی، محمد باقر، 831
ص: 1063
آیتی، عبدالمحمد، 51، 52
الف، الف.، 277
ابراهیمی، ابراهیم، 157، 332
ابراهیمی، محمدحسین، 274، 332، 698
ابراهیمی، محمود، 450
ابراهیمی، مهدی، 752
ابرسجی، ابراهیم، 732
ابطحی، سعیده، 247، 832
ابطحی، سیدحسن، 158، 333
ابن جبیر، محمد بن احمد، 143
ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، 46
ابن طاوس، غیاث الدین بن عبدالکریم، 107
ابن‌باز، عبدالعزیز بن عبدالله، 333
ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد، 633
ابوالقاسمی، نعمت، 334
ابوبصیر، 575
ابوزید، مهدی ایلیا، 334
ابوطالبی، عمار، 453
ابوعلی، حسین، 698
ابوعلی، غلامرضا، 275
ابوقی، حسین، 486
اتابک، محمدکاظم، 158
اتابکی، پرویز، 143
اثنی‌عشری، جمشید، 159، 419
اثنی‌عشری، فاطمه، 107، 634
احتشامی، طیبه، 159
احراری، عبدالواحد، 486
احقاقی‌اسکوئی، عبدالرسول، 487
احمد امینی، عبدالحسین، 634
احمدپور، علی‌اکبر، 670
احمدوند، محسن، 47، 275، 487
احمدی اشتهاردی، ایوب، 625
احمدی زنجانی، زین‌العابدین، 464
احمدی فقیه یزدی، محمد حسن، 464، 510، 819
احمدی قمی، حسین، 688
احمدی میانجی، علی، 699
احمدی ندوشن، محمدرضا، 654
احمدی، حسن، 625
احمدی، حسنعلی، 47
احمدی، علی، 653
احمدی، مجید، 302
احمدی، محمد باقر، 488
احمدی، محمد، 48
احمدی، محمدمهدی، 107، 129
احمدی، مهدی، 334
احمدیان، ابراهیم، 694
احمدیان، احمد، 159
احمدیان، محمد، 515
احمدی‌معافی، زهرا، 160
اختری، عباسعلی، 699
اخگری، محمد، 160
اداره امور فرهنگی آستان قدس رضوی، 635
اداره کل ارشاد اسلامی خراسان، 847
اداره کل حج و اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی، 593
ص: 1064
اداره کل فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 575
ادیب الملک، عبد العلی، 247
ادیبی، پیمان، 591
اذکایی، پرویز، 853
اراکی، محمدعلی، 488
ارشاد سرابی، اصغر، 691
ارشاد، مجتبی، 732
ارفع، کاظم، 161
ارکیا، فرشته، 443
الازرقی، محمد بن‌عبدالله، 25، 48
استادی، رضا، 691، 811
استرآبادی، ضیاءالدین، 788
استوان، محمد حسن، 48
اسحاقی، سیدحسین، 612، 700، 873
اسدی، اکبر، 810
اسدی، حسن، 753
اسدی، علی‌محمد، 49، 129، 419، 488، 510، 511، 670
اسدی، محسن، 25
الاسدی، محسن، 276
اسفندیاری‌شیرازی، حمزه، 510
اسفندیاری، حمزه، 550
اسکندری، علی، 161
اسکندری، محمد، 696
اسلامی، ابوالفضل، 703
اسلامی، حسین، 108
اسلامی، علی، 632، 668
اسلامی، محسن، 49، 457، 700، 851
اسلامیان، گلریز، 446
اسلامی‌فر، جعفر، 635
اسلامی‌کاشانی، سیدعباس، 837
اسماعیل پورقمشه‌ای، محمدعلی، 489
اسماعیل‌زهی، محمدعلی، 369
اسماعیل‌زاده، رسول، 489، 540
اسماعیلی‌دورباطی، یاسر، 199
اسماعیلی، قربانعلی، 41
اسین، امل، 50
اشرفی تبریزی، محمود، 276
اشرفی، سلاطین، 335، 671
اشعری، عبدالحسین، 419، 753، 820
اشکبوس، عادل، 457
اصطهباناتی، محمدحسن، 671
اعتماد، محمدحسین، 385، 490
اعرجی، زهیر، 573
اعظمی‌راد، گنبددردی، 161
اعلاامجدی، علی، 161
اعوانی، علی، 319
اعوانی، محمدرضا، 789
افتخاری توکلی، مهشید، 299، 397
افتخاری گلپایگانی، علی، 35، 276، 335، 490
افتخاری، عبدالرضا، 701
افتخاری، محمد، 852
افروز، غلامعلی، 587
افسری، سیدعزیز، 741
ص: 1065
افشار، ایرج، 260
افشار ارومی، میرزا عبدالحسین خان، 162
افشار زنجانی، عبدالرحیم، 493
افشین، عبدالرسول، 92
اقبال، مهدی، 162
اقری‌زاده راوری، حسین، 832
اقلیمی، زهرا، 247
اکبر، ناظم حسین، 728
اکبرنژاد، محمدتقی، 276
اکبری، علی‌اصغر، 335
اکبری، غلامرضا، 106
اکبری، محمود، 691
الله‌وردیخانی، علی، 277
الهامی‌تبریزی، علی، 491
الهی قمشه‌ای، حسین، 277
الهی قمشه‌ای، مهدی، 277
الهی، مجتبی، 635
الهی، محمد، 336
امامت کاشانی، سیدعزیز الله، 35، 636، 753
امامت، فضل‌الله، 635
امامی‌خوانساری، محمد، 277
امامی، علی اکبر، 33، 379، 560
امامی، محمود، 336
امامی‌فر دزفولی، ضیاءالدین، 419، 491
امامی‌فر، جعفر، 671
امامی‌فر، محمدحسین، 491
امرودی، میثم، 109
امیری‌اراکی، جواد، 837
امیری اصفهانی، زهره، 754
امیری، امیرمظفر، 437
امیریان‌زاده، مژگان، 163
امیری‌فر، علی، 492
امین‌پور، فریده، 278
امین، سیدمحسن، 701
امین، محمد، 278
امین، مهدی، 385
امین‌زاده، هاجر، 129
امینی آبادانی، عبدالله، 754
امینی، عبدالحسین، 464، 654، 672، 702
امینی، محمدهادی، 50، 96
انتشارات طلوع اندیشه، 454
انتشاری نجف‌آبادی، علی، 492
انتظار، منوچهر، 163
انتظامی، حسین، 163
انسانی، علی، 420
انصاری بحرینی، ابراهیم، 654
انصاری‌قمی، محمدرضا، 42
انصاری، اسماعیل، 336
انصاری، حسین، 815
انصاری، عبدالرحمن، 46، 51، 485
انصاری، عبدالقدوس، 26
انصاری، غلامحسین، 95
الانصاری، محمد حسن، 51
انصاری، محمدباقر، 164
انصاری، محمدحسین، 492
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 465، 492
انصاری، هادی، 28، 63، 81، 166، 172
انصاریان، حسین، 278، 336، 403
اورنگ، سهیلا، 443
اوصیا، اقدس، 164
ص: 1066
ایدرم، حسن، 109
ایراندوست، حسین، 457
ایراندوست، رضا، 190
ایرانی، حسین، 702
ایزدی دهکردی، مهدی، 420، 789
ایزدی، عباس، 493
ایوبی، مریم، 173
بابائی حائری، سعید، 110
بابائی‌آریا، علی، 703
بابازاده جودی، امیرسعید، 674
بابازاده، علی‌اکبر، 130، 279، 337، 493، 673
بابایی، رضا، 611
بابایی، گلعلی، 165
باتما نقلیچ، فریور، 573
بازرگان، عبدالعلی، 165
بازرگان، مهدی، 165
بازیار، صفرمحمد، 493
باشا، مرتضی علی، 280، 393
باغشنی، غلامرضا، 281
باغمیشه، زین‌العابدین، 493
بافنده، ابوالفضل، 111
باقری‌بیدهندی، ناصر، 635
باقری، حسین، 674
باقری، محسن، 165
باقریان همایونشهری، مرتضی، 337
باقریان، مرتضی، 337
باقریان موحد، رضا، 654، 847
باقریان همایونشهری، مرتضی، 599
باقری‌فرد، مرتضی، 166
باقی اصفهانی، محمد رضا، 636
بامشکی، مهدی، 755
بامشکی، مهدیار، 779
بانپور، احمد، 458
بانه‌ای، محمد، 499
باهنر، محمدجواد، 571
بایرامی، جمشید، 453
بتنونی، محمدلبیب، 166
بحرالعلوم، سیدمحمد مهدی بن مرتضی، 52
بحرانی، عبدالرضا عبدالعزیز، 337
بحرانی، مرتضی، 629
بحرانی، یوسف بن احمد، 494
بحرینی، سیدمجتبی، 167، 789، 816
بحرینی، محمدرضا، 829
بختیار، لاله، 300
بخشی، علی‌اصغر، 494
بدر، عبدالرزاق، 281
بدری، محمود، 660
بدیعی، پرویز، 260
براقی، حسین، 637
برفی، محمد، 282، 561
برکت‌رضایی، روزبه، 282، 494
بروجردی، زهره، 282
بروجردی، سیدحسین، 466، 495
برهانی‌فر، محمدحسن، 338
بزاز، محمدصالح، 338، 386
بزرگواری، سیدعلیمحمد، 168، 248، 283
بصیری، علیرضا، 339
بطحائی گلپایگانی، علی، 339
ص: 1067
بعثه حضرت‌آیت الله العظمی فاضل‌لنکرانی، 311
البغا، مصطفی، 515
بغدادی، حمید، 111
بغدادی، لعیا، 168
بقایی، اسدالله، 169، 248، 454
بکائی، محمد حسن، 848
بلاغی، محمدجواد، 703
بلوریان‌کاشی، لادن، 612
بنارسی، فیروزعلی، 731
بندرچی، محمدرضا، 297
بندعلی، سعید، 790
بنده‌خدا، رضا، 169
بنگاش، ظفر، 97
بنی الحسینی، سیدمحمد تقی، 169
بنیاد اندیشه اسلامی، 879
بنیاد انقلاب اسلامی ایران، 495
بنیاد پژوهشهای اسلامی، 64
بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی. واحد روابط عمومی‌و بین‌المللی، 97، 420
بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، 339
بنی‌عباسی، عبدالقادر، 495
بنی‌هاشمی، سیدمحمد، 386، 637، 655
بهاءالتولیه، داوود، 170
بهار، راشد، 170
بهبودی، محمدباقر، 408
بهبودی، هدایت الله، 170، 616
بهبهانی، سیدعبدالکریم، 703
بهتاش، یدالله، 675
بهجت، محمدتقی، 495
بهرام‌پور، ابوالفضل، 393
بهرام‌نسب، محمدسهیل، 53
بهزادنیا، علی، 300
بهشتی، سیدمحمد، 394
بهشتی، محمد، 283
بهشتی، محمدکاظم، 339
بهشتی، محمود، 837
بهنام، مسعود، 627
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، 171، 394، 496، 477، 512
بیات، حجت‌الله، 612
بیات‌مقدم، شهره، 340
بیجارزهی، حسن، 528
بیجارزهی، محمدحسن، 528
بیستونی، محمد، 385، 704
بیطرف، محمد، 171
بیگدلی‌نجفی دزفولی، محمدکاظم، 496
بیگدلی‌نجفی دزفولی، محمدمهدی، 496
بیگدلی، زکریا، 130، 264
بیگ‌زاده، بختیار، 172
بیگلری، حسن، 53، 283
پاسدار، رسول، 281
پاشا، ابراهیم رفعت، 172
پاشازاده، محمدعامر، 59
پاک‌گوهر، حبیب الله، 192
پانی‌پتی، ثناءالله، 497
پرنیان، نگار، 234
پژوهشکده‌فرهنگ‌و معارف‌نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاهها، 294، 437
ص: 1068
پناه‌علی‌نیا، عیوض، 340، 354
پناهی، هادی، 454
پورامینی، محمدامین، 54، 283، 296، 387
پورجعفر، جواد، 638
پورزاهد، رضا، 173
پورسید آقایی، سیدمسعود، 284
پورغفاری‌لاهیجی، آزاده، 612
پوریان‌پور، سمیر، 249
پیشوایی، مهدی، 131، 561
تابنده، سلطان حسین، 173
تابنده، نورعلی، 284
تاج الدین، مهدی، 820
تاج خواه حکم آبادی، ابوالقاسم، 639
تاجی گلداری، حسین، 54
تاری، محمود، 420
تبرائیان، محمدحسن، 535
تبریزی شبستری، نصرالله بن عبدالله، 755
تبریزی، جواد، 466، 497، 506، 513، 885
تبیان‌الملک، رضا، 249
تحریری، محمدباقر، 824
تحریری، محمود، 824
ترابی شهرضایی، اکبر، 284، 340
ترابی، اکبر، 111
ترابی، حسام‌الدین، 174
ترابی‌پور، محمودرضا، 421
تربتی کربلائی، حیدر، 639
تربتی، محدثه، 639
تریز، عبدالرشید، 340
تسخیری، محمدعلی، 285، 562، 565
تشکر، احمد، 341
تفتازانی، مسعود بن عمر، 563
تقدسی نیا، خسرو، 395، 675
تقوی‌فرد، محمدرضا، 174
تقوی میلانی، سمانه، 174
تقیان، حبیب‌الله، 675
تکمیلی، حسین، 250
تلافیان، احمد، 175
تنباکوئی، محمد، 676
توانائیان فرد، حسن، 586
توحیدنیا، جعفر، 340
توحیدی، امیر، 811
توکل، رحیم، 790
توکلیان اکبری، محمود، 655
توماج، الله‌قلی، 341
تونه‌ای، مجتبی، 175
تهرانی، حسن، 175، 756
تهرانی، مجتبی، 498
تهرانی، محمد، 285، 341، 522
تیموری، ا.، 876
تیموری، قنبرعلی، 264
ثالثی، نورمحمد، 389
ثانی، هاشم، 756
ثقفی، عاطفه، 176
ثواقب، جهانبخش، 176
جامع نائینی، بتول، 176
جامعه‌ام‌القری، کلیه الدعوه‌و اصول‌الدین، 498
ص: 1069
جامعه‌اسلامی دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه‌آزاد اسلامی‌تهران، 188
جامعی، بیوک، 250
جامعی، جلال، 177
جانقلی، منیژه، 97، 883
جاوید، محمدرضا، 257
جدیدی، حمیدرضا، 756
جرجانی، موسی، 264
الجزائری، عبدالناصر، 723
جزینی، محمدجواد، 177
جشنواره فرهنگی هنری امام رضا (ع)، 268، 857
جعفراف، فاطمه، 342
جعفرزاده، حسین، 54
جعفری تبریزی، محمدتقی، 838
جعفری چمازکتی، احمد، 180
جعفری، عبدالسلام کاظم، 342
جعفری، فاطمه، 655
الجعفری، محمدصادق، 469
جعفری، یعقوب، 704
جعفریان، رسول، 27، 55، 62، 65، 84، 94، 145، 149، 153، 162، 178، 198، 200، 207، 222، 232، 322، 421، 433، 613، 619، 858، 872
جعفری‌نیا، محمدرضا، 838
جلالی اشکوری، زهرا، 454
جلالی، سیدجلال، 639
جلالی، سیدمحمدجواد، 52
جلالی، محمدرفیع، 342
جمالی، مسیح‌الله، 180
جمعی‌از دانشجویان، 180، 859
جمعی از صاحبنظران، 870
جمعی از محققان، 719
جمعی از نویسندگان، 285، 676، 859
جناتی، محمد ابراهیم، 499، 563
جندقی‌زاده، معصومه، 454
جوادی آملی، عبدالله، 98، 286، 476، 499، 790
جوادی پروانه، مسعود، 591
جوادی، حسین، 286
جوانفکر، علی‌اکبر، 611
جواهری، محمدرضا، 676
جواهری، محمدعلی، 499
جودکی، رضا، 112
جورانی، جاسم محمد، 640
جهانفر، محمد، 181
چراغی، علی، 43، 457
چقائی‌اراکی، محمد، 757
چنارانی، محمدعلی، 626
حائری قزوینی، سیدمهدی، 816
حاج علیمحمدی، محمدحسن، 182، 422
حاج قربانی، علی، 650
حاجب‌الدوله، علی بن‌حسین، 182، 250
حاج‌سیدجوادی، سیدکمال، 66
حاج‌علی‌اکبری، محمدجواد، 757
حاجیان‌فر، حسین، 591
حاجیانی، عباس، 472
حاجی‌زاده‌اسفدن، محمدرضا، 55
حاجی‌شفیعی، جواد، 342
الحبشی، منصور، 56، 500
ص: 1070
حبیبی، علی، 343، 404
حبیبی‌تبار، جواد، 144
الحجاج، رعد، 727
حجازی، فخر الدین، 394
حجتی شفتی، سیدموسی، 343
حجتی‌کرمانی، علی، 144، 286، 290، 404
حجتی کرمانی، فریده، 144
حجتی، حامد، 821
حجتی، سیدمحمدباقر، 182، 289
حجتی، محمدامین، 35، 677
حداد عادل، غلامعلی، 290
حداد، حافظ، 677، 692
حداد، عصمت، 677
حر عاملی، محمد بن حسن، 343، 404
حریری، محمد یوسف، 852
حسائی، یوسف احمد، 777
حسام‌السلطنه، مرادمیرزا، 145
حسن‌بیگی، ابراهیم، 183، 443
حسن، نزار، 776، 828
حسن‌زاده آملی، حسن، 56
حسن‌زاده، مهدی، 145
حسنی کاظمی، سیدحیدر، 656
حسنی، علی‌اکبر، 57
الحسون، محمد، 702
حسین، شاهرخ، 57
حسین، محمد علی، 580، 879
حسین‌بر، محمدامین، 30، 357
حسین‌زاده، سیدحسین، 640
حسین‌زاده، مجید، 112
حسین‌زاده، محمدعلی، 183
حسین‌نیا، عبدالحمید، 184
حسینی ادیانی، سیدابوالحسن، 26، 58، 343، 626
حسینی‌اشکوری‌نجفی، محمدمهدی، 500
حسینی اشکوری، سیداحمد، 648
حسینی اصفهانی، سیدمرتضی، 677، 827
الحسینی المیلانی، علی، 723
حسینی‌بهارانچی، سیدمحمد، 344، 677
حسینی جبلی گرگانی، سیدابوالقاسم، 441
حسینی‌جلالی، محمدحسین، 41
حسینی‌حائری، سیدکاظم، 500
حسینی‌خباب، وحید، 594
حسینی‌خلخالی، محمدباقر بن‌مرتضی، 42
حسینی دولت‌آبادی، سیدمرتضی، 641
حسینی‌زنجانی، سیدعزالدین، 501، 704
حسینی زنجانی، سیدموسی، 501
حسینی سیستانی، سیدعلی، 345، 501
حسینی شاهرودی، سیدمحمد، 503
حسینی شاهمرادی، سیدقدرت الله، 27، 345
حسینی شیرازی، احمد، 503
حسینی شیرازی، سیدصادق، 504، 627
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد، 59، 444، 504
حسینی صدر، سیدعلی، 791
حسینی‌قزوینی، محمد، 693
حسینی کمال‌آبادی، محمدعلی، 457
حسینی کشکوئیه، سیدمحمد، 395
حسینی موسوی‌زنجانی، محمد، 757
حسینی میرعظیمی، جواد، 758
حسینی میلانی، سیدعلی، 792
حسینی میلانی، سیدمرتضی، 59، 505
ص: 1071
حسینی نسب، سیدمحمد صادق، 758
حسینی، پروین، 265
حسینی، جعفر شبر، 640
حسینی، حسین، 291، 813
حسینی، سیدجعفر، 467
حسینی، سیدعلی، 832
حسینی، سیدمجتبی، 791، 827
حسینی، سیدمجید، 184
حسینی، سیدمحمد، 626
حسینی، سیدمحمدرضا، 343
حسینی، سیدمحمدعلی، 692
حسینی، قدیر، 184
حسینی، مجتبی، 291
الحسینی، محمدصادق، 155
حسینی‌بلداجی، گلبهار، 58، 344
حسینی‌زاده، سیدمهدی، 757
حسینی‌قزوینی، سیدمحمد، 705
حسینی‌کاشانی، زین‌العابدین بن‌نورالدین، 59
حسینی‌نژاد، سیدحسین، 185، 291، 861
حسینی‌نسب، سیدرضا، 575
حسینی‌نسب، سیدمحمدرضا، 72
حسینی‌نیشابوری، مصطفی، 852
حشمتی، محمدرضا، 578، 875
حشمتی، نرگس، 346
حق‌پرست، رئوف، 739
حقیقت‌خواه، محمد، 346
حکمت، یوسف، 98
حکیم، حسن‌عیسی، 112
حکیم، سیدمحمدتقی، 292، 505
الحکیم، عبدالهادی محمدتقی، 502
حکیم، محسن، 505
حکیم، منذر، 36
حکیمی، محمدرضا، 758
حکیمیان، ابوالفتح، 422، 505
حکیم، محمدعلی، 703
حمزه، ساده، 185
حنایی جهرمی، عبدالحسین، 113
حنیف، احمد، 536
الحوثی، بدرالدین، 706
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، 51، 63، 66، 68، 78، 154، 181، 182، 219، 220، 286، 288، 320، 343، 367، 407، 410، 425، 426، 454، 514، 535، 536، 591، 600، 611، 613، 614، 616، 617، 618، 630، 704، 715، 848، 859، 863، 864، 873، 890، 891
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت آموزش و تحقیقات، 36، 60، 346، 396، 505، 852، 889
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور آموزش و پژوهش سازمان حج، 404
حوزه‌نمایندگی ولی فقیه‌در امور حج‌و زیارت، معاونت امور روحانیون، 113، 131، 292، 405، 600، 706، 889
حوزه‌نمایندگی ولی‌فقیه‌در امور حج‌و زیارت، واحد اهل سنت، 506
الحیدر، محمد عبدالهادی، 292، 347
ص: 1072
حیدری ابهری، غلامرضا، 759، 885
حیدری، ابراهیم، 43، 292، 605
حیدری، اسماعیل، 758
حیدری، حسام، 185
حیدری، زهره، 786
حیدری، سعدی، 293
حیدری، عبدالواحد، 506
حیدری‌فر، مجید، 499، 759
الخاتمی، محسن احمد، 748
خاتمی، مصطفی، 641
خادم، محسن، 151
خادمی بهبهانی، غلامرضا، 678
خادمی، محمدحسن، 348
خاکبازان، علی، 445
خاکرند، حسن، 737
خاکنژاد، فرهنگ، 186
خالدی، محمدعقیل، 507
خالدی، محمدعلی، 348
خالصی، رحیم، 293
خامنه‌ای، سیدعلی، رهبر جمهوری اسلامی ایران، 507، 576، 874
خامنه‌ای، سیدمحمد، 564، 582
خامه‌یار، رسول، 642
خان، ثانی اثنین، 444
خان، طالب، 642
خداپرست، علی اکبر، 197
خداجویان، علی، 293
خداکرمی‌زنجانی، ابوعلی، 571
خداکرمی زنجانی، ابوعلی، 114
الخدامی، کمال الدین، 471
خدامیان آرانی، مهدی، 642، 693
الخرابشه، سلیمان، 27، 62
خراسانی محمدرضائی، محمدرضا، 265
خراط، سلیمان، 348
خردمندی، محمدعلی، 132
خرسان، سیدطالب، 706
خرمشاهی، بهاءالدین، 322
خرمی، حسین، 114
الخزرجی، حیدر، 36
خزین، بهرام، 251
خسروکردی، جمال، 293، 508
خسروی، شمسی، 99، 883
خسروی، محسن، 437
خسروی، محمدعلی، 613
خسروی، مصباح، 57
خسروی، موسی، 693، 760
خضرایی، محمود علی‌اف، 314
خلخالی، صادق، 509
خلخالی، محمدباقر، 348
خلیلی، جعفر، 186
الخلیلی، جعفر، 43
خلیلی، عیسی، 187
خمینی، سیدروح الله، 99، 509، 577، 875
الخن، مصطفی سعید، 515
خنیفر زاده، محمد، 627
خوئی، سید ابوالقاسم، 468، 515
خواجه محمدی، حمیدرضا، 448، 450
خوارزمی، غلامرضا، 688
خوانساری، ابوالفضل، 348، 515
خوجلی، مصطفی، 592
ص: 1073
خوش‌خبر، محمود، 349
خوشگذران، ابراهیم، 753
خویلد، عبدالرحمن، 63
خویی، سمیه، 449
خیره‌دست، علی، 457
خیری، سیروس، 187
خیری، محمود، 338، 458
داداش‌زاده، مصطفی، 729
داداشی، اکبر، 516
دادستان، محمد، 474
دادور، منیژه، 761
دار الاسلام، انتشارات، 516
دارابی، صادق، 833
دارابی، علی، 187، 251
داستانی بنیسی، اسدالله، 265
دانش، شکرالله، 188
دانشجویان کاروان کوثر، 188، 861
دانشره، محمد، 349
دانشگاه آزاد اسلامی. معاونت فرهنگی، 293
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جنوب تهران، 188، 862
دانش‌نیا، پریوش، 303
دانشیار شوشتری، محمد، 349
دانیالی، مجید، 627، 656
داوودپور، مرضیه، 189
دباغ، هاشم، 349
دبستانی، هادی، 97
دبیرخانه دائمی‌کنگره بررسی‌قداست‌و امنیت‌حرم، 100، 583، 881
دبیرسیاقی، سیدمحمد، 150، 153
درخشان، عدنان، 707
درخشنده، محمد، 678
درزی، مجید، 599
درگاهی، حسین، 294، 654
درودآبادی‌همدانی، حسین بن‌محمدتقی، 792
درویش، عبدالله، 294، 437
دریایی، محمد رسول، 761
الدریع، علی، 472
دستغیب حسینی شیرازی، سیدعلیمحمد، 468، 516
دستگیر، منوچهر، 707
دشتی، محمد، 189، 295
دفتر تبلیغات سازمان‌حج‌و زیارت، 353
دفتر تحقیق‌و پژوهش‌بنیاد شهید انقلاب‌اسلامی، 629
دفتر حج و زیارت آذربایجان شرقی، 592
دفتر ریاست و روابط عمومی سازمان حج و زیارت، 615
دفتر قصه‌کودک‌و نوجوان، 237
دفتر مقام معظم رهبری، 508
دفترنمایندگی ولی‌فقیه‌در امور آزادگان، 516
الدقن، محمد، 28، 63
دلاویز، احسان، 189
دلشاد، متین، 100
دملوجی، سلمی سمر، 64
الدندن، عبدالله، 520
دنی، نجلا، 300
دوانی، علی، 708، 739
دوزدوزانی، یدالله، 517
ص: 1074
دوست‌محمدی، هادی، 584
دوغان، اسرا، 222
ده‌بزرگی، احد، 423، 821
دهقان، اکبر، 115، 890
دهقانیان، عباس، 169
دهلان، سیداحمد زینی، 708
دیلمی، رضا، 276
دیندار، محمد، 139
دیهیمی، زهرا، 445
ذاکرخطیر، حسین، 761
ذاکری، سیدمجتبی، 295، 708
ذکاوت، محمدرضا، 678
ذهنی‌تهرانی، سیدمحمدجواد، 634
رئیسی، مهدی، 764
رئیسی‌اردلی، محمدنصیر، 116
رازی، احد، 190
راسخی‌لنگرودی، احمد، 190
رامین‌نژاد، رامین، 44
راهداری، عبدالسید، 275
ربانی، محسن، 827
ربیع، محمد، 265
رجائی، سیدجواد، 458
رجائی، غلامعلی، 145
رجب‌اف، عمران، 797
رجبی، محسن، 673
رجبی، محمدحسین، 614
رجبی‌نیا، داود، 350
رحماندوست، مجتبی، 190
رحمانی تیرکلائی، حسین، 862
رحمانی سبزواری، حسین، 350
رحمتی‌شهرضا، محمد، 793
رحیمی‌اصفهانی، غلامحسین، 350
رحیمی، ابوالفضل، 454
رحیمی، محمدعلی، 251
رحیمیان، محمدحسین، 649، 697
رحیمی‌نیا، امیرحسین، 839
رحیمی‌نیا، یوسفعلی، 592
رزاق‌پور، زهرا، 191
رزمجو، حسین، 423، 863
رستگار جویباری، ولی‌الله، 296
رستم‌نژاد، مهدی، 565
رستمی لاهیجانی، ناصر، 762
رستمی‌پور، علی، 517
رسکتی، عطاءالله، 251
رسولی محلاتی، سیدهاشم، 784، 825
رسولی‌نژاد، سعید، 762
رشیدی، اسماعیل، 65، 191
رضا خانی، محمد، 191
رضائی، محمدحسین، 350
رضائی، مسعود، 334
رضائی، یوسف، 193، 296
رضاخانی، محمد، 146
رضاداد، عبدالله، 829
رضانژاد، مجتبی، 423، 763
رضایی، افسانه، 192
رضایی، ایراندخت، 192
رضایی، محسن، 192
رضایی‌ها، یوسف، 853
رضوانی، حسین، 289
رضوانی، علی‌اصغر، 709، 713
ص: 1075
رضوی، جواد، 678
رضوی، سیدعلی، 816
رضوی، سیدقلبی حسین، 55، 508، 537
رضوی، سیدمحمد رضی، 656
رضوی، هاشم، 193، 251، 862
رفاعی، عبدالجبار، 848
رفعتجو، حامد، 225، 432
رفعتی، جعفر، 643
رفیعی قزوینی، سیدابوالحسن، 296
رفیعی، حسن‌رضا، 194
رفیعی، سیدجعفر، 817، 833
رفیعی، محسن، 115، 645
رکنی‌یزدی، محمدمهدی، 657
رمضان، علی، 132
رمضانی فرخانی، حسین، 194
روابط عمومی و تبلیغات شرکت سهامی بیمه البرز، 350
روح‌افزا، سعید، 445
روحانی، حبیب، 743
روحانی، سیدمحمد، 469
روحانی، سیدمحمدکاظم، 714
روحانی، محمدصادق، 517
روحانی، مرتضی، 763
روحانی، مصطفی، 839
روح‌بخش، سیدعلی، 643، 763
رودگر، قنبر علی، 146
رودگری، محسن، 839
روشندل درکاتی، محمد، 555
روشنگر، مجید، 195
رهبر، علی، 763
رهبر، محمدتقی، 28، 351، 571، 606، 658، 829
رهنورد، زهرا، 100، 423
زائری، محمدرضا، 163
زارعی‌سبزواری، عباسعلی، 297، 714، 861
زاهدی، مرتضی، 764
زحمتکش، مجتبی، 234
زرقانی، مهدی، 147
زرگری قلمزنیان، سیدعلی، 252
زکریا، محمد، 352
زمانی، احمد، 252
زمانی، جهانگیر، 219
زمانی، عزت، 352
زمردیان، احمد، 794، 839
زندی توسلی، علی، 659
زواریان، زهرا، 195
الزهاوی، جمیل صدقی، 715
زیاندان، احمد، 679
زیبائی، حسن، 679
زیدی، سیداحتشام عباس، 319، 367، 507، 535
زیدی، کمیل اصغر، 310
زین‌العابدین، رسول، 352
زین‌پوری، نثار احمد، 652
ژولیده‌نیشابوری، حسن، 424، 794، 822
سابقی، محمد حسنین، 132
سادئی، علی، 574
سادات اخوی، سیدمحمد، 253
سادات مظلوم، کریم، 424
سازمان بهزیستی کشور، مشاورت امور فرهنگی، 297
ص: 1076
سازمان تبلیغات اسلامی، 297
سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی، 327
سازمان‌حج‌و اوقاف‌و امور خیریه، امور حج و زیارت، 353
سازمان حج و زیارت، 298، 353، 606، 614، 882، 890
سازمان‌حج‌و زیارت، دفتر تبلیغات، 593
سازمان دانش‌آموزی استان گیلان، 195، 863
ساسانی‌خواه، فائزه، 196
ساعدی، محمد، 627
ساکت، محمدحسین، 425
ساکی، لیلا، 203، 305
سالاریان، خادمعلی، 116، 458
سامعی، احمد، 353، 679
سامعی، قربانعلی، 196
السباعی، احمد، 65
سباعی، کاظم، 584
سبحانی تبریزی، جعفر، 387، 469، 517، 565، 572، 715
سبحانی نسب، علی رضا، 694
سبحانی، جلال، 196
سبحانی، حسینعلی، 196
سبزوارزاده، علی، 574
سبزواری، سیدعبدالاعلی، 518
السبکی، علی بن عبدالکافی، 721
سپری، فریدون، 197
سپهری‌اردکانی، علی، 116
ستاد عمره 1382، 354
ستاد عمره دانش‌آموزی، 65
ستاد عمره دانشجوئی، باشگاه دانشجوئی زمزم، 364، 661
ستاد عمره دانشجویی، 220، 329، 662، 869
ستاد یادواره‌سرداران‌و هشتصد شهید شهرستان‌ماهشهر، 421
ستری، رائد، 354
ستوده، فریبا، 133
سجادی لعلی، سیدمحمدتقی، 253
سجادی، احمد، 795
سحاب، ابوالقاسم، 298
سخایی، سیده مژگان، 340، 354
سربازی، عبدالرحمن، 518، 541
سرحدی، مهدی، 117
سرو دلیر، عظیم، 690، 853
سروش، انتشارات‌صدا و سیمای‌جمهوری اسلامی‌ایران، 306
سرهنگی، مرتضی، 616
سعادتمند، رسول، 579، 608، 877
سعد، طعمه، 29، 354
سعیدی، امیرسعید، 276
سعیدی، جعفر، 828
سعیدی، حسین، 355
سعیدی، غلامرضا، 193، 296
سعیدی، محمدصالح، 281
سعیدیان، محسن، 298
سفارت‌ایران‌در افغانستان، 507
سقاف، حسن، 713
السقاف، حسن بن علی، 749
ص: 1077
سلطان العلماء، محمد عقیل، 518
سلطان محمد میرزا قاجار، 197
سلطانزاده، جلال، 593
سلطانی گلشیخی، عباسعلی، 796
سلطانی واعظ، احمد، 405
سلطانی، مهدی، 450
سلمان، زهرا، 215
سلمانی رحیمی، امیر، 139
سلیم خان تکابی، 198
سلیم گندمی، حمید، 644
سلیمانی بروجردی، علی، 766
سلیمانی بزچلوئی، نادر، 197
سلیمی‌فر، مصطفی، 198
سمنانی، حسین، 659
سمنانیان، سعید، 425، 863
سمندری، مهدی، 299
سمواتی، فاطمه، 44، 147
سمهودی، نورالدین، 66
سنبل‌کار، مهدی، 425، 518
سند، محمد، 795
سنقری حائری، محمد علی بن حسن، 722
سنگری، محمدرضا، 423، 821، 822
سوری، حسین، 679
سوری، محمد، 679
سهرابی، صادق، 796
سهل‌آبادی، محمد، 680
سهلانی، حیدر، 470
سیالکوتی، سیدمحمود، 644، 766
سید، کمال، 198
سیدزاده‌هاشمی، محمدطاهر، 225
سیدعلوی، سیدابراهیم، 133، 701
سیدکباری، سیدعلیرضا، 66، 840
سیدنژاد، سیدصادق، 659
سیدین، سیدمحسن، 299، 397
سیفی‌مازندرانی، علی‌اکبر، 722
سیلاوی، غالب، 472
شاعلی، عبد الصمد، 818
شاکری، حسین، 299
شالچی، مجید، 299
شالچی، مجید، 67
شاه‌آبادی، نصرالله، 519
شاهرخ، کمال‌الدین، 134
شاهرخی، محمود، 101، 425، 864
شاهرودی، حسین، 444
شاهین، داریوش، 241
شایان، مهدی، 199
شبر، سیدعبدالله، 796
شبراوی، عبدالله بن محمد، 644
شبیری‌خاقانی، محمد، 519
شبیری‌زنجانی، موسی، 519
شبیری، سیدابراهیم، 771
شجاعی، حیدر، 680
شجاعی، سیدمهدی، 164، 184، 840
شجاعی، محمد، 426، 767، 864
شجاعی‌صائین، علی، 444
الشربجی، علی، 515
شرخات، سیدعلی جلال، 795
شرفی، محمود، 199
شرفی، منصور، 199
شرکت داروئی پخش هجرت، 593
ص: 1078
شرکت‌رفاه فرهنگیان، 67
شریعت، محسن، 355
شریعتی، علی، 299
شریف طباطبایی، محمدباقر، 833
شریف عسگری، صاحب، 101
شریف، جواد، 438
شریفی، اسدالله، 519
شریفی، مجتبی، 301
شریفی، معصومه، 115، 645
شریل‌لی، مهین‌دخت، 200
شعار، جعفر، 152
شعبان، نبیل، 645، 751
شعراوی، محمد متولی، 302
شعله، حمید، 302
شفاعی‌بجستان، آرش، 200
شفیعی‌راد، علی اکبر، 126
شفیعی سروستانی، اسماعیل، 147، 303
شفیعی‌مازندرانی، محمد، 723
شفیعی، سیدعلی، 790
شفیعی، سیدمحمد، 767، 834
شفیعی، علی‌اکبر، 680
شکریان، ناصر، 397
شکوهی‌زنجانی، محمد، 134
شکوهی، مسعود، 520
شکوئی، عبد الجبار بن زین العابدین، 303، 865
شمس‌گیلانی، حسن، 768
شمسا، برات، 170
شمسا، علی، 148
شمس‌الدین، سیدمهدی، 67، 355
شمسایی، محمدحسین، 739
شمشیری‌میلانی، محمدعلی، 117
شورای سرپرستی طلاب‌غیر ایرانی حوزه علمیه‌قم، 513
شهربانو بیگم، 200، 421
شهرستانی، محمدتقی، 118
شهری، محمد، 148
شهسوارانی، حسین، 254
شهید اول، محمد بن مکی، 660
شهید ثانی، زین‌الدین بن‌علی، 520
شهیدی، سیدجعفر، 68، 219
شهیدی، ناصر، 797
شیخ‌الاسلامی، محمدهادی، 797
شیخانی، علی‌باقر، 201
شیخ‌بهایی، محمد بن حسین، 520
شیخ‌زاده، محمد رضا، 645
شیخی، علیرضا، 29، 521
شیخیان، ابوالقاسم، 355، 660، 681
شیرازی، رضا، 446
شیرازی، سیدصادق، 521
شیرازی، عبدالله، 471، 723
الشیرازی، محمدعلی، 723
شیمل، آنه ماری، 160
صائب، محسن، 134
صابرزاده، فریدون، 68
صابری همدانی، احمد، 471، 475
صابری، حبیب‌الله، 202
صابری، حسین، 46، 80، 106
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، 521
صاحب، اخلاق حسین، 527
ص: 1079
صاحب، نسیم‌رضا زیدی، 527
صاحبی، محمّدجواد، 303
صادقی اردستانی، احمد، 304، 356، 522
صادقی تهرانی، محمد، 304
صادقی، محمود، 202
صادقی، مصطفی، 506
صادقی، میترا، 202، 865
صادقی، ناهید، 356
صارم، ناهید، 305
صافی گلپایگانی، علی، 523
صافی گلپایگانی، لطف الله، 203، 524، 840
صافی، احمد، 203، 305
صافی، حسین، 459
صافی، عبدالجبار، 68
صالح‌زاده، مدینه، 204
صالحی‌طالقانی، امیر، 444
صالحی‌قهفرخی، حسین، 204
صالحی‌مازندرانی، اسماعیل، 524
صالحی، هاشم، 814، 815
صانعی، شهرام، 426
صانعی، صفدر، 306
صانعی، یوسف، 524
صبری‌پاشا، ایوب، 69، 204، 723
صبور اردوبادی، احمد، 593
صحت، علی، 768
صحتی‌سردرودی، محمد، 69، 118، 134
صحرائیان، محمدحسن، 205
صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ایران. دفتر ارتباط با شنوندگان، 102، 866
صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ایران، 306
صدر، بنت‌الهدی، 205
صدر، حسن، 724
صدر، سیدمحمد باقر، 307، 525
صدر، سیدمحمد، 306
صدرالافاضل، مرتضی حسین، 562
صدیق، مهین، 526
صدیقی، آذر، 446
صدیقی، حبیب‌الله، 446
صدیقی، کاظم، 768، 798
صفاتی، زهره، 768
صفاخواه، محمدحسین، 633، 650، 667، 769، 830، 831
صفاوردی، سوسن، 363، 539
صفایی حائری، علی، 307
صفایی، محمد، 790
صفایی‌نژاد، وجیهه، 526
صفری فروشانی، نعمت الله، 70
صفری، احمد، 572
صفری، مهدی، 427
صفی‌زاده، فاروق، 427، 769
صلاحی اصفهانی، گیتی، 70
صلاحی‌نژاد، علی، 427
صمدی آملی، داود، 308
صمدیانی، غلامرضا، 206
صموتی، مینا، 206
صنعتی، محمدحسن، 266
صوفی نیارکی، تقی، 788
ضرابی، محمد حسن، 206، 866
ضمانتی‌یار، مریم، 254
ضمیری، محمدعلی، 206
ص: 1080
ضیاءآبادی، سیدمحمد، 308، 584، 724، 798
ضیائی، حسین، 594
ضیایی، سمیه، 447
الضیقه، حسن، 584
طارمی، حسن، 739
طاطایی، اسعد، 254
طالب‌شهرستانی، امیرمحمد اسماعیل، 207، 254
طالب‌نژاد، محسن، 71
طالع‌زاده، نصرالله، 770
طالعی، عبدالحسین، 633، 650، 667، 673، 769، 830، 831
طالقانی، سیدامیرحسین، 681
طالقانی، سیدعبدالوهاب، 617
طالقانی، سیدمحمود، 148
طالقانی، سیدهدایت‌الله، 822
طاهایی (خاموشی)، فاطمه، 770
طاهرپور، نصرت‌السادات، 30، 71
طاهرزاده، اصغر، 770، 818
طاهری باویل علیایی، صمد، 592
طاهری خرم‌آبادی، حسن، 725
طاهریان، سعید، 207
طاهریان، مهدی، 428، 771
طایران، امن‌اله، 841
طباطبائی‌قمی، حسن، 472
طباطبائی قمی، سیدتقی، 472
طباطبائی، محمدرضا، 471
طباطبائی‌نسب، محمدرضا، 309
طباطبایی امیری، سیدجعفر، 119
طباطبایی‌تبریزی، محمدرضا بن‌عبدالجلیل، 207
طباطبایی حکیم، محمدسعید، 527
طباطبایی، سیداشرف‌الدین، 771
طباطبایی، سیدجواد، 303، 865، 867
طباطبایی، غلامرضا، 215
طباطبایی‌نسب، محمدرضا، 646
طبرسا، غلامعلی، 612
طبسی‌حائری، محمدجواد، 797
طبسی، محمد محسن، 647
الطبسی، محمدتقی، 471
طبسی، محمدجواد، 646، 728
طبسی، نجم الدین، 728
طراویان، مینا، 398
طربی، مریم، 356
طوسی، محمد بن‌حسن، 527
طهرانی، ابوالفضل بن ابوالقاسم، 771
طهماسبی دژکی، مهدی، 58، 344
طهماسبی، سارا، 591
طیب، مهدی، 307، 660
طیبی، حسن، 854
طیبی، ناهید، 255
ظهیری، عباس، 604
عابدی، احمد، 628
عابدی، عین‌الله، 209، 694، 867
عابدینی، احمد، 438، 527
عادل پور، محمد حسین، 772
عارف‌زاده، محمدامین، 608
عالم‌زاده، بزرگ، 139
عالمی، بشیر، 690
ص: 1081
عالی‌حسینی، ماشاءالله، 208
عالی‌پور، فضل‌الله، 208
عامری‌نیا، محمدباقر، 681
عاملی، ح.، 309
عباسپور تمیجانی، محمد حسین، 209
عباسی داکانی، پرویز، 309
عباسی، جمال، 357
عباسی، محمدرضا، 255، 260
عباسی، محمدمهدی، 209
عباسی، نجفعلی، 210، 428
عباسی‌مقدم، مصطفی، 575
عبایی خراسانی، محمد، 72
عبد الحمید، صائب، 730
عبداالهی‌نیا، بهمن، 73، 357
عبدالحسینی، معصومه، 310، 527
عبدالسلام، عمر، 730
عبدالغنی، محمد الیاس، 72
عبدالفتاح، احمد، 446
عبدالقادر سراوانی، ابوشعیب، 435
عبدالله‌زاده، محرم، 210
عبداللهی، علی، 650
عبداللهیان، اسدالله، 357
عبداللهیان، محمدرضا، 310
عبداللهی‌بیشه، رضا، 134
عبداللهی‌فرد، کوروش، 210
عبدالمجید مرادزهی‌خاشی، ابوالحسن، 497
عبودی، حسن، 502
عثمانی، محمد شفیع، 30، 357، 528
عراقچی همدانی، علی، 509
عراقی، عبدالنبی، 772
عرب، اصغر، 427، 769
عرب، عصمت، 211
عرب، محمدحسن، 266
عربشاهی، غلامحسین، 211
عزاوی، حیدر، 647
عزیز، سامی، 744
عزیز، محمد رضا، 809
عزیزی‌تهرانی، علی‌اصغر، 773
عزیزی، خیرالله، 427
عزیزی، عباس، 641، 661، 773
عزیزی، مریم، 152
عزیزیان، مهدی، 721
عسکری، سیدمرتضی، 310، 730
عسکری، محمد، 562
عصام، عماد، 732
عضدالملک، علیرضا بن‌موسی، 255
عطائی اصفهانی، علی، 311، 472، 733
عطائی، عبدالرسول، 732
عطائی، مرتضی، 211، 406، 438
عطار، قیس، 428، 867
عطایی‌خراسانی، علی‌اصغر، 358، 682
عطایی، نادر، 211
عطری، ا.، 876
عظیمی، محمد، 212
عقابی، مهدی، 440
عقیقی‌بخشایشی، عبدالرحیم، 135
عقیل‌زاده، محمد، 358
عقیلی آشتیانی، علی اکبر، 309
العقیلی، عبدالکریم، 834
علاقه‌مند، محمدعلی، 682
ص: 1082
علامه فانی اصفهانی، علی، 528
علم‌الهدی، جواد، 584
علم‌الهدی، محمدباقر، 734
علوان، نبیل رضا، 792
علوی بلداجی، حشمت‌الله، 429
علوی شجری، محمد بن علی، 648
علوی‌شوشتری، عبدالمجید، 212
علوی‌فاطمی، عبدالله، 661
علوی‌گرگانی، سیدمحمدعلی، 529
علوی مقدم، سیدمحمد، 399
علوی، اختر، 26
علوی، سیداحمد، 135
علوی، سیدسلیمان، 773
علوی، سیدعادل، 358، 398
علوی، سیدعلی، 120
علوی، عادل، 266، 629، 688
علوی، عبدالرحمن، 838
علوی، علی، 117
علویه‌همایونی، زینب‌السادات، 212
علی‌آبادی، احمد، 629
علیان‌نژادی، ابوالقاسم، 359، 550
علیپور، امان‌الله، 529
علیپور، منوچهر، 102، 439، 868
علیخانی، علی‌اکبر، 629
علیدوست، محمدرضا، 448
علیدوست، محمود، 311، 359
علیدوستی، همایون، 213
علیزاده، حسین، 294، 437
علیزاده، م.، 745
علیقلی، امیرحسین، 774
علیمحمدی، علی، 612
علی‌میرزائی، مرجان، 213
عمرانی، غلامرضا، 213
عمراهی، یونس، 210
عمید زنجانی، عباسعلی، 312، 584
عنابستانی، علی‌اصغر، 213
عندلیب، میرزا عبدالمهدی، 833
عندلیب، ناصر، 599
عیسی‌زاده آملی، ولی‌الله، 359
غروی علیاری، جواد، 529
غروی، علی، 529
غریفی بحرانی، سیدمحمود، 73، 312، 360، 406، 473، 530، 648، 835
غریفی، عبدالله، 359
الغریفی، محمدهادی، 359
غضنفری، محمدجعفر، 429، 774
غفاری‌چنذانق، علی، 406
غفاری، ابراهیم، 74، 312، 360، 531
غفاری، سلمان، 74، 360
غفاری، مصطفی، 594
غفورزاده‌شفق، محمدجواد، 260
غفوری، خالد، 52
غلامپور، محمد، 447
غلامعلی، احمد، 812
غلامعلیان، علی، 75
غلامی‌مایانی، ابوالقاسم، 75، 120، 135، 361، 313، 585
ص: 1083
غلامی، هادی، 694
غنی‌زاده، محمود، 151، 152
غیاثی کرمانی، سیدمحمدرضا، 348، 694
غیب غلامی، حسین، 735
فائز، قاسم، 408
الفاسی، محمد بن احمد، 75
فاضل لنکرانی، محمدجواد، 474، 885
فاضل‌موحدی لنکرانی، محمد، 474، 532
فاضل، محمدعلی، 841
فاضلی، قادر، 313، 842
فاطمی استهبانی، محمد، 214، 429
فاطمی، محمد، 532
فاطمیان، علی، 76
فاکر میبدی، محمد، 890
فال‌اسیری، فخرالدین، 361
فالی، سیدحسین، 313، 387
فالی، محمدباقر، 585
فتاحی، سیدحمید، 774، 825
فجری، محمدمهدی، 629، 735
فخار اصفهانی، باقر، 630
فخرالملک اردلان، ابوالحسن، 255
فخلعلی، محمدتقی، 703، 735
فخیم اردبیلی، اسحاق، 649
الفراتی، فاضل، 796
فراهانی، کمال‌الدین همایون، 430
فراهانی، محمدحسین بن‌مهدی، 214
فربودی، محمد، 775
فربهی، مرتضی، 214، 430
فرجی، محمدتقی، 215
فرحات، جهاد عبدالهادی، 533
فرخ اصفهانی، ابومحسن، 361
فرخپور یعقوبی، قاسمعلی، 215
فرخیان، ربابه، 215
فرخیان، سعیده السادات، 215
فرقانی، محمد، 76، 361، 532
فرهاد میرزا قاجار، 215
فرهنگ، محمدرضا، 186
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، 455
فرهنگیان‌نیا، فرشته، 314
فرید گلپایگانی، حسن، 533
فضل‌الله، سید محمدحسین، 533
فضلی، زهرا، 752
فعالی، محمدتقی، 314
فقیه‌ایمانی، مهدی، 812
فقیه‌امامی، سیدحسن، 315
فقیهی، سیدمحمدعلی، 533
فقیهی، علی‌اصغر، 736
فلاح زاده، محمدحسین، 447، 509، 512، 513، 514، 535، 534، 553، 608، 890
فلاحت‌منش، علیرضا، 694
فلاح‌زاده، محمدحسین، 534
فهری‌زنجانی، احمد، 136
فهیم کرمانی، مرتضی، 77، 682، 736
فیاض، محمد اسحاق، 474، 537
فیروز، عبدالرحیم، 537
ص: 1084
فیروزان، مهدی، 455
فیض‌قمی، عباس، 77، 122
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، 315
فیض، جمال‌الدین محمد، 77
فیض، سیدمحمدصادق، 121
فیضی، عزیز، 392
فیضی، فیروز حیدر، 325
قائدان، اصغر، 78، 123، 136
قادرمرزی، مسعود، 538
قادری، علی، 256
قاروبی‌تبریزی، حسن، 122
القاری، عبدالعزیز بن عبدالفتاح، 737
قاسمی علویجه، میثم، 737
قاسمی، امرالله، 216
قاسمی، محمدقاسم، 435
قاضی عسکر، سیدعلی، 78، 102، 149، 154، 182، 216، 240، 250، 316، 362، 399، 407، 683، 884
قاضی، حسن، 775
قاضی‌زاده، 446
قاضی‌زاده، عبدالعزیز، 538
قانصوه، محمود، 285، 562
قانعی، مصطفی، 591
قبادی، هادی، 576، 874
قبیسی‌عاملی، احمد اسعد، 475
قتالی، سیدعبدالباعث، 362
قدسی، احمد، 478
قدمی، محمدحسین، 217
قدیری، اسماعیل، 366
قرآنی، فاطمه، 123، 217
قرائتی، محسن، 363، 399، 538، 695
قرابی، حسام‌الدین، 218
قراگوزلو، شهرام، 226
قربانی لاهیجی، زین‌العابدین، 826
قربانی، بهزاد، 218
قربانی، مهدی، 256
قرشی، باقرشریف، 738
قره‌چانلو، حسین، 79
قریشی، زهرا، 662
قزلی، مهدی، 439
قزوه، علیرضا، 218
قزوهی، ابوالقاسم، 316
قزوینی حائری، سیدمحمدحسن، 738
قزوینی حائری، سیدیاسر، 391
القسم‌الخارجی لاذاعه الجمهوریه الاسلامیه فی‌ایران، 578، 875
قلوز، عزالدین، 219
قلی‌پور، فرج‌الله، 364، 683
قلی‌پور، قاسم، 421
قلی‌زاده، مصطفی، 69
قمی، محمدرضا، 124
قنبری، اسماعیل، 541
قنبری، حیدر، 776
قندچی، آرش، 79
قندهاری فریدونی، میمنت، 219
قهرمانزاده، ابراهیم، 219
ص: 1085
قهرمانی‌نژاد شائق، بهاءالدین، 31، 37، 439
کارآموزیان، محمود، 364، 580، 581، 879، 880
کارگر محمدیاری، عبدالرحیم، 220، 364، 365، 440، 604، 661، 868
کاشف‌الغطاء، جعفر بن‌خضر، 739
کاشفی‌خوانساری، سیدعلی، 869
کاشفی‌خوانساری، علی، 430
کاظمی خوانساری، ابراهیم، 655
کاظمی، اقدس، 103، 431
کاظمی، اقدس، 256
الکاظمی، علاء، 796
کامرانیان، عباسعلی، 221
کامور بخشایش، جواد، 123
کانون‌پرورش فکری کودکان‌و نوجوانان، 447
کانون قرآن مبین لارستان، 770
کبیری‌رهنی، مهران، 124
کتابچی، محمود، 495
کتابی، احمد، 238
کدخدایی، زهره، 591
کرابی، انسیه، 282
کربلائی، جواد، 810
کردی، عبیدالله محمدامین، 80
کرمانی، طوبی، 317
کرمانی، علویه، 149
کرمی، عباس، 256
کرمی، محمدجواد، 730، 731
کریم، فارس حسون، 317، 407
کریم‌ظزاده، پروانه، 740
کریمی جهرمی، علی، 824
کریمی قمی، حسین، 885
کریمی، رضا، 684
کریمی، علیرضا، 741
کریمی، فاطمه، 365
کریمی، محمد، 539
کریمی، محمدرضا، 835
کریمی، مهدی، 222
کریمی‌جهرمی، علی، 695
کریمی‌نیا، زینت، 431، 777
کسار، جواد علی، 228
کعبی اهوازی، ابومحمد، 388
کفاش، حمیدرضا، 137، 689
کفشگر، حاجیه همدم، 201، 421
کلانتریان، مریم، 366
کلاهدوزان، سیدابراهیم، 683
کلباسی اشتری، احمد، 683
کنگره جهانی بررسی قداست‌و امنیت‌حرم. دبیرخانه، 869
کوثری، مجید، 366
کورانی، علی، 741
کوکبی‌تبریزی، ابوالقاسم، 539
کومی، عمرعلی، 447
کهربایی، فاطمه، 223
کیانفر، جمشید، 69، 204
کیانیان، داوود، 440
ص: 1086
کیخائی، رقیه، 92
کیخایی، حسین، 257
کارگر محمد یاری، رحیم، 220، 365، 440
کاشانی، حبیب الله بن علی مدد، 776، 828
کاشفی خوانساری، سیدعلی، 221
کاظمینی، میرزامحمد، 80
کربلایی کرناتکی هندی، محمد عبدالحسین، 222
کردی مکی، محمد طاهر، 81
کرمی، محسن، 317
کلانتر نیستانکی، صدیقه، 679
کلانتر هرمزی، نوشین، 365
کلباسی، محمد بن محمد ابراهیم، 777
کلینی، محمد بن یعقوب، 408
کمال الدینی، سیدمحمد باقر، 82
کورانی، مریم، 742
کوفگر، مهرانگیز، 223
کیانی انبوهی، عباس، 257
گتمیری، سیدمنصور، 223
گرامی، محمدعلی، 540
گروگان، حمید، 448، 450
گروه پژوهش و تحقیقات خاتم، 140
گروه تحقیق و بررسی مسائل حج، 366، 388
گروه فرهنگی المیزان، 770
گروه‌فقه‌مرکز تحقیقات‌حج، 511
گروه‌معارف‌و تحقیقات اسلامی‌حوزه علمیه قم، 478
گروه معارف و تحقیقات اسلامی، 478
گروهی از محققان، 704
گلپایگانی، سیدمحمدرضا، 475، 540
گلدار، نسرین، 258
گلزاری، ابوالفضل، 224
گلزاری، مسعود، 214، 247
گنجی، حسین، 810
گنگوهی، رشید احمد، 541، 550
گودرزی، حسین، 561
گوکلانی، صلاح‌الدین، 366، 541
گویا، عبدالعلی، 811
گوینده، مریم، 224
گیویان، عبدالله، 616
لانگه، آ.، 363، 539
لایق‌فرد، اکبر، 82
لبرلیز، ساهره، 134
لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم، 465
لجنه من العلماء، 722
لسانی، حمید، 842
لطفی چهارده، حسین، 224
لطفی، اسماعیل، 409
لطفی، علیرضا، 431
لطیفی، حکیم، 684
لقمانی، احمد، 45، 82، 366، 608
لک‌ها، مرتضی، 503
لگنهاوزن، محمد، 690
لنگی اصل، 441
اللویم، عبدالهادی شیخ محمد، 475
ص: 1087
م. الف، عبدالله، 318، 400
المؤتمر العالمی لبحث قداسه الحرم و امنه، 103
مؤسسه الامام الهادی علیه السلام، 664
مؤسسه البلاغ، 552
مؤسسه‌البلاغ، گروه نویسندگان، 326، 374
مؤسسه الجلیل للتحقیقات الثقافیه، 469
مؤسسه امام هادی (ع)، 662
مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی جلی، 886
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 579، 877
مؤسسه‌فرهنگی- هنری‌فرهنگ‌منهاج، 686
مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی لیله القدر، 307
مؤسسه‌فرهنگی خدماتی ثامن‌الائمه (ع) اصفهان، 666
مؤسسه فرهنگی شمس الضحی، 686، 886
مؤسسه فرهنگی هنری احیاگران اندیشه دینی، 303
مؤسسه‌یاران‌امین، گروه‌تاریخ‌و سیره، 196
مؤمنی تنکابنی، سیدمحمد حسن، 887
مؤمنی‌ها، محمدمهدی، 87، 327، 374
مؤید، علی حیدر، 374، 781
مال الله، حیدر لفته، 59
مالمیرشاهزیدی، حسن، 225، 432
مبارکه، ابن الرضا ابراهیم، 684
مبشر کاشانی، خلیل، 541
مبشر، علی محمد، 649، 823
مبینی سوچلمایی، حسن، 318
مجابی، عباس، 258
مجتهدی، ابوفضائل، 704
مجتهدی، مهین، 225
مجد، علیرضا، 432، 685
مجدآبادی، علی‌اصغر، 319
مجدی‌کردستانی، عبدالمجید، 225
مجله صوت‌الوحده الاسلامیه، 875
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، 432، 649، 662، 696
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، 541، 811
مجله‌صوت الوحده الاسلامیه، 578
مجمتع دینی فرهنگی و آموزشی امام شافعی‌کنگان، 349
مجمع جهانی اهلبیت علیهم‌السلام، 319، 367
مجمع، محمدرضا، 662
مجیدی، رضا، 685
محبوب‌القلوب، محمدباقر، 118
محبی، سیدجلال، 541
محبی، عبدالرحمن، 352
محبی‌پور، حمیدرضا، 486
محدث خراسانی، احمد، 367
محدث‌خراسانی، صفیه، 565
محدث، علی، 322، 543
محدث، میرهاشم، 258
محدثی‌خراسانی، مصطفی، 320
محدثی، جواد، 124، 226، 320، 367، 389، 390، 409، 630، 650، 663، 702، 719، 778
ص: 1088
محرم زاده، محمدیعقوب، 778
محسنی کبیر، مرتضی، 409
محقق داماد، سیدمحمد، 476
محقق طوسی، علی، 779
محقق‌کابلی، قربانعلی، 542
محقق‌نیشابوری، جواد، 227
محقق‌ورسی، رجبعلی، 125
محقق، سیدمحمدتقی، 685
محقق، محمد، 226
محمد قاسملو، علیرضا، 125
محمد، عبدالله، 742
محمّدبیگی، الیاس، 663
محمدخانی، علی رضا، 368
محمدرضایی، محمد، 93، 105
محمدزاده‌مزینان، مهدی، 31، 321
محمدزاده، راضیه، 368
محمدزاده، علیرضا، 227
محمدشاهی، حجت‌الله، 32
محمدی اشتهاردی، محمد، 779
محمدی اشنانی، علی، 891
محمدی ری شهری، محمد، 228، 388، 812
محمدی گیلانی، محمد، 826، 828
محمدی‌مازندرانی، عبدالله، 314، 387
محمدی مجد، کمال، 447، 449
محمدی‌همدانی، اصغر، 83، 125، 228، 369
محمدی، حجت‌الله، 369
محمدی، رمضان، 321
محمدی، فاطمه، 163
محمدی‌فر، سعید، 138
محمدی‌نژاد، حسینعلی، 563
محمود، خالد، 369
محمودی، جعفر، 796
محمودی، سیدعلی، 229
محمودی، محمدرضا، 542
محیطی، علی، 321، 543
محیی‌لاری، 84، 321، 433، 543
مختاری، رضا، 52، 520، 617
مختاری، سیامک، 322، 370
مختاری، سیدمحمد، 644
مختاری، سیروس، 779
مخدومی، رحیم، 229، 232
مدبر (اسلامی)، علی، 608
مدرس بستان‌آبادی، محمدباقر، 842
مدرس‌فتحی، منصوره، 826
مدرسی‌یزدی، سیدمحمدعلی، 545
مدرسی، تقی، 663
مدرسی، سیدمحمدتقی، 323، 391، 544، 835
مدرسی، سیدهادی، 323
مدرسی، علی‌اصغر، 696
مدرسی‌یزدی، سیدعباس، 544
مدنی تبریزی، یوسف، 545
مدنی (علوی)، اشرف، 370
مدنی، اشرف، 258
مدنی، عبدالعزیز صالح، 84
ص: 1089
مدنی، محمداسحاق، 545
مدنی‌کاشانی، رضا، 476
مدوب بحرانی، محمد فؤاد احمد، 545
مدیران کاروانهایحج استان‌قم، 370
مدیریت تبلیغات‌و ارتباطات‌اسلامی. آستان‌قدس رضوی، 139
مدیریت‌ترجمه‌و نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 566
مدیریت حج و زیارت استان فارس، 884
مرادقلی‌کلوخی، محمد، 85
مرادی بروجردی، اسدالله، 636، 753، 758
مرادی، صفر، 341
مرادی، مصطفی، 768
مرتضوی، مرتضی، 433
مرجبی، مرتضی، 443
مرزوقی، حبیب‌الله، 230
مرسلوند، حسن، 255
مرعشی نجفی، سیدمحمود، 724
مرعشی، سیدشهاب‌الدین، 546
مرعشی، کاظم، 546
مرعشی، محمود، 546
مرعشی، مهدی، 546
مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، 165، 200
مرکز الامام الخوئی الاسلامی، 664
مرکز الحج‌للدراسات‌و النشر، 578، 876
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، 654
مرکز تحقیقات حج، 447، 514، 609، 736، 848
مرکز تحقیقات دارالحدیث، 228
مرکز تحقیقات‌و انتشارات‌حج، 370، 391، 433، 514، 581، 869، 880
مرکز پژوهشهای اسلامی الغدیر، 743
مرکز تحقیقات و آموزش حج، 85
مرکز مطالعات و تحقیقات صاحب‌الزمان (عج)، 821
مروارید، علی‌اصغر، 476، 477
مروارید، محمدرضا، 64
مروج، علی اکبر، 651
مستفید، حمیدرضا، 779، 827
مسجد جامعی، زهرا، 743
مسجدی اصفهانی، رضا، 371، 546
مسجدیان، مهدی، 230
مسعودی، عبدالهادی، 389، 390
مسعودی، مجید، 811
مسلمی، محمدرضا، 685
مشایخی، محسن، 372
مشفق‌کاشانی، عباس، 101، 425
مشکاه السلطان، علی‌اکبر، 258
مشکوه، سیدمحمدحسن، 324، 547
مصدقیان، حسینعلی، 780
مصطفوی‌دهکردی، فاطمه، 121
مصطفی، ثامر، 324، 391
مصطفی، صالح لمعی، 85
مصطفی‌لو، رضا، 296
مطهر، محمد، 410
مطهری، علی‌اکبر، 372
ص: 1090
مطهری، مرتضی، 324، 441
مطهری‌خواه، ذبیح، 843
مظاهری، حسین، 325، 547
مظاهری، علی‌اکبر، 326، 410
مظاهری‌حبیبی، غلامحسین، 326
مظفرپور نوری، حسین، 230
مظفری قزوینی، محمد، 477
مظفری، محمدحسن، 350
مظفری‌مجد، حسین، 230
معانی، جلال، 743
معاونت آموزش و پژوهش بعثه‌مقام معظم رهبری، 365، 880
معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری، 61، 453، 537
معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات‌اسلامی، 109، 110، 118، 119
معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی، 654
معاونت فرهنگی آستان‌مقدس حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام، 778
معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، 577
معرفت، محمدهادی، 824
معروف، یحیی، 459
معصوم علیشاه، محمد معصوم بن‌زین‌العابدین، 231
معصومی، علی، 448
معلمی گنابادی، رجبعلی، 232، 434
معمارمنتظرین، سعید، 686
معینی، مریم، 259
معینی‌زاده، محمد جواد، 448
المغربی، عمرعبدالقادر، 86
مغنیه، محمدجواد، 566، 744
مغیثی‌پورسبزواری، علی‌اکبر، 259، 372
مفتی الشیعه موسوی، سیدمحمد، 549
مقدادی، محمد علی، 86، 567
مقدادی، محمدمهدی، 885
مقدس، احسان، 126، 891
مقدس، سعید، 386، 637، 638، 655، 664، 818
مقدس، محمد، 75
مقدسی، احمد، 744
مقدم، سیدمحمدتقی، 664
مقیسه، محمدحسن، 232
مقیمی، حمیدرضا، 455
مکارم، مسعود، 549
مکارم شیرازی، ناصر، 477، 550، 744، 813
مکتب‌القرآن‌مسجد ایریلو، 278
مکتب امام جمعه النجف الاشرف، 775
مکی، محمد ابراهیم بن شوقی، 853
مکی، هدی السادات، 302
ملازهی، عبدالرحمن، 550
ملازهی، عبدالله، 550
ملتجی، مهدی، 372، 686، 854
ملحس، رشدی الصالح، 48
ملک‌قاسمی، ربابه، 259
ملکوتی، میرزا مسلم، 551
ص: 1091
ملکوتی‌فر، ابراهیم، 87
ملکوتی‌فر، ولی‌الله، 372، 854
ملکی، علی، 373
ملکیان، روح الله، 672
ملکیان، محمدباقر، 771
ملکیان نایینی، احترام، 232
منبری، توفیق، 333
منتجب‌نیا، رسول، 739
منتظری، حسینعلی، 551
منتظرین، سیدحسن، 780
منجمی، علیرضا، 594
منشی، عبدالرسول، 69، 204
منصور تبریزی، یعقوب، 232
منصورنژاد، محمد، 32
منصوری‌لاریجانی، اسماعیل، 410
منصوری، فضل‌الله، 233
منصوری، لفته، 233
منصوریان، محمدمهدی، 780
منظوری، زرین، 326
منفرد، الهه، 425، 863
منوری، علی، 87، 150، 373
منوری، هادی، 260
مواجیان، حسین، 234
موحد ابطحی اصفهانی، سیدعلی، 771، 781
موحد ابطحی، ف.، 373
الموحد، عبدالله، 723
موسائی، میثم، 742
موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم، 552
موسوی خرسان، حسین، 126
موسوی خرسان، سیدعبدالمطلب، 831
موسوی خلخالی، محمدرضا، 468
موسوی‌دشتستانی، باقر، 260
موسوی سبزواری، علی، 479
موسوی سعیدی، سیدمحمود، 192
موسوی شاهرودی، سیدمرتضی، 552
موسوی غروی، سیدعلی اصغر، 466
موسوی غروی، سیدمحمدجواد، 327، 402، 480
موسوی فر، حسن، 442
موسوی قزوینی، محمدحسن، 747
موسوی گرمارودی، 420
موسوی گرمارودی، علی، 613
موسوی، ابوالحسن، 126
موسوی، سیدرضا، 745
موسوی، سیدطاهر، 464
موسوی، سیدعبدالرحیم، 746
موسوی، سیدفاروق، 746
موسوی، سیدفرید، 819
موسوی، سیدمحمدابراهیم، 340
موسوی، طاهر، 392
موسوی، لیلا، 451
موسوی، محب‌الاسلام، 521
موسوی‌زاده، سیدامین، 234
موسوی‌غروی، سیدمحمدجواد، 466
موسوی‌قزوینی، محمدحسن، 708
موسوی‌نسب، سیدجعفر، 553
ص: 1092
موسوی‌نیا، میرهادی، 235
مولانا، سیدعلی، 374
مهاجر، نجفعلی، 449
مهاجرانی، سیدمحمد، 449
مهاجری، مسیح، 235
مهدوی اشرف، احسان، 781
مهدوی‌دامغانی، محمود، 48
مهدویان، حسن، 618
مهدوی‌راد، محمد علی، 619
مهدوی‌زاده، سیدمهدی، 434، 782
مهدی پور، محمود، 534، 553
مهدی‌پور، علی‌اکبر، 666، 723، 782
مهدی‌پور، محمود، 410
مهرابی، ابراهیم، 236
مهرابی‌توانا، علی، 594
مهربان، رحمت‌الله، 783
مهرزاد صدقیانی، محمدرضا، 88
مهری، سیدمحمدرضا، 90
مهری، محمدجواد، 127
مهریزی، م.، 328، 554، 854
مهیار، عباس، 236
میرخانی، سیداحمد، 783
میرخلف‌زاده، علی، 651
میرداماد، 691
میرداماد، سیدعبدالمجید، 631، 747
میردامادی، حسن، 103، 236، 455، 870
میردامادی، سیدباقر، 375
میردیلمی، سیدضیاء، 411
میرزائی، محمدربیع، 790
میرزایی اصفهانی، محمدرضا، 443
میرزایی، فاطمه، 686
میرشریفی، سیدعلی، 267
میرشفیعی، صادق، 651
میرصفی، سیداکبر، 88
میرقاسمی، منیره، 328، 375
میرمسیب، سیدمهدی، 434
میقانی‌شاهرودی، رضا، 854
میلانی، سیدفاضل، 503
میلانی، سیدمحمد علی، 127
میلانی، محمدعلی، 376
نائیجی، محمدحسین، 793
نائینی، محمدحسن، 376، 585
نادری‌رارانی، نادرقلی، 89
نادری، فرج‌الله، 652
نارویی، فاطمه، 72
ناصح، شمسی، 236
ناصر خسرو، 150
ناصرالدین‌قاجار، شاه‌ایران، 260
ناصری، محمد، 237
ناطقی، احمد، 456
ناظمیان، رضا، 327
ناظمیان، مهدی، 237
ناقلی، غلامرضا، 783
نبوی، جعفر، 432
نبوی، سیدابراهیم، 237
نبوی، عبدالله، 245
ص: 1093
نجارزادگان، فتح الله، 749
نجف، محمدمهدی، 567
نجف‌زاده، تقی، 237
نجفی‌تبریزی، کاظم، 554
نجفی‌خوانساری، ابوالفضل، 348
نجفی‌روحانی، نجف، 328
نجفی قمشه‌ای، قدرت الله، 434
نجفی، بهاءالدین، 127
نجفی، سیدمحمدباقر، 89
نجم‌الدوله، عبدالغفار بن‌علی‌محمد، 238
نجم، جعفر علی، 778
نجمی، محمدصادق، 90، 376، 480
ندوی، ابوالحسن علی، 435
نسرین تقی‌زاده‌بهجتی، 25
نشاط، فاطمه، 261
نشر شاهد، 104
نشر مشعر، 91
نصار، عمار عبودی، 59
نصرآبادی، علی، 435، 783
نصیری، امرالله، 238
نصیری، عبدالله، 91
نظامی همدانی، علی، 813
نظری منفرد، علی، 652
نظری، احمد، 784
نظری، محمّد، 65، 191، 261، 376
نظمی اردیموس، اسدالله، 554
نعمانی، محمدمنظور، 555
نعمتی، محمدرضا، 855
نعیم‌آبادی، غلامعلی، 748
نعیمی، جواد، 450
نفیس، نسرین، 242
نفیسی، نفیسه، 242، 872
نقدی، محمد، 91، 555، 667
نقشبندی مجددی، عبدالله، 555
نقوی‌قاینی، محمدتقی، 814، 843
نقوی، علی‌محمد، 529
نقیبی، سیدابوالقاسم، 329، 392
نقی‌زاده، محمد، 92، 329
نکونام، محمدرضا، 556
نمازی شاهرودی، علی، 556، 748
نوحی، فریدون، 592
نورانی اردبیلی، مصطفی، 556
نوروزی‌فر، محمود، 450
نوری‌کوهبانی، محمدرضا، 92
نوری‌همدانی، حسین، 557
نوری، حسین بن محمد تقی، 667
نوری، یحیی، 556
نوفل، عبدالرزاق، 450
نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری‌در دانشگاه صنعت نفت، واحد دانشجویی، 377
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، 209، 227، 239، 865، 870، 887
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت آموزش و تبلیغ- اداره مشاوره و پاسخ، 787
ص: 1094
نیارئیس، سیدمهدی، 784
نیشابوری، عبدالحسین، 668
نیشابوری، غلامرضا، 784
نیلفروشان، محمدرضا، 92، 128
نیلی‌پور، مهدی، 330، 377، 631
واثقی راد، محمدحسین، 39، 558
واثقی، حسین، 38، 261، 557
واحد اطلاعرسانی ستاد عمره 1382، 354
واحد تحقیق‌و پژوهش هیئت‌الزهرا (س)، دانشگاه صنعتی شریف، 768
واحد تحقیقاتی صائب، 652
واحد روابط عمومی‌ستاد مرکزی جهاد سازندگی، 99، 582، 881
واسطی، عبدالحمید، 892
واعظ جوادی، مرتضی، 632، 668
واعظ موسوی، سیدعلی‌اکبر، 750، 814
واعظزاده خراسانی، محمد، 567، 749
واعظی محمدی، حسن، 287، 289
واعظی، احمد، 287
واعظی، سجاد، 784
واعظی، یدالله، 239
وثوقی، رضا، 128
وثوقی، محمدعلی، 93
وثوقی، یوسف، 138
وجدانی‌فر، قدرت‌الله، 481
وحید خراسانی، حسین، 558
وحید دامغانی، ابراهیم، 45، 747
وحیدی‌امین، محمدحسن، 377، 687
وحیدی، سیدرضی، 814، 815
وحیدی، سیدمحمد، 559، 814
ورپشتی، عبدالغفار، 687
ورسه‌ای، علی، 28، 51، 55، 63، 76، 81، 106، 124، 279، 289، 361، 362، 399، 514، 532، 575، 605، 606، 616، 859
ورعی، سیدجواد، 364، 586
وزارت‌ارشاد اسلامی، اداره‌کل انتشارات‌و تبلیغات، 586، 870
وزارت بهداری، دفتر امور پزشکی حج، 595
وزارت‌علوم، تحقیقات‌و فناوری. ستاد عمره‌دانشجویی، 239، 871
وزارت‌علوم، تحقیقات و فناوری. ستاد عمره‌و زیارت. واحد فرهنگی، 378
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ستاد امور جنگ، 105
وزیر وظایف، داوود بن علینقی، 240
وزیری، سعید، 240، 267
وزیری، کریم، 378
وزین‌پور، نادر، 152
وزینی، مصطفی، 225
وفائی، غلامحسین، 559
وفایی، محمدرضا، 687
وقارالدوله، سکینه سلطان، 153
وهومن، هارون، 208، 231، 262، 871
ویس‌کرمی، مهرداد، 785
ویسمه‌ای، مسعوده، 128
ص: 1095
هاجری، یوسف، 93، 105
الهادی، جعفر، 720
هادی، محمد، 750
هادیان، علی، 241، 262
هادی‌لجین، محمود، 785
هادی‌منش، ابوالفضل، 785
هاشمزهی، عبدالحمید، 241
الهاشمی‌الخطیب، علی، 637
هاشمی ایلامی، سعید، 786
هاشمی نوربخش، حسن، 94، 378، 871
هاشمی، سیداسماعیل، 93
هاشمی، سیدجواد، 786
هاشمی، سیدعباس، 241
هاشمی، سیدعلیرضا، 669
هاشمی، سیدمحمدحسین، 669
هاشمی، سیدمحمود، 32، 93
هاشمی، سیدمسیح، 241
هاشمی، شکوفه، 446
هاشمی، محمود، 652
هاشمیان، هادی، 529
هاشمی‌طبا، سیدمصطفی، 241
هجرانی، علی، 33، 559
الهجری، وجیه بن محمد مسبح، 772
هدایت، مهدیقلی، 153
هدایتی‌فخر داود، ابوالفضل، 379
هدایتی، سیداحمد، 154
هدایی، ابوتراب، 815
هرندی‌زاده، مرجان، 242، 872
هروی، جمال‌الدین، 40
هژبری، محمد، 94، 379
هفت لنگ، کیانوش، 153
همایونی، صادق، 242
همّتی، همایون، 708
هیئت پزشکی حج، 595
یثربی، یحیی، 243
یزدان پرست لاریجانی، محمدحمید، 243
یزدان‌پناه، مهرعلی، 460
یزدانی، خلیل‌الله، 435
یزدی‌خواه، محسن، 243
یزدی‌نژاد، کریم، 244
یعقوبی، مریم، 451
یغمائی، حبیب، 244، 436
یکتایی، محمدرضا، 244، 263، 267
یگانه، فریدون، 244
یلفانی، علی‌اکبر، 245
یمانی، اکبر، 245
یوسف، عبدالله، 95
یوسف‌پور، رحمان، 33، 379، 560
فروست‌ها
آزموده‌ها (10)، 604
آزموده‌ها (11)، 604
آزموده‌ها (3)، 601
آزموده‌ها (5)، 602
آزموده‌ها (6)، 602
آزموده‌ها (7)، 602
آزموده‌ها (1)، 600، 601
آزموده‌ها (2)، 601
آزموده‌ها (2)، 706
آزموده‌ها (4)، 601
آزموده‌ها (8)، 603
آزموده‌ها (9)، 603
از خانه تا صاحبخانه (15)، 418
از خانه تا صاحبخانه (9)، 857
از خانه تا صاحبخانه (1)، 417
از مجموعه عرفان و هنر؛ کتاب (5)، 752
اماکن‌چهارگانه، 61
انتشارات‌آژند؛. مجموعه‌کتاب های‌مذهبی ()، 372
انتشارات دانشگاه‌گیلان ()، 338
با چشم باز ()، 100
با نهج‌البلاغه آشنا شویم، 409
بحوث فی التبلیغ الاسلامی (،)، 60
بحوث‌فی‌علم الاجتماع الاسلامی‌و نقد النظریه الاجتماعیه الغربیه ()، 573
بر گستره‌کتاب‌و سنت (12)، 731
بر گستره‌کتاب‌و سنت (13)، 731
بنیاد پژوهشهای‌علمی، فرهنگی (16)، 636
به‌نشر (انتشارات‌آستان قدس‌رضوی) ()، 42
پژوهشگران نوجوان بیشتر بدانند (3)، 444
پنجره ()، 283
تبیین باورهای شیعی (1)، 726
تبیین باورهای شیعی (3)، 726
جامعه مدرسین‌حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات اسلامی ()، 376
جامعه مدرسین‌حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات اسلامی ()، 297
جامعه مدرسین‌حوزه علمیه‌قم، دفتر انتشارات اسلامی (284)، 203
ص: 1096
چهل‌حدیث ()، 410
حج (کتاب اول)، 167
حج (کتاب دوم)، 167
حج (کتاب سوم)، 167
داستان‌زندگی پیامبر/ عبدالکریم بی‌آزار شیرازی (18)، 171
درسنامه، 889
دغدغه‌های جوان پویا (جلد 37)، 32
دفتر انتشارات اسلامی وابسته‌به جامعه‌مدرسین حوزه‌علمیه‌قم ()، 510
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌علمیه‌قم، مرکز انتشارات (190)، 333
دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه‌قم، مرکز انتشارات (838)، 169
دفترانتشارات اسلامی (286)، 489
الدلیل التاسع، 530
الدلیل الثانی عشر، 530
دلیل‌الحاج ()، 358
الدلیل الحادی عشر، 530
الدلیل السابع، 360
الدلیل العاشر، 74
دوره معارف و عرفان معصومین (ع) (5)، 811
دیار ابرار (1)، 67
دیار ابرار ()، 110
دیدار با ابرار (4)، 119
دیدار با ابرار (6)، 118
رسالات‌اسلامیه (الجزء الثامن)، 266
ره‌نامه راهیان حج ()، 700
ریحانه (9)، 80
زنان آسمانی (10)، 99، 883
سرگذشت اماکن مقدس (1)، 448
سلسله المسائل الفقهیه (10)، 387، 565
سلسله الینابیع الفقهیه، 477
سلسله قصص الابرار (2)، 441
سلسله آموزش احکام؛ سطح دو (شماره)، 446
سلسله‌الاحادیث المشترکه (3)، 562، 565
سلسله بحوث کلامیه مقارنه ()، 727
سلسله بحوث کلامیه‌مقارنه ()، 725
سلسله‌طریق‌الیقین، 648
سلسله فروع‌دین برای‌نوجوانان-، 444
سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی (2)، 662
سلسله کوثر الروح (1)، 312، 406
سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی (3)، 340، 354
سلسله کتب آموزشی ویژه عمره دانشجویی (1)، 575
سلسله کتب آموزشی ویژهی عمره‌ی دانشجویی (5)، 158
ص: 1097
سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی (شرح زیارت جامعه کبیره)، 803
سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- (شرح زیارت جامعه‌ی کبیره)، 809
سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- 10 ...، 802
سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 3 ...، 802
سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی ...، 804
سلسله مباحث شناخت وهّابیان، 709، 711
سلسله مباحث شناخت وهابیت، 710
سلسله مباحث معارفی سیدمحمد ضیاءآبادی- 32 (صفیر هدایت)، 309
سیری در بحارالانوار (1)، 650
شب‌شعر عاشورا، 822
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 1 (شرح زیارت جامعه کبیره)، 807
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 13 ...، 807
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 14 ...، 807
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 15 ...، 799
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 19 ...، 801
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 2 ....، 807
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 23 ...، 801
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 42 ...، 801
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 46 ...، 802
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 800
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 800
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 808
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 809
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 806
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 802
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 806
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 801
ص: 1098
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 803
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 803
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 800
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 8 ...، 809
صفیر ولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی ...، 801، 808
صفیر ولایت. سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- ...، 804
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 11 ...، 806
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 16 ...، 805
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 804
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 805
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی ...، 805، 806
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- 18 ...، 799
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- ...، 800
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی ...، 804
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 20 ...، 808
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 24 ...، 803
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 26 ...، 808
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 803
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 4 ...، 808
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- 45 ...، 803
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- 22 ...، 799
صفیر ولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- ...، 798
صفیر هدایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 800
صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- ...، 799
صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 806
صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی ...، 806
ص: 1099
صفیر هدایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاءآبادی- 27 ...، 799
صفیر هدایت، سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمد ضیاء آبادی- ...، 807
صفیرولایت سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی- [ج] ...، 805
صفیرولایت: سلسله مباحث امام‌شناسی سیدمحمدضیاء آبادی- 43 ...، 804
الطریق الی کربلاء 1، 642
علوم قرآن 71 (قرآن 163)، 705
علی‌مائده العقیده ()، 716
علی‌مائده الکتاب‌و السنه (2)، 310
علی‌مائده الکتاب والسنه (12)، 730
الفقه الإسلامی، 544
قرآن‌پژوهشی (2)، 830
قضایا الجمهوریه الاسلامیه (8)، 580، 879
کاش و کاشکی (1)، 447
کتاب اندیشه (پیوند با الگوها)، 445
کتاب و سنت آئینه میس ()، 731
کتاب و سنت کی آئینه میس ()، 311
کوثر الشریعه (2)، 530
گام‌به‌گام (8)، 144
گنجینه ادبیات کهن فارسی برای کودکان و نوجوانان (6)، 152
مؤسسه أهل البیت (8)، 724
مؤسسه رسالات‌اسلامیه، 629
مؤسسه‌در راه‌حق (3)، 328، 554
مؤسسه‌فرهنگی‌و انتشاراتی‌ائمه (ع) (7)، 395
متون‌زیارت (1)، 650
متون‌زیارت (2)، 668
متون‌زیارت (7)، 634
متون‌زیارت (8)، 769
مجموعه آثار (2)، 772
مجموعه آثار آیه‌الله گیلانی ()، 826
مجموعه آثار حضرت آیتالله العظمی مظاهری () اخلاق ()، 325
مجموعه آثار حضرت آیتالله العظمی مظاهری (7)، 325
مجموعه آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی مظاهری () فقه ()، 548
مجموعه آثار دکتر علی شریعتی (29)، 301
مجموعه آشنایی جوانان با معارف اسلامی، 729
مجموعه‌ادب‌فارسی، 152
مجموعه‌بخوان‌و رنگ‌کن. ارکان‌اسلام، 451
مجموعه‌سخنرانی‌ها (2)، 307
مجموعه سیر و سلوک پاکان (8)، 294، 437
مجموعه‌کودک مسلمان (ارکان‌اسلام)، 447
ص: 1100
مجموعه گذشته ایران‌در نوشته پیشینیان ()، 260
مرکز جهانی علوم اسلامی. معاونت پژوهش ()، 70
مفاهیم‌اسلامی ()، 327
مکتب مطالعه و تدوین المناهج الدراسیه (6)، 653
من مخطوطات مکتبه آیه‌الله المرعشی العامه (6)، 648
منشورات مدرسه دارالعلم (17)، 468
منظمه الاعلام الاسلامی ()، 285
موسوعه الرسول المصطفی (ص) ()، 748
موسوعه رسالات اسلامیه، 359، 398
موسوعه شروح زیاره عاشورا (2)، 773
موسوعه شروح زیاره عاشوراء (1)، 778
نحو قراءه جدید للتاریخ (5)، 572
نشریه‌آماری‌و تحلیلی فرهنگی‌و هنری (13)، 613
نشریه گروه تحقیق و بررسی مسائل حج (2)، 366
نشریه گروه تحقیق و بررسی مسائل حج (4)، 388
هنر و ادبیات ()، 431، 869